«Հիվանդի հավատն է ինձ պարտավորեցնում և ոգեշնչում, քանի որ նա ինձ վստահում է ամենաթանկը` աչքի լույսը»

Ակնաբուժությունը բժշկության ամենազարգացած ճյուղերից մեկն է  Հայաստանում:

Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը` Հայաստանի ամենամեծ բազմապրոֆիլ  ակնաբուժական հաստատությունը,  հագեցած է ժամանակակից  սարքավորումներով, որտեղ իրականացվում է ախտորոշիչ, բուժիչ և գիտահետազոտական գործունեություն`  միջազգային ստանդարտներին համապատասխան: Այս ամենը հնարավորություն է տալիս  կատարել աշխարհում առկա գրեթե բոլոր տեսակի վիրահատական միջամտությունները:

Կենտրոնի 45 տարիների կերտած պատմությունն իր մեջ է կրում բազմաթիվ անուններ, որոնց շնորհիվ մենք հնարավորություն ունենք քայլելու աշխարհի զարգացման ռիթմին համահունչ: Պատմությունը նույնքան գեղեցիկ է, որքան ազնիվ ու գեղեցիկ են եղել նպատակներն այն մարդկանց, ովքեր իրենց մնայուն քայլերն են կատարել այս ճանապարհին:

Արդ­յո՞ք հայ­կա­կան ակ­նա­բու­ժութ­յու­նը տի­րա­պե­տում է ժա­մա­նա­կա­կից բուժ­ման ար­դիա­կան մե­թոդ­նե­րին, ու­նի՞ հա­մա­պա­տաս­խան մաս­նա­գի­տա­կան ու նյու­թա­տեխ­նի­կա­կան ներուժ` արդ­յու­նա­վետ բու­ժօգ­նութ­յուն տրա­մադ­րե­լու հա­մար: 

Հայ­կա­կան ակ­նա­բու­ժութ­յան խնդիր­նե­րի  ու զար­գաց­ման մի­տում­նե­րի մա­սին զրուցեցինք  Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի վնասվածքների բաժանմունքի ակնաբույժ,  միկրովիրաբույժ Սրբուհի Բաբաջանյանի հետ:  Բժշկուհու երկար  տարիների նվիրյալ աշխատանքը իսկապես  մեծագույն սխրանք է, իսկ կյանքը՝ բացառիկ հրաշք: Նրա բազմամյա վաստակը ակնաբուժության  մեջ պարզապես անգնահատելի է, իսկ ավյունն ու ջանասիրությունն օրինակ կարող են լինել շատ-շատերի համար:
-Բժշկուհի, ի՞նչ է կատարակտի ֆակոէմուլսիֆիկացիան, և ո՞ր դեպքում է այն իրականացվում։

-Նախ մեր ընթերցողներին հիշեցնենք կատարակտ հիվանդության մասին: Յուրաքանչյուր  մարդ ունի իր սեփական ոսպնյակը, դա թափանցիկ փոքր լինզա է աչքի ներսում, գտնվում է անմիջապես բբի ետևում և ֆոկուսավորում է լույսը այնպես, որ պատկերն ընկնի ուղիղ ցանցենու կենտրոնի վրա: Ժամանակի ընթացքում այս կամ այն պատճառով ոսպնյակը կարող է պղտորվել` կորցնելով իր թափանցիկությունը, որն էլ իր հերթին  բերում է տեսողության սրության խանգարման։ Ոսպնյակի ցանկացած պղտորումը կոչվում է կատարակտ: Կատարակտի առաջացման պատճառները տարբեր են: Դրանք  հիմնականում տարիքային փոփոխություններն են, և սովորաբար 60 տարեկանից հետո են զարգանում, ավելի հազվադեպ հանդիպում են բնածին կատարակտները: Տրավմաները նույնպես կարող են դառնալ կատարակտի առաջացման պատճառ, ինչպես նաև որոշ դեղորայքների երկարատև ընդունումը։ Կատարակտի  ժամանակակից բուժմոտեցումը միայն վիրահատական է, այլ մեթոդներ գոյություն չունեն, քանի որ դեղորայքային կամ ժողովրդական ավանդական մեթոդներով բուժումները չունեն ոչ մի էֆֆեկտիվություն, և աչքի ցանկացած կաթիլներ չեն կարող բուժում համարվել կատարակտի համար։ Կատարակտի հայտնաբերումը բավականին հեշտությամբ է իրականացվում` բիեոմիկրոսկոպիայի օգնությամբ։ Եվ ինչպես արդեն նշեցի, արդի բուժմոտեցումը  վիրահատական է՝ կոչվում է կատարակտի ֆակոէմուլսիֆիկացիա: Վիրահատական միջամտությունը կատարվում է տեղային անզգայացման պայմաններում՝ կաթիլների օգնությամբ։ Վիրահատության ընթացքը կարճատև է, որի ընթացքում բուժառուի բնական  պղտորված ոսպնյակը հեռացվում է, և այն փոխարինվում է արհեստական թափանցիկ ոսպնյակով (լինզայով)։  Այս վիրահատության արդյունավետությունն այն է, որ կատարվում է շատ փոքր միկրոկտրվածքով ՝ մոտ 1,8 մմ, ոսպնյակի պարունակությունը հեռացվում է, նույն կտրվածքի միջոցով, առանց այն մեծացնելու տեղադրվում է արհեստական ոսպնյակ: Շատ  կարևոր   է, որ  կար չի դրվում,  հետվիրահատական շրջանն անցնում է բավականին դյուրին, դիսկոմֆորտը նվազագույն է: Հետվիրահատական շրջանում աստիգմատիզմ գրեթե չի հանդիպում` ի տարբերություն նախկինում կիրառվող մեթոդի, որը կոչվում է կատարակտի էքստրակապսուլյար էքստրակցիա, որի դեպքում եղջերաթաղանթի վրա կատարվում է մոտ 9-10 մմ կտրվածք,  ամբողջական ոսպնյակը հեռացվում է և տեղադրվում կոշտ, արհեստական  ոսպնյակ, իսկ եղջերաթաղանթի կտրվածքը, այսինքն` ակնագնդի ամբողջականությունը վերականգնվում է կարերի կիրառմամբ։ Կարերը հեռացվում են 3 ամիս անց, և հավանականությունը մեծ է, որ կարերի հեռացումից հետո բուժառուի մոտ առաջանա աստիգմատիզմ,  որի պատճառով  տեսողությունը որոշ չափով կտուժի: Ժամանակակից արդյունավետ վիրահատական բուժմոտեցումը՝  ֆակոէմուլսիֆիկացիան, այդ խնդիրները չի առաջացնում, բնական պղտոր ոսպնյակը ուլտրաձայնի միջոցով վերածվում էմուլսիայի, և ասպիրացիայի   միջոցով ոսպնյակի մանր մասնիկները հեռացվում են, վիրահատության ժամանակ օգտագործվում են  ճկուն ոսպնյակներ:    

Այսօր կիրառության մեջ առկա են տարբեր   ներակնային ոսպնյակներ` տարբեր երկրների արտադրության: Մինչ վիրահատությունը նախապես բժշկի կողմից կատարվում են   չափումներ, և տվյալ  աչքի  համար ընտրվում է նախապես հաշվարկված համարով համապատասխան ոսպնյակ։

 Շատ հաճախ  լինում են հարցադրումներ բուժառուների կողմից,  թե դրանք որակապես ինչպիսին են, որն է լավը, որը ընտրել, և վիրահատությունից հետո ինչպիսի արդյունք կլինի։   

Արհեստական ոսպնյակների հիմնական տեսակներն են մոնոֆոկալ, մուլտիֆոկալ, տորիկ, EDOF  ոսպնյակներ։

Մոնոֆիկալ ոսպնյակները առավել հաճախ կիրառվող լինզաներն են կատարակտի բուժման ժամանակ,  հնարավորություն են տալիս լավ տեսնել  որոշակի հեռավորության վրա` հեռու կամ մոտ: Դա կախված է բուժառուի ցանկությունից, և եթե նա փոքր հեռավորության վրա աշխատանքներ շատ է կատարում, և հարմար է առանց ակնոցի մոտ հեռավորությունը լավ տեսնել, մենք հաշվարկում ենք, որպեսզի բուժառուն լավ տեսնի մոտը, իսկ հեռվի համար կրի փոքր ակնոց, կամ հակառակը` հեռուն տեսնի առանց ակնոցի, իսկ մոտի համար բուժառուն կրի փոքր ապակիներով ակնոց։    

Մուլտիֆոկալ ոսպնյակներ կիրառելիս ակնոցների կարիք չի լինում, դրանք հնարավորություն են տալիս լավ տեսնել միաժամանակ   հեռու, միջին և մոտ հեռավորության վրա (կարծես մի քանի լինզաներից կազմված լինեն , որոնք թույլ են տալիս տեսնել տարբեր հեռավորության վրա ) :

Տորիկ լինզաները կիրառվում են այն բուժառուների մոտ, ովքեր բացի կատարակտից ունեն նաև աստիգմատիզմ:

 EDOF  լինզաների ֆոկուսային տարածությունը ապահովում է սահուն անցումը հեռու, միջին, մոտ տարածություններ ֆիքսելիս, արագ նեյրոադապտացիան, լույսի աղբյուրից լուսարձակումների բացակայությունը, և միջին ֆոկալ տարածություններում տեսողությունը չի տուժում։

Նշեմ, որ մեր կլինիկայում առաջադրվող բոլոր ոսպնյակներն էլ որակապես բարձր են,   և տվյալ   բուժառուի ցանկությունից և անհատականությունից ելնելով` ընտրվում է տեսակը: 

-Ի՞նչ ասել է  արտիֆակիկ աչք։  

- Դա  աչքի բնական ոսպնյակը  արհեստական ոսպնյակով փոխարինված աչքն է։ Եթե ոսպնյակ դրված չէ ընդհանրապես, այլ բնական ոսպնյակն ուղղակի հեռացված է, դրանք անվանում ենք աֆակիկ աչքեր։ Պղտորված ոսպնյակները վիրահատության ժամանակ պարտադիր փոխարինվում են արհեստական ոսպնյակներով`  բարձր տեսողություն ապահովելու նպատակով։

-Ո՞րն է ֆակիկ ոսպնյակը, և ո՞ր դեպքերում են այն կիրառվում։

-Կան բուժառուներ, որոնք ունեն տեսողության խանգարումներ, կրում են ակնոց կամ  կոնտակտային լինզաներ, սակայն  այս կամ այն պատճառով ցանկանում են հրաժարվել դրանցից: Այսպիսի դեպքերում  ակնաբույժները առաջարկում են տեսողության շտկման  լազերային կորեկցիա: Սակայն երբ  ռեֆրակցիոն խանգարումները հնարավոր չէ կամ ցուցված չէ շտկել լազերային կորեկցիայով, օրինակ` շատ բարձր աստիճանի  կարճատեսություն կամ հեռատեսություն ունեցող բուժառուների մոտ (շատ հաճախ դա  բարակ եղջերաթաղանթի առկայությունն է, որը թույլ չի տալիս ամբողջությամբ վերացնել այդ խնդիրը), այդ դեպքում  ժամանակակից բուժմոտեցումներում կատարում են ֆակիկ ոսպնյակների իմպլանտացիա, որը հնարավորություն է տալիս վերականգնել տեսողությունը՝ պահպանելով սեփական ոսպնյակը: Իսկ դա ակոմոդացիայի, այսինքն՝ ֆոկուսավորելու հնարավորության պահպանումն է: Ֆակիկ լինզաների հիմնական առավելությունը նրա «դառնալիությունն» է, այսինքն,  եթե  լազերային միջամտությունից հետո այս կամ այն պատճառով ինչ-որ  բան այնպես չի եղել, ապա դրանից հետո չենք կարող այն վերականգնել, իսկ ֆակիկ լինզաների դեպքում, ցանկացած ժամանակ կարող ենք այդ լինզան հեռացնել, և բուժառուն վերադառնում է իր սովորական կարճատեսությանը, որն ուներ մինչ վիրահատական միջամտության դիմելը։ Վիրահատությունը կարելի է համեմատել ակնոցների կրման հետ, ուղղակի այն ակնոցները, որոնք սովորաբար կրում են, վիրաբույժը  կատարում է իմպլանտացիա` այն տեղադրելով աչքի մեջ:  Այդ լինզաները շատ բարակ են և թեթև, տեղադրում է հետին խցիկում, բնական ոսպնյակի վրա, որոնցով բուժառուն երկար տարիներ ապրում է: Այս ժամանակակից ոսպնյակները հետին խցիկում դրվելուց չեն գրգռում աչքը, չեն խանգարում ցանկացած ֆիզիկական աշխատանք կատարելիս, սպորտով զբաղվելիս, լողալիս, գլխի շարժման դեպքերում երբեք այն չի շարժվում և երկար տարիներ կարող է ծառայել բուժառուին` ապահովելով բարձր տեսողության սրություն։  

-Ի՞նչ  է ամետրոպիան։

-Ամետրոպիան աչքի ռեֆրակցիայի խանգարումն  է, այն հունարենից  թարգմանաբար նշանակում է աչքի անհամաչափություն։ Նորմայում  լույսի ճառագայթները անցնում են աչքի օպտիկական համակարգի միջով (դրանք են եղջերաթաղանթը, ոսպնյակը,  ապակենման մարմինը): Նորմայում այդ թափանցիկ համակարգի միջով անցնելիս ճառագայթները հավաքվում են, ֆոկուսավորվում են ցանցենու վրա: Դա կոչվում է էմետրոպիա: Այդ գործընթացը` լույսի ճառագայթների անցումը և բեկումը օպտիկական համակարգի միջոցով, կոչվում է ռեֆրակցիա։ Ռեֆրակցիայի խանգարումները կոչվում են ամետրոպիա, որոնք լինում են տարբեր տեսակների, հիմնականում  3-ն են `  կարճատեսություն, հեռատեսություն և աստիգմատիզմ։

Կարճատեսությունը կամ միոպիան ամետրոպիայի առավել հաճախ հանդիպող ձևն է, որը սկսում է զարգանալ մանկական տարիքից և սովորաբար  ժառանգական հիվանդություն է, չնայած վերջին տարիներին շատացել են մարկանց քանակը, որոնք ձեռք են բերել կարճատեսություն կյանքի ընթացքում: Կարճատեսնեը թույլ են տեսնում հեռու տարածության վրա գտնվող պատկերները, իսկ մոտը տեսնում են շատ լավ: Կարճատեսության շտկումը իրականացվում է բացասական «ցրող» ապակիներով:

Հեռատեսությունը կամ հիպերմետրոպիան  ամետրոպիայի տեսակ է,   երբ խավար է տեսնում մոտը, իսկ հեռու տարածության վրա գտնվող պատկերները տեսնում է շատ լավ: Հեռատեսության շտկումն իրականացվում  է  դրական  «հավաքող»  ապակիներով:

Աստիգմատիզմը ռեֆրակցիայի այն խանգարումն է, երբ նույն աչքում, տարբեր առանցքներում մարդը կարող է ունենալ և՛ հեռատեսություն, և՛ կարճատեսություն, կամ կարճատեսության, կամ հեռատեսության տարբեր աստիճաններ։ Այսպիսի խնդրով մարդկանց տեսողության շտկումն իրականացվում է «ցիլինդրիկ» ապակիներով:

Նշեմ, որ մանկական հասակում ամետրոպիայի վաղ հայտնաբերումը և բուժումը թույլ է տալիս որոշ դեպքերում խուսափել վիրահատական միջամտությունից, իսկ ավելի հաճախ թույլ չտալ այսպես կոչված «ծույլ աչքի»  համախտանիշի զարգացման:

-Շփվելով երիտասարդ կադրերի հետ`ինչպե՞ս եք պատկերացնում մեր ապագա բժշկությունը:

-Բարեբախտաբար, վերջին տարիներին երիտասարդ կադրերի մեջ գիտության և կրթության հանդեպ մեծ ուշադրություն կա. եթե 10 տարի առաջ շատերը ձգտում էին ուսանել արտերկրում, այսօր ունենք բավականին լավ կադրեր, որոնք ձգտող են, պրպտող, վերապատրաստվում են և ձգտում են մնալ մեր հայրենիքում։ Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը այն բժշկական կենտրոններից է, որտեղ ունենք նաև բավականին երիտասարդ կադրեր, որոնց ձեռագիրն իրենց ոլորտում առանձնահատուկ է։   Մեր երիտասարդ կադրերին մաղթում եմ, որ աշխատանքային ուղու  երկար և ձիգ ճանապարհի վերելքների և վայրէջքների ժամանակ պահպանեն մարդկային յուրօրինակ արժեքները, չլճանան:

- Ի՞նչն է Ձեզ համար ներշնչանքի աղբյուր։

-Հայրենիքս, հայոց աշխարհը, մեր լեռները, որոնք մեզ տվել են իրենց կարծրությունը, որ հայի հոգում համբերություն ու համառություն են դարձել։ Այստեղ  է, որ լսում ես հայրենիքիդ հավերժության երգը և գիտակցում, որ դու ես նրա սուրբ բազկի ուժն ու զորությունը։ Ես շատ ուրախ եմ ու երջանիկ, որ Հայաստանի քաղաքացի եմ։ Այն Հայաստանի, որտեղ անցել է իմ մանկությունը, և պետք է անցնի ողջ կյանքս։ Եվ պարտավոր եմ ապրել ու արարել  իմ հայրենիքում։

- Որպես մեր զրույցի  վերջաբան, խնդրեմ, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։

-Իրականում, ակնաբուժության մեջ  ահռելի արդյունքներ կունենանք խնդրի վաղ հայտնաբերման դեպքում: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի: Առողջապահության համակարգում տեղի ունեցող բարեփոխումներին համընթաց մեր բժշկական կենտրոնում արդիականացվում են բուժման և ախտորոշման մեթոդները, իրականացվում են հիվանդների համար անհրաժեշտ պայմանների բարելավման միջոցառումներ, որոնք հստակ շարունակական բնույթ են կրելու: Ամեն բուժառուին պետք է յուրովի վերաբերվել և իհարկե չդոփել տեղում: Հորդորս այն է, որ մարդիկ ավելի հանդուրժող, ներող լինեն, սիրող, զիջող, և ես հավատում եմ, որ միաբանության մեջ է հաղթանակը. հայերը պետք է միաբանվեն, տարաձայնությունները մի կողմ դնելով` արդեն մի բուռ դարձած հողը պահեն։ Կարծում եմ մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է ունենա իր փոքր հաղթանակները հանուն Հայաստանի մեծ հաղթանակի:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը

Ցանկանում եմ` մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես

Հայաստանում այսօր վնասվածքաբանությունը, մասնագետների խոսքերով, բարձր դիրքերում է, նկատելիորեն արագ է զարգանում` թե՛ մասնագիտական, թե՛ պատրաստվածության տեսանկյունից: Այդ ակտիվությունն օրեցօր ավելանում է, բայց ինչպես բժշկության ցանկացած ճյուղ, այնպես էլ վնասվածքաբանությունը, անընդհատ թարմացվելու և կատարելագործվելու կարիք ունի, այսինքն՝ չի կարելի ոչինչ չանելով`  սպասել ինչ-որ նորությունների, պետք է մշտապես աշխատել նորանոր բարձունքների հասնելու համար:

Մեր զրուցակիցն է օրթոպեդ-վնասվածքաբան, «Կոկսա» կլինիկայի ղեկավար Հրաչյա Հարությունյանը։ Երկար տարիների դժվարին աշխատանքային գործունեությամբ, հարուստ կենսագրությամբ նա մեծապես նպաստել է Հայաստանի առողջապահական համակարգի կայացմանն ու զարգացմանը։ Մեր զրուցակցի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ կատարած մեծածավալ աշխատանքը` իր առջև դրված նպատակի իրականացում:

-Պարոն Հարությունյան, կպատմե՞ք էնդոպրոթեզավորման նորագույն մեթոդների և վերականգնողական շրջանի առանձնահատկությունների մասին։                                          

-Ասեմ, որ  էնդոպրոթեզավորման մեթոդիկան երբեք տեղում դոփել չի կարող, միշտ կան պրոթեզների նոր տարբերակներ` ավելի քիչ հետվիրահատական բարդություններով: Մեր կենտրոնում 1 տարուց ավելի է, ինչ առաջարկում ենք  զույգ հոդերի միաժամանակ էնդոպրոթեզավորում, որը բավականին լուրջ և մեծ առաջընթաց է մեր երկրի առողջապահական համակարգում։ Այժմ իրականացնում ենք կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորում,  տիրապետում ենք դիմային կտրվածքով, առանց մկանների հատման, կարճ ոտիկի տեղադրմանը, որից հետո շատ արագ է ընթանում հետվիրահատական վերականգնողական փուլը, և արդյունքները շատ ավելի գոհացուցիչ են, քան ստանդարտ իրականացվող վիրահատությունները։ Այն ցուցված է մի շարք հիվանդությունների դեպքում: Դրանցից են հոդերի դեգեներատիվ դիստրոֆիկ փոփոխությունները, օստեոարթրոզները, ազդրոսկրի գլխիկի ասեպտիկ նևրոզը, ազդրոսկրի վզիկի կոտրվածքը, կեղծ հոդերը, որոնք առաջացել են կոտրվածքների չսերտաճման հետևանքով և այլն: Կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորումը, լինելով մի շարք ախտաբանությունների բուժման առավել արդյունավետ եղանակ, թույլ է տալիս շատ արագ վերականգնել փոփոխված հոդի աշխատանքը և բարելավել հիվանդի կյանքի որակը:

 Այս կամ այն էնդոպրոթեզ տեղադրելու եղանակներին առնչվող հակացուցումները պետք է որոշվեն հիվանդի ոսկրային հյուսվածքի վիճակը մանրակրկիտ ուսումնասիրելուց հետո:  Դժվարություններ առաջանում  են աուտոիմուն հիվանդությունների հետևանքով առաջացած կոքսարթրոզների ժամանակ: Էնդոպոթեզավորումից հետո առօրյա կենսակերպի մեջ սահմանափակումներ չեն լինում. ամենաշատը 6 ամիս հետո մարդիկ մոռանում են արհեստական հոդի մասին, վերադառնում է շարժումների ազատությունը, և կյանքի որակն է բարելավվում: Ժամանակակից էնդոպրոթեզների կիրառման առավելությունն այն է, որ հիվանդի մոտ վերականգնվում է շարժումների ողջ ծավալը, նախկին ցավերն այլևս չեն անհանգստացնում:  Ոսկրի որակական փոփոխությունները կապ ունեն հաճախ կիրառվող հորմոնալ պատրաստուկների հետ: Քացախափոսի շրջանի ձևախախտումների դեպքում առաջնային պրոթեզավորման ժամանակ կարող են օգտագործվել ռևիզիոն պրոթեզներ:

 -Ո՞ր դեպքում կարող է առաջանալ ծնկի հոդի դեֆորմացիա, որոնք են  ծնկացավի պատճառները։   

-Ծնկահոդի դեֆորմացիան առաջանում է մի քանի պատճառներից. օստեոարթրոզի մեջ մեծ նշանակություն ունի գենետիկ ֆակտորը, բայց իհարկե կան պատճառահետևանքներ, որոնք կարող են նպաստել ընթացքի արագացմանը, կարող են վատթարացնել պրոցեսը: Առաջինը կրած տրավմաններն են, և կան հիվանդություններ, որոնք կարող են թիրախային դառնալ հոդերի համար. դրանք ռևմատիկ  և ռևմատոմալ հիվանդություններն են, օստեոպորոզն է, հետմենոպաուզալ շրջանում՝ կանանց համար, օստեոպորոզի հարցը և տարած ինֆեկցիաները։ Քիչ նշանակություն չունի նաև ճարպակալումը, որը նպաստում արթրոզների ընթացքի վատթարացմանը, արագ զարգացմանը։

-Այսօր մեծ տարածում ունի արթրիտը։ Մի փոքր կխոսեք այս հիվանդության տեսակների և դրանց առաջացման պատճառահետևանքների մասին։

 - Հոդաբորբը կամ արթրիտը հոդերի բորբոքային հիվանդություն է, որը կարող է առաջանալ տեղային կամ ընդհանուր վարակների, նյութափոխանակության խանգարումների, վնասվածքների և այլ պատճառներով։ Մի շարք ծանր հիվանդությունների (ռևմատոիդ հիվանդություն, անշարժացնող սպոնդիլոարթրիտ և այլն) առաջացման պատճառը դեռևս լրիվ պարզ չէ, սակայն հաստատված է, որ նպաստող գործոններ են համարվում օրգանիզմի սառեցումը, ֆիզիկական գերլարվածությունը և այլև։ Ըստ դասակարգման` հիվանդությունները բաժանվում են երկու հիմնական խմբի՝ որպես ինքնուրույն հիվանդություն և որևէ հիվանդության ախտանշան։ Մեկ հոդի բորբոքումը կոչվում է մոնոարթրիտ, մի քանիսինը՝ պոլիարթրիտ։ Ըստ ընթացքի` հիվանդությունները լինում են՝ սուր, ենթասուր և քրոնիկական, չոր և էքսուդատիվ (շճային, թարախային, արյունային), ըստ ծագման՝ վարակիչ և սպեցիֆիկ, դիստրոֆիկ, վնասվածքային և այլ հիվանդությունների հետ կապված։ Արթրիտները լինում են արթրոզի ուղեկցող հիվանդություն, եթե արթրիտները առանց արթրոզի են, հոդախտ կամ հոդաբորբոքում չի լինում։ Արթրիտները կարող են լինել նաև ռևմատիկ հիվանդությունների դեպքում և  ինֆեկցիոն բնույթի, որոնք պատանեկան կամ յուվենիլ իդիոպաթիկ արթրիտ են` այսինքն, օրգանիզմը  սուր վիրուսներ է կրել, փչացած ատամ է ունեցել, թոքաբորբ կամ միզային ինֆեկցիա է  տարել, որն էլ առաջացրել է հոդի բորբոքում: Ախտանշաններն են հոդացավեր, հոդի այլաձևություն, ֆունկցիայի խանգարում, հոդի մաշկածածկույթների կարմրություն և ջերմաստիճանի բարձրացում։ Սուր հիվանդությունների ժամանակ ցավերը լինում են ուժեղ և մշտական, իսկ քրոնիկականի դեպքում՝ միայն հոդը շարժելիս։

- Ի՞նչ հիվանդություն է պոդագրան, արդյո՞ք այն ունի զարգացման հստակ տարիքային շեմ։

- Հոդատապը (պոդագրա) նյութափոխանակության հիվանդություն է, առաջացնում է բորբոքային պրոցես։ Հոդատապը արթրիտի տեսակ է, արտահայտվում է հոդերի ուժեղ ցավով, այտուցվածությամբ և կարմրությամբ՝ առավել հաճախ վերջույթների հատվածում: Հիմնական պատճառը օրգանիզմից միզաթթվի արտադրության և արտազատման խախտումն է, որը կապված է միզաթթու պարունակող սննդամթերքի չարաշահմամբ կամ էլ այդ նյութն օրգանիզմից հեռացնելու գործընթացի խանգարմամբ: Պոդագրան հստակ տարիքային շեմ չունի: Այն միզաթթվի փոխանակման խանգարումն է, որը բերում է հոդերի ախտահարման։ Պոդագրայի վերջնական ապաքինում ամբողջ աշխարհում դեռ չկա, այն միշտ կարգավորման կարիք ունի դեղամիջոցներով և ներարկումներով։

- Պատելոֆեմորալ ցավային համախտանիշ։ Կմանրամասնե՞ք։  

- Պատելոֆեմորալ ցավային սինդրոմը թարգմանաբար ծնկոսկր-ազդրային համակցության ցավային համախտանիշն է, ամենատարածված հիվանդություններից մեկը: Առաջին նախադրյալը ծնկոսկրի դրսային տեղակայումն է, երբ  ծնկոսկորը չի աշխատում  ազդրի փոսիկությունից, կոպիտ է, մի քիչ թեքված դեպի դուրս: Այն առաջացնում է ազդրի ծնկոսկրի ցավ, արթրոզ՝ մաշվածություն: Մյուսը ծալքի հաստացումն է. հոդաշապիկի ծալքն այնքան է հաստանում և կոպտանում, որ ընկնում է ծնկոսկրի և ազդրի արանքը` առաջացնելով ցավային սինդրոմ և ձայներ։ Պատելոֆեմորալ ցավային համախտանիշի պատճառներն են ծնկների հոդի չափից ավելի ծանրաբեռնումը (վազել, ցատկել, կծկել և աստիճաններով բարձրանալ), սխալ սպորտային տեխնիկա կամ սարքավորում ընտրելը, կոշիկի փոփոխությունը, կոշտ խաղային մակերեսները, ծնկան հոդի հարթեցման անատոմիական խնդիրները, ազդրի թույլ մկանները,  հաճախակի  կամ երկար ժամանակ մարզվելու հանկարծակի փոփոխությունը։ 

-Ի՞նչ  մեթոդ է  պլազմոթերապիան։

- Այն աշխարհում  մեծ տարածում գտած բուժմոտեցում է և ոչ միայն օրթոպեդիայում, այլ բժշկության տարբեր ոլորտներում՝ կոսմետոլոգիա, գինեկոլոգիա, ուռոլոգիա, վիրաբուժություն: Բուժմոտեցման ընթացքում բուժառուի արյունից թանձրացված պլազման ներարկվում է վնասված հյուսվածքների կամ հոդերի մեջ: Այս պլազման հարուստ է թրոմբոցիտներով, որոնք օգնում են խթանել հյուսվածքների վերականգնումը:

Թրոմբոցիտներում առկա աճի գործոնները արագացնում են բջջային վերականգնումը: Շատ քիչ  են կողմնակի ազդեցությունները, ինչը նվազեցնում է ալերգիկ ռեակցիաների և վարակների վտանգը, ավելի քիչ ցավոտ է և արագ է վերականգնվում: Կիրառվում է մկանային վնասվածքների դեպքում, ինչպես նաև նվազեցնում է ցավը և բորբոքումը արթրիտի և մենիսկների վնասվածքների դեպքում։ Ներարկումների շնորհիվ  տվյալ տարածքը սնուցվում է, և բորբոքային պրոցեսները թեթևանում են:  Այն բավականին  էֆֆեկտիվ մեթոդ է։

-Ի՞նչ է դաստակային թունելի համախտանիշը,  և ի՞նչ բուժում է իրականացվում։

-Դաստակային թունելի համախտանիշը կամ կարպալ թունելի սինդրոմը ամենահաճախ հանդիպող մոնոնևրոպաթիան է։ Դասվում է վերին վերջույթի կոմպրեսիոն մոնոնևրոպաթիաների շարքին:  Այն  ախտանիշների հանրագումար է, որն առաջանում է դաստակային խողովակում (թունելում) վերին վերջույթի նյարդերից մեկի՝ միջնակ նյարդի ճզմումից՝ կապված դաստակային թունելի չափսերի և դրա պարունակության անհամապատասխանության հետ։ Կարող է լինել միակողմանի՝ հիմնականում ախտահարելով գերակշռող (դոմինանտ) կողմի ձեռքը։ Սակայն ավելի հաճախ հանդիպում է երկկողմանի դաստակային թունելի համախտանիշ, հատկապես էնդոկրին և հոդային հիվանդությունների ֆոնին։ Հաճախ հիվանդները գանգատվում են դաստակի ցավերից, ձեռքի թուլությունից (ձեռքից առարկաները կարծես «վայր են ընկնում»), ափի շրջանի ու I-III մատների ծակծկոցներից ու թմրածությունից։ Տիպիկ գանգատը ձեռքում ցավի սաստկացումն է, ծակծկոցները և ծանրության զգացումը հատկապես գիշերային ժամերին, որոնք ստիպում են հիվանդին արթնանալ, ձեռքն իջեցնել, թափահարել ու մատներն ինտենսիվորեն ծալել-տարածել։ Աշխատանքի ժամանակ, հատկապես, եթե այն պահանջում է ճաճանչ-դաստակային հոդի կրկնվող շարժումներ, ախտանիշները սովորաբար սաստկանում են։ Ոչ հազվագյուտ դիտվում է ցավի ճառագայթում դեպի բազկի, ուսագոտու շրջան:  Որքան վաղ է կատարվում ախտորոշումը, այնքան ավելի է մեծանում ոչ վիրահատական (կոնսերվատիվ) եղանակով բուժվելու և լիարժեք ապաքինվելու հավանականությունը։ Եթե վաղ և միջին շրջաններում նշանակվում է կոնսերվատիվ բուժում, ապա ուշ շրջանում ձեռքի վիրաբույժը ստիպված է լինում առաջարկել վիրահատական բուժում։ Կոնսերվատիվ բուժման ընթացքում կատարվում են տեղային ներարկումներ և  քսուքների թերապիա:  Եթե ջլաբորբը խրոնիկ բնույթ է կրում` առաջացնելով բշտեր, կարող է անհրաժեշտ լինել ընդհուպ  վիրահատական բուժում,  որն իրենից ներկայացնում է դաստակային լայնաձիգ կապանի հատում բաց կամ էնդոսկոպիկ եղանակով:

-Բժիշկ, տեղյակ ենք, որ անցած տարի սեպտեմբերին մասնակցել եք Հնդկաստանում կայանալիք 22-րդ Master's Course-ին։ Ըստ Ձեզ` ի՞նչ  հնարավորություն այն տվեց  ոլորտի զարգացմանը։

- Այո, անցած տարի`, սեպտեմբերի 26-28-ը մասնակցեցինք  Հնդկաստանում կայացած Meril Academy-ում 22-րդ Master's Course-ին, որը կարևոր հնարավորություն է աշխարհի առաջատար վիրաբույժների հետ փորձի և նորարարությունների փոխանակման համար արթրոպլաստիկայի ոլորտում: Ի դեպ, ոչ միայն Հնդկաստանում, այլ նաև արտերկրի մի շարք երկներում մենք մասնակցում ենք տարբեր Master's Course-ի և աշխատում ենք մշտապես նորարարությունների զարկերակի վրա լինել: Այս տարի հունվարին վերադարձել ենք Իտալիայում կայանալիք մաստեր կուրսերից, դա մեզ համար պարտադիր բնույթ է կրում, որպեսզի լինենք առաջադեմ ոլորտում, քանի որ օրթոպեդիկ վիրաբուժությունը խիստ գործիքային վիրաբուժություն է համարվում: Եթե մենք համընթաց չքայլենք այդ նորարարություններին, հետագայում իհարկե դժվար կլինի կիրառության մեջ ներդնել այդ բուժմոտեցումները:

-Ի՞նչ տեխնոլոգիա է իրենից ներկայացնում LIPOGEMS®-ը։

-LIPOGEMS®-ը առաջադեմ տեխնոլոգիա է, որը մշակում և օգտագործում է մարմնի սեփական ճարպային հյուսվածքը՝ վնասված հատվածների ցավային սինդրոմները մեղմելու և բուժելու համար:

Այս նորարարական տեխնոլոգիան հնարավորություն է տալիս ճարպից ստանալ ցողունային բջիջներ: Կարճ ասած՝ այս շրջադարձային տեխնոլոգիայի շնորհիվ օրգանիզմը ինքն իրեն է բուժում:

Այս միջամտությունն իրականացվում է տեղային անզգայացմամբ: Սովորաբար այն  կիրառվում է խոշոր, ինչպես օրինակ՝ կոնքի կամ ծնկի, հոդերի բուժման համար։

LIPOGEMS® իտալական ընկերության հետ մեր համագործակցությունը 2007 թվականից է, համարվում է ներարկումային տեխնոլոգիաների գագաթնակետը, այսինքն` ամենալուրջ ներարկումային տեխնոլոգիաները սկսում են լիպոսակցիայի, այսինքն ճարպաբջջանքի ստացումից լիպոսակցիայի միջոցով,  և LIPOGEMS® ընկերության հավաքածուի օգնությամբ կատարվում է ճարպի «կոտրում» և զտում, որի օգնությամբ մենք ստանում ենք հատուկ մեխանիզմ, որի մեջ ցողունային բջիջների կլետկաները կարող են հասնել տարբեր թվերի` ընդհուպ  5 միլիոնի։ Այն ներարկվում են հոդերի մեջ, եթե  հիվանդության  զարգաման վաղ  դեպքերում է կատարվում բուժօգնությունը, կարող ենք գրանցել նաև ամբողջական առողջացում, իսկ եթե արթրոզի դանդաղ ընթացք է, դրա էֆֆեկտիվությունը 5 տարի է: Այն համարվում է նորագույն մեթոդներից մեկը, իհարկե եթե կատարվում է գրագետ։

- Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն։ Իսկ եթե արդեն առկա է խնդիրը, հաղթահարեն  ապաքինման ելքով։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման և հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի համար։ Ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես:  Իսկ բժիշկներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ և հաստատուն կամք։ Մեր հասարակությանը կմաղթեմ, որ միշտ մեր ավանդական սեղանների շուրջ հնչող առողջության մաղթանքները իրականանան: Բայց այդ մաղթանքի տակ ամեն ոք իր լուման պետք է ունենա իր առողջության պահպանման համար` առողջ ապրելակերպ սահմանելով իր համար:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը

Բժշկությունը ազնվագույնն է բոլոր մասնագիտությունների և արվեստների մեջ, քանզի այն  մարդուն պարգևում է ամենաթանկը՝ առողջությունը

Նյարդային հիվանդությունների առաջացման պատճառներից մեկը հոգու անհանգստությունն է, աններդաշնակությունը մարմնի, մտքի հետ: Իսկ նյարդաբանությունը մարդու հոգեկան և սոմատիկ աշխարհները կապող օղակն է: Ինչպես վկայում էր Սոկրատեսը. «Հնարավոր չէ բուժել մարմինը՝ չբուժելով հոգին»: Բացի այդ, նյարդաբանությունը զարգացող և դեռևս բացահայտման կարիք ունեցող հեռանկարային ճյուղ է, որը նաև կապող օղակ է  բժշկության բոլոր ճյուղերի միջև:

Բժշկության մեջ հիմնական դեղատոմսը բժիշկն է: Բժիշկը նախ հոգեբանորեն պետք է տրամադրի հիվանդին, ճիշտ գնահատի իրավիճակը, ուղեկցող հիվանդությունների առկայության դեպքում նշանակի թիրախային բուժում և վերահսկի ընթացքը: Ճշգրիտ ախտորոշման համար պետք է ունենալ մասնագիտական խորը գիտելիքներ, լինել հոգեբան և փիլիսոփա, մանրակրկիտ ուսումնասիրել հիվանդի բժշկական պատմությունը, ստեղծել անկաշկանդ և վստահելի կապ հիվանդի հետ:

Իզուր չէ ասված՝ բժիշկն իր կյանքում  ստիպված է հաջողության և անհաջողության փորձություն անցնել: Առաջինը վտանգվում է ինքնամեծարմամբ, երկրորդը` հոգու պարտությամբ: Եվ դրանցից զերծ մնալը անվիճարկելիորեն կախված է բժշկի անհատականությունից, նրա մարդկային էությունից, արժեքների համակարգից, համոզմունքներից, բարոյական նկարագրից:

Մեր զրուցակիցն է բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի նյարդաբանության ամբիոնի դասախոս, «Հայաստանի նյարդաբանների ասոցիացիայի» նախագահ, «Երևան» բժշկական կենտրոնի Ցավի և նյարդաբանության կլինիկայի ղեկավար ԳՈՒՐԳԵՆ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ: Անուրանալի է պարոն Հովհաննիսյանի ներուժն ու նվիրումը նյարդաբանության մեջ: Նրա բացառիկ մարդասեր տեսակը, նրա երկարամյա արգասաբեր գործունեությունը, ահռելի ավանդը նյարդաբանության մեջ արժանի է մեծագույն հարգանքի ու երախտագիտության: Նա ողջ էությամբ տարված է իր առաքելությամբ և հավակնություններ չունի` իր անձի շուրջ հերոսական պատմություներ լսելու: Մարդ, որն իր կյանքը նվիրել է մարդկային  կյանքեր փրկելու մեծ ու սուրբ առաքելությանը:

-Պարոն Հովհաննիսյան, ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում Ձեր բաժանմունքում, և ի՞նչ նյարդային խնդիրների դեպքում բուժառուները կարող են դիմել Ձեզ:

-Մեր բաժանմունքում իրականացվում են բոլոր գործառույթները, ինչն անհրաժեշտ է  նյարդաբանական խնդիրների ախտորոշման և բուժման համար: Իհարկե, մեր բժշկական կենտրոնի հնարավորությունները թույլ են  տալիս դրանք իրականացնել, և յուրաքանչյուր բուժառու, ով ունի նյարդաբանական խնդիրներ, վստահորեն կարող է դիմել մեզ: Ճիշտ է, մեր բաժանմունքը բավականին երիտասարդ  բաժանմունք է, բայց մեզ մոտ աշխատում են փորձառու բժիշկներ, որոնք տարիներ շարունակ նյարդաբանության ոլորտում ունեն մեծ ներդրում ու ներուժ, և մշտապես աշխատել են բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտի, այնուհետ բժշկական համալսարանի ամբիոններում: Իսկ այսօր արդեն   մեր տարիների վաստակած  գիտելիքներն ու փորձը փոխանցում ենք  մեր երիտասարդ սերնդին։

-Բժիշկ, ի՞նչ ախտաբանություն է կաթվածը: Կաթվածների ի՞նչ տեսակներ կան:

-Կաթվածը բավականին մեծ տարածում ունի. Հայաստանում տարեկան գրանցվում են կաթվածի  մի քանի հազար դեպք: Կաթվածը բաժանվում է 2 խոշոր տեսակների՝ իշեմիկ կաթված և արյունազեղումներ։ 2018 թվականից սկսած, Հայաստանում գործում է թրոմբոլիզիս ծրագիրը, որի կիրառման ժամանակ, օրինակ, իշեմիկ ինսուլտի դեպքում ներարկում են թրոմբը լուծող դեղամիջոցները, որոնք թույլ չեն տալիս, որ այդ հիվանդությունը զարգանա։ Այն Հայաստանում բավականին մեծ հաջողություն ունեցող ծրագիր է, քանի որ բուժառուների մեծամասնությունը, ում ժամանակին են ախտորոշել կաթվածը, ժամանակին են դիմում բժշկի օգնությանը, և եթե չեն ունենում այդ դեղորայքի հանդեպ հակացուցումներ, բավականին լավ արդյունք ենք ստանում, և  ձեռքի և ոտքի թուլությունը մեծ հաջողությամբ վերականգնվում է։ Հայաստանյան  արդի բժշկությունը ժամանակակից միջազգային ուղեցույցներով առաջատար երկրներին համընթաց բուժում է այդ հիվանդությունը։ Իսկ ինչ վերաբերում է արյունազեղումներին, դրանք իրենց բնույթով ավելի բարդ և  մահացու պաթոլոգիաներ են, և բուժման տեսակետից` մեծ արյունազեղումների ժամանակ բուժումը վիրահատական է: Թեև պետք է ցավով նշեմ, որ ամբողջ աշխարհում դրանք, չակերտավոր ասած, շատ անշնորհակալ վիրահատություններ են, քանզի մեծ մասամբ, չնայած ճիշտ ժամանակին բժշկին դիմելուն և ժամանակին կատարված վիրահատությունների արդյունքում, մնում են կամ հաշմանդամ, կամ մահացության ելք ունենում։ Բայց բժշկությունը, այդ թվում նյարդաբանությունը օր օրի զարգացում է ապրում, և կարծում եմ` մոտ ապագայում կհայտնաբերվեն որոշակի ճշգրիտ մոտեցումներ, որպեսզի կարողանանք կանխարգելել հետվիրահատական շրջանի այդ բարդությունները։ Եվ այսօր արդի բժշկության մեջ իրականացվում է ամեն ինչ, որ հիվանդության նախնական ախտորոշումը և կանխարգելումը կատարվեն այնպես, որ մարդիկ հնարավորինս  քիչ ստանան արյունազեղումներ։ Հուսամ` մոտ ապագայում կունենանք հրաշալի արդյունքներ։

-Ի՞նչ է ցրված սկլերոզը, և որո՞նք են դրա առաջացման պատճառները:

-Ցրված սկլերոզը բազմապատճառական հիվանդություն է։ Արդի ենթադրվող պատճառներից են աուտոիմուն խանգարումներով ուղեկցվող վիրուսային վարակները, ինչպես նաև վիտամինների, հատկապես` վիտամին D-ի ցածր մակարդակը: Ելնելով վիտամին D-ի պակասի պատճառագիտությունից` այս հիվանդությունը հյուսիսում ավելի շատ է տարածված, իսկ հարավում տարածվածության շրջանակը նեղանում է, քանի որ հյուսիսում վիտամին D-ի պակասի մակարդակն ավելի տարածված է։ Ճիշտ է, այս հիվանդության դեմ օրգանիզմը սկսում է ինքնուրույն պայքարել, բայց նյարդաթելերի միելինային թաղանթները սկսում են աստիճանաբար վնասվել։ Վերը նշեցի` աուտոիմուն, այսինքն` օրգանիզմը, չգիտես ինչու, ինքն է սկսում պայքարել իր դեմ։ Այսօր, իհարկե հաշվի առնելով միջազգային ուղեցույցները, Հայաստանում պետպատվերի շրջանակներում գործում է ծրագիր` ցրված սկլերոզով տառապող բուժառուների բուժումը կազմակերպելու համար, բայց ցավոք սրտի, հիվանդության բուժման դեղորայքը ամբողջ աշխարհում բավական թանկ է. 4 դեղերը, որոնք պետպատվերի շրջանակներում ստանում են բուժառուները, բնականաբար  լիարժեք բուժում չի կարող համարվել, այն ուղղակի դանդաղեցնում կամ կանգնեցնում է այդ հիվանդության ընթացքը։ Վատն այն է, որ առանց բուժման բուժառուները դառնում են հաշմանդամ: Դեղորայքի կիրառումը շատ դեպքերում երկար ժամանակով կարող է կանխել հաշմանդամության առաջացումը և կտրուկ բարձրացնում է կյանքի որակը։ Բավական արդյունավետ ծրագիր է, սակայն որոշ դեպքերում բուժումը որևէ արդյունք չի տալիս՝ հանգեցնելով ծանր հաշմանդամության։

-Կա՞ն էլեկտրոմիոգրաֆիայի կիրառման արդյունավետության անառարկելի փաստեր:

-էլեկտրոմիոգրաֆիան  այն հետազոտությունն է, որի օգնությամբ կարողանում ենք ստուգել նյարդամկանային հաղորդականության վիճակը։ Այն ճշգրիտ հետազոտություն է այն հիվանդությունների ժամանակ, երբ ախտահարվում է նյարդամկանային համակարգի աշխատանքը։ Թույլ է տալիս ճիշտ կողմնորոշվել այս հիվանդության ախտորոշման հարցում։ Կան հիվանդություններ, որոնք ախտորոշվում են միայն էլեկտրամիոգրաֆիայով։ Սկզբնական կլինիկական զննման արդյունքում որոշ ենթադրություններ լինում են, բայց մինչև չի կատարվում այս հետազոտությունը, ճշգրիտ չի հաստատվում նյարդամկանային համակարգի կոնկրետ ախտահարումը։ Այս մեթոդը կիրառվում է գրեթե բոլոր նյարդաբանական բաժանմունքներում, և մեր բժշկական կենտրոնում էլ այն լայն կիրառություն ունի։

-Տիկեր և Տուրետի համախտանիշ. կմանրամասնե՞ք։      

-Տուրետի համախտանիշը կամ Տուրետի հիվանդությունը, Ժիլ դե լա Տուրետի համախտանիշը (անգլ.՝ Tourette syndrome), կենտրոնական նյարդային համակարգի` գեներով պայմանավորված ժառանգական բնույթ կրող խանգարում է, որը դրսևորվում է ցանկացած տարիքում և բնորոշվում է բազմաթիվ շարժական տիկերով և առնվազն մեկ ձայնային տիկով։

Տուրետի համախտանիշ ունեցող մարդկանց ինտելեկտի մակարդակը և կյանքի տևողությունը նորմայի մեջ է։ Հիվանդության ժամանակ, առանց պատճառի սկսում են տարբեր տեղակայման մկանային կծկումներ` դեմքի, ուսագոտու, պարանոցի, ձեռքերի: Հնարավոր է` երկար ժամանակ չարտահայտվի, բայց սթրեսը կարող է նպաստել, որ ակտիվանա, և  մկանային կծկումներն արթնանան։

Ռիսկերը բավական տարբեր են. կան, որոնք ենթակեղևային են, կան, որոնք ֆունկցիոնալ են, այսինքն` առանց որևէ պատճառագիտության։ Ինչ վերաբերում է բուժմանը, Տուրետի համախտանիշը լիարժեք չի բուժվում, սակայն մենք կարողանում ենք նպաստել շարժումների քչացմանը։  

-Միոկլոնուս։ Կմանրամասնե՞ք։

-Դրանք մկանների կծկումներ են` առանց պատճառի: Այն` որպես առանձին  հիվանդություն, չկա, այլ ինչ-որ մի հիվանդության հետևանքն է, իսկ երբ  չեն կարողանում գտնել հիվանդության առաջացման պատճառները, ասում են` միոկլոնուս է հիվանդի մոտ, այսինքն` որպես ախտորոշում է այս դեպքում։  Կան տարբեր բուժմոտեցումներ, երբեմն այն ունենում է ոչ օրգանական հիմք, և պետք է հիվանդներին  պարզապես հանգստացնող դեղամիջոցներ նշանակել, որպեսզի այդ կծկումները չլինեն։ Եվ եթե դրանք արդեն ունեն օրգանական հիմք, ախտահարված է նյարդային համակարգը, ապա նշանակվում է դեղորայք, որոնք մկանների կծկումները վերացնում են։ Այն մեծ տարածում չունի մեր երկրում, հանդիպում է այն երկրներում, որտեղ բնակչության թիվը մեծ է, բայց մեր երկրի տոկոսային հարաբերակցությամբ քիչ դեպքեր են հանդիպում։

-Հասարակության մեջ մեծ տարածում ունի միգրենը. այն ունի արդյո՞ք ամբողջովին առողջացում։

- Այո, միգրենը բավականին մեծ տարածում ունի, կանայք ավելի շատ են հիվանդանում այս հիվանդությամբ, տղամարդկանց մոտ հանդիպում է քիչ տոկոսային հարաբերակցությամբ։ Պարզապես, ախտորոշման տեսակետից շատ անգամ սխալ մոտեցումներ են լինում. գլխացավ ունենալով` կարծում են միգրեն է, և երբեմն առանց հաստատելու, իրենք են եզրակացություն են դնում` միգրեն, և անցնելով մի քանի տարի` դիմում են բժշկի, պարզվում է, որ ոչ մի միգրեն էլ չկա. գլխացավն այլ պատճառագիտություն է կրում։ Միգրենի բուժումը սպեցիֆիկ բնույթ է կրում, քանզի այն դեղորայքը, որն ազդում է միգրենի նոպայի վրա, չի ազդում այլ ախտահարում կրող գլխացավերի վրա։ Օրինակ` ներգանգային ճնշման պատճառով կարող է լինեն գլխացավեր, և այդ միգրենի դեղերը չեն կարող օգնել իրենց ոչ մի դեպքում։ Այո, այսօր միգրենը լայն տարածում ունի, այն անոթային և հորմոնալ հիվանդություն է, այդ իսկ պատճառով կանանց մոտ ավելի հաճախ են հանդիպում, բայց ժամանակին ախտորոշելով` կարելի է բուժել, քանի որ այն այդքան սարսափելի պաթոլոգիա չէ, որ չենթարկվի բուժման։ Պարզապես պետք է ժամանակին ախտորոշել  և ժամանակին ստանալ գրագետ բուժում։ Իհարկե, մի կուրս ստանալուց հետո հնարավոր չէ, որ անցնի. նոպաների ժամանակ պետք է այնպես անել, որ նոպան չզարգանա, այն պետք է կանխել դեղորայքով։

-Ալցհեյմերի հիվանդություն։ Ի՞նչ նշաններով է դրսևորվում։

-Այն, կարելի է ասել, տարիքային հիվանդություն է, հանդիպում է տարեցների մոտ,  բայց իհարկե կարող է հանդիպել նաև 50 տարեկանի շեմը հաղթահարածների մոտ։ Լինում է երկու տեսակ` ժառանգական և ոչ ժառանգական։ Այս հիվանդության սկզբնական շրջանում բջիջները սկսում են ենթարկվել ատրոֆիայի։ Այդ իսկ պատճառով հանրությանը տեղեկացնելու համար ասեմ, որ սկզբնական շրջանում նկատվում է հիշողության խանգարում, այնուհետև հիշողություն չլինելու դեպքում հիվանդի մոտ նկատվում է գրգռվածություն և շրջապատի մարդկանց նկատմամբ ագրեսիվ պահվածք։ Այնուհետև դա էլ է վերանում, և սկսում է աստիճանաբար հիվանդի մոտ վերանալ  բնավորության կարևորագույն գծերը։ Այսինքն` ուշադրությունը, նրանք դառնում են անտարբեր շրջապատի նկատմամբ, ճիշտ չեն կարողանում գնահատել առարկաների ճշգրտությունը, աստիճանաբար իրենց մոտ զարգանում է դեմենցիա, որն աստիճանաբար տանում է անհատի «ես»-ի վերացմանը։ Անձը դրսևորում է երեխայի վարքագիծ. ոչ մի բան չի գիտակցում, դառնում է անկողնային հիվանդ, որն արդեն խնամքի կարիք է ունենում։ Իմիջիայլոց, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում այդ հիվանդության ուսումնասիրությամբ և բուժմամբ ակտիվ սկսեցին զբաղվել, երբ երկրի նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը հիվանդացավ այդ հիվանդությամբ, ում կինը բավական լավ խնամք էր տանում: Նրա մահից հետո սկսեցին այդ երկրում ավելի խորքային ուսումնասիրել այդ հիվանդությունը: Հաշվի առնելով, որ հիվանդության սկզբում ի հայտ են գալիս նյարդաբանական ախտանիշները, առաջին հերթին դիմում են նյարդաբանի օգնությանը, իսկ երբ միանում են հոգեկան խանգարումները՝ հոգեբույժների օգնությանը։

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում բժշկությունը վստահելի ձեռքերո՞ւմ է:

-Այսօր մեծ ուրախությամբ կնշեմ, որ մեր երիտասարդները բավականին պրպտող են,  ձգտող սերունդ ունենք, պարզապես պետք է ճիշտ ուղու վրա նրանց դնել, ուղղորդել, ինչպես մեզ էին դաստիարակում խորհրդային միության տարիներին։ Բոլոր ժամանակներում էլ պետք է երիտասարդ սերնդին ճիշտ ուղղորդել։ Ես 70-ական թվականներից սկսած զբաղվում եմ դասախոսությամբ, երիտասարդ սերնդի համար  և՛ դասախոս եմ, և՛ ուսուցիչ և իրենց ճիշտ ճանապարհի կերտման գործում անում եմ հնարավորն ու անհնարը: Չպետք է անտարբերություն ցուցաբերել, պետք է հետաքրքրություն մտցնել այս ոլորտի հանդեպ, որպեսզի դառնան լավ մասնագետներ, և իրենք էլ իրենց հաջորդ սերնդին մեծ սիրով փոխանցեն իրենց ուսանածը: Ուղղակի իրենք շատ կախվածություն ունեն համացանցից` հեռախոս, համակարգիչ, մեր ժամանակներում գիրք-գրականություն էր, իրենք չեն սիրում գիրք կարդալ, ձգտում են համացանցից տեղեկանալ։

- Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Իհարկե, բժշկի առաջին մաղթանքը մեր հասարակությանը առողջությունն  է. ժամանակին հետևեն իրենց առողջությանը, գանգատների առկայության դեպքում անհապաղ դիմեն բժշկի: Հիվանդությունը ստեղծված է մարդկության համար, եթե մաղթենք հիվանդություններ երբեք չլինեն, դա իհարկե հնարավոր չէ, թող քիչ դեպքերի առնչվենք, ուղղակի հորդորս և խնդրանքս է` ժամանակին դիմեն բժշկին, որպեսզի հետագա բարդացած իրավիճակների  չբախվեն։ Առողջ եղե՛ք, սիրեք ձեզ և ձեր մարմինը:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը