Պետք  է  հավատանք   եւ  համոզված  լինենք,  որ  ե՛ւ  այս,  ե՛ւ  բոլոր  դարերըայսուհետ  մերն  են  լինելու

 Հայոց դպրոցի բուն պատմությունն անխզելիորեն կապված է գրերի ստեղծման հետ։ Կրթությունը վիթխարի ուժ է, որը վճռում է ժողովուրդների եւ պետությունների կենցաղն ու ճակատագիրը: Դպրոցն արվեստանոց է, որտեղ ձեւավորվում է աճող սերնդի միտքը:

Վաղարշապատի Վահան Ռշտունու անվան թիվ  11 հիմնական դպրոցի աշխատանքները, որպես տնօրեն, ղեկավարում է բանիմաց, խելացի, մասնագիտությամբ մանկավարժ Մարգարիտա Սարգսյանը: Իր  գործին  գիտակ տնօրենը շատ լավ հասկանում է, որ հարկավոր է նոր մոտեցումներ, ժամանակաճանաչ ծրագրեր, որոնք կնպաստեն դպրոցի առաջընթացին եւ հետագա գործունեությանը: Տարիների ընթացքում ուսուցչական անձնակազմը վերածվեց մի կուռ, ամբողջական հանրույթի, որը համալրված է գիտակ, բանիմաց, բարեխիղճ ուսուցիչներով, ովքեր աշխատում են համագործակցված: Դպրոցն այն հարազատ տունն է, թրծարանը, որտեղ կոփվում են ապագա սերնդի հոգիները: Ջերմեռանդ, անմնացորդ աշխատանքի շնորհիվ դպրոցի հանրույթը հասել է բազմաթիվ հաջողությունների տարբեր բնագավառներում: Դպրոցի թիմը մշտապես աչքի է ընկնում իր ակտիվությամբ, իսկ  աշխատանքներն ընթանում են առողջ, ջերմ մթնոլորտում` համախմբված աշխատանքային բարձր կարգապահությամբ եւ  ժամանակի պահանջներին համահունչ:  Ճիշտ  է,  շենքային  պայմանները  վատ  են,  բայց  դա  չի  ազդում  ուսումնական  գործընթացի  վրա: Ինչեւէ, տարիների ընթացքում որոշ խնդիրներ լուծվեցին, որոշ հարցեր էլ մնացին կիսատ, անլուծելի: Բայց նույնիսկ այս դեպքում վստահորեն կարելի է ասել, որ այս կրթօջախը միշտ էլ փառահեղորեն է կատարել իր գործը:

  Այժմ էլ դպրոցը զգում է աջակցության կարիք, դեռ շատ խնդիրներ <<շարք կանգնած>> սպասում են իրենց հերթին` սպորտդահլիճի վերանորոգում, ժամանակակից տեխմիջոցների ներդրում…Այս երկար ու ձիգ տարիների ընթացքում ոչ միայն պահպանվել են լավագույն ավանդույթները, այլեւ նորացվել ու ժամանակակից հնչեղություն են ստացել: Դպրոցի առջեւ ծառացած խնդիրների մասին զրուցեցինք դպրոցի տնօրեն ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ: 

- Տիկին Սարգսյան, խոսեք դպրոցի անցած ճանապարհի մասին, ե՞րբ է ստեղծվել դպրոցը եւ մինչ օրս ի՞նչ ուղի է անցել:

- Ասեմ, որ   5 տարի է  արդեն, ինչ ստանձնել եմ տնօրենի պաշտոնը: Դպրոցը 1972 թվականի կառույց է, եւ հիմնադրման օրվանից մինչ իմ պաշտոնավարումը այստեղ վերանորոգման ոչ  մի  աշխատանք  չի  կատարվել: Այսօր մենք ունենք արդեն 354 աշակերտ: Երբ ես ստանձնեցի  դպրոցը տնօրինելու պաշտոնը, աշակերտների  թիվը 318 էր: Այժմ  նկատելի  է  սովորողների  թվի  որոշակի  աճ, թեեւ շենքային  պայմանները  բարենպաստ  չեն:

Ես տնօրենի պարտականությունը ստանձնել եմ 2014 թվականից:  Դպրոցն ունի 6 մասնաշենք,  հիմնովին  նորոգվել  են 3 մասնաշենքի տանիքները, որից հետո այլ տեղաշարժ չեղավ. կանգ առան շինարարական աշխատանքները: Ընթացքում կրկին եղան կոսմետիկ որոշ հարդարանքներ, որն ինձ համար բավականին քիչ էր եւ ոչ տեսանելի: Բակում աշխատանքներ ենք տանում, կանաչապատվել է  դպրոցի  տարածքը, տնկվել են գեղեցիկ ծաղիկներ, ծառեր,  թփեր, որը  հաճելի  է բոլորին: Ինչպես  գիտենք,   դպրոցը ֆինանսավորվում է աշակերտների թվով: Մեր դպրոցի շենքային անբարենպաստ պայմանների պատճառով այսօր սաների թիվը այլ դպրոցների  համեմատությամբ, որոնք նորոգված  են եւ  բարեկարգ,  բավականին քիչ է, բայց աշակերտների  թիվն ավելանում է մեր ուսուցչական կազմի լավագույն աշխատանքի եւ  նվիրման շնորհիվ;
Իրականում չկա մի ծնող, ով մեր աշխատանքից դժգոհ լինի:

Անցյալ տարի  գծվեց նախագիծը, կազմվեց նախահաշիվ,  բայց կրկին ամեն ինչ խառնվեց իրար, շինարարական աշխատանքները հետաձգվեցին: Սակայն փառք ու պատիվ <<Արթուր Ասատրյան բարեգործական հիմնադրամին>>, որի միջոցներով հիմնանորոգվել են դպրոցի 10-ը սանհանգույցներ: Այս  պահին էլ  նորոգվում  են  4 դասասենյակներ, որոնցից  յուրաքանչյուրում  լինելու է 15 համակարգիչ: Մեզ  խոստացել  են  նաեւ, որ ամռանը  ամբողջությամբ նորոգելու  են  դպրոցի  սպորտդահլիճը: Մեր ուսուցչական կազմի  բարեխիղճ  աշխատանքի  շնորհիվ  է,  որ այս շենքային պայմաններում ծնողները մեզ վստահում են իրենց երեխաներին:  Դպրոցում  կարող  էին սովորել  1000-ից  ավելի  աշակերտներ,  եթե լինին   լավ    պայմաններ:

- Դուք Ձեզ համարո՞ւմ եք ուժեղ կին:

 -  Ունեմ  անկոտրում  բնավորություն, որը,   ինչ  խոսք, ուժեղ  լինելու  գրավական  է: Մեծացել  եմ  գյուղում, կարող  եմ  կատարել  ցանկացած  աշխատանք, գյուղատնտեսությունից էլ բավականին  գիտելիքներ ունեմ,  եւ  դպրոցամերձ  տարածքի  կանաչապատումը  կատարվել  է  իմ ցուցումով:

- Գերլարված աշխատանքային օրվանից հետո հասցնում եք արդյո՞ք ընտանիքին ժամանակ տրամադրել:

- Շատ եմ սիրում ընտանիքս, ունեմ մեկ տղա: Իրականում ես օրս պլանավորում եմ լիարժեք եւ  շաբաթ-կիրակի  օրերը  միմիայն տրամադրում եմ իմ ընտանիքին  եւ  տնային գործերին:

- Ըստ Ձեզ,  ո՞րն է կայացած դպրոցի գաղտնիքը:

- Եթե սիրում  ես  քո  աշխատանքը,  ապա կկայանա դպրոցը, եւ կհասնես նորանոր բարձունքների: Ես մասնագիտությամբ մանկավարժ եմ եւ եթե այսչափ չսիրեի դպրոցը, ապա  կբավարարվեի  միայն դասավանդելով: Աշխատել եմ չորս դպրոցում, եղել եմ ուսուցիչ, այնուհետեւ` ուսմասվար Ներսիսյան  վարժարանում եւ փոխտնօրեն ուսգծով  թիվ 12 հիմնական  դպրոցում: Բոլոր դպրոցներն էլ ինձ համար եղել են շատ հոգեհարազատ, աշխատել  եմ  սիրով  ու  մեծ  նվիրումով: Կարեւորում  եմ նաեւ ղեկավարի  ձիրքով օժտված լինելը: 

- Ինչպե՞ս կգնահատեիք 21-րդ դարի սերնդին:

- Անկեղծ կլինեմ: Ուրախ  եմ,  որ նոր սերունդն ունի իր սեփական կարծիքը եւ կաշկանդված չէ, կապանքներից ազատված է, բայց երբեմն շատ ու շատ դեպքերում, երբ  դաստիարակությունը  չի  ընթանում ճիշտ  ուղիով, երեխաները  չարաշահում  են  մեծերի  վստահությունը,  որն  էլ   տանում է սանձարձակության: Այժմյան աշակերտը գիրք չի կարդում, ոչ էլ իրեն  ձգում է այն: Իհարկե, կա մի ստվար զանգված, որն ուշադիր է իր գիտելիքների ձեռքբերման հանդեպ, եւ  արդյունքում  ունենում  ենք  հաջողություններ:  Իմ ղեկավարած  տարիներին մեր աշակերտները  պարբերաբար մասնակցել են օլիմպիադաների, ունեցել  ենք   հանրապետական փուլ անցած  աշակերտներ:

- Ի՞նչ նորանոր ծրագրերի մասին կխոսեք, որոնք ակնկալում եք կյանքի կոչել:

- Մեր դպրոցը հանրակրթական դպրոց է, եւ  մենք ցանկանում ենք  մեր աշակերտներին տալ  հիմնավոր  գիտելիքներ, որպեսզի նրանք կարողանան իրենց  ուսումը  շարունակել   ավագ դպրոցներում, մասնագիտացված ոսումնական հաստատություններում: Երեխաների նորմալ կրթությունը ապահովելու համար հնարավորության սահմաններում անում ենք ամեն ինչ, որպեսզի հասնենք առավելագույնի:  Արդեն երրորդ  օտար  լեզուն` ֆրանսերենն է  դասավանդվում   մեզ  մոտ,   որն    ընդգրկվել   է  <<Դասավանդիր Հայաստան>> ծրագրի շրջանակներում: Գործում  է ֆրանսերենի խմբակ՝ շաբաթական  մեկ  ժամով: Խմբակի  ուսուցիչը  Ֆրանսիայից  է, ով  կարճ  ժամանակով  բնակվում  է  մեր երկրում  եւ  կամավորական սկզբունքով  մեր աշակերտների  հետ աշխատում  է   անվճար: Վերջերս  Ֆրանսիայից  ժամանել էր  լրագրող,  որը հարցազրույց  վերցրեց  մեր  աշակերտներից` թերթում  տպագրելու  համար:

 Ուրախությամբ նշեմ, որ Գորիսում <<Ֆրանկոֆոնիայի>> շրջանակներում կայացավ մեծ միջոցառում: Մեր 8-րդ դասարանի 10-ը աշակերտ իրենց մասնակցությունը ցուցաբերեցին`  ներկայացնելով  բեմականացում  ֆրանսերեն լեզվով:

- Կվերհիշե՞ք, երբ ուսուցչուհի էիք, առաջին անգամ մտաք դասասենյակ, ինչպիսի՞ն էին Ձեր ապրումները:

-  Ես 21 տարեկան էի, երբ մտա դպրոց, ինձ վստահվեց տարրական դասարան: Իմ ուսուցչուհին, ով ինձ  դասավանդել էր, ինձ հետ   զուգահեռ դասարան ուներ: Եվ իմ պատասխանատվությունը  ավելի  էր  մեծանում  իմ  աշխատանքի  նկատմամբ: Հպարտություն էի ապրում, որ աշխատում  էի իմ  ուսուցչի հետ նույն  դպրոցում, եւ որ  ինձ իրավունք էր վերապահվել ստանձնել մատաղ  սերնդի  կրթության ու   դաստիարակության գործը:

- Ձեր կարծիքով, մանկավարժն այսօր գնահատվա՞ծ է, թե` ոչ:

- Գիտեք, անկեղծ կգտնվեմ այս պահին: Իրականում, երբ որ մի խնդրահարույց դեպք է լինում, սկսում են շահարկել եւ  լրատվական դաշտով ներկայացնել, եւ  որը   անընդմեջ  քննարկման  թեմա է դառնում  թե՛ սոցցանցերով, եւ թե՛ ԶԼՄ-ներով: Բայց երբ մի նշանակալից, լավ դեպք է լինում, այն  չի  լուսաբանվում  ամբողջությամբ: Մեր ազգի մեջ վատաբանման միտումն ավելի  մեծ է, լավը` քիչ արձագանքվող: Շատ  ցածր  է  նաեւ  մանկավարժների վարձատրությունը  նրանց կատարած նվիրական աշխատանքի դիմաց: Կարծում եմ, որ մեր նոր կառավարությունն անպայման այդ խնդրին կանդրադառնա: Ինչ  խոսք,  բոլորս էլ հասկանում ենք, որ  այս պահին այդքան հնարավորություններ չկան, սակայն  հույսով եւ հավատով ենք տոգորված դեպի նոր կառավարությունը  եւ  ակնկալում  ենք ապագայում ողջամիտ փոփոխություններ:

- Ի՞նչ ակնակալիքներ ունեք ապագա սերնդից:

- Ցանկությունս  է, որ մեր ապագա սերունդը հայրենասեր լինի եւ նվիրյալ իր հող ու ջրին: Ունենք առաջադեմ բանակ, որը բնորոշ է առաջադեմ երկրներին: Հավատում  եմ, որ  կգա այն օրը, երբ մեր երկրում  կլինի  խաղաղություն,  եւ  մեր  երիտասարդները առաջնագծում չեն  լինի: Ապագա  սերունդները  կվարակվեն մեր օրինակով  եւ  կլինեն    քաղաքակիրթ  ու հանդուրժող:

- Իսկ որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը, ընթերցողներին  եւ Ձեր սաներին:

- Կցանկանամ, որ միմյանց հանդեպ բոլորը լցվեն միայն բարությամբ, լավատեսությամբ: Պետք է մենք մեզ հավատանք, լինենք անկոտրում եւ վստահ քայլերով գնանք դեպի մեր երազած ապագան:

Հավատը բժշկի հանդեպ ամենաարդյունավետ դեղամիջոցն է

Գիտության արագընթաց զարգացմանը անմասն չի մնում բժշկությունը: Ժամանակակից բժշկության մեջ մեծ նշանակություն ունի նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը, ինչը օգնում է բարձրացնել մատուցվող բժշկական ծառայությունների որակը եւ ախտորոշել հիվանդությունները ավելի վաղ փուլերում: Ամբողջ աշխարհում վերջին տարիների ընթացքում քաղցկեղով հիվանդացությունն ավելացել է 3-4 անգամ: Սա պայմանավորված է ոչ միայն հիվանդացության աճով, այլեւ ախտորոշման մեթոդների զարգացմամբ: Բժշկության ձեռքբերումների շնորհիվ մեծացել է ուռուցքով հիվանդների կյանքի տեւողությունը։

Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը շարունակում է հետազոտման նորագույն մեթոդների ներդրումը։ Ռադիոլոգիայի ծառայությունը զինված է ժամանակակից սարքավորումներով, որոնք թույլ են տալիս եւս մեկ քայլ առաջ գնալ բժշկության ոլորտում:

Այս թեմայի շուրջ զրուցեցինք Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի բժիշկ-ռադիոլոգ Կարինե Խոնդկարյանի հետ։

- Տիկին Խոնդկարյան, ի՞նչ է ճառագայթաբանությունը: Ի՞նչ հետազոտություններ եք կատարում Դուք, մի փոքր պատմեք դրանց մասին։

-  Ճառագայթաբանությունը մարմնի օրգան-համակարգերի պատկերների ուսումնասիրությունն է, այն բժշկության համեմատաբար նոր ճյուղ է։ Ճառագայթաբանության գերագույն խնդիրը հիվանդության վաղ ախտորոշումն է, որը հետագա արդյունավետ բուժման նախապայմանն է: Այն վերջին տարիներին բուռն զարգացում է ունեցել՝ կապված համակարգչային տեխնոլոգիաների զարգացման հետ։ Հաճախ կատակում են, որ ախտորոշումը այնքան է զարգացել, որ չկա առողջ մարդ, կա թերի հետազոտված: Ժամանակակից սարքավորումների օգնությամբ այսօր կարելի է ախտորոշել անգամ ամենավաղ փուլերում գտնվող քաղցկեղային հիվանդությունները։ Այս դեպքում հիվանդը հաջողությամբ բուժվելու լավ հնարավորություններ կունենա:

Մեր օրերում ուռուցքային հիվանդությունները դարձել են լուրջ խնդիր, դրանցից մահացությունը 2-րդ տեղում է, տարեցտարի քաղցկեղը երիտասարդանում է: Հիվանդների 60%-ն իր հիվանդության մասին տեղեկանում է 3-4-րդ փուլում, ինչը դժվարացնում է բուժումը։ Այս խնդիրը հատկապես մտահոգիչ է մեր երկրում՝ կապված ոչ միայն ֆինանսական բարդությունների, այլեւ կանխարգելիչ ծառայության թերի աշխատանքի հետ։

Ես զբաղվում եմ ռադիոլոգիայի ուլտրաձայնային, դոպլեր, դուպլեքս եւ ռադիոիզոտոպային հետազոտություններով: Ուլտրաձայնային ախտորոշման մեթոդի հիմնական առավելություններն են նրա մատչելիությունը, ոչ ինվազիվությունը, բարձր զգայունությունն ու ճառագայթային ծանրաբեռնվածության բացակայությունը: Հետազոտությունը կարելի է կատարել ինչքան որ անհրաժեշտությունը կլինի, այն հակացուցումներ չունի։

Դուպլեքս հետազոտությունը անոթների ուլտրաձայնային հետազոտություն է, որի ժամանակ ուսումնասիրվում են անոթների կառուցվածքը (պատերի վիճակը, լուսանցքը), հարակից բոլոր հյուսվածքները, գնահատվում են արյան հոսքի ցուցանիշները։ Այս հետազոտությունը շատ կարեւոր է ուռուցքային հիվանդների համար։ Քիմիաթերապիան եւ ճառագայթային բուժումը բարձրացնում են արյան մակարդելիությունը, եւ որպես բարդություն ուռուցքային հիվանդների մոտ հաճախ առաջանում է երակների թրոմբոզ։

Ամենահետաքրքիրն ինձ համար ռադիոիզոտոպային հետազոտությունն է։ Այդ պատճառով ես կցանկանայի ավելի մանրամասն նկարագրել այն: Ռադիոիզոտոպային ախտորոշումը մոլեկուլյար բժշկության ճյուղ է։ Հետազոտության հիմքում ընկած է ռադիոակտիվ նյութերի միջոցով պաթոլոգիական պրոցեսների բացահայտումը: Այս մեթոդը թույլ է տալիս ֆունկցիոնալ մակարդակով հետազոտել բոլոր օրգան-համակարգերը եւ բացահայտել փոփոխությունները դեռեւս նյութափոխանակության խանգարման փուլում: Այսպիսով, հետազոտության արդյունքում ոչ միայն ստանում ենք ախտահարված օրգանի անատոմիական պատկերը, այլեւ գնահատում ենք նրա ֆունկցիոնալ վիճակը:

Ֆունկցիոնալ փոփոխությունները շատ ավելի վաղ են ի հայտ գալիս, քան անատոմիական փոփոխությունները, ինչը հիվանդությունների վաղ ախտորոշման համար միջուկային բժշկության մեթոդները եզակի է դարձնում։ Ռադիոնուկլիդային հետազոտությունը ոսկե ստանդարտ է համարվում սրտաբանության, ուռուցքաբանության, նեֆրոլոգիայի, ուրոլոգիայի եւ մի շարք այլ ոլորտներում:

Շատ հաճախ հիվանդները չգիտեն, թե ինչով է այս հետազոտությունը տարբերվում ռենտգեն հետազոտությունից, վախենում են ճառագայթումից: Հետազոտության հիմքում ընկած է իզոտոպների ներմուծումը օրգանիզմ եւ նրանց ընտրովի կուտակումը տարբեր օրգան-համակարգերում։ Ռադիոնուկլիդները, կուտակվելով տարբեր օրգաններում, արձակում են գամմա-ճառագայթներ, որոնք կլանվում են գամմա-խցիկների կողմից։ Ի տարբերություն իզոտոպային մեթոդի, ռենտգեն հետազոտման կամ համակարգչային շերտագրման /ՀՇ/ ժամանակ ճառագայթները արձակվում են ռենտգեն խողովակից, անցնում են հիվանդի մարմնի միջով, եւ ժապավենի կամ համակարգչի մոնիտորի վրա ստեղծվում է պատկեր։ Գամմա- ճառագայթումը նման է ռենտգեն ճառագայթմանը, սակայն ճառագայթման աստիճանը ռադիոիզոտոպային հետազոտման ժամանակ զգալիորեն ցածր է: Հետազոտման հակացուցումները նույնն են, ինչ ռենտգեն հետազոտման ժամանակ: Այսօր Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը հագեցած է միջուկային բժշկության նորագույն սարքավորումներով: Կենտրոնում տեղադրված է մեկֆոտոնային էմիսիոն Գամմա-խցիկ (SPECT), որը հնարավոր է դարձնում ռադիոիզտոպային հետազոտությունների ողջ սպեկտրի իրականացումը: 2018թ․ սպեկտ խցիկի համար ձեռք է բերվել նաեւ համակարգչային տոմոգրաֆիայի /ՀՏ/ առանձին մոդուլ, որի օգնությամբ անհրաժեշտության դեպքում միաժամանակ կարելի է կատարել եւ՛ ՀՏ, եւ՛ ռադիոիզոտոպային հետազոտություններ, համադրել ՀՇ եւ ռադիոիզոտոպային պատկերները` այդպիսով ստանալով ավելի մանրամասն եւ ճշգրիտ տեղեկատվություն հիվանդության մասին: Այս մեթոդը կոչվում է հիբրիդ մեթոդ, սարքավորումը՝ SPECT/CT։ Այն միակն է Հայաստանում։ Մենք համագործակցում ենք Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության հետ, տեխնիկական համագործակցության նախագծի շրջանակներում էքսպերտներ եւ ինժեներներ պարբերաբար այցելում են մեր կենտրոն, անցկացնում թրեյնինգներ եւ իրականացնում սարքավորումների տեխնիկական սպասարկում։

Մեր կենտրոնում ռադիոիզոտոպային հետազոտությունը ավելի հաճախ կիրառվում է ոսկրային համակարգի հետազոտության համար, ի տարբերություն ՀՏ եւ ՄՌՏ հետազոտությունների, սցինտիգրաֆիայի ժամանակ հետազոտվում է ամբողջ ոսկրային համակարգը, եւ ոսկրային համակարգի փոփոխությունները ախտորոշվում են ավելի վաղ փուլում։ Ոսկրերի սցինտիգրաֆիան ուռուցքային հիվանդների համար համարվում է առաջնահերթ հետազոտություն: Այս հետազոտությունը մեր կլինիկայում կատարվում է տարեկան մոտ 500 անգամ:

Անցյալ տարի ներդրվել է նաեւ լիմֆոստինցիգրաֆիան, որի հիմքում ընկած է կրծքագեղձի վիրահատություններից առաջ ավշային հանգույցների ռադիոիզոտոպային հետազոտությունը: Այն օգնում է գտնել ախտահարված ավշային հանգույցները եւ խուսափել բոլոր ավշային հանգույցների հեռացումից:

- Դուք նաեւ դասախոս եք․ ի՞նչ կասեք Ձեզ փոխարինելու եկող սերնդի մասին։

Մեր կենտրոնը նաեւ ուսումնական է, մեզ մոտ սովորում են ուսանողներ եւ օրդինատորներ։ Մեծ ձեռքբերում եմ համարում այն, որ հնարավորություն ունեմ, որպես ԵՊԲՀ դասախոս, իմ գիտելիքներն ու փորձը փոխանցել երիտասարդ բժիշկներին:

Իմ կարծիքով, երիտասարդ սերունդը պրպտող է, նրանք մշտապես ցանկանում են ավելին իմանալ: Ավելի շատ հնարավորություններ ունեն, քան մենք իրենց տարիքում։ Մեր օրերում հեշտությամբ կարելի է նյութեր հայթայթել, արտերկրի համալսարանների դասախոսություններ լսել, եթե, իհարկե, տիրապետում ես լեզվին: Կարեւորն այն է, որ մարդ անընդհատ ձգտի ինքնակատարելագործման, կրթի ինքն իրեն, քանի որ միշտ ավել սովորելու բան կա։ Լավ մասնագետ միայն համալսարանական գիտելիքներով չեն կարող դառնալ, մասնագետը հենց աշխատանքի ժամանակ է հղկվում, ձեռք բերում անհրաժեշտ հմտություններն ու փորձը։

- Չարորակ գոյացության հայտնաբերման դեպքում Ձեր իրավասությունների մեջ մտնու՞մ է հիվանդին հայտնել այդ մասին:

- Իհարկե, հիվանդը անպայման պետք է տեղեկանա իր առողջական վիճակի մասին, ողջամիտ մոտենա եւ բժշկի հետ անցնի բուժման դժվարին ճանապարհը՝ հասկանալով իրավիճակի ողջ լրջությունը: Բժիշկը, օգտագործելով իր հոգեբենական հմտությունները, պիտի անհատական մոտեցում ցուցաբերի յուրաքանչյուր պացիենտի` հաշվի առնելով նրա անձնային առանձնահատկությունները եւ հոգեբանական վիճակը։ Ես, որպես բժիշկ-ռադիոլոգ, կարող եմ ուղղորդել հիվանդին ճիշտ հետազոտման եւ բուժման սխեմա ընտրելու, իսկ վերջնական ախտորոշումը հայտնելու բեռը ընկած է բուժող բժշկի ուսերին։

- Ի՞նչ կարգախոսով եք առաջնորդվում կյանքում։

- Ամեն ինչին նայի՛ր լավատեսորեն։ Փորձի՛ր ամեն մարդու մեջ տեսնել լավը։

- Առիթից օգտվելով ՝ ի՞նչ խնդիր կուզենայիք բարձրացնել։

- Ուզում եմ խոսել մեր հասարակության մեջ բժշկի դերի մասին։ Բժիշկը մշտապես ամենահարգված մասնագիտություններից է եղել, իսկ հիմա մենք մտել ենք մի փուլ, որտեղ գերակշռում են բժիշկ-հիվանդ շուկայական հարաբերությունները։ Ամենաթանկը մարդկային կյանքն է, մարդու առողջությունը, իսկ ամենաթանկի համար պատասխանատուները՝ բժիշկները, այսօր արժեզրկված են։ Բժիշկը գտնվում է ամենօրյա ֆիզիկական, մտավոր, հոգեկան գերլարվածության մեջ, նա իրեն նվիրում է ուրիշների առողջության պահպանմանը եւ չի ստանում համապատասխան վերաբերմունք։ Ես վստահ եմ, որ ցանկացած բժիշկի նպատակը հիվանդի ապաքինումն է։ Ուրեմն, եկե՛ք հավատով, հարգանքով եւ վստահությամբ մոտենանք մեր բժիշկներին։

- Իսկ որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման եւ հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի համար։ Ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես:  Իսկ բժիշկներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ եւ հաստատուն կամք։

Ես չափից շատ եմ սիրում մանկավարժությունը, ապրում եմ նրանով, առանց որի էլ չեմ պատկերացում իմ կյանքը

Դպրոցը մշտապես կրթում է ապագա սերնդին: Դպրոցում են դրվում նոր հասարակության սաղմերը: Մեր ապագան դպրոցի ձեռքերում է, որտեղ կրթվում ու դաստիարակվում է վաղվա սերունդը: Հայաստանի առաջընթացի ու զարգացման կարեւորագույն ազդակներից մեկն էլ հայկական դպրոցների բարեկարգ լինելն է: Մենք պետք է հասկանանք, որ ազգանվեր դպրոցը մեր ազգի եւ հայրենիքի հիմքն է, մանկավարժները այն մարդիկ են, ովքեր մեր երեխաներին կրթում եւ դաստիարակում են, ովքեր երկրորդ ծնողն են մեր երեխաների, ծնողի պես ջանք եւ եռանդ չեն խնայում ազգասիրություն  եւ հայրենասիրություն սերմանելու մեջ, ովքեր օգնում են նրանց` իրենց ընտրած կյանքի ճանապարհը անարգել անցնել:

Վաղարշապատի Գարեգին Նժդեհի անվան թիվ 8 հիմնական  դպրոցը մշտապես արժանապատվորեն է կրել սերունդ կրթելու ու դաստիարակելու շնորհակալ գործի առաքելությունը: Մինչ օրս այս կրթօջախը բազում սերունդներ է կյանք ճանապարհել, սահմանագիծ ուղարկել` զինված անհրաժեշտ գիտելիքներով: Հարյուրամյակների պատմություն ունեցող այս դպրատունը, չնայած անհաղթահարելի թվացող դժվարություններին, միշտ հաղթանակած է դուրս եկել ցանկացած անհարթ ճանապարհից: Հաճախ իր լուսափայլ պատմությունը կերտելու ճանապարհին խոչընդոտներ է ունեցել: Բացի նյութական արժեքներից, շատ մեծ կարեւորություն ունի նաեւ հոգեւոր կողմը, որն այս դպրոցում ապահովված է: Բազմաթիվ սերունդներ` կայացած մտածելակերպով ու կյանքի շիտակ գիտակցությամբ են դուրս եկել այս դպրատանից: Այստեղ տիրում է հայեցի դաստիարակություն:
Գիտելիքների այս ամրոցը դեռ դարեր կմնա հաստատ ու կայուն, աներեր` ցանկացած չարաբեր փոթորկի դեմ, քանզի այն կրում է մեծն Գարեգին Նժդեհի անունը:
Դպրոցի  տնօրեն ԵՍՏԵՐ ԳԱԼՍՏՅԱՆԸ, չնայած լինելով բավականին զգացմունքային կին, տիրապետում է առաջնորդի իսկական որակներին` միեւնույն ժամանակ պահպանելով կնոջ բնորոշ հատկությունները: Երբ կինը գործում է հասարակության կողմից իրեն վերագրված սահմանների շրջանակներում՝ շատ հաճախ` <<զոհաբերում>> իր սեփական եսը հանուն վաղվա սերնդի դաստիարակման, հասարակության կողմից նա արժանանում է ամենամեծ հարգանքի: 

- Տիկին Գալստյան, խոսեք դպրոցի անցած ճանապարհի մասին, ի՞նչ ճանապարհ է անցել դպրոցը մինչ օրս:

- Ասեմ, որ դպրոցում աշխատում եմ 2003-2004 ուսումնական տարվանից սկսած, երբ դպրոցը միջնակարգ կրթություն էր ապահովում: Դպրոցում սովորում էր գրեթե 700 աշակերտ, ունեինք բարձր առաջադիմությամբ շատ աշակերտներ, կրթությունը մշտապես ճիշտ հունով զարգացում էր ապրում, բայց շենքային պայմաններն էին սարսափելի, չունեինք անգամ տանիք, երբ արդեն ամառ էր, բայց դպրոցում դեռ կաթոցներ կային: Արեցինք ամեն ինչ, որպեսզի սոցծրագրերով տանիք եւ ջեռուցում ապահովվի դպրոցին, ջեռուցման համակարգը համալրվեց: Դպրոցում այժմ գործում է նախակրթարան, ներառական կրթություն ենք իրականացնում, ուսուցչական կազմը լիովին վերապատրաստված է, գրագետ իրենց գործունեությունն են ծավալում, բնականոն, նորմալ հունով են ընթանում մեր աշխատանքները:

- Տեղյակ ենք, որ մանկավարժ եք մասնագիտությամբ, իրականում իրենից դժվարությո՞ւն չէր ներկայացնում այդ անցումը` ստանձնել տնօրենի պաշտոնը:

- Ես մինչ մեր դպրոցում աշխատելը, աշխատել եմ նաեւ քիմիական տեխնիկումում, ամուսնությունից հետո տեղափոխվեցի Էջմիածին քաղաք, բնականաբար, փոխելով  նաեւ աշխատանքիս վայրը: Դժվարությունը նրանում էր, որ տեխնիկումում աշխատում էի չափահաս մարդկանց հետ, իսկ գալով դպրոց, աշխատելով դասվար, հասկացա, որը ինձ համար բավականին հետաքրքիր եւ հեքիաթային աշխարհ  էր, որտեղ արդեն պետք էր երեխաների հետ մոտեցման կարգը փոխվեր: Որոշակի դժվարություններ կային միայն այդ պահին, մոտեցման կարգը փոքրիկների հետ միանգամայն այլ էր, բայց նրանք բոլորը լրացնում էին իմ ներաշխարհը, յուրաքանչյուրի մեջ տեսնում էի կյանք, ուրախություն, երջանկություն, ապրելու եւ արարելու ձգտում: Ասեմ, որ դասվար լինելուն զուգահեռ 10-րդ դասարանցիներին ինֆորմատիկա առարկան եմ դասավանդել, միանգամից փոքրերից անցումը մեծերին: Ինձ համար շատ հետաքրքիր առօրյա էր, որը պահանջում էր տարբեր ուղղվածություններ: Ես չափից շատ եմ սիրում մանկավարժությունը, ապրում եմ նրանով, առանց որի էլ չեմ պատկերացում իմ կյանքը:

 - Կարո՞ղ եք տարանջատել խորհրդային տարիների եւ 21-րդ դարի սաներին:

- Ես ինքս ավարտել եմ դպրոցը խորհրդային տարիներին: Այն մեզ տալիս էր շատ լավ գիտելիքների բազա, այժմյան սաների համար տարբերությունը միայն տեղեկատվական միջոցների համալրումն է, մեր դեպքում մենք պրպտում էինք գրքերի միջոցով ինֆորմացիա  ստանալ, իսկ այսօր ընդամենը մեկ կոճակի հպումով կարող ես ընկնել գիտելիքների դաշտ: Ձգտող երեխայի համար գրեթե նույնն է, այսօրվա սերնդի համար ավելի հեշտ է համացանցով շատ ավելին  իմանալ, իրենց գիտելիքների բազան մեծացնել ինֆորմացիոն աղբյուրների շնորհիվ: 21-րդ դարի սերունդն  ավելի անկախացած է, սեփական կարծիքը կիսելու միտումով`   ավելի պահանջատեր:   

- Ի՞նչ նորանոր ծրագրեր կան առաջիկայում` դպրոցն ավելի բարեկարգ տեսքի հասցնելու առումով:

- Մեր դպրոցում շենքային պայմանները գրեթե արդեն ավարտին են հասցված, միայն մնում են ներքին հարդարման աշխատանքներն իրականացնել: Հուսամ, որ դա էլ ապագայում կիրականացնենք` հետագայում ընդգրկվելով նոր ծրագրերի մեջ: Եթե մենք ամբողջ աշխատակազմով որոշում ենք իրականացնում, ապա նպատակադրված ամեն ինչ անում ենք, որպեսզի հասնենք մեր ուզածին: Եթե կա նպատակ եւ ձգտում, ապա թափված ջանքերը արդյունք են տալիս:

- Մեր նորանշանակ կառավարությունից ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք:

- Ասեմ, որ ես միշտ շատ լավատես եմ, մեր երիտասարդ սերնդի մեջ եմ տեսնում ե՛ւ ներկան, ե՛ւ մեր ապագան: Վստահ եմ, որ առանց մեր երիտասարդների աջակցության մենք ոչնչի չենք հասնի: Հուսամ, որ պետք է ապրենք երջանիկ եւ ուրախ մեր երկրում, որ բոլոր պանդուխտները հետ պիտի վերադառնան` մեր հայրենիքը զորացնելու միտումով: Ես այն մանկավարժներից եւ մարդ տեսակից եմ, որ  միշտ սիրել եւ գնահատել եմ մեր երիտասարդներին, եթե նրանց չսիրես եւ չվստահես, ապա հաստատ քո ապագան վառ գույների մեջ չես տեսնի: Ես ինքս եւս եղել եմ երիտասարդ, ես լավ գիտակցում եմ, որ ինձ ժամանակին վստահել են մարդիկ: Կյանքում մշտապես մեծ բարձունքների հասնում են երիտասարդ տարիքում, որովհետեւ դա այն տարիքն է, երբ դու լցված ես ուժով եւ եռանդով, եթե դրան հավելած` քեզ վստահում են, ապա պարտավոր ես իրականացնել նրանց սպասելիքները:

- Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

- Աղջիկս ընտրել է իմ ճանապարհը, ինքն էլ մանկավարժ-հոգեբան է եւ մաթեմատիկոս: Ավարտել է երկու համալսարան, իսկ տղաս ծրագրավորող է: Չնայած, չընտրելով մանկավարժի մասնագիտությունը, այնուամենայնիվ, եթե հարկ է լինում ինչ-որ թեմայի շուրջ տեղեկանալ, նա սիրով երեխաներին բացատրում է: Զգացվում է, որ նրա երակներում մանկավարժի արյունը իրենն ասում է: Ես էլ դա ժառանգել եմ իմ ծնողներից, երկկողմանի մանկավարժների ընտանիքից եմ: Զգում եմ, որ երեխաներիս մեջ էլ կա իմ այդ բնավորության գծերից` համբերատարությամբ դիմացինին սիրով ինչ-որ բան սովորեցնելը:

- Ձեր կարծիքով` որո՞նք են Ձեր բնավորության ուժեղ եւ թույլ գծերը:

- Ասեմ, որ բնավորությամբ ուժեղ  մարդ եմ, բայց իմ թույլ կողմը կարող եմ համարել,  որ ես բավականին շատ մարդկային եմ, շատ բարեհամբույր, չնայած` այն ինձ կյանքում երբեք չի խանգարել, բայց երբեմն հասկանում եմ, որ դա իմ թույլ կողմն է, դիմացինին շատ եմ հավատում եւ նվիրվում, որը ես ժառանգել եմ իմ ծնողներից, որը կարող է հավաստել ինձ հետ շփվող ցանկացած մարդ: Իմ առօրյա աշխատանքային օրվանից հետո անդորրս գտնում եմ` թոռնիկիս գրկելով, ով ինձ տալիս է ե՛ւ ուժ, ե՛ւ երջանկություն, հոգեկան հանգստություն: Իրականում ես ինձ համարում եմ երջանիկ կին, քանի որ ես ունեմ իմ սիրած աշխատանքը, ունեմ լավ ընտանիք, լավ կոլեկտիվ: Շուրջ 15 տարի է, ինչ ղեկավարում եմ դպրոցը, մինչ օրս մեր կոլեկտիվում ոչ մի միջադեպ, իրար չհասկանալու դեպքեր չեն արձանագրվել, քանի որ դպրոցն իմ երկրորդ ընտանիքն եմ համարում:

- Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք ձեր սաներին, մեր հասարակությանը:

- Կցանկանամ, որ բոլորի երազանքներն իրականանան, ամենակարեւորը` մեր ազգն ապրի իր երկրում: Աշխարհին խաղաղություն, որ մեր զինվորները  առողջ վերադառնան տուն եւ գրկեն իրենց մայրիկներին, իսկ սաները ինչ նպատակներ ունեն, թող իրականանան իրենց նվիրական երազանքները: Իրենց ընտրած մասնագիտությունների մեջ լավ մասնագետ եւ պիտանի մարդ դառնան մեր հասարակության համար:

Մարդկանց օգնություն ցուցաբերելը բավականին պատվավոր առաքելություն է

Հայաստանում այսօր իրականացվում են քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ոլորտին վերաբերող բոլոր միջոցառումները` կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ: Հիվանդության բուժման գործում կարեւորվում է նաեւ հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափումը: Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը (ԼՕՌ) բժշկության ամենապահանջված ուղղություններից մեկն է: Այս ոլորտը մշտապես կատարելագործվում է, ստեղծվում եւ բուժման մեջ կիրառություն են գտնում նոր մեթոդներ ու եղանակներ: ԼՕՌ բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան: Մեր զրուցակիցն է օտորինոլարինգոլոգ (ԼՕՌ), թիվ 2 բուժմիավորման քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժնի վարիչ   ԴԱՎԻԹ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆԸ,  ով ունի  տարիքային տարբեր խմբերի հիվանդների հետ շփման հարուստ փորձ, ով, չնայած իր բավականին երիտասարդ տարիքին, արդեն հասցրել է տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ գնալ: Հետեւողական, իր գործում բարձր մասնագիտական մոտեցում ունեցող մի մարդ, ով ոչ միայն ունի մասնագիտական գերազանց գիտելիքներ, այլեւ իսկապես արժանի է իսկական բժիշկ կոչվելուն:

- Պարոն  Մաթեւոսյան, բժշկի մասնագիտություն ընտրելը բավականին համարձակ եւ ռիսկային քայլ է: Ինչպե՞ս որոշեցիք գնալ այդ պատասխանատու քայլին:

- Ասեմ, որ իմ արմատներում չկային բժիշկներ: Բժիշկ դառնալու որոշումս իմն էր: 2005թ.-ին ընդունվեցի Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետը, որն ավարտելով 2011 թվականին, ընդունվեցի արդինատուրա քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն բաժին,  <<Էրեբունի>>  բժշկական  կենտրոնում, այնուհետեւ նույն  կենտրոնում աշխատել եմ մոտ մեկուկես տարի: Աշխատել եմ նաեւ վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի գիտական կենտրոնում, որպես ԼՕՌ բժիշկ եւ փոխտնօրեն, որից հետո մինչ օրս աշխատում եմ թիվ 2 բուժմիավորումում` որպես փոխտնօրեն եւ քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժնի վարիչ: 

- Ձեր բաժանմունքը հիմնականում ի՞նչ գործառույթներ է իրականացնում:

-Մեր բաժանմունքում իրականացվում է քիթ-կոկորդի հետ կապված ցանկացած վիրահատական միջամտություն, չենք իրականացնում միայն ականջի հետ կապված նեղ մասնագիտական վիրահատություններ, մնացյալ բոլոր սպեկտորներով աշխատում ենք` կապված կոկորդի եւ քթի  հարակից խոռոչների հիվանդությունների հետ: Մեր բաժանմունքում ունենք շատ բանիմաց բժիշկներ, լավ պատրաստված թիմ: Աշխատում ենք տարբեր տարիքային սպեկտորի հետ թե ՛ տարեցների, թե ՛  մանուկների հետ:

- Բժիշկ, ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում  քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը Հայաստանում:

- Ասեմ, որ իմ կարծիքով մեր երկրում բավականին բարձր  մակարդակի վրա է գտնվում քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը: Ինչքանով, որ ես ուսումնասիրել եմ, արտերկրում տարբեր երկրներում եղել, այնպիսի պաթոլոգիաներ եւ վիրահատական  միջամտություններ չկան, որ իրականացվեն արտերկրում եւ մեզ մոտ առկա չլինի: Բոլոր սպեկտորներով մենք աշխատում ենք, վիրահատություններ իրականացնում նորագույն մեթոդներով: Մեր երկրում 9-10 բալանի համակարգով կարելի է գնահատել քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը:

-  Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

- Բժիշկ, պացիենտն ինչպե՞ս հասկանա, թե որտեղ է գտնվում խնդրահարույց օջախը, քանի որ գործ ունենք երեք փոխկապակցված օրգան-համակարգերի հետ:

- Ասեմ, որ եզրակացություն կարող ենք ստանալ միայն հետազոտությունների, հիվանդի գանգատների հիման վրա հավաքած անամնեզի տվյալներով:

- Պարոն  Մաթեւոսյան, ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

- Միանշանակ Արթուր Կիմիչ Շուքուրյանին, իրենից եմ ստացել իմ  գիտելիքների բազան եւ մինչ օրս էլ իրենից սովորում եմ, ցանկացած հարցով նա միշտ իմ կողքին է` թե ՛  որպես բժիշկ, թե ՛ որպես լավ մարդ:

-  Բժիշկ, հանդիսանո՞ւմ եք արդյոք քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ասոցացիայի անդամ:

- Այո, հանդիսանում եմ քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ասոցացիայի անդամ եւ, որպես խորհուրդ, կհորդորեմ մեր ոլորտի բոլոր  մասնագետներին, ընդգրկվել մեր թիմ: Ասեմ, որ ասոցացիան շատ բան է մեզ տալիս, որտեղ ընթանում են քննարկումներ, փորձի փոխանակություն, որտեղ շփվում են նույն մասնագիտության տեր մարդիկ: Փորձում եմ նաեւ աշխատանքի  հետ համատեղել վերապատրաստումները, որը, կարծում եմ, որ պարտադիր է արտերկրի փորձ ձեռք բերելը: Ասեմ, որ մեր ապագա բժշկությունը տեսնում եմ շատ բարձր  մակարդակի վրա, ե՛ւ մեր սերունդը, եւ մեզ հաջորդող սերունդները ունենալու են շատ բանիմաց եւ իրենց գործի գիտակ բժիշկներ:

-Ունենալով աշխատանքային բավականին մեծ փորձ, արդյո՞ք նկատվում է քիթ-կոկորդ-ականջաբանության հիվանդությունների աճի միտում, թե` ոչ:

-Կասեի, որ ոչ, ինձ թվում է նման տենդենց չի  նկատվում,  քթի հետ կապված պաթոլոգիաները միշտ առկա են եղել մեր հայ հասարակության 80-85 տոկոսի մոտ, մշտապես եղել է շնչառության կամ ծռված միջնապատի խնդիր, նույնիսկ արտաքին քթի դեֆորմացիա:

-Բժիշկ, ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Մեր երկրում այն շատ ցածր մակարդակի վրա է գտնվում, այսպես ասած, մինչեւ դանակը չի հասնում ոսկորին, չեն դիմում բժշկի: Տենդենց կա, երիտասարդների մոտ իրենց առողջությանը հետեւելու միտում, եւ 50-55 տարիքային շեմը հատած անձինք, ովքեր ուղղակի արդեն ցանկանում են հետեւել իրենց առողջությանը:

- Պարոն Մաթեւոսյան, իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

- Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի, հետեւի իր առողջությանը, տարին գոնե մեկ անգամ  այցելի բժշկի` պրոֆիլակտիկ նկատառումներից ելնելով: Խորհուրդ եմ տալիս բոլորին վարել առողջ ապրելակերպ, օրեցօր մեծացնել բժշկական գիտելիքների պաշարը եւ նույնիսկ չնչին գանգատների դեպքում հետազոտվել եւ ստանալ համապատասխան բուժօգնություն: