«Մանկուց երազել եմ բժիշկ դառնալ»

Հիվանդության հավանական բարդացումների կանխարգելումը, նախեւառաջ, պայմանավորված է ճշգրիտ ախտորոշմամբ: Բարեբախտաբար, վերջին ժամանակաշրջանում բժշկագիտությունը եւ նորագույն տեխնոլոգիաները բավականաչափ զարգացել են, իսկ դա հնարավորություն է տալիս ստանալ հետազոտությունների գերճշգրիտ արդյունքներ:

Ժամանակակից ախտորոշման տեխնոլոգիաները ներդրվել ու կիրառվում են նաեւ Հայաստանում: Արտաշիսյան 50/8 հասցեում տեղակայված «Ռեզուս» ախտորոշիչ կենտրոնի լաբորատորիաների ցանցը վերազինվել է նորագույն սարքերով եւ առաջարկում է լաբորատոր, դիագնոստիկ հետազոտություններ՝ կլինիկական, արյան կենսաքիմիական, իմունոֆերմենտային, բակտերիոլոգիական, գենետիկ ախտորոշումներ, ԳՁՀ (սոնոգրաֆիկ) հետազոտություններ, էլաստոգրաֆիա, դուպլեքս հետազոտություններ: http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է կենտրոնի բժիշկ-սոնոգրաֆիստ Լիլի Պետրոսյանը:

Չնայած երիտասարդ տարիքին, ժպտադեմ, բարեհամբույր, բանիմաց բժշկուհին ոչ մի պարագայում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա:

-Բժշկուհի, որո՞նք էին ռադիոլոգիան որպես նեղ մասնագիտություն ընտրելու շարժառիթները:

-Մանկուց երազել եմ բժիշկ դառնալ: Որոշումս ավելի հաստատակամ դարձավ երկարամյա վաստակաշատ մանկավարժ տատիկիս խորհրդի շնորհիվ. նա միշտ ասում էր. «Ուսուցիչները բուժում են մարդու հոգին, իսկ բժիշկները` մարմինը»: Մեր մասնագիտությունը, մարդասիրական լինելուց բացի, նախեւառաջ վեհ կոչում է, որին պետք է միշտ հավատարիմ մնալ: Բժշկության մեջ շատ բնագավառներ են ինձ հետաքրքրել եւ մինչ օրս շարունակում են հետաքրքրել, բայց ռադիոլոգիան ընտրելու շարժառիթն այն փաստն է, որ ցանկացած հիվանդություն դրական ելք է ունենում միայն ու միայն ճիշտ ու ժամանակին ախտորոշման դեպքում:

– Ի՞նչ նորարարություններ կան ախտորոշման մեթոդների մեջ:

-Բժշկությունը ամենօրյա, ես կասեի՝ ամենժամյա զարգացող գիտություն է, եւ պետք է քայլել ժամանակի զարկերակին համընթաց: Ընդհանրապես ժամանակակից բժշկությունն ունի մեծ հնարավորություններ,  որոնց նպաստում են օրեցօր կատարալագործվող, ինչու ոչ, նոր ի հայտ եկող ախտորոշման մեթոդները, որոնք մի քանի տարի առաջ միգուցե անիրական էին թվում: Այսօր մենք հնարավորություն ունենք ոչ միայն հետազոտելու եւ ուսումնասիրելու սիրտը, վահանաձեւ գեղձը, կրծքագեղձերը, միզասեռական համակարգը, այլ նաեւ ստանալու այդ օրգան-համակարգերի 3Դ, ռե կոնստրուկցիաները: Իսկ մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի մեջ ուլտրաձայնային հետազոտությունը համարվում է անփոխարինելի ախտորոշիչ մեթոդ, որի շնորհիվ կարողանում ենք հայտնաբերել պտղի մոտ առկա պաթոլոգիկ պրոցեսները:

Այսօր լայն տարածում է ստանում էլաստոգրաֆիան, որը համարվում է երիտասարդ մեթոդ, եւ նրա միջոցով 95 տոկոսով բարձրանում է, օրինակ, վահանաձեւ գեղձի, կրծքագեղձերի հանգույցների, գոյացությունների ախտորոշման ճշգրտությունը: Չնայած մեթոդի երիտասարդ լինելուն, մեր կլինիկան արդեն բավականին փորձ ունի դրա կիրառման մեջ: Կցանկանայի առանձնացնել նաեւ անոթների դոպլերոգրաֆիան եւ դուպլեքս սկանավորումը, որոնց միջոցով որոշում ենք գլխի, պարանոցի, վերին եւ ստորին վերջույթների անոթներում արյան հոսքի արագությունը, հայտնաբերում առկա շեղումները, կարծիք կազմում արյան հոսքի առանձնահատկությունների մասին, եւ հենց այդ տեղեկությունը շատ դեպքերում բավական է լինում վերջնական  ախտորոշման համար:

-Բժշկուհի, ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում ռադիոլոգիան Հայաստանում:

-Հպարտությամբ կարող եմ ասել, որ Հայաստանում ռադիոլոգիան բավականին բարձր մակարդակի վրա է գտնվում: Այսօր մենք ունենք ռադիոլոգների հայկական ասոցիացիա, որի նպատակն է մեկ տանիքի ներքո հավաքել թե սկսնակ, թե փորձառու բոլոր ռադիոլոգներին: Տեղի է ունենում փորձի փոխանակություն, ինչու ոչ, մշակվում են նոր մեթոդներ: Ասոցիացիայի ջանքերի շնորհիվ մենք հնարավորություն ունենք առանց արտերկիր մեկնելու վերապատրաստվել արտերկրից հրավիրված կոմպետենտ մասնագետների կողմից կազմակերպված կոնֆերանսների միջոցով:

–Ինչո՞վ է պայմանավորված բուժման արդյունավետությունը:

-Կարծում եմ՝ բուժման արդյունավետությունը պայմանավորված է ճշգրիտ ախտորոշմամբ, ինչը դեպի առողջացում տանող ճանապարհի առաջին եւ ամենամեծ քայլն է: Հետեւաբար, կարեւորում եմ ախտորոշիչ հետազոտման բոլոր մեթոդները:Պարզապես պետք է ապահովել հետազոտությունների ճիշտ հաջորդականությունը:

– Լինո՞ւմ են գործընթացի ակտիվության և հետազոտությունների արդյունքների միջև անհամապատասխանություններ: Լաբորատորիաների մեծ ցանցը դրանց վերահսկողությունն անկասկած դարձնում է դժվար: Որքանո՞վ են վստահելի մարդկային կյանքի համար այդքան կարևոր այդ արդյունքները:

-Մասնագիտական էթիկայից ելնելով՝ չեմ ուզում այդ հարցին պատասխանել միանշանակ, բայց հնարավոր են գործընթացի ակտիվության եւ հետազոտությունների արդյունքների միջեւ անհամապատասխանություններ` մարդկային գործոնից ելնելով: Ուղղակի բժիշկը սխալվելու իրավունք չունի, քանի որ այդ սխալը, ցավոք սրտի, կարող է մարդկային կյանք արժենալ:

-Կա՞ն հակացուցումներ, ո՞ր դեպքում կիրառելի չէ այս ախտորոշիչ մեթոդը:

-Ուլտրաձայնային հետազոտությունն այն եզակի հետազոտություններից է, որը չունի որեւէ հակացուցում, անցավ է, մատչելի եւ որոշ դեպքերում՝ նաեւ անփոխարինելի:

-Որքանո՞վ է ուշադիր մեր հայ հասարակությունն իր սեփական առողջության նկատմամբ:

 -Դեռեւս ոչ վաղ անցյալում մենք նկատում էինք, որ մեր հասարակությունը անտարբեր է իր առողջության նկատմամբ, բայց վերջին տարիների պատկերը բավականին փոխվել է. այժմ մեր հասարակությունը մեծ ուշադրություն է դարձնում առողջ ապրելակերպին, որին նպաստել է նաեւ պետության կողմից ներդրված բժշկական ապահովագրական ծառայությունների ընդլայնումը հասարակության լայն շերտերի համար: Որոշ դեպքերում դա նույնիսկ պարտադիր է, եւ մարդիկ, կամա թե ակամա, տարին գոնե մեկ անգամ անցնում են պարտադիր բուժզննում:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Թերեւս մեջբերեմ կարդացածս վերջին գրքից՝ «Ալքիմիկոսից» մի նախադասություն. «Բոլորն իրենց ուղեղում ստույգ պատկերացում ունեն այն մասին, թե ինչպես պիտի ապրես, բայց պատկերացում չունեն, թե ինչպես պիտի սեփական կյանքով ապրեն»: Մաղթում եմ մեր հասարակությանը ապրել սեփական կյանքով եւ լինել բարի ու կամեցող: Կարծում եմ՝ բարի կամքն ու պոզիտիվ կենսակերպը նույնպես նպաստում են օրգանիզմի դրական, դինամիկ զարգացմանը:

«Հուսով եմ, որ մեր երիտասարդները կմնան, կարարեն իրենց երկրում»

Գալիս է մի պահ, երբ յուրաքանչյուր անհատ, կարծես թե, զգում է տեսողության վատթարացում, իսկ դրա պատճառ կարող են լինել ֆիզիկական եւ հոգեբանական ծանրաբեռնվածությունը, քնի պակասը, բարձր ճնշումը, ինչպես նաեւ համակարգչի, բջջային հեռախոսի օգտագործման չարաշահումը: Նման երեւույթները կարող են լինել ինչպես ժամանակավոր, այնպես էլ մշտական:

Գլաուկոմա հիվանդության ամենատարածված տեսակը զարգանում է դանդաղ, հետեւողականորեն եւ անսպասելի վնաս է հասցնում նյարդային հյուսվածքներին, որոնք կապում են աչքը ուղեղի հետ։ Աչքի թաց կամ չոր լինելը, կարդալ-գրելիս տառերը պարզ տեսնելու կամ չտեսնելու կարողությունը որեւէ առնչություն չունեն գլաուկոմայի հետ։ Հնարավոր է, որ ձեր աչքերը ոչ մի ձեւով չանհանգստացնեն ձեզ, սակայն դուք լրջորեն հիվանդ լինեք այդ հիվանդությամբ։ Ինչպես նշում են բժիշկները, եթե ճիշտ ժամանակին սկսեք համապատասխան բուժումը, ապա կկանխեք այն վնասների մեծ մասը, որ կարող է հասցնել գլաուկոման։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի գլաուկոմայի բաժանմունքի ղեկավար, դոցենտ ԼԻԼԻԹ ՈՍԿԱՆՅԱՆԸ:Իհարկե, բժշկի մասնագիտությունը երբեք հեշտ ճանապարհ չի ենթադրում, բայց, երբ արդեն հաշվարկում ես, թե ինչ ներդրեցիր եւ ինչ ստացար, ինչ ձեռքբերումներ եղան բժշկության ասպարեզում, համոզվում ես, որ աշխատանքդ եղել է բազմաբովանդակ եւ հետաքրքիր: Եվ մեր զրուցակիցը նման երջանիկներից մեկն է:   

-Տիկի՛ն Ոսկանյան, գլաուկոմա հիվանդության բուժման մեջ նորարարական ի՞նչ մոտեցումներ կան:

-Հուրախություն մեզ ասեմ, որ այսօր հակագլաուկոմատոզ վիրահատությունները համալրվել են եւս մեկ նորարական վիրահատական միջամտությամբ. նախկին ստենտավորմանը` շունտավորմանը, ավելացել մինիմալ ինվազիվ` մինիմալ միջամտությամբ վիրահատությունը: Դրա նպատակը նոր անցք բացելն ու բավականին արագ վիրահատությունն է, որը նոր ուղի է բացում հեղուկի արտահոսելու, ինչպես նաեւ ներակնային ճնշումը իջեցնելու եւ նորմայում պահպանելու համար: Այս վիրահատության առաջին դրական կետն այն է, որ հետվիրահատական բարդությունները շատ չնչին տոկոս են կազմում, իսկ ներվիրահատականը գրեթե հավասարեցված է զրո տոկոսի, այսինքն` վիրահատության ընթացքում մենք ոչ մի վտանգ չունենք, քանի որ կտրվածքը ասեղի չափով է լինում, եւ այն չի կարող շատ իջեցնել աչքի ճնշումը վիրահատության ընթացքում: Մայիս ամսից մինչ օրս կատարել ենք արդեն 100 վիրահատություն, եւ չկա մեկ պացիենտ, որի վրա այն բացասական ազդեցություն է թողել: Ստենտավորման համեմատ այս վիրահատության տարբերությունն այն է, որ կարող է կատարվել նաեւ գլաուկոմայի բարդացած դեպքերում, իսկ ստենտավորումը արդյունավետ է գլաուկոմայի վաղ փուլերում, քանի դեռ արտահոսող ճանապարհը չի վնասվել:

Ակնաբուժության մեջ նորարարություն է նաեւ վիրահատական միջամտության այն տարբերակը, երբ կատարակտա հիվանդության վիրահատության շնորհիվ հնարավորություն ունենք հիվանդին լիովին ազատել ակնոց կրելուց այն դեպքերում, երբ հիվանդը, բացի կատարակտայից, այլ հիվանդություններ չունի:

Ուզում եմ խոսել նաեւ աստիգմատիզմի (տարաբեկություն) մասին: Այն աչքերի օպտիկական թերացում է, որը բերում է ոչ պարզ տեսողության։ Այս վիճակը կարող է լինել ի ծնե, զարգանալ կյանքի ընթացքում կամ առաջանալ աչքի հիվանդության կամ վնասվածքից հետո։ Տեսողության ստուգմամբ աստիգմատիզմը հեշտությամբ հայտնաբերվում է եւ կարող է բուժվել ակնոց կամ կոնտակտային լինզա կրելով կամ աչքի լազերային վիրահատությամբ։ Այն առաջանում է, երբ, ավելի հաճախ, եղջերաթաղանթի անատոմիական համաչափ կորությունը խախտվում է, որի արդյունքում տեսողությունը դառնում է տարբեր աստիճանի, մշուշոտ, եւ ակնոց կրելը այս հիվանդության դեպքում դժվար, գրեթե անհնար է: Կատարակտայի վիրահատության ընթացքում հատուկ ներակնային ոսպնակների տեղադրման շնորհիվ հիվանդը կարող է լիարժեք ազատվել ակնոց կրելուց, այսինքն՝ կատարակտայի վիրահատությունից հետո միաժամանակ ազատվում է ե՛ւ կատարակտայից, ե՛ւ աստիգմատիզմից: Բավականին կիրառելի են նաեւ կոնտակտային լինզաները, որոնք կարող են առավոտյան կրել առանց վիրահատության, իսկ երեկոյան հանել՝ խստագույնս պահպանելով դրանց կրման հիգիենայի կանոնները: Այդպիսով կարգավորվում է թե՛ հեռատեսությունը, թե՛ կարճատեսությունը:

-Ի՞նչ են տալիս ասոցիացիաները բժիշկներին:

-Բժշկական ասոցիացիաները զարգանում եւ ավելի մեծ գործունեության են ծավալում, ու լավ է, որ առողջապահության նախարարությունն էլ է դրանց խրախուսում, ու գիտական աշխատանքները պետք է նայի ու գնահատի ասոցիացիան: Մասնագիտական ասոցիացիաներն անփոխարինելի են, եւ կարծում եմ՝ դրանց ակտիվ աշխատանքի շնորհիվ է, որ այսօր գիտության առաջընթացն ակնառու է:  

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ բժիշկների մասին, ի՞նչ ապագա կունենա մեր բժշկությունը:

-Կարող եմ ասել, որ մենք ունենք բավականին լավ երիտասարդություն: Հույս ունեմ, որ մոտ ապագայում երիտասարդները կսկսեն զբաղվել մեր բնագավառում, այսպես ասած, «դատարկ եւ կիսադատարկ» ճյուղերով ու իրենց տեղը կգտնեն հարազատ  ոլորտներում: Նրանք գիտակ են, պրպտող, ինտերնետ պորտալով գտնում են իրենց անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, նոր գիտելիքներ են քաղում: Իհարկե, գործնականում պետք է օգտագործեն իրենց գիտելիքները՝ նաեւ շփվելով պացիենտների հետ: Ես ճանաչում եմ բավականին լավ բժիշկների, որոնք, արտերկիր վերապատրաստումների գնալով եւ հնարավորություն ունենալով դրսում բնակություն հատատել, վերադառնում են հայրենիք: Ճիշտ է, չենք կարող հերքել, որ մեր երկրում, ինչու չէ, նաեւ մեր ոլորտում շատ դժվարություններ ունենք, բայց հուսով եմ, որ մեր երիտասարդները կմնան, կարարեն իրենց երկրում, կծաղկեցնեն հայրենիքը:

-Ի՞նչ կասեք ակնաբուժության մեջ բժշկական տուրիզմի մասին:

-Մենք գիտենք, որ բժշկական տուրիզմը բավականին զարգացում է ապրում ստոմատոլոգիայի եւ  պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտում, բայց մեր ոլորտում այն դեռեւս հեռու է բավարար լինելուց: Սակայն վստահ եմ, որ մոտ ապագայում այդ առումով կունենանք դրական տեղաշարժ:

-Ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում մեզ մոտ դիմելիության կուլտուրան:

-Ուրախալի փաստ է, որ այսօր մեր հասարակությունն ավելի ուշադիր է իր առողջության նկատմամբ, ինչի շնորհիվ բավականին վաղ են հայտնաբերվում հիվանդությունները, իսկ դա  մեզ օգնում է ավելի արդյունավետ բուժել դրանք: Այսօր գլաուկոմա եւ կատարակտա հիվանդությամբ հիվանդների մեծ բանակ ունենք, բայց ժամանակին դիմելու շնորհիվ կարողանում ենք հիվանդությունը վաղ փուլերում բուժել: Ինձ թվում է՝ մոտ ապագայում դա կլինի առաջնային օղակի`պոլիկլինիկաների բժիշկների գործը, պացիենտները մշտապես կլինեն ընտանեկան բժիշկների հսկողության տակ, որոնք, հարկ եղած դեպքում, նրանց կուղարկեն համապատասխան նեղ մասնագետների մոտ:

Ուզում եմ հատուկ ընդգծել, որ մեծ է լրատվամիջոցների դերը բժշկության լուսաբանման հարցում, եւ դրանց շնորհիվ  կապ է ստեղծվում պացինտների հետ, ու զգալիորեն ավելանում է վաղ փուլերում դիմողների թիվը: Եվ դրա արդյունքում ավելի արդյունավետ են լինում բուժման հետագա արդյունքները:

-Բայց հասարակության մոտ առաջնային օղակի նկատմամբ բացասական մոտեցում կա:

-Ինձ թվում է՝ ժամանակի ընթացքում դա կշտկվի, քանի որ գնում ենք դեպի եվրոպական չափանիշները, եւ, ինչպես այնտեղ է, մեզ մոտ էլ արդեն պացիենտները պետք է նախապես հերթագրվեն բժշկի մոտ այցելության համար: Պետական մակարդակով էլ կան ծրագրեր, որոնք ավելի կակտիվացվեն առաջնային օղակի ծառայությունները:Ի վերջո, չարժե ամեն մի փոքր խնդրի համար դիմել նեղ մասնագետների, պետք է առաջնահերթ դիմեն իրենց տարածքային պոլիկլինիկա:Մասնագիտական գիտաժողովներում շփումները հնարավորություն են տալիս մարզային բժիշկներին մշտապես շոշափել նորարարությունների զարկերակը, տեղեկացված լինել իրենց ոլորտի նոր ասելիքներից: Իսկ մարզերում կան շատ լավ մասնագետներ:

-Օրվա գերլարված աշխատանքից հետո որտե՞ղ եք գտնում Ձեր անդորրը:

-Միանշանակ՝ ընկերներիս եւ ընտանիքիս հետ: Սիրում եմ ընտանիքս, ունեմ լավ ընկերներ, առանց որոնց ես ինձ չեմ պատկերացնում, մշտապես ասել եմ ու նորից կկրկնեմ, որ ե՛ւ ընտանիքս, ե՛ւ ընկերներս երբեք ինձ չեն դավաճանել: Ունեմ մտերիմ ու վստահելի ընկերներ, եւ ամենանեղ պահերին զգացել եմ նրանց աջակցությունը, հիմա էլ ավելի շատ եմ զգում: Ինձ համար երեք վստահելի, թանկ օղակ կա՝ ընտանիք, աշխատանք, ընկերներ: Իմ ձեռքբերումն իմ ընտանիքն է՝ աշխարհի ամենալավ ընտանիքը: Ես ինձ համարում եմ երջանիկ մարդ, որը Աստծուց չի ցանկանում ավելին, բավարարաված է իր ունեցածով:

-Իսկ որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը հայ հասարակությանը:

-Ես ինձ էլ համարում եմ երկրիս մի մասնիկը եւ ցանկանում, որ մեր ազգին շնորհվի խաղաղություն: Մենք արարող ազգ ենք, պրպտող, ամեն ինչ կկառուցենք, կարարենք, մենք շատ դժվարությունների միջով ենք անցել, բայց մշտապես փառքով ենք դուրս եկել: Հուսամ, որ այս նոր փոփոխությունները կտան իրենց լավ պտուղները, ու համախմբված եւս մեկ քայլ առաջ կշարժվենք: Իսահակյանն ասում էր, որ դրսից ոչ ոք չի կարող քանդել ո՛չ ընտանիքը, ո՛չ ազգը, եթե ներսից նա ինքն իրեն չքանդի: Եթե յուրաքանչյուր հայ գիտակցի, որ ինքն է իր երկիրը շենացնողը, դրա արդյունքում ապագայում կունենանք մեր երազած երկիրը:

Պրակտիկ բժշկությունն առանց գիտության հնարավոր չէ պատկերացնել

Վահանաձեւ գեղձի հիվանդությունները բազմազան են: Եվ, չնայած դեպքերի մեծ մասում այդ հիվանդությամբ կարելի է ապրել, սակայն խաթարված նյութափոխանակությունը, անկայուն հոգեվիճակն ու մշտական հոգնածության զգացումը նկատելիորեն նվազեցնում են կյանքի որակը: Ինչպես ժամանակին ախտորոշել եւ բուժել վահանաձեւ գեղձի հիվանդությունները, եւ որքանով են դրանք վտանգավոր:

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է բ.գ.թ., դոցենտ, էնդոկրին վիրաբույժ, ընդհանուր վիրաբույժ, «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի էնդոկրին վիրաբուժության բաժանմունքի ղեկավար Արմեն Վարժապետյանն է: Բժշկի գործունեության արդյունքում բազմաթիվ մարդիկ են առողջացել, ներդրվել են բուժման նոր մեթոդներ ու եղանակներ:

-Բժիշկ, մի փոքր ներկայացրեք Ձեր անցած ճանապարհը:

-Իմ սերը բժշկության նկատմամբ ձեւավորվել է դպրոցական տարիներից, եւ դա պատահական չէր. հայրս բժիշկ է, եւ այդ հանգամանքը որոշիչ է դարձել իմ մասնագիտության ընտրության հարցում: Դրան նպաստել են նաեւ հիվանդների հետ «միջնորդավորված» շփումները: Ինչ վերաբերում է կոնկրետ վիրաբուժության ոլորտին, ապա նման որոշում կայացրել եմ արդեն Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանում ուսանելու տարիներին: Մինչ օրս շարունակում եմ զբաղվել ընդհանուր եւ որովայնային վիրաբուժությամբ: Սակայն, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ վերջին 4-5 տարվա ընթացքում վահանաձեւ գեղձի եւ ընդհանրապես էնդոկրին համակարգի ախտահարումներով հիվանդությունների աճ նկատվեց, ես որոշեցի նեղ մասնագիտանալ նաեւ էնդոկրին վիրաբուժության ոլորտում: 2015թ.-ին որակավորվել եմ ՌԴ Սանկտ Պետերբուրգի հյուսիս-արեւմտյան ֆեդերալ էնդոկրին կենտրոնում, որից հետո` Ստրասբուրգի «IRCAD» ուսումնական կենռրոնում, այնուհետեւ պարբերաբար մասնակցել եմ ֆորումների, հանդիպումների, վերապատրաստումներ եմ անցել ՌԴ եւ Եվրոպայի առաջատար կլինիկաներում, իսկ դա ինձ օգնել է իմ մոտեցման ձեւերը, ռազմավարությունը մշակելու, այն միջազգային չափանիշներին մոտեցնելու, ոլորտի զարգացմանը մասնակցելու հարցերում:

-Հայկական ասոցիացիաներն ի՞նչ են տալիս բժիշկներին:

-Եթե ասոցիացիան գործի միջազգային չափանիշներին համապատասխան, շատ ուրախալի կլինի: Այն, առաջին հերթին, տալիս է գիտելիքների մեծ բազա, դեպքերի քննարկումների արդյունքում հայտնաբերում ենք մեր թույլ տեղերը: Ասոցիացիան նաեւ մեզ օգնում է լինել պաշտպանված, վստահ, գործընկերների հետ փորձի փոխանակումն է ապահովում, մասնակցությունը գիտաժողովների, դասընթացների, ծանոթացնում է գիտության ձեռքբերումներին, նորարարություններին:Իսկ պրակտիկ բժշկությունն առանց գիտության հնարավոր չէ պատկերացնել:

-Իսկ ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:

-Ես դասավանդում եմ Երեւանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանում եւ ուրախ եմ, որ կան ուսանողներ, որոնց շնորհիվ մեր բժշկության ապագան հուսալի ձեռքերում կլինի: Նրանք նաեւ ակտիվորեն մասնակցում են տեղական եւ միջազգային հանդիպումների, պրպտող են, ձգտող:

- Ի՞նչ կասեք մեր հասարակության դիմելիության որակի մասին:

-Պացիենտները շատ տարբեր են, բայց բժիշկներս աշխատում ենք անհատական մոտեցում ցուցաբերել, նրանց խորհուրդներ ենք տալիս, որպեսզի վերջնական որոշումը ճիշտ կայացնեն: Սքրինինգային ծրագրերը բավականին օգնում են ժամանակին հիվանդության հայտնաբերման հարցում, ու, եթե համեմատենք 10 տարի առաջվա հետ, ապա ակնհայտ է, որ հասարակությունն ավելի լուրջ է վերաբերվում իր առողջությանը:

Նախկինում շատ քչերն էին օգտվում ինտերնետից, իսկ այսօր իրավիճակը այլ է. ինտերնետը ողողված է, այդ թվում, նաեւ թերի կամ սխալ տեղեկատվությամբ, որը վերահսկելը գրեթե անհնար է: Իհարկե, վերջնական խոսքը կասի բժշիկը, սակայն հաճախ այդ  սխալ տեղեկատվությունը հիվանդին գցում է երկընտրանքի, կասկածների մեջ:

-Էնդոկրին խնդիրների բուժման ի՞նչ լուծումներ  է  առաջարկում  Ձեր  ղեկավարությամբ  գործող «Աստղիկ» ԲԿ էնդոկրին վիրաբուժության բաժանմունքը:

-Էնդոկրին վիրաբուժության բաժանմունքն իրականացնում է վահանաձեւ, հարվահանաձեւ գեղձերի ու մակերիկամների հիվանդությունների կոնսերվատիվ եւ վիրահատական բուժում,  որը կատարվում է նորագույն եղանակների, սարքավորումների կիրառմամբ, ինչի շնորհիվ նվազեցրել ենք վիրահատական տրավմայի աստիճանը եւ կրճատել ներհիվանդանոցային հոսպիտալիզացիայի ժամկետները:

-Իսկ վահանաձեւ գեղձի հանգույցների ժամանակ   ո՞ր  դեպքերում  է  ցուցված  վիրահատություն:

-Բարակ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիան (FNA) համարվում է ախտորոշման առավել կարեւոր մեթոդներից մեկը, եթե ոչ` ամենակարեւորը: Վահանաձեւ գեղձի բիոպսիան պատասխանում է ամենակարեւոր հարցին, որի առաջ կանգնում է բժիշկը հիվանդության ախտորոշման փուլում. արդյոք հայտնաբերված հանգույցը չարորա՞կ բնույթ ունի, թե՞ոչ: (Ցավով պետք է  նշեմ, որ վահանաձեւ գեղձի չարորակ ուռուցքներով ախտահարումը բավականին երիտասարդացել է): Ախտորոշման փուլում առանց այս հարցի պատասխանի հիվանդության հետագա ճշգրիտ բուժման կազմակերպումը հնարավոր չէ:
Վահանաձեւ գեղձի բիոպսիայի արդյունքից հետո է միայն հնարավոր որոշել հետագա քայլերը` վիրահատություն, հսկողություն, նվազագույն ինվազիվ միջամտություն եւ այլն: Անհրաժեշտ է հաշվի առնել,  որ վահանաձեւ գեղձի սոնոգրաֆիան երբեք չի կարող փոխարինել բարակ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիային: Այդ իսկ պատճառով համապատասխան չափի հանգույցի հայտնաբերման պարագայում միշտ հարկավոր է կատարել վահանաձեւ գեղձի բարակ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիա: Բժիշկը, որը վահանաձեւ գեղձի հանգույցով հիվանդին բուժում է առանց բիոպսիայի արդյունքների, վտանգում է հիվանդի կյանքը, քանի որ բուժման մարտավարության սխալ ընտրությունը կարող է հանգեցնել լուրջ հետեւանքների: Բազմաթիվ պացիենտներ համոզված են, որ վահանաձեւ գեղձի պունկցիայի նշանակման դեպքում դրան հաջորդելու է վիրահատական միջամտություն: Այդ համոզմունքը սխալ է:

Իսկ վահանաձեւ գեղձի բարորակ սիմպտոմատիկ հանգույցների բուժման նպատակով կիրառվում են նաեւ այլ (ալտերնատիվ) մեթոդներ` վահանաձեւ գեղձի հանգույցների էթանոլային սկլերոթերապիա  եւ ռադիոհաճախական աբլացիա:

 Բարորակ հանգույցների պարագայում վիրահատություններ ցուցված են հետեւյալ դեպքերում. նախ, երբ առկա է հարեւան օրգանի ճնշման երեւույթ, 2-րդը` պարանոցի էսթետիկ տեսքի վերականգման նպատակով (վիրահատությունը որոշվում է էնդոկրինոլոգ, վիրաբույժ-պացիենտ քննարկման արդյունքում՝ հաշվի   առնելով այն հանգամանքը, թե որքանով են ուռուցքներն անհանգստացնում հիվանդին, որքանով է վատթարացել հիվանդի կյանքի որակը) եւ 3-րդը`երբ հանգույցը հորմոնակտիվ է:

Վահանաձեւ գեղձի խնդիրներից են նաեւ հորմոնալ ֆունկցիայի խանգարմամբ պայմանավորված հիվանդությունները: Դրանք են՝ հիպոթիրեոզը եւ հիպերթիրեոզը: Հիպոթիրեոզն առաջանում է, երբ վահանաձեւ գեղձի ֆունկցիան թերի է լինում, այսինքն՝ այն արտադրում է T4 եւ T3 հորմոններն ավելի քիչ քանակությամբ, քան օրգանիզմի պահանջն է:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր ընթերցողին:

-Կցանկանամ առողջություն, համբերատարություն եւ լավատեսություն: Կցանկանամ, որ առաջնահերթ սիրեն իրենց, իրենց մարմինը, հոգ տանեն նրա մասին, եւ մեր երկրում վերջապես վերանա հայկական այն մտածելակերպը, երբ դանակը ոսկորին հասնելու դեպքում միայն դիմեն բժշկի: Եթե ունենանք արդեն վտանգված օրգանիզմ, ապա կյանքն էլ, բնականաբար, կդրվի հարցականի տակ: Ուրախալի փաստ է, որ այսօր մեր երկրում կան ժամանակակից սարքավորումներ եւ լավագույն մասնագետներ, որոնք կարող են օգնել հայտնաբերելու հիվանդությունները վաղ փուլերում ու կցուցաբերեն անհրաժեշտ արդյունավետ բուժօգնություն:

Ցանկանում եմ, որ մեր երկրում մարդիկ ապրեն խաղաղ ու ստեղծագործ կյանքով, աշխատեն ու արարեն հանուն անձնական ու մարդկային բարեկեցության: Գաղտնիք չէ, որ առողջ, ազատ ու ստեղծարար միտքը մարմնի առողջության գրավականն է: Հորդորում եմ դրսեւորել խիզախություն  եւ կամք ՝ լինելու լավատես, ունենալու բարի մտքեր…

Եվ ցանկացած դեպքում հիշել, որ ձեր կողքին են ձեր լավագույն բարեկամները՝ նվիրյալ, խելացի ու առաջադեմ բժիշկները:

Ռեւմատոլոգիան շատ հետաքրքիր ոլորտ է, մի ամբողջ աշխարհ

 Ընդ­հան­րա­պես ցան­կա­ցած շփում են­թադ­րում է երկ­կող­մա­նի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն: Իսկ բժշ­կի պա­տաս­խանատ­վու­թյան չա­փա­բա­ժինն ավե­լի մեծ է: Ին­չու՞: Որով­հետեւ նա ավե­լի կոմ­պե­տենտ է եւ պետք է այն­պես տանի զրույ­ցը, որ հի­վանդն իրեն առա­վել պաշտ­պան­ված եւ ապա­հով զգա: Հի­վան­դը տագ­նա­պած է, մտա­հոգ իր առող­ջա­կան վիճա­կով ու, հետ­եւա­բար, ավե­լի խո­ցե­լի: Սա ոչ թե մե­թոդ, այլ պար­զա­պես      սրտացավու­թյուն է: Եթե բժիշկն իրա­պես, զուտ մարդ­կայ­նո­րեն շա­հագրգռ­ված չէ իր հի­վանդ­նե­րի ան­ձով, նրանց բուժ­մամբ, ապա ոչ մի մե­թոդ չի փր­կի: Իսկ եթե նա իս­կա­պես կա­րե­կից է, ու­շա­դիր եւ զգա­յուն, ապա առանձ­նա­կի մե­թոդ­նե­րի կի­րառ­ման կա­րիք չի լի­նի: Դա են­թադ­րում է, որ նա արժ­եւո­րում է իր հի­վան­դին`ան­կախ նրա սո­ցիալա­կան կար­գա­վի­ճա­կից, ար­ժե­հա­մա­կար­գից, կրո­նա­կան պատ­կա­նե­լու­թյու­նից: Բո­լոր հի­վանդ­նե­րը հա­վա­սար են եւ հավասարա­չափ կար­եւոր:

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի ներքին հիվանդությունների բժիշկ-ռեւմատոլոգ Սուսաննա Մանուկյանը:  Իսկական բժիշկը նա է, ով ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Հենց այդպիսին է ժպտադեմ, բարեհամբույր բժշկուհին, որը բավականին բանիմաց է, փորձառու իր մասնագիտության մեջ: Ինչ խոսք, նրա կերպարը հարուստ է տարբեր նրբերանգներով, որոնց մեջ ամենացայտունը անսահման բարությունն ու լավատեսությունն է, որը նա սփռում է իր շուրջը: Բժշկուհին տիրապետում է մարդկային իսկական որակներին` միեւնույն ժամանակ պահպանելով կնոջը բնորոշ նուրբ եւ փխրուն հատկությունները:

-Բժշկուհի, որո՞նք են ռեւմատոլոգիական գանգատները եւ ինչպե՞ս են արտահայտվում:

- Ռեւմատոլոգիական հիվանդների գանգատները շատ բազմազան են։ Հիվանդությունը կարող է սկսվել հոդացավով, հոդերի այտուցով, շարժումների սահմանափակմամբ ցանկացած հոդում, ընդհուպ՝ մինչեւ ողնաշարի անշարժացմամբ: Իսկ համակարգային հիվանդությունները կարող են սկսվել ջերմության բարձրացմամբ, տարբեր տեսակի մաշկային ցանավորումներով, մազաթափությամբ, կարճ ժամանակահատվածում  քաշի զգալի կորստով: Եվ շատերի մոտ առկա է թյուր կարծիքը, որ ռեւմատոլոգիական հիվանդությունները  սահմանափակվում են հոդացավերով, չնայած որ, որպես առաջին նշաններ կարող են դիտվել մազաթափություն, թոքերի բորբոքում, պլեւևրիտներ, որովայնային ցավեր, աչքերի բորբոքում, եւ այդ իսկ պատճառով  մեծ զգոնություն են պահանջում  ցանկացած նեղ մասնագետի կողմից:

-Ի՞նչ մակարդակի վրա է դիմելիության մշակույթն  այսօր:

-Կցանկանայի, որ լիներ ավելի բարձր: Շատ պացիենտներ դիմում են  բավականին ուշ՝ ունենալով արդեն իսկ ծանր օրգանական ախտահարումներ: Մեծ նշանակություն ունեն ախտորոշման  նկատմամբ պացիենտի սեփական վերաբերմունքը, բուժվելու եւ բժշկի ցուցումները կատարելու մեծ պատրաստակամությունը: Եվ միայն այս դեպքում է հնարավոր լիարժեք համագործակցություն պացիենտի եւ բժշկի միջեւ հիվանդության դեմ պայքարում:

- Ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր կողմից բժշկի մասնագիտության ընտրությունն ու նեղ մասնագիտացումը:

- Բժիշկ դառնալու ցանկությունս, մեծ սերն ու ձգտումը դեպի բժշկությունը գալիս է մանկությունիցս: Բոլոր ժամանակներում ինձ համար որպես իդեալ համարում եմ մորաքրոջս` Կիմա Խաչատրյանին: Նա կրում էր Խորհրդային Միության ժողովրդական բժշկի բարձր կոչումը, երկար տարիներ եղել է Գառնի գյուղի բուժկենտրոնի գլխավոր բժշկուհին, հրաշալի մարդ էր եւ թերապեւտ: Իսկ նեղ մասնագիտացումս ընտրեցի այն ժամանակ, երբ ինստիտուտում սկսեցինք ուսումնասիրել ներքին հիվանդությունները: Եվ թերապեւտիկ ուղղություններից ինձ ամենից շատը գրավեց ռեւմատոլոգիան, որն այն տարիներին առավել  չբացահայտված ու քիչ ուսոււմնասիրված գիտություններից մեկն էր ու ամենահետաքրքիրն ինձ համար:

-Ո՞ւմ եք համարում  Ձեր ուսուցիչը:

-Արմինե Անդրեյի Հարոյանին, ում գլխավորությամբ անցել  եմ կլինիկական օրդինատուրան եւ արել իմ առաջին քայլերը ռեւմատոլոգիայում: Ես նաեւ ուսանել եմ Մոսկվայի Ռեւմատոլոգիայի ինստիտուտում, որտեղ նույնպես ունեցել եմ հրաշալի ուսուցիչներ:

-Ըստ Ձեզ, բժշկությունը մասնագիտությո՞ւն է, թե կոչում:

 Իհարկե՝ կոչում: Ու, եթե սիրեցիր, կմնաս քո բնագավառում, եթե չսիրեցիր, միանշանակ չի ստացվի քո ուղին:

-Ունե՞ք մասնագիտական ասոցիացիա:

-Առաջինը  կնշեի Հայաստանի ռեւմատոլոգների ասոցիացիան, որի նախագահը Արմինե Հարոյանն է, եւ նրա կողմից հաճախակի կազմակերպվում են գիտաժողովներ, որոնց մասնակցում են նաեւ բժշկության մեջ համաշխարհային ճանաչման մասնագետներ: Ունենք նաեւ եվրոպական ու ամերիկյան ասոցիացիաներ եւ աշխատում ենք առավելագույնս ընդգրկվել դրանց շրջանակներում, քանի որ մեզ տալիս են գիտելիքների մեծ բազա, մասնակցում ենք ամենամյա  կոնգրեսների եւ վերադառնում  նոր գիտելիքների մեծ պաշարով:  Ըստ իս, մեծ նշանակություն ունի  հատկապես նորագույն  բժշկական գրականության ուսումնասիրումը, քանի որ բժշկությունը զարգանում է մեծ տեմպերով, եւ, եթե բժիշկը չկարդա,  չի կարող աշխատել  իր մասնագիտական որակների բարձրացման վրա:

 - Բժշկուհի, ի՞նչ կարծիքի եք երիտասարդ կադրերի մասին: Հուսալի ձեռքերո՞ւմ է մեր բժշկությունը:

-Մենք շատ խելացի եւ նորը սովորելու մեծ ձգտում ունեցող  երիտասարդություն ունենք: Շատերը կրթությունը շարունակելու նպատակով  մեկնում  են արտերկիր  եւ  շատ հաճախ չեն վերադառնում հասկանալի պատճառներով: Հուսով եմ, որ մեր երկիրը կզորանա այնքան, որ մեր ուղեղները, ուսանելով արտերկրում, կվերադառնան Հայաստան եւ իրենց ձեռք բերած  փորձն ու գիտելիքները կկիրառեն ի նպաստ հայրենի երկրի ու բժշկության զարգացման: 

-Այսօր համացանցը ողողված է ամենաբազմազան բժշկական տեղեկատվությամբ, ցանկացած ոք կարող է օգտվել ու զբաղվել ինքնաբուժությամբ: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-Սարսափելի բան է, երբ պացիենտը համացանցով է փորձում  գտնել իր ախտորոշումը: Եթե ամեն ինչ այդքան հեշտ լիներ, ապա ոչ ոք տասը տարի չէր չարչարվի ու բժիշկ չէր դառնա:  Իրականում հիվանդությունը չի սահմանափակվում գրքային նկարագրությամբ, այն հասկանալու եւ բուժելու համար երբեմն տարիների մեծ փորձ է անհրաժեշտ: Կցանկանայի, որ մեր երկրում ներդրվեր բժշկական ապահովագրական համակարգը եւ հասանելի լիներ բոլորի համար, քանի որ նման պայմաններում շատ դժվար է թե՛ բժշկի, թե՛, հատկապես, սոցիալապես անապահով հիվանդի համար: Ինձ համար ամենասարսափելին այն է, որ հիվանդը չի կարողանում զբաղվել իր առողջական խնդրի լուծմամբ: Ռեւմատոլոգիական հիվանդությունները  քրոնիկական բնույթ են կրում, շատ դեպքերում թիրախավորվում են երիտասարդները, որոնք հաշմանդամ են դառնում, քանի որ նյութական հնարավորություններն անչափ սուղ են:  Մեծ ցանկություն ունեմ, որ այս հարցը հնարավորինս շուտ ստանա իր լուծումը, եւ  հիվանդը ոչնչից չվախենալով ու  հավատով մտնի հիվանդանոց` վստահ լինելով, որ այնտեղից բուժված դուրս կգա:

-Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Որպես բժիշկ ցանկանում եմ մաղթել  մեր ազգաբնակչությանը  բարձր ինքնագիտակցություն սեփական առողջության հանդեպ,  վստահություն բժիշկների նկատմամբ, հավատ, որ ցանկացած բժշկի համար իր պացիենտի առողջացումը բարձրագույն արժեք է, ձգտման բարձրագույն նպատակ: