Առողջապահական առաջնահերթ խնդիրը հիվանդությունների կանխարգելումն է

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է  Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի մանկական բաժանմունքի ղեկավար, բժշկական գիտությունների թեկնածու, ԵՊԲՀ ակնաբուժության ամբիոնի դոցենտ ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆՆ է, ով Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության համակարգում երկարատեւ ու անմնացորդ աշխատանքի, ինչպես նաեւ բժշկագիտության զարգացման գործում ներդրած զգալի ավանդի համար միշտ գնահատվել եւ գնահատվելու է հանրության կողմից: Երկար տարիների վաստակ ունեցող եւ մեծ հեղինակություն վայելող բժշկուհին իր գործի գիտակն է, բազմաթիվ մարդկանց աչքերի լույս է վերադարձրել, մշտապես բարձր պահել եւ, վստահ ենք, բավականին երկար տարիներ կշարունակի բարձր պահել Ս. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի բազմավաստակ անունն ու կոչումը:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ է իրենից ներկայացնոմ «ծույլ աչքի» համախտանիշը:

-«Ծույլ աչքի» համախտանիշը մեր մանկական ակնաբույժների առաջնային լրջագույն խնդիրներից է, քանի որ հետագայում նույնիսկ գիտական վերջին նորարակական մոտեցումները չեն ներգործի այդ աչքի վրա, եթե փոքր տարիքից աչքը չաշխատի: Այսինքն, մենք ամեն ինչ անում ենք, վաղաժամ ծնված երեխայից սկսած, որպեսզի «ծույլ աչքը» չզարգանալու համար լույսը աշխատեցնի երեխայի աչքի ցանցաթաղանթը: Հակառակ դեպքում, եթե պացիենտը 18-20 տարեկանում մեզ մոտ գա 2-5 տոկոս տեսողությամբ, հնարավոր չի լինի նրա տեսողությունը վերականգնել: Դրա պատճառն այն է, որ դադարում է գործել գլխուղեղի հետ կապը, ինչի շնորհիվ վերարտադրվում է պատկերը տեսանելի աչքի հատակում: Դա այդպես է, որովհետեւ աչքն արդեն չի ընկալում ինֆորմացիան: Իսկ, եթե աչքը աշխատեցնում են փոքր տարիքում, դրա վրա հետագայում կարելի է կատարել այն գործողությունները, որոնց շնորհիվ հնարավոր է լինում վերականգնել տեսողությունը: Այդ իսկ պատճառով բոլոր ակնաբույժներն աշխատում են գերծանրաբեռնվածությամբ, իսկ տեսողական խնդիր ունեցող երեխաներն էլ պետք է տարին առնվազն 2-3 անգամ ծնողների հետ այցելեն բժշկի: Մեզ մոտ բուժումն իրականացվում է թե՛ սարքավորումների միջոցով, թե՛ տնային պայմաններում, ու, եթե անհրաժեշտություն է զգացվում, վիրահատում ենք, որպեսզի ազատվենք այդ «ծույլ աչքի» խնդրից: Հակառակ դեպքում, ինչպիսի լազեր էլ լինի, հետագայում չի արթնացնի «քնած աչքը»:

-Ո՞րն է «ծույլ աչքի» զարգացման պատճառը:

-«Ծույլ աչքը» կարող է զարգանալ աչքի թեք դիրքից, տարբեր օպտիկական հնարավորություն ունեցող աչքերի դեպքում: Կարող է մեկ աչքում առկա լինել կատարակտա, մյուսում՝ ոչ, կամ բեկող միջավայրերում կարող է որեւէ այլ խնդիր լինել, որը կարող է խանգարել տեսողության զարգացմանը: Այդ իսկ պատճառով բոլոր բուժական մեթոդները պետք է կարգավորել փոքր տարիքից, անհրաժետության դեպքում, ինչպես նշեցի, վիրահատություն կամ կորեկցիա կատարել ու հասցնել երեխային այնպիսի տարիքի, երբ կարելի կլինի օգնել նրան օգտվելու գիտության վերջին սերնդի նորարարական մեթոդներից, հանել ակնոցը, կոնտակտային ոսպնյակը կամ այլ անհրաժեշտ մեթոդ կիրառել: «Ծույլ աչքի» տարբեր տեսակներ կան, եւ յուրաքանչյուր դեպքում, սկսած հետծննդյան 2-3 ամսականից, պայքարում ենք երեխայի տեսողության զարգացման համար:

-Ո՞ր տարիքային շեմում է հնարավոր վիրահատություն իրականցնել:

-Իհարկե, ընդունված է, որ աճման պրոցեսները կանգ են առնում 21 եւ ավելի բարձր տարիքից հետո, եւ պացիենտը զննվում է 20 տարեկանում, համեմատում ենք 1 տարվա ընթացքում, ու, եթե բոլոր օբյեկտիվ քննության տվյալների մեջ դեռեւս փոփոխություն չի հայտնաբերվում, պրոցեսը կայուն է, առաջարկում ենք համապատասխան մեթոդներ: Այսօրվա ինտերնետային դարում, ավելի վաղ սովորելու եւ ավարտելու պայմաններում կրճատվում է այդ տարիքային շեմը: Վիրահատական միջամտություն կարելի է կիրառել բնածին կատարակտայի, բնածին գլաուկոմայի, տարբեր տեսակի ախտահարումների, ցանցաթաղանթի վրա առկա տարբեր խնդիրների դեպքում: Մեր նպատակը մեկն է՝ խուսափել հիվանդության տարատեսակությունից, գիտության ցանկացած մեթոդ, այդ տարիքին հասանելի բոլոր կորեկցիաները կիրառել, որպեսզի պացիենտն ունենա լավ տեսողություն, քանի որ, հակառակ դեպքում, հետագայում լազերային գործողությունները երեխայի համար կդառնան անհասանելի:

-Ինչի՞ց կարող է առաջանալ ցանցաթաղանթի վնասում:

-Ընդհանրապես ցանցաթաղանթի առողջական վիճակը հետազոտվում է հենց երեխայի՝ մեզ դիմելու առաջին օրվանից, իսկ վաղաժամ ծնվածների (2 կիլոգրամից ցածր քաշ ունեցող եւ 30 շաբաթականից փոքր) ակնահատակը ծնվելուց 2-4 շաբաթ հետո պարտադիր զննում ենք: Դա մեզ համար արդեն սուրբ կանոն է: Նշեմ, որ վաղաժամ ծնվածները պարտադիր հետազոտվում են նեոնատոլոգների եւ մանկական ակնաբույժների կողմից, քանի որ նրանց ցանցենին լիարժեք անոթավորված չի լինում, եւ ստուգվում է, թե ինչպես է ավարտվում անոթավորումը, որը պետք է տեղի ունենար ներարգանդային կյանքում: Մենք հետեւում ենք, որպեսզի անոթավորումը ճիշտ զարգանալու պայմաններ ստեղծվեն եւ այդ ուսումնասիրությունների ժամանակ երբեմն տեսնում ենք, որ աչքի ակնահատակը կարող է առաջիկայում ենթարկվել նեկրոզի: Սա առիթ է դառնում նաեւ վիրուսոլոգիական հետազոտությունների համար: Արյան մեջ սուր պատկերի առկայության դեպքում պետք է տարվի հակավիրուսային բուժում, որպեսզի երեխան անդառնալիորեն չզրկվի մնացյալ ցանցաթաղանթի առողջ հյուսվածքներից, չզրկվի տեսողությունից: Եթե ամուսնական զույգի անամնեզում կրկնակի վիրուսային ախտահարում է ի հայտ եկել, մինչեւ հղիության պլանավորումը ցանկալի է մանրամասն հետազոտվել, ստանալ համապատասխան բուժում:

-Աչքի համար նախատեսված բուժական վարժություններն ո՞ւմ կողմից են մշակված:

-Դրանք բժիշկների՝ տասնյակ տարիների փորձից ելնելով են ընդունվել, որոնք, ի մի բերելով, ստեղծվել է մի կանոն, որի նպատակը մեկն է. հնարավորություն տալ, որպեսզի աչքը որպես օպտիկական համակարգ կարողանա հարմարվել ամենամոտ եւ ամենահեռու տարածություններին, այսինքն՝ զարգացնել մի ֆունկցիա, որ կոչվում է ակոմոդացիա, աչքի հարմարողականությունը զարգացնել, որպեսզի պացինտը տեսնի ե՛ւ շատ մոտիկը, ե՛ւ շատ հեռուն: Ընտրվել են հայտնի գիտնականների կողմից մշակված մատչելի վարժություններ՝ հիմնված ինքակառավարման յոգայի սկզբունքի վրա: Բայց այն բոլորին հասանելի չէ եւ կիրառելի չէ տան պայմաններում: Բացի այդ, ծնողներին հորդորում եմ, որ երեխաներին չզրկեն իրենց մանկությունից, խաղերից, քանի որ բակային խաղերի ժամանակ էլ նրանք բավականին մեծ տեսադաշտ եւ տեսահորիզոն են ունենում: Աշխարհում առողջապահական առաջնահերթ խնդիրը հիվանդությունների կանխարգելումն է, բայց ժամանակին բուժական ճիշտ քայլերի շնորհիվ էլ բազմաթիվ խնդիրներ կարող են գրեթե լիարժեք վերանալ:

Եթե պացիենտի հետ էմոցիոնալ, մենթալ կոնտակտը եղավ, ամեն ինչ լավ կլինի. Գագիկ Համբարձումյան

Երբ բժիշկը հիվանդի հետ քննարկում է նրա խնդիրները, զրույցին «ներկա է լինում» նաև հիվանդությունը, և եթե հիվանդը վստահում է բժշկին, նրանց ուժերը գերակշռում են, նրանք դառնում են երկուսը մեկի՝ հիվանդության դեմ: Այս չափազանց պարզ, բայց և միևնույն ժամանակ՝ չափազանց խորը միտքը մեզ հետ զրույցում արտահայտեց «Արմենիա» հանրապետական բժշկական կենտրոնի Վիրաբուժական կլինիկայի ղեկավար, ԵՊԲՀ Վիրաբուժւթյան թիվ 4 ամբիոնի դասախոս, Հայաստանի վիրաբուժական ուռուցքաբանության ասոցիացիայի նախագահ Գագիկ Համբարձումյանը՝ վիրաբույժ-ուռուցքաբան, որին իրենց կյանքը վստահել և վստահում են հարյուրավոր մարդիկ:

Գագիկ Համբարձումյանը չի սերում բժիշկների ընտանիքից, սակայն այսօր, իր իսկ բնորոշմամբ, մի ամբողջ վիրաբուժական ընտանիքի հայրիկ է: 

Աշխատանքին անսահման նվիրված, հոգատար ու սրտացավ բժշկի համար ամենամեծ գնահատականն իր հիվանդների առողջ լինելն է, ինչին էլ նա օր ու գիշեր ծառայեցնում է սեփական կյանքը՝ անտրտունջ կատարելով բժշկի ծանր ու վեհագույն առաքելությունը:

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է վիրաբույժ-ուռուցքաբան Գագիկ Համբարձումյանը:

-Պարոն Համբարձումյան, Դուք վիրաբույժ-ուռուցքաբան եք: Մեր նախնական զրույցի ժամանակ նշեցիք, որ հստակ տարբերակում կա՝ վիրաբույժ և ուռուցքաբան-վիրաբույժ. կմանրամասնե՞ք:

-Սկսեմ հայտնի վիրաբույժ-ուռուցքաբանի ասացվածքով՝ վիրաբուժությունից ստեղծվել կամ սերվել է ուռուցքաբանությունը որպես ճյուղ, իսկ ուռուցքաբանությունը բերել է վիրաբուժության զարգացմանը՝ առհասարակ: Դրանով պայմանավորված՝ վիրաբուժական ուռուցքաբանությունը շատ ավելի մեծ, ավելի խորը գիտություն է և գործնական աշխատանք է ենթադրում՝ հիմնված իսկապես գիտելիքի, ուսումնասիրության և ապացուցողական բժշկության վրա:

Վիրաբուժությունն առանձին շատ հզոր մասնագիտություն է և վիրաբուժական բոլոր մասնագիտությունների և՛ մայրն է, և՛ հայրը: Վիրաբուժական ուռուցքաբաությունը ենթադրում է ավելի լայնածավալ վիրաբուժություն, քան տրադիցիոն վիրաբուժությունը: Իմ կարծիքով՝ ուռուցքով հիվանդներին վիրահատելու իրավունք ունեն միայն այն մարդիկ, որոնք ունեն այդ երկու կրթական ցենզերը՝ վիրաբուժական հիմունքներ և բավականին լուրջ ուռուցքաբանական պատկերացումներ՝ հիվանդության զարգացումների և վիրաբուժական բուժման նպատակների ու գործնականում կատարման արդյունքների հիման վրա: Տարիներ են պահանջվում, որպեսզի հասնես այն մակարդակի, որ վիրահատես ուռուցքով հիվանդին:

Ես մոտ 19 տարի աշխատել եմ Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում, և իմ մասնագիտությունը, գիտական աշխատանքները՝ ամեն ինչ, վիրաբուժական ուռուցքաբանության հիմքի վրա էր: Այդ տարիներից հետո, այդ փորձը ձեռք բերելով, աշխատելով, սովորելով կամ նայելով, թե ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում, ՌԴ-ում ինչպե՛ս են կատարում այդ վիրահատությունները, ելույթ ունենալով միջազգային տարբեր ֆորումներում՝ այսօր ունենք բավականին լավ արդյունքներ՝ ապրելիության տեսանկյունից:

Երբեմն տարիներ հետո, երբ հիվանդը զանգում է, իմանում ես, որ այդ մարդը կա, ապրում է առողջ ու երջանիկ, քեզ չի մոռացել, այդ ժամանակ հասկանում ես, որ այն, ինչ դու արել ես, ճիշտ ես արել, և սա ապացուցում է, որ վիրաբուժական ուռուցքաբանությունը առանձին գիտություն է, և որպես մասնագիտություն պետք է առանձնանա:

-Ձեզ ի՞նչ հիվանդություններով են դիմում, ովքե՞ր են Ձեր պացիենտները:

-Ես ներկայումս «Արմենիա» հանրապետական բժշկական կենտրոնի Վիրաբուժական կլինիկայի ղեկավարն եմ, մենք վիրաբուժական ուռուցքաբանության լիցենզիա ունենք, այստեղ դիմում են վիրաբուժության բոլոր ուղղություններով տառապող տարբեր հիվանդներ: Կոնկրետ ինձ սկսել են դիմել ուռուցքով բազմաթիվ հիվանդներ՝ սկսած կերակրափողի քաղցկեղով տառապողներից, մինչև ստամքոսի ամբողջական հեռացում պահանջող հիվանդություններով տառապողները: Դիմում են նաև լյարդի, հաստ աղիքի ուռուցքներ ունեցողները, ենթաստամոքսային գեղձի խնդիրների դեպքում՝ թե՛ գլխիկի, թե՛ պոչի ուռուցքների… Բացի այն բանից, որ ուռուցքից ազատում ենք հիվանդներին, նաև ուշադրություն ենք դարձնում նրանց հետագա կյանքի որակի ապահովմանը:

-Խոսքը միայն մեծահասակների՞ մասին է, թե՞ այստեղ երեխաներ նույնպես դիմում են:

-Այստեղ մանկական վիրաբուժության ծառայություն էլ կա, մանկական անեսթեզիոլոգ էլ ունենք, Հանրապետական բժշկական կենտրոնում առավելապես մանկական տրավմաների դեպքում են դիմում, մեր մանկական օրթոպեդը՝ տրավմատոլոգը, մեծ ծավալով վիրահատություններ է կատարում, ստեղծվել է առանձին մանկական բաժանմունք՝ համապատասխան հիվանդասենյակներով ու պայմաններով:

-Խոսեցինք երեխաների մասին. պարոն Համբարձումյան, կպատմե՞ք Ձեր ընտանիքի մասին, գիտեմ, որ Ձեր կինն ու զավակները նույնպես բժիշկներ են:

-Իմ ծնողները բժիշկներ չեն եղել, եղել են ինժեներ ու դասախոս, կնոջս մայրիկն է եղել բժշկուհի, հայրը՝ տնտեսագետ, ևս դասախոս: Ես ամուսնացած եմ, երկու երեխա ունեմ, մեր ընտանիքը մաքուր վիրաբուժական ընտանիք է: Կինս քիթ-կոկորդ-ականջի միկրովիրաբույժ է, տղաս՝ Վահագնը, վիրաբույժ-ուռուցքաբան է, երկու մասնագիտացումներն էլ անցել է, ի դեպ՝ պատերազմի ժամանակ ամենաթեժ կետում ինքը դաշտային հոսպիտալում վիրահատություններ էր անցկացնում Իշխանաձորում: Հայաստանում երևի թե միակն է, որ ունի եվրոպական ստանդարտի էնդոսկոպիստի լիցենզիա՝ հաստատված Ֆրանսիայում: Աղջիկս էլ՝ Ալլան, քիթ-կոկորդ-ականջաբան է, մեր բոլորիս վիրաբուժական հմտություններն իր մոտ կան, վերցրել է՝ ավելացնելով նաև էնդոսկոպիկ վիրահատության հմտությունները: Երևի թե միակ երիտասարդն է կամ առհասարակ միակը ՀՀ-ում, որն անում է ականջի էնդոսկոպիկ վիրահատություններ: Ալլան հիմա նաև հմտանում է մանկական քիթ-կոկորդ-ականջաբանության գործում՝ բուժումներ ու վիրահատություններ անելով:

-Իսկ Դուք ինչպե՞ս որոշեցիք բժիշկ դառնալ:

-Տանը բժիշկներ չկային, ուղղակի ինձ վրա ազդեց ծննդաբերության ժամանակ իմ մորաքրոջ մահը: Ես այն ժամանակ դպրոցական էի և որոշեցի դառնալ բժիշկ, օգնել մարդկանց, փրկել… 6-7-րդ դասարան էի, շատ չէի էլ պատկերացնում, բայց դա էմոցիոնալ ազդեցություն թողեց վրաս, մենք իրեն շատ էինք սիրում, և դեպքը շատ հանկարծակի եղավ…

Ինչ վերաբերում է երեխաներին, իհարկե, մենք ուզում էինք, որ մեր երեխաները բժիշկ դառնան, և Վահագնի ընտրությունը մեզ համար զարմանալի չէր, բայց որ Ալլան ցանկացավ, զարմացանք, որովհետև նա դպրոցի ընթացքում մաթեմատիկական լուրջ գիտելիքներ ուներ, և մենք մտածում էինք, որ կա՛մ քեռու նման ֆինանստիստ կդառնա, կա՛մ տնտեսագետ… Բայց ասաց՝ ես էլ եմ ուզում դառնալ բժիշկ, և երբ հարցրինք՝ ինչու՞, ասաց՝ տանը բացի բժշկությունից ոչինչ չեմ տեսել, դա էլ ուզում եմ (ծիծաղում է.-խմբ.): Ի դեպ՝ երկուսն էլ ունեն երաժշտական կրթություն. տղաս ջութակ է նվագում, աղջիկս՝ դաշնամուր, բայց չորորդ դասարանից ասաց, որ այլևս դաշնամուր չի ուզում, ջութակ նվագել է ցանկանում՝ եղբոր նման, և ինքն էլ գնաց այդ ուղղությամբ: Կինս էլ շատ լավ նվագում ու երգում է, ես էլ լավ դամ եմ պահում (ծիծաղում է.-խմբ.), հետները մի քիչ երգում եմ, երկուսն էլ ջութակ ու դաշնամուր են նվագում, և, լինելով վիրաբույժների ընտանիք, այսպես կարծես թե փորձում ենք գտնել մեր հանգստությունը (ժպտում է.-խմբ.): 

-Սահուն անցում կատարեցինք իմ հաջորդ հարցին. գիտեմ, որ բժիշկները, հատկապես՝ վիրաբույժները, այսպես ասած՝ օր ու արև չունեն: Դուք ինչպե՞ս ու որտե՞ղ եք կարողանում հանգստություն գտնել:

-Հանգստություն գտնում եմ ընտանիքում: Դժվար է ծանր աշխատանքային օրվանից հետո այդ ամենը թողնել աշխատանքի վայրում, գալ տուն ու չխոսել դրա մասին, չէ՞ որ դու գալիս ես հանգստանալու, ուզում ես այդ միջավայրից պոկվել, ամենադժվարը դա է՝ կարողանալ ուժ գտնել, զբաղվել առօրյա գործերով, երաժշտություն լսելով, ուղղակի հանգիստ քայլել: Իմ հանգիստը միայն ընտանիքում է: Երբ բոլորը տանն են, աչքիդ առջև են, այդտեղ դու սկսում ես հանգստանալ, դա ուրիշ կարգավիճակ է, ուրիշ աուրա է: Մենք սիրում ենք դուրս գալ քաղաքից, բացօթյա վայրերում լինել, շրջել անտառներով, շփվել մարդկանց հետ… Վերջերս գնացինք Լոռի՝ բնության գիրկ, շրջեցինք, դրանից հետո այստեղ Լոռիից հիվանդներ ունեցա, նրանց հետ շփումից քո ազգի արմատի հոտ ես զգում, զուլալ մաքրություն… Նույն կերպ շատ ենք սիրում Գյումրին, որտեղ ևս վերջերս եղանք ընտանիքով:

-Պարոն Համբարձումյան, նշեցիք, որ դժվար է կտրվել առօրյա հոգսերից և վայելել հանգիստը: Ենթադրում եմ, որ Ձեզ զբաղեցնում են մտքերը Ձեր պացիենտների վերաբերյալ: Խնդրում եմ, մի փոքր պատմեք նրանց հետ Ձեր շփումների, էմոցիոնալ կապի մասին:

-Սկսած պացիենտի դիմելու պահից՝ նրա հետ պետք է էմոցիոնալ կապ լինի: Երբ բերում են հիվանդի հետազոտության տվյալները, որ նայեմ, ես միշտ ասում եմ, որ պետք է հիվանդն ի՛նքը գա, առաջինը հիվանդին պետք է ծանոթանաս, նայես նրա աչքերին, ինքն էլ՝ քո: Եթե էմոցիոնալ, մենթալ կոնտակտը եղավ, ամեն ինչ լավ կլինի: Կան իրավիճակներ, որ չեն ստացվում, դու զգում ես, որ չես կարող, նայում ես, բայց տեսնում ես, որ էմոցիոնալ կապը կարծես թե չի ստեղծվում:

-Այդ դեպքում զբաղվու՞մ եք այդ հիվանդով:

-Ոչ թե մերժում եմ, այլ թողնում եմ նրա որոշմանը: Ես սովորաբար հիվանդի հետ քննարկում եմ ամեն ինչ, այն օնկոլոգներից եմ, որը չի խուսափում գրեթե ճշմարիտ քննարկել հիվանդի հետ նրա հիվանդության հարցը, քանի որ բոլոր հիվանդներն ավելի հստակ են ուզում իմանալ՝ իրենց հետ ի՛նչ է կատարվում, քան հարազատները: Հարազատներն էմոցիաներով տառապում են, իսկ հիվանդը կոնկրետ ուզում է հասկանալ՝ իր խնդիրն ունի՞ լուծում, և որո՞նք են լուծման եղանակները: Այդ տեսանկյունից ես հիվանդի հետ գրեթե պարզ ու անկեղծ եմ ամեն հարցում: Մեր միջև ստեղծվում է ընկերական, փոխվստահության մթնոլորտ, ու երևի 50-60 տոկոս գործն այդտեղ է արվում: Հին ասացվածք կա՝ երբ հիվանդն իր հիվանդությամբ եկել է բժշկի մոտ, և իրենք միմյանց հետ զրուցում են, քննարկում են բուժման եղանակները, նրանք երեք հոգով են լինում՝ հիվանդը, բժիշկը և հիվանդությունը: Կարևորն այստեղ հիվանդն է, նա ո՛ր կողմը կանգնեց, ուժերը կգերակշռեն այդ կողմում, որովհետև եթե հիվանդն ապրում է հիվանդությունով, նա բժշկին չի վստահում, մտքերը հիվանդությամբ են լեցուն, իսկ երբ ինքը տեսնում է, որ բժիշկը կօգնի, իր հետ կպայքարի, հիվանդությունը մենակ է մնում, իրենք երկուսով են պայքարում…

-Ձեզ համար՝ որպես բժշկի, ամենամեծ գնահատականը ո՞րն է:

-Ամենամեծ գնահատականը հիվանդի առողջ լինելն է՝ քո կատարած աշխատանքից հետո:

-Բժի՛շկ, ի՞նչ կցանկանաք հավելել:

-Առողջ եղեք, մի՛ վախեցեք, դիմեք բժիշկներին, գտեք ձեր մասնագետին և կառողջանաք:

Ես իմ աշխատանքը արվեստ եմ համարում. բժիշկ-կոսմետոլոգ

Ասում են՝ գեղեցկությունը կփրկի աշխարհը: Հավելենք, սակայն, որ առանց առողջության՝ ոչինչ արժեք չունի, իսկ երբ համադրվում են գեղեցկությունն ու առողջությունը, ևս մեկ քայլով մոտենում ենք կատարելությանը:

Այսօր ոչ միայն կանայք, այլև տղամարդիկ են հետևում սեփական արտաքինին, ինչը, անշուշտ, չափազանց ուրախալի և ողջունելի է. միշտ էլ առաջին տպավորությունն այլոց վրա թողնում է մարդու արտաքինը: 

Թերևս շատերը կհամաձայնվեն, որ թե՛ կնոջ, թե՛ տղամարդու պարագայում մաքուր, հարթ ու գեղեցիկ մաշկը որոշիչ դեր ունի գեղեցիկ ու խնամված արտաքին ունենալու գործում:

Անձամբ լինելով իսկական գեղեցկուհի՝ բժիշկ-կոսմետոլոգ, «I Clinic» էսթետիկ կոսմետոլոգիայի կենտրոնի ղեկավար Լիանա Հրաչիկի Մարկոսյանն արդեն քանի՜ տարի է՝ բառի բուն իմաստով արարում է գեղեցկություն՝ հնարավորինս պահպանելով մարդուն ի վերուստ տրված բնական հմայքը:

Մեր ընթերցողներն արդեն կռահեցին՝  http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն  բժիշկ-կոսմետոլոգ Լիանա Մարկոսյանը, որի հետ զրուցեցինք ամենատարբեր թեմաների շուրջ՝ սկսած «I Clinic» կենտրոնի գործունեությունից, վերջացրած հայ կանանց ակումբ ստեղծելու հիանալի մտահղացմամբ:

-Պատմեք, խնդրեմ, թե ինչով է զբաղվում Ձեր կենտրոնը:

-Մենք զբաղվում ենք ինչպես մաշկի բուժմամբ, այնպես էլ՝ տարիքային և ոչ տարիքային էսթետիկ խնամքով: Այստեղ գալիս են մաշկի խնդիրներ ունեցող մարդիկ, երբ կա բուժման անհրաժեշտություն, կատարում ենք մաշկը գեղեցկացնելու, երիտասարդացնելու պրոցեսներ: Մեզ դիմում են տարբեր տարիքային խմբերի այցելուներ, ինչպես նաև՝ տարբեր սեռերի: Մեզ մոտ չկա տարանջատում, հուրախություն մեզ՝ տղամարդիկ ևս խնամվում են Հայաստանում և սիրում են գեղեցիկ երևալ, ժամանակակից տենդենցներին համապատասխան՝ շատ անգամ բոտոքսի են դիմում, շատ անգամ՝ ֆիլլերների միջամտության, սակայն այնպես չէ, որ դա նորաձևության պահանջն է, այսինքն՝ շուրթերի մեծացում չենք անում, բայց փոքր-ինչ բնականին մոտ շտկումներ արվում են դեմքի վրա:

-Երբվանի՞ց է հաճախակի դարձել տղամարդկանց դիմելիությունը: 

-Վերջին երկու տարիներին գրագետ մոտեցումը մեծացել է, տեղեկատվության պակաս չկա, և կարողանում են հասկանալ, որ դա իրենց ևս պետք է, ոչ միայն կանանց:

-Իսկ տղամարդկանց ո՞ր տարիքային խումբն է ավելի հաճախ դիմում:

-Շատ ավելի երիտասարդ տղաներ են գալիս՝ ակնեի խնդրով և պոստակնեի հետքերի բուժման համար, իսկ այլ դեպքերում հիմնականում շտկում ենք ավելորդ պապիլոմաների աճը, վերացնում ենք, այրում, դա արվում է լազերի օգնությամբ… Դիմում են նաև տարիքային փոփոխությունների համար, երբ արդեն կան միմիկայի թեթև կնճիռներ: Նշեմ, սակայն, որ այստեղ խնդիրն այլ է. մենք չենք փորձում շատ մեծ ծավալներով գործ անել, որպեսզի տեսքը լինի մաքսիմում տղամարդկային և չնմանվի կնոջ, բոտոքս էլ շատ չենք կիրառում, որ աչքերը շատ չբարձրանան, և դիմագիծը չփոխենք: Կանանց դեպքում մի քիչ այլ է, հեշտ է դիմագիծ փոխելը, տղամարդու դեպքում գեղեցիկ չի լինում:

-Ո՞ր տարիքային խմբի կանայք են ավելի հաճախ դիմում:

-Ունենք 20 տարեկանից սկսած, 16 տարեկան այցելուներ ևս, երբ դեռահասության շրջանում մաշկային խնդիրներ են առաջանում, և առհասարակ նրանք, ովքեր հիմնականում ուզում են խնամվել, մնացած դեպքերում տարվա մեջ չորս սեզոն պետք է խնամվել: Եթե երիտասարդ կին է, երիտասարդ աղջիկ է, չունի խնդիր, գոնե երեք ամիսը մեկ մաշկի վրա պիտի ինչ-որ շերտազատման պրոցես կատարվի, որպեսզի 25 տարեկանից հետո, երբ արդեն միմիկայի ծերացման նշանները երևում են, չդրսևորվեն: 

Ներարկումների համար ավելի հաճախ դիմում են 30-40 տարեկանները, 40-50 տարեկանները վերջին մեկ տարում է, որ արդեն գրեթե եկել են այն գիտակցության, որ անպայման պետք է ներարկումների համար դիմել, այսինքն՝ ոչ միայն ուղղակի տարիքային մեխանիկական պրոցեդուրաների, այլև ներարկումային: Նրանց շրջանում շատ մեծ է վախը, մտածում են, թե արդյոք ներարկումը չի՞ բերի հետագա վատացման:  Ո՛չ, հակառակը, նման պրոցեդուրաները չեն թողնում, որ պրոբլեմատիկ վիճակն ավելի խորանա, և անգամ այն վիճակը, որ կար, չի վերադառնում՝ նույնիսկ եթե չկրկնեն և ոչինչ չանեն հետագայում:

-Ո՞րն է լուծումը, մարդիկ ինչպե՞ս և ումի՞ց պիտի ճիշտ տեղեկություններ ստանան, որ չերկմտեն կոսմետոլոգի դիմելիս:

-Փորձում ենք գրագետ տեղեկություն տալ՝ թեկուզ մամուլի միջոցով, եթերների միջոցով, որ մարդիկ ավելի ճիշտ մոտեցում ցուցաբերեն:

Սակայն լինում է նաև հակառակը. մարդիկ երբեմն չափից ավելի հաճախ են դիմում: Նման դեպքերում մենք  խորհուրդ ենք տալիս մտածել՝ արդյոք կարիք կա՞ ավելիի,  որովհետև կան կանայք, որոնք չեն համբերում մեկ ամիս, անընդհատ նույն պրոցեդուրան ցանկանում են կրկնել: Այդ ուղղությամբ էլ փորձում ենք հոգեբանական աշխատանք տանել: Չափից դուրս տարվել արտաքինով և՛ սխալ է, և՛ վտանգավոր: 

-Բժշկուհի՛, հիմա շատ է խոսվում այն մասին, որ բնականը գեղեցիկ է: Ինչպե՞ս եք կարողանում չհատել այդ գիծը, պահպանել բնականությունը:

-Ամեն ինչ պիտի արվի շատ փոր դեղաչափով՝ և՛ ֆիլլերները, և՛ բոտեքսը: Քանակական և խտության առումով մենք աշխատում ենք չանցնել նորմաները: Բոտոքսի դեպքում եթե ես փորձում եմ անջատել միմիկան, ապա չեմ անջատում ամբողջությամբ, թողնում եմ, որ միմիկան աշխատի, մարդն ունենա շարժում, ժպիտ, զայրույթ, ուրախություն: Դրանք անջատում էին տասը տարի առաջ: Եթե նկատել եք, հին հոլիվուդյան՝ տիկնիկի նմանվող դերասանները չէին ժպտում, սառած տիկնիկի կերպար էին: Այսօր արդեն այլ մեթոդներ կան, որոնք կարող ենք օգտագործել, օրինակ՝ նոսրացված բոտեքս, բեյբի բոտեքս կամ մեզոբոտեքս: Դրանք բերում են կնճիռի վերացման, բայց ոչ՝ միմիկայի անջատման: Այդ տեխնիկաների միջոցով պահպանվում է բնական դեմքը: Մենք վերացնում, մաքրում ենք տարիքը, բայց թողնում ենք մարդու ինքնությունը, մարդու ժեստերը, միմիկաները, որոնք բնորոշ են հենց իրեն:

-Որևէ պրոցեդուրայից հետո խնամք պահանջվու՞մ է:

-Անշուշտ: Գործի մեծ մասը մերն է, բայց կիսով չափ էլ հաճախորդներինն է, որովհետև պրոցեդուրայից հետո հատուկ խնամք է պահանջվում. եթե գնացին տուն ու պիլինգ արած կամ սրսկված դեմքին արևապաշտպան կրեմ չքսեցին, դուրս եկան արևի տակ զբոսնելու, հնարավոր է՝ շատ ավելի լաքաներ լինեն, քան օգուտ՝ պոցեդուրայից:

-Հայաստանում քանի՞ տարի է, ինչ կիրառվում է բոտեքսը:

-Կարծում եմ՝ մինիմում 15 տարի կա, որ արդեն լայնորեն կիրառվում է, պարզապես մեզ մոտ քիչ էր պրոդուկցիան, դեղորայքային այս չափի մեծ հոսք վերջին մեկուկես տարում է: Մենք աշխատում ենք եվրոպական նյութերին ավելի մեծ նախընտրություն տալ, որովհետև այնտեղ առողջապահական ստանդարտներ կան, որոնք շատ բարձր որակ ունեն:

-Դուք նշեցիք, որ անգամ 16 տարեկանների խումբ կա, փաստորեն՝ եթե հաշվի առնենք, որ չափահասությունը 18 տարեկանից է, ենթադրելի է, որ կան այնպիսի գործողություններ, որոնք կատարելու համար ծնողի համաձայնությունը պարտադիր է:

-Անպայման: Ես 16 տարեկանին համարում եմ երեխա. ամեն դեպքում, երբ անգամ մազահեռացման կուրս ենք սկսում, հաշվի է առնվում տվյալ անձի առողջական վիճակը, և շատ հաճախ երեխան չգիտի իր առողջական վիճակի մասին: Անպայման պարտադրում ենք, որ մայրը կամ որևէ հասուն մեկն ընտանիքից լինի իր հետ, և անմիջապես չենք սկսում ոչ մի պրոցեդուրա: 18-ն արդեն չափահաս է, և ըստ օրենքի՝ մարդը կարող է որոշել անգամ ֆիլլեր կամ բոտեքս անել դեմքի վրա, ամեն դեպքում՝ դարձյալ խորհրդատուն մենք ենք լինում՝ արժե՞ արդյոք գնալ դրան, թե՞ ոչ: 

16 տարեկանից սկսվում են մազահեռացման ծրագրերը, մինչ այդ չի թույլատրվում, եթե լազերային ծրագրեր են, որպեսզի լիարժեք հասունացման պրոցեսներն անցած լինեն, և մենք տանք արդյունք: Այս դեպքում էլի վնաս չենք տալիս, բայց գոնե արդյունքի համար հաշվի ենք առնում օրգանիզմի գրեթե հասունացած էտապը:

-Իսկ այլ բժիշկների հետ համագործակցու՞մ եք, Ձեր հաճախորդների մոտ որևէ խնդիր նկատելիս՝ նրանց ուղղորդու՞մ եք համապատասխան մասնագետի մոտ՝ հետազոտության: 

-Անպայման,  հիմնականում աշխատում եմ էնդոկրինոլոգների և գինեկոլոգների հետ զուգահեռ կոնսուլտացիայից հետո միայն սկսել պրոցեդուրան: Այդպես պատահում է հիմնականում այն դեպքերում, երբ աղջիկները գերմազոտ են լինում, նաև գիրացման խնդիր են ունենում, երբ լինում է ձվարանների պոլիկիստոզ, անդրոգենների խախտման խնդիր, այդ դեպքերում արդեն պարտադրում ենք բուժում, որովհետև մազահեռացման ծրագիր սկսելն անիմաստ է դառնում: Միայն բուժումից հետո՝ երրորդ ամսից սկսած, անգամ դեղերի ֆոնի վրա կարող ենք կատարել:

-Բժշկուհի՛, եթե մի բառով բնորոշեք Ձեր գործունեությունը, ի՞նչ կասեք, Դուք ինչո՞վ եք զբաղվում:

-Ես իրականում իմ աշխատանքը արվեստ եմ համարում, որովհետև ամեն մարդու հետ ուրախանում եմ, եթե իրենք գոհ ու երջանիկ են ստացված տեսքից, որովհետև ինչ-որ չափով ես եմ ստեղծում իրենց նոր կերպարն ու դիմագիծը, և մարդու դրական արձագանքը ամենամեծ գնահատականն է: 

-Ես աշխատում եմ իմ սիրած մասնագիտությամբ, օգնում եմ և կարծում եմ՝ նաև լուծում եմ շատ հոգեբանական հարցեր: Երբեմն կանայք ուղղակի ուզում են գալ ու զրուցել, շատ հաճախ ես մտածում եմ նաև ապագայում, երբ կորոնավիրուսային  չարիքն ավարտվի, ստեղծել կանանց ակումբ՝ ոչ միայն հենց էսթետիկ կենտրոն, այլև առանձին հենց կանանց ակումբ, որտեղ պարզապես կգան այն կանայք, որոնք ուզում են զրուցել իրար հետ, ու շատ է լինում, որ այստեղ գալիս, իրար հետ ընկերանում են, ցանկանում են միմյանց հետ շփվել: Սա նաև շատ հոգեբանական հարցեր է լուծում, երբ դու կարողանում ես ընկերանալ, օգնել և գեղեցկացնել:

-Ձեզ մոտ կա՞ հոգեբանի առանձին հաստիք:

-Այս պահին ոչ, բայց հուսով եմ՝ երբ նշածս կենտրոնը լինի, կլինեն նաև հոգեբաններ, մարդու ինքնագնահատականը բարձրացնող մասնագետներ, որովհետև կնոջը շատ անգամ իր ինքնագնահատականի անկումն է բերում նրան, որ ինքն ուզում է շատ բան փոխել, մինչդեռ առհասարակ փոխելու կարիք չկա. կարելի է գեղեցկանալ որոշակի  շտկումներով, լինել խնամված, բայց անընդհատ փոփոխությունների չդիմել: Դա շատ կարևոր գործոն է, ես մտածում եմ, որ ցանկացած միջամտություն, անգամ՝ ֆիլլերների կամ այլ միջոցների կիրառմանը երբ կինը դիմում է, անպայման հոգեբանի խորհրդատվություն էլ է պետք, որովհետև դիմագիծ փոխելը ներքին եսի փոփոխություն է. արդյոք ինքը պատրա՞ստ է կրել այդ փոփոխությունը:

-Խոսեցինք քովիդից. այս պայմաններում ինչպե՞ս եք աշխատում, դժվա՞ր չէ:

-Բավականին դժվար է, բայց քանի որ մարդն առանց ապրելու իր բնականոն ռեժիմով՝ ուղղակի կմահանա ավելի շուտ, քան քովիդը կսպանի, փորձում ենք մաքսիմում անվտանգության մեթոդներ կիրառելով աշխատել, դիմակայել, որովհետև երբ կարիքը կա գեղեցկանալու, ինչքան էլ մարդիկ վախենում են, կա նաև հոգեբանական այլ կողմ, որ մարդը սովոր է իր կյանքի ռիթմին և չի կարող իրեն այդքան կաղապարել:

-Բժշկուհի, ըստ Ձեզ՝ մեր կանանց ի՞նչն է պակասում:

-Հայաստանաբնակ հայ կանանց հատկապես սեր է պակասում, ես շփվում եմ նաև այլ երկրներում ապրող հայ կանանց հետ, որոնք շատ ինքնավստահ են և շատ կարևորում են իրենց բարձր ինքնագնահատականը։

-Ո՞վ կամ ի՞նչն է մեղավոր:

-Կարծում եմ՝ այդքան տղամարդիկ չէ, որքան հենց իրենք՝ կանայք, որովհետև իրենք նվիրում են իրենց ամբողջությամբ, նվիրում են երեխային, ամուսնուն, ընտանիքին և ամենավերջում՝ իրենք իրենց… 

-Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Առաջին հերթին կուզեմ, որ լինեն առողջ՝ մարմնով և հոգով, որովհետև ցանկացած դեպքում, երբ առողջ ես, և հոգիդ խաղաղ է, դու արդեն գեղեցիկ ես, իսկ մնացած դեպքերում՝ խնամվել,  տրամադրել ժամանակ ու միջոցներ՝ սեփական տեսքի համար: