Ցանկացած հիվանդության դեպքում առողջացման առաջին կարևոր գրավականը հավատն է դեպի բուժող բժիշկը

Համաշխարհային մասշտաբով դիտարկելիս վստահորեն կարելի է ասել, որ մեզանում բժշկության բոլոր ճյուղերի մասնագետները նեղ մասնագիտացման մեջ բավականաչափ տեղեկացված և արհեստավարժ են, իրենց մասնագիտական պատրաստվածությամբ ու հմտություններով չեն զիջում արտասահմանյան գործընկերներին և կարող են կանգնել աշխարհի առաջադեմ երկրների համանման մասնագետների կողքին՝ նրանց հավասար: Հայաստանն այսօր իրավամբ կարող է հպարտանալ բարձր որակավորմամբ և եզակի բուժօգնություն ցուցաբերող բժիշկների մեծ բանակով:

Բժշկության խիստ դրական կողմերից է նաև ապացուցողական բժշկության և աշխատանքի ալգորիթմների ներդրումն այս ոլորտում: Սակայն  բժշկությունը մի բնագավառ է, որը մշտապես զարգացման ու նորագույն նվաճումների կարիք ունի: Բժշկության առաջընթացը ինչ-որ առումով կյանքի առաջընթացն է: Չէ՞ որ եթե մարդն առողջ չէ, չի կարող լիարժեք լինել ստեղծելու, արարելու նրա ձգտումն ու կարողությունը: Ահա այստեղ է բժշկի առաքելությունը՝ մարդուն առողջություն պարգևել: Եվ յուրաքանչյուր բժիշկ դրան էլ կոչված է՝ օգնել մարդուն հաղթահարելու առողջությանը սպառնացող   ամեն մի հիվանդություն, ազատվելու մարմինն ու հոգին պատած տարբեր ախտերից:  

Հայաստանում այսօր վնասվածքաբանությունը և օրթոպեդիան համաշխարհային սանդղակում բավականաչափ բարձր դիրքերում են, և մասնագետների խոսքերով՝ ոլորտը համակողմանիորեն զարգանում է նկատելիորեն արագ տեմպերով: Այդ ակտիվությունն օրեցօր ավելանում է, բայց, ինչպես ցանկացած ճյուղ բժշկության մեջ, այնպես էլ վնասվածքաբանությունը, կարիք ունի անընդհատ նորացվելու և կատարելագործվելու: Այսինքն՝ չպետք է սպասել, թե ինչ-որ ժամանակ ինչ-որ նորություններ մեզ կհասնեն, պետք է մշտապես պրպտել, բացահայտել աշխարհում հայտնաբերված ու արդեն իսկ կիրառություն գտած նորը և ինտենսիվորեն տեղայնացնել: Եվ այստեղ էլ՝ կատարողական տեխնիկայի, կատարողական վարպետության, իմպրովիզացիոն մտածելակերպի ու մոտեցումների տեսանկյունից,  մենք չենք զիջում առաջատար երկրներին:      http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Իզմիրլյան» բժշկական կենտրոնի օրթոպեդ-վնասվածքաբան ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆԸ: Մարդու, առավել ևս  բժշկի համար  մասնագիտությունն առաջին հերթին առաքելություն է: Լինել բժիշկ՝ նշանակում է աշխատել անձնվեր, հանդես գալ նախաձեռնողականությամբ, աչքի ընկնել խոհեմությամբ, պատասխանատվություն կրել յուրաքանչյուր արածի կամ չարածի համար: Ընդհանրապես հիվանդի վստահությունը բժիշկը պետք է նվաճի թե՛ իր պրոֆեսիոնալիզմով, թե՛ շփվելու կարողությամբ, ու, եթե բուժառուի և բժշկի միջև ստեղծվում է լուրջ համագործակցություն, կապ, աստիճանաբար լուծում են ստանում խնդիր­ները: Հետևաբար, յուրաքանչյուր բժիշկ պետք է նաև հոգեբան լինի, տիրապետի փսիխոթերապիայի մեթոդներին:

-Պարոն Արզումանյան, սովորաբար ո՞ր խնդիրների դեպքում են Ձեզ դիմում:

-Մեր բաժանմունքի գործառույթների մեջ մտնում են սուր վնասվածքների և օրթոպեդիկ տարբեր խնդիրների բուժումը, ինչպես նաև մեզ .մոտ կատարվում են ախտահարված հոդերի վիրահատություններ, էնդոպրոթեզավորումներ, իրականացվում են տարբեր տիպի վնասվածքաբանական խնդիրներից սկսած՝ մինչև օրթոպեդիկ տարատեսակ վիրահատական միջամտություններ և բուժում։ Հիմնականում իրականացվում են օրթոպեդիկ միջամտություններ` կոնքազդրային և ծնկան հոդի էնդոպրոթեզավորում, ուսահոդի և ծնկան հոդի, ինչպես նաև ոտնաթաթի և սրունքթաթային հոդի այլ վնասվածքների բուժում։ Առավել հաճախ իրականացնում ենք կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորումներ՝ կախված հիվանդի գանգատներից, խնդրի առաջացման պատճառից: Էնդոպրոթեզավորման դիմում ենք բազմակի հետազոտություններից հետո, երբ բուժառուի մոտ գանգատները ծայրահեղ աստիճանի են հասնում, և հիվանդը իր շարժունակության մեջ լուրջ սահմանափակումներ է ունենում։ Վերջին շրջանում ավելի հաճախակի դիմում են նրանք, ովքեր նախկինում տարել են բավականին ծանր կովիդ: Եղել են հիվանդներ, որոնք խնդիրներ են ունեցել պատվաստումից հետո։ Մենք փորձում ենք տարբերակել՝ կախված օրգանիզմի անհատական վիճակից: Կովիդն իր բացասական հետևանքներն է թողել հիվանդի առողջության վրա, և ունեցել ենք մոտավորապես 20-25 հիվանդ, որոնք կոնկրետ վիրահատվել են հետկովիդային բարդությունների հիման վրա: Այսինքն՝ զարգացել է ասեպտիկ նեկրոզ, իսկ մինչ կովիդով հիվանդանալը հիվանդը խնդիր չի ունեցել: Վիրահատել ենք մոտավորապես 8-9 հիվանդ, որոնց մոտ պատվաստումից հետո բարդություններ են ի հայտ եկել։ Փառք Աստծո, մեր այս հիվանդների առողջական վիճակն այժմ բավարար է, նրանք այլևս գանգատներ չունեն, սակայն, ավաղ, դեռ շարունակում են մեզ դիմել այդպիսի գանգատներով հիվանդներ:

-Խոսենք էնդոպրոթեզավորումների և դրանց ժամանակակից  մեթոդների մասին:

-Հոդի էնդոպրոթեզավորումը հոդի բաղադրիչների իմպլանտներով փոխարինման վիրահատություն է: Իմպլանտներն ունեն առողջ հոդի անատոմիկ ձև և թույլ են տալիս կատարել բոլոր շարժումները:  Հոդերի էնդոպրոթեզավորման ինովացիոն մեթոդն այսօր հանդիսանում է առաջատար ամբողջ աշխարհում։ Հոդի էնդոպրոթեզավորման նպատակը ցավային սինդրոմի նվազեցումն է և հոդի գործառույթի վերականգնումը: Հոդի փոխարինումն արդյունավետ է, իսկ երբեմն էլ՝ հոդի գործառույթի վերականգնման միակ եղանակը, որը թույլ է տալիս բարելավել մարդու կյանքի որակը: Նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառումը հնարավորություն է տալիս իրականացնել ճշգրիտ վիրահատություններ։ Այս ամենը թույլ  է տալիս նվազեցնել հնարավոր բարդությունները, կրճատել հետվիրահատական վերականգնողական շրջանը, հիվանդին վերադարձնել իր բնականոն կենսակերպին՝ առանց ցավերի և լիարժեք շարժունակությամբ։  էնդոպրոթեզավորումն իրականացնում են հոդերի մաշվածության` արթրոզի դեպքում, բացի դրանից կան զոնաներ, օրինակ՝ կոնքազդրային հոդի ազդրի գլխիկի կոտրվածքից հետո պրակտիկորեն այն չի սնուցվում, այդ դեպքում էլ հոդը դարձյալ փոխվում է էնդոպրոթեզավորմամբ, ասենք՝ ինչ-որ ժամանակ վիրահատվել է ծունկը, որից հետո զարգացել է մաշվածություն՝ դեֆորմացիա, այդ դեպքում նույնպես կատարվում է էնդոպրոթեզավորում: Էնդոպրոթեզավորման նպատակով օգտագործվում են էնդոպրոթեզներ արտադրող առաջատար ֆիրմաների պրոթեզները: Յուրաքանչյուր պրոթեզ անցնում է բազմաստիճան ստուգում:Վիրահատությունից առաջ իրականացվում է հիվանդի մանրակրկիտ հետազոտություն, որի ընթացքում որոշվում են վիրաբուժական միջամտության անցկացման ցուցումները և հակացուցումները, ինչպես նաև կատարվում է անհրաժեշտ պրոթեզի մանրակրկիտ չափում և ընտրություն: Սովորաբար հոդերի էնդոպրոթեզավորման վիրահատություններն ընթանում են առանց լուրջ բարդությունների և թույլ են տալիս գրեթե բոլոր դեպքերում հասնել հիվանդի շարժունակության ակտիվության վերականգնման, ինչպես նաև ազատում են նրան տարիների ցավից:

-Կարող են, արդյո՞ք, լինել հետվիրհատական բարդություններ էնդոպրոթեզի տեղադրումից հետո և ինչպիսի՞ք։

-Այո, իհարկե, ցանկացած վիրահատական միջամտությունից հետո կարող են լինել հետվիրահատական բարդություններ: Ինչպես առհասարակ վիրաբուժության մեջ, այնպես էլ էնդոպրոթեզավորման մեջ կարող են լինել այդպիսիք: Լինում են դեպքեր, երբ օրգանիզմը մետաղը չի ընդունում, օրգանիզմի կողմից այն համարվում է օտար մարմին, որովհետև մեր օրգանիզմը անընդմեջ սինթեզում է հակամարմիններ: Ոչ ոք ապահովագրված չէ դրանից, և հնարավոր բարդությունները, ելնելով հայկական մենթալիտետից, նախապես քննարկվում են բուժառուների և նրա հարազատների հետ բավականին պարզ ու հասկանալի, որպեսզի նրանք գիտակցեն, որ հնարավոր է լինեն հետվիրահատական բարդություններ, որն հետագայում ենթադրում է լուրջ և միաժամանակ ծախսատար բուժում: Այդ իսկ պատճառով մինչ էդոպրոթեզավորումը մենք մանրամասնորեն հետազոտություններ ենք իրականացնում, որպեսզի հասկանանք ինֆեկցիոն բարդությունների առաջացման հավանականությունը, քանզի յուրաքանչյուր ոք հնարավոր է օրգանիզմում ունենա վարակի աղբյուր, օրինակ` փչացած  ատամ, դա ևս կարող է համարվել ներքին վարակի աղբյուր։ Էնդոպրոթեզավորումից առաջ պետք է  հայտնաբերել վարակի աղբյուրը և չեզոքացնել այն, պետք է ազատվել հավանական վարակի աղբյուրների առկայությունից, որից հետո նոր միայն կատարել էնդոպրոթեզավորումը:

-Ի՞նչ ասել է հոդերի երկրորդային իմպլանտացիա՝ ռիվիզիաներ։ Մանրամասնեք, խնդրեմ։

-Պրոթեզավորումը Հայաստանում սկսել է 90-ականների սկզբին: Հիմա եկել է այն ժամանակը, երբ տեղադրված նախկին պրոթեզների ժամկետն ավարտվում է, ինչպես ցանկացած մեխանիկական դեկալ, շատ դեպքերում կատարում ենք հնի փոխարինումը նոր ժամանակակից էնդոպրոթեզներով, ինչպես նաև ունենում ենք ռիվիզիաներ ոչ ճիշտ տեղադրված էնդոպրոթեզների դեպքում՝ տեղադրված կամ արտերկրում, կամ հայաստանյան այլ կլինիկաներում։ Սա բավականին լուրջ միջամտություն է։ Հոդերի երկրորդային իմպլանտացիան՝ ռիվիզիաները, կատարվում են կրկնակի իմպլանտացիայի անհրաժեշտության դեպքում, որն առաջանում է հոդերի մաշվածության կամ բարդությունների ժամանակ։ Նշեմ նաև, որ մեզ մոտ շատ հաճախ բացառում են հետվիրահատական ռիսկերը, երաշխավորում արդյունավետ բուժում ու կրճատում ապաքինվելու ընթացքը։

-Ի՞նչ է ասեպտիկ նեկրոզը։

-Ասեպտիկ նիկրոզը ազդոսկրի գլխիկի սնուցման խանգարում է: Քանի որ գլխիկն ունի սնուցման մի քանի հատվածներ, սնուցողը հիմնականում ազդոսկրի գլխիկի  զարկերակն է, որը ժամանակի ընթացքում փակվում է՝ մոտավորապես 35 տարեկանից հետո, այնտեղ մնում է արդեն կողմնային զարկերակային համակարգով և սինովյալ հեղուկի միջոցով սնուցվող հատված, որն արդեն հիմնականում ավելի թույլ է, քանի որ ազդոսկրի գլխիկի  զարկերակը խանգարում է սնուցումը, և գլխիկի արյան շրջանառության բացակայության հետևանքով սկսվում է ձևափոխվել: Բացի դրանից, երբ առաջանում են կողմնակի  խնդիրներ, լինեն դրանք կովիդ կամ վնասվածք, հանգեցնում են բավականին լուրջ խնդիրների:

-Ի՞նչ է իրենց ներկայացնում արթրոզ կոչվող հիվանդությունը:

-Արթրոզը նույնպես մեծ տարածում ունեցող հիվանդություն է, և մինչ օրս դրան նպաստող գործոնները լիովին պարզաբանված չեն: Այն հոդերի քրոնիկ դեգեներատիվ հիվանդություն է, որի դեպքում վնասվում են հոդի հոդավորման բոլոր կառուցվածքները ՝ աճառային, ոսկորային, կապակցված հյուսվածք (կապաններ և հոդային տոպրակ): Արթրոզների ժամանակ նկատվում է լոկալ կետային ցավ՝ հոդաճեղքի կողմնային հատվածներում, շարժումների ժամանակ լսվում է խրթոց՝ կրեպիտացիա, լինում է մկանային կարկամություն, շարժումների սահմանափակում: Արթրոզի ժամանակ ախտահարվում են ինչպես խոշոր (ծնկային, կոնքազդրային, սրունքաթաթային, արմնկային), այնպես էլ մանր, այդ թվում ողնաշարի (սպոնդիլոարթրոզ) հոդերը: Այն կապված է նաև նյութափոխանակության խանգարման հետ: Արթրոզ շատ հաճախակի հանդիպում է կանանց մոտ դաշտանադադարի շրջանում, լինում են արթրոզներ սնուցման խանգարման հետ կապված, այսինքն՝ կապված սննդակարգի հետ, օրինակ՝ կալցիի պակասի հետևանքով առաջանում է ենթաաճառային հյուսվածքի շրջանի փափկեցում, որի հետևանքով ախտահարվում է նաև աճառային հյուսվածքը,  առաջանում են միկրովնասվածքներ աճառային հյուսվածքներում, և զարգանում են արթրոզներ։ Դա էլ, ի վերջո, հանգեցնում է հոդամակերեսների դեֆորմացիայի, աճառային շերտի քայքայման, որի հետևանքով առաջանում են սուր ցավեր, շարժումների սահմանափակում, ընդուպ մինչև անշարժացում տվյալ հոդում, որը կարող է հանգեցնել հաշմանդամության: Խոշոր հոդերում արթրոզի զարգացումը բերում է կայուն հաշմանդամության: Օստեոպորոզը նույնպես կարող է նպաստել արթրոզի զարգացմանը:

-Կոքսարթրոզ և գոնարթրոզ, կտարբերակե՞ք։

-Կոքսարթրոզը և գոնարթրոզը արթրոզների տեսակներ են, կոքսարթրոզը՝ կոնքազդրային հոդի, գոնարթրոզը՝ ծնկահոդի։ Կախված հիվանդության աստիճ.անից, դեֆորմացիայից և հիվանդների գանգատներից՝ բուժման տարբեր միջոցներ ու մոտեցումներ կան: Արթրոզների վերջնական բուժումը էնդոպրոթեզավորումն է՝ արհեստական հոդի տեղադրումը, բայց մինչ այդ բուժառուն նախապես անցնում է մանրակրկիտ հետազոտության փուլեր: էնդոպրոթեզավորումը, իհարկե, արդյունավետ ելք է, և մենք դրանով զբաղվում ենք խիստ մասնագիտացված. շատ արագ և որակով իրականացվում է գրագետ վիրահատական միջամտություն, անցնում ենք շատ ճիշտ հետվիրահատական ռեաբիլիտացիա, բուժառուին արագ ոտքի ենք կանգնեցնում՝ ազատելով ձեռնափայտից։ Մինչ այդ, երբ արթրոզները չեն հասել իրենց, այսպես ասած, զարգացման ավարտին, կարելի է պայքարել հոդի կյանքի երկարացման համար։

-Ձեր դիտարկմամբ, հոդային հիվանդություններից որո՞նք են երիտասարդացում ապրել։

-Այսօր որոշակի չափով երիտասարդացել են ուսահոդի հիվանդությունները՝ կապված երիտասարդների ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության հետ. շատ հաճախ մարզաս.րահներում ոչ ճիշտ ծանրություն բարձրացնելու հետևանքով երիտասարդների մոտ տրավմատիկ խնդիրներ են առաջանում՝ վերը նշված կոքսարթրոզ և գոնարթրոզ, ինչպես նաև առնչվում ենք հետկովիդային խնդիրների հետ։

- Ըստ Ձեզ՝ բժշկական տուրիզմը ի՞նչ մակարդակի վրա է Հայաստանում։

-Բժշկական տուրիզմը համաշխարհային տուրիզմի դինամիկ զարգացող ճյուղերից է: Բժշկագիտության հարաճուն զարգացումը նպաստում է արտասահմանում բուժման մատչելիությանը և բուժական տուրիզմի առաջատար երկրների ու քաղաքների ցանկի ավելացմանը: Շնորհիվ ժամանակակից բժշկության որոշ ուղղությունների՝ Հայաստանում աստիճանաբար զարգանում է բժշկական տուրիզմը: Մեր բուժկենտրոնում պատշաճ կերպով կարևորվում է Հայաստանում բժշկական տուրիզմի զարգացման հեռանկարը՝ խստորեն պահպանելով ընդունող երկրում համապատասխան բուժծառայությունների գին-որակ հարաբերակցությունը։ Բուժծառայություններ ստանալու նպատակով Հայաստան ժամանած արտերկրացին առաջինն ակնկալում է այն արդյունքը, որի համար գալիս է, այնուհետև հնարավորություն է ունենում նաև ծանոթանալ երկրին, մարդկանց, սովորույթներին, մշակույթին։ Աշխարհի ամենաապահով երկրների ցանկում ընդգրկված մեր երկիրը լիովին կարող է բավարարել բժշկական տուրիզմի համար Հայաստան այցելած օտարերկրացու ակնկալիքները, այն է՝ որակյալ և մատչելի բուժծառայություններ։

-Որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Առաջին հերթին մեր հասարակությանը կմաղթեմ քաջառողջություն և հավատ: Ուզում եմ, որ ցանկացած խնդրի առկայության դեպքում մեր հայրենակիցները տոգորվեն մեծ հավատով թե՛ իրենց սեփական ուժերի, թե՛ բուժող բժշկի հանդեպ, միշտ հիշեն, որ ցանկացած հիվանդության դեպքում առողջացման առաջին կարևոր գրավականը հավատն է դեպի բուժող բժիշկը: Բժիշկն իր հիվանդին երբեք միայնակ չի թողնի այդ դժվարին ճանապարհն անցնելիս, նա ամեն միջոցի կդիմի, կգտնի նորանոր ելքեր՝ բարվոքելու, թեթևացնելու, իր հիվանդի վիճակը, ժամանակ առաջ ոտքի կանգնեցնելու նրան: Շատ կցանկանայի, որ մեր հասարակությունը սովորություն դարձնի լրջորեն հետևել սեփական առողջությանը, հետևողականորեն հոգ տանի իր առողջության համար: Ի՞նչ մի դժվար բան է գոնե տարին մեկ անգամ պրոֆիլակտիկ հետազոտություն անցնել։ Վաղ փուլում առողջական խնդիրներն ի հայտ բերելը թույլ կտա խուսափել հիվանդությունների հետագա բարդություններից, քանի որ ժամանակին և ճշգրիտ ախտորոշումը արդյունավետ բուժման գրավականն է։

Առույգ ու խաղաղ պահեք ձեր հոգեաշխարհը: Երջանիկ լինելու համար պետք է գնահատել կյանքի ամեն մի պահը, այն դարձնել տոն: Իսկ մարդը կատարյալ երջանիկ կարող է լինել, երբ բավարար չափով առողջ է: Եվ հենց այս չարաբաստիկ համավարակի շրջանում կցանկանայի, որ հասարակությունը որոշակի դասեր քաղի: Համավարակը չէ, որ պետք է մեզ հասկացնի սեփական առողջությունն ու կյանքը գնահատելու կարևորությունն ու անհրաժեշտությունը: Եթե լավ մտածենք, կհամոզվենք, որ կյանքում կան խիստ անկարևոր հարցեր, որոնք մենք հաճախ շատ ենք կարևորում: Իսկ սեփական առողջությամբ զբաղվելու ժամանակ երբեմն չենք գտնում: Պետք է գնահատենք մեր ունեցածը, պետք է սիրենք մեզ, պահպանենք այն, ինչ ունենք: Իսկ բժշկի համար ամենաթանկ գնահատականն արդեն ապաքինված հիվանդի գոհունակ ժպիտն է, երախտագիտության սրտաբուխ խոսքերն ու հազարբերան օրհնանքը:  

Ամեն ոք պետք է լինի իր տեղում, զբաղվի իր գործով, և այդ դեպքում միայն կունենանք հիանալի արդյունք

Ժամանակակից աշխարհի ռիթմն ու մրցակցությունը պահանջում են ​անընդհատ կատարելագործվել ու ընդլայնել արդեն ձեռք բերած կարողություններն ու մասնագիտական որակները: Այսօր անհերքելի իրողություն են բժշկության​ ոլորտում իրականացված և իրականացվող անօրինակ նորարարություններն ու նվաճումները, որոնց շնորհիվ նախկինում անբուժելի համարվող բազմաթիվ հիվանդություններ հնարավոր է ոչ միայն հիմնովին բուժել, այլև կանխարգելել:

Ժամանակակից բժշկության մեջ մեծ նշանակություն ունի նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը, որի նպատակն է բարձրացնել մատուցվող բժշկական ծառայությունների որակը: Նոր տեխնոլոգիաների ի հայտ գալու հետ միասին կատարելագործվում են նաև ուլտրաձայնային տեխնոլոգիաները և դրան զուգահեռ՝ դրանք գործարկող մասնագետների որակը: Ուլտրաձայնային հետազոտությունը (ՈւՁՀ) հարաբերականորեն պարզ և շատ ինֆորմատիվ​ է և իր բարձր տեղեկատվության, ոչ ինվազիվության, արագ իրականացման, հիվանդի առողջությանն առանց վնաս պատճառելու բազմակի կրկնելու հնարավորության շնորհիվ հետազոտության մեթոդների շարքում այսօր առաջատարներից մեկն է: Համակարգչային նոր տեխնոլոգիաների ներդրմամբ ուլտրաձայնային հետազոտության ախտորոշման և վիզուալիզացիայի հնարավորությունները զգալիորեն հարստացել են, ինչը թույլ է տալիս այն օգտագործել ոչ միայն ախտորոշման նպատակներով և անցկացվող բուժման արդյունավետության վերահսկման համար (սքրինինգային վերահսկողություն, որը թույլ է տալիս հայտնաբերել հիվանդների հետագա հետազոտման և բուժման անհրաժեշտությունը), այլև, որպես վիզուալիզացիայի մեթոդ, որոշ բուժական ընթացակարգերի և միջամտությունների անցկացման համար: Մարդու ամենաթանկ ու անդառնալի արժեքն առողջությունն է, և ցանկացած հիվանդության ճիշտ պատկերն ունենալու և բուժումը սկսելուց առաջ անհրաժեշտ է այն ախտորոշել:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ռադիոլոգ-սոնոգրաֆիստ, «Դալիմեդ» բժշկական կենտրոնի հիմնադիր-տնօրեն​ ՆՈՒՆԵ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ. երկար տարիների մասնագիտական հիանալի ճանապարհ անցած, բարձր մասնագիտական հմտություններ ցուցաբերելու կարողություն և փորձ ամբարած բժշկուհի, որը, այս ամենի հետ մեկտեղ, ​յուրօրինակ անձնվիրումի չափանիշ է շատ ու շատ հիվանդների համար: Նրա հետ առաջին իսկ հանդիպումից հիվանդը հուսադրվում է, լցվում լավատեսությամբ իր բուժման դրական ելքի նկատմամբ: Իսկ դա, ինչպես ասում են, բուժման կեսն է: Փորձառու բժշկուհին իր նկատմամբ նման վստահությանն հասնում է առ հիվանդը իր բարեհամբույր վերաբերմունքի, հիվանդի​ գանգատները համբերատար լսելու և նրա խնդիրների մեջ հետևողականորեն խորանալու շնորհիվ՝ միաժամանակ ի հայտ ​ բերելով ​ մասնագիտական գերազանց գիտելիքները, և պատրաստ՝ ամենայն մանրամասնությամբ և հիվանդի համար մատչելի ներկայացնելու հիվանդության սկզբնաղբյուրներն ու բուժման ընթացքը`իրենց բոլոր նրբություններով:

- Բժշկուհի, ընտրել եք մի մասնագիտություն, որը պահանջում է մեծ պատասխանատվություն, անկոտրում կամք և անսպառ ջանքեր: Ներկայացրեք, խնդրեմ, Ձեր անցած ուղին: ​
-Անկեղծորեն պետք է ասեմ, որ իմ մասնագիտությունը շատ եմ սիրում: Կարծում եմ՝ դա մասնագիտություն ընտրելու և դրան լավագույնս տիրապետելու առաջին և պարտադիր պայմանն է: Մասնագիտության ընտրությանս նպաստող մեկ այլ հանգամանք ևս. ծնողներս բժիշկներ են եղել, ​ և, մեծանալով բժիշկների միջավայրում՝ դեռ փոքրուց, այսպես ասած, ամբողջ էությամբ ապրել եմ բժշկությամբ ու մինչ օրս էլ ինձ առանց դրա չեմ պատկերացնում: Առհասարակ այդպես է՝ նվիրումդ ու ավանդդ արդյունք են տալիս, եթե սիրում ես մասնագիտությունդ: Ավարտելով բժշկական համալսարանը, ստանացա ընտանեկան բժշկի՝ թերապևտի որակավորում։ Որոշ դադարից հետո որոշեցի փոխել նեղ մասնագիտացումս և մասնագիտանալ դիագնոստիկայի մեջ: Ընտրեցի ռադիոլոգիան՝ օրդինատուրան ավարտելուց հետո աշխատանքի անցնելով <<ԱրմաՄեդ>> բժշկական կենտրոնում: Աշխատել եմ նաև <<Նաիրի>>, <<Իզմիրլյան>>, «Աջափնյակ» բժշկական կենտրոններում։ ​ Ասեմ, սակայն, որ վաղուց ցանկություն ունեի ստեղծել իմ սեփական կենտրոնը, և սկսեցինք աստիճանաբար իրագործել նպատակս՝ քայլ առ քայլ առաջ տանելով բուժհաստատության կազմավորման նախապատրաստական աշխատանքները։ Այդպես, հիմնադրեցինք «Դալիմեդ» բժշկական կենտրոնը՝ ի սկզբանե ​ գլխավոր նպատակ համարելով թե՛ մասնագիտական, թե՛ բուժառայությունների մատուցման ու սպասարկման ուղղություններում վստահություն ձեռք բերել՝ ուղեցույց ունենալով առաջադեմ երկրների հարուստ փորձն ու համաշխարհային առողջապահական համակարգի նորագույն նվաճումները: Եվ, կարծում եմ, կարճ ժամանակամիջոցում մեզ դա հաջողվեց: Մեր բուժկենտրոնն ապահովված է բարձր ​ որակավորում ունեցող մասնագետներով և հագեցած է նորագույն սարքավորումներով, ծառայությունների որակը համապատասխանում է միջազգային չափանիշներին։ Մեզ մոտ մատուցվող ծառայությունների շրջանակների մեջ ներառված են՝ բժշկական խորհրդատվություն, ախտորոշում, բուժում, լաբորատոր ախտորոշիչ հետազոտություններ, ինպես նաև <<տնային կանչ>> ծառայություն. ծառայություններ, որոնց նպատակն է ապահովել եվրոպական չափորոշիչներին համապատասխան բազմապրոֆիլ ու բարձրակարգ բուժօգնություն, այցելուների սպասարկման բարձր որակ: Այս պահին էլ շարունակում եմ իմ աշխատանքային գործունեությունը մեր կենտրոնում որպես ռադիոլոգ-սոնոգրաֆիստ։ Մշտապես մասնակցել եմ վերապատրաստումների՝ ​ իրազեկ ու հաղորդակից լինելու մեր ասպարեզում իրար հաջորդող նորարարություններին:

Ես երբեք տեղում չեմ դոփում, պետք է միշտ նայել առաջ, մատը պահել նորի զարկերակի վրա, կարողանալ հասնել ոլորտում տեղի ունեցող փոփոխություններին: Դա է քո ասպարեզում քո ոտնատեղը գտնելու, քո իսկ ձեռագիրն ունենալու, առողջ մրցակցության մեջ քո դեմքը, քո տեղն ու դերը ունենալու, ասել է թե՝ պահանջարկված լինելու միջոցն ու կերպը: Ահավասիկ, արդեն իսկ կնքված պայմանագիր ունեմ Փարիզի լավագույն կլինիկաներից մեկում վերապատրաստվելու՝ վակուումային պունկցիոն բիոպսիայի կիրառելիության մեջ հմտանալու համար. մեթոդ, որի ​ կիրառությունը թույլ է տալիս չդիպչել ոչ մի հյուսվածքի, և որը այդուհետ կկիրառվի մեր կլինիկայում։ Մեր կլինիկայի ստեղծման նպատակն է ունենալ բուժհաստատություն ոչ թե զուտ որպես բիզնեսի միջոց, այլ առաջին հերթին ստեղծել բժիշկ-բուժառու դրական և վստահելի հարաբերություններ՝ մասնագիտական գործունեությունն իրականացնելով մարդկային լիարժեք հարաբերություններ կառուցելու, հիվանդի համար ոչ միայն բուժական, այլև հոգեբանական առումով առավել նպաստավոր ու վստահելի միջավայր ու պայմաններ ապահովելու հիմքերի վրա։

Ավելի քան համոզված եմ, որ մեր կենտրոնը կունենա իր ուրույն ձեռագիրը, որ ինձ ​ կհաջողվի ​ իմ բոլոր պատկերացումները կիրառելի դարձնել բժշկության հետաքրքիր աշխարհում: Ես հավատում եմ, որ մեր կլինիկային ապավինող հիվանդները այստեղ իրենց լիարժեք ապահով կզգան: Մենք դեռ երկար ճանապարհ ունենք անցնելու, և դա լինելու է ձեռքբերումների ամրապնդման, մասնագիտական հմտությունների հարստացման, բուժսարքավորումների բազայի պարբերաբար համալրման, բժիշկ-բուժառու փոխվստահություն երկարատև, բայց ​ հուսալի​ ճանապարհ՝ ի շահ մեր բուժառուների։ Մի բան ինձ համար անառարկելի է՝ երբեք չպետք է ընկճվես դժվարություններից, պետք է ձգտես հասնել կատարյալին, չդոփես տեղում և քո աշխատանքով ապացուցես, որ աշխատանքի մեջ նպատակասլացության արդյունքը չի ուշանա, և, ուրեմն, միշտ հայացքդ առաջ՝ նպատակդ ի գործ կարգախոսով։ Ամեն ոք պետք է լինի իր տեղում, զբաղվի իր գործով, և աներկբայորեն կունենանք հիանալի արդյունքներ: Բժիշկը պետք է ունենա ստույգ ու հիմնավոր գիտելիքներ և մարդկային գերվերաբերմունք, որոնք չպետք է զիջեն միմյանց և բուժման գործընթացում ունենան հավասար դերակատարում։

-Ընդհանրապես ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների մասնագիտությունը: Ձեր երեխաների դեպքում արդյո՞ք այդպես է։

-Այո, մեզանում կա նման ավանդույթ՝ երեխաները գնում են իրենց ծնողների ​ոտնահետքերով, բայց իմ երեխաների դեպքում այդպես չեղավ, երկու դուստրերս բժշկությամբ չզբաղվեցին` ընտրելով​ այլ մասնագիտություններ: Եվ ես որոշեցի այդ հարցում չմիջամտել` ճիշտ համարելով, որ իրենք ընտրեն այն մասնագիտությունը, որն ​ իրենց հոգեհարազատ է:

-Վերադառնանք մեր բուն թեմային: ​ ​ Ըստ Ձեզ՝ հիմնականում ո՞ր հիվանդություններն են մեզանում երիտասարդացում ապրել:

- Աշխատանքային փորձը գալիս է հաստատելու, որ մեր ժամանակներում երիտասարդացում են ապրել վահանաձև գեղձի հիվանդությունները. խնդիրներ, որոնք բավականին շատ են հանդիպում, և որոնց առաջացմանը նպաստող պայմաններից են մեր երկրի կլիմայական առանձնահատկությունները, նյարդային գերլարվածությունը։ Հաճախադեպ են միզաքարային, լեղաքարային հիվանդությունները, կրծքագեղձի մաստոպաթիաները, ինչպես նաև այլ տարբեր օրգանների բարորակ և չարորակ նորագոյացությունները։

Որպես մասնագետ հետազոտելով հիվանդին՝ հասկանում ես և նախնական պատկերացում ես կազմում, թե ի՞նչ խնդիր է առկա, գոյացությունը չարորա՞կ է, թե ոչ: Եթե բուժառուն հրաժարվում է բիոպսիայից, այդ դեպքում մեզ որոշ չափով օգնության է գալիս էլաստոգրաֆիան՝ պարզելու համար գոյացության բնույթը։ Բայց, ըստ իս, ամեն դեպքում հիմնովին և սպառիչ պատկերի պատասխանը տալիս է բիոպսիան՝ չնայած հանրության մեջ տարածված է այն թյուր կարծիքը, թե բիոպսիան ավելի է նպաստում մետաստազների տարածմանը: Իրականում դա միֆ է, թյուր կարծիք, պունկցիոն բիոպսիան բջջաբանական հետազոտություն է, որը բացահայտում է գոյացության չարորակ կամ բարորակ լինելը՝ այն ​ ենթարկելով հյուսվածքաբանական վերլուծության:

Չարորակ գոյացության դեպքում բուժումն հիմնականում վիրահատական է, բարորակ գոյացության դեպքում՝ նույնպես վիրահատական, եթե գոյացության չափերը բավականին մեծ են և անհանգստություն են պատճառում հիվանդին: Ընդ որում, վիրահատությունից հետո էլ պետք է շարունակել համապատասխան դեղորայքի ընդունումը։ Եզրակացությունը գրելիս բժիշկն իրավունք ունի արձանագրել, որ կա կասկածելի պատկեր, բայց հիվանդներ կան, որոնք ​ զգացմունքային են, և պատասխանն իմանալը հնարավոր է բացասական ներգործություն ունենա նրանց ինքնազգացողության վրա: Եվ ահա թե ինչու հաճախ հիվանդի հարազատները խնդրում են, որ մենք նրան չտեղեկացնենք իր ախտորոշման մասին։ Իսկ եթե գիտակցորեն մոտենանք հարցին, ապա հիվանդը պետք է տեղյակ լինի իր հիվանդությանը, որպեսզի հասկանալով իր խնդրի լրջությունը՝ գիտակցաբար վերաբերվի դրան և տրամադրվի բժշկի հետ անցնելու բուժման գործընթացի երկար ու դժվարին ուղին։ Իսկ բժշկին, այսպես թե այնպես, մնում է հարազատի հետ ճշտելով՝ մարդկայնորեն հասկանալ, թե տվյալ դեպքում ինչպիսի՞ մտածողության տեր մարդու ​ հետ գործ ունի, և նոր միայն որոշել՝ ախտորոշումն հայտնե՞լ հիվանդին, թե ոչ։

-Ձեր դիտարկմամբ՝ ի՞նչ մակարդակում է գտնվում մեզանում առողջական խնդիրների ի հայտ գալու դեպքում​ անհապաղ բժշկի դիմելու մշակույթը:

-Հուրախություն մեզ՝ դիմելիության մշակույթի մեջ դրական դինամիկա եմ տեսնում: Եթե ​ նախկինում, ըստ մեր հայկական մենթալիտետի կամ պատկերավոր ասած՝ դանակը ոսկորին էր հասնում, և նոր միայն դիմում էին բժշկի, ապա այսօր մարդիկ ավելի հետևողական են ու​ բավականին գիտակցաբար են մոտենում իրենց խնդրին՝ մինչև իսկ փոքր-ինչ գանգատի դեպքում​ ​ ապավինելով բժշկի օգնությանը։ Մեր հասարակությունն այս առումով, բարեբախտաբար, ​ անհամեմատ ավելի քաղաքակիրթ է դարձել, այսպես ասած՝ նախկին մենթալիտետի երկաթե վարագույրները բացվել են։

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:​ Ապագայում բժշկությունը ու՞մ, ինչպիսի՞ մասնագետների ձեռքերում է լինելու։

-Կարող եմ ասել, որ նրանք՝ մեր երիտասարդ կադրերը, գերակշիռ մասով ​ հրաշալի պատրաստված են և դրա հետ մեկտեղ մեծ ձգտում ունեն էլ ավելիին տիրապետելու: Ընդհանուր առմամբ, ​ հրաշալի հերթափոխ ունենք:​ Ուղղակի պետք է երիտասարդ կադրերին թիկունք լինել, նրանց տեղ տալ, հնարավորություն տալ զարգանալու, պետք է ոգևորել երիտասարդներին, հավատով լցնել իրենց իսկ հանդեպ, իրենց կարողությունների ու հնարավորությունների հանդեպ, որպեսզի առաջին հերթին իրենք իրենց վստահեն, իրենց գիտելիքները ներդնեն, ի ցույց դնեն սեփական ձեռագիրը։ Եթե երիտասարդ կադրը գիտելիք ունի, հիմք ունի և ունակ է անվերջ կրթվելու ու առաջ գնալու, ու բացի այդ, հիվանդի հետ վերաբերվելու մեջ էլ բարեկիրթ է, ուշադիր ու հոգատար, ապա առանց վարանելու կարող ենք փաստել, որ մեր բժշկությունը ապագայում վստահելի ձեռքերում է լինելու։

- Որպես զրույցի վերջաբան՝ Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությանը:

- Մեր հասարակությանը կհորդորեմ՝ եթե իրենց անհանգստացնող առողջական խնդիր կա, ապա անհապաղ դիմեն բժշկի: Չէ՞ որ միայն ժամանակին և գրագետ ​ կերպով ձեռնարկված քայլերը կարող են դրական արդյունք տալ: Կուզենայի, որ մեր քաղաքացիները ​ հավատով լցվեն և վստահեն բժիշկներին։ Մեր հասարակությունը պետք է մեծ կարևորություն տա ​ կանխարգելիչ բուժմանը, պետք է խնամքով հետևի իր ապրելակերպին, սննդակարգին, իր առօրյայում տեղ հատկացնի սպորտին, հաղթահարի նստակյաց կյանք վարելը: Բայց, ցավոք սրտի, հայ հասարակությունը հաճախ բժշկի օգնությանն է դիմում այն ժամանակ, երբ արդեն բանն հասել է վիրահատական միջամտությանը: Ավելի տխուր է, երբ ոմանք ​ զբաղվում են ինքնաբուժությամբ, ինչը կարող է վատ և անգամ անդառնալի հետևանքներ ունենալ:

Բոլորին կմաղթեմ քաջառողջություն, կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու մշակույթը մեզանում բարձրանան: Ինչու՞ ենք մոռանում կամ շրջանցում այն հուսալի և ուրախալի ​ իրողությունը, որ առողջապահության ոլորտը ինչպես բովանդակ աշխարհում, այնպես էլ մեզանում աներևակայելի առաջընթաց է ապրել, բժշկության մեջ այսօր, ամենքիս ի տես, հրաշքներ են գործվում, և ուրեմն՝ ցանկացած հիվանդություն այժմ բազմապատիկ անգամ հեշտ է բուժել, քան ոչ վաղ անցյալում էր: Կանխարգելելը՝ առավել ևս: Կոչ է մեր հայրենակիցներին՝ սիրելիներս, խնամքով վերաբերվեք ձեր առողջությանը, ջանացեք պահպանել այն և մի զլացեք պարբերաբար հետաքրքրվել ձեր առողջությամբ:

Մելինե Թումասյան. <<Վահանաձև  գեղձի հիվանդությունների դեպքում չկա հստակ պատճառագիտություն, ունենք նախատրամադրող գործոններ>>

Վահանաձև գեղձի հիվանդությունները բավականին տարածված են Հայաստանում և  յուրաքանչյուրը՝ անկախ  տարիքից և սեռից,  կարող է այս կամ այն չափով առնչվել  գեղձի ախտահարման հետ: Վահանաձև գեղձը մեր օրգանիզմի նյութափոխանակության գլխավոր կարգավորիչն է։ Եվ պատահական չէ, որ թե՛ նշանները, թե՛  հիվանդությունները բավականին լայն սպեկտր ունեն, որն էլ լուրջ մարտահրավեր է էնդոկրինոլոգիայում, ու մեր նեղ մասնագետները բավական լուրջ ու հսկայական աշխատանք են կատարում՝ այս հիվանդությունների բուժումն արդյունավետ դարձնելու, համաշխարհային նորագույն մեթոդներն ու պրակտիկան այստեղ կիրառելու և այդպիսով այդ ոլորտը բարձր մակարդակի վրա պահելու համար:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի բժիշկ-էնդոկրինոլոգ Մելինե Թումասյանը, որը  մեզ հետ զրույցում անդրադարձավ գեղձի հետ կապված խնդիրների առաջացմահիմնական պատճառներին և դրանց հնարավոր կանխարգելմանը:

Երիտասարդ բժշկուհու համար մասնագիտությունն առաջին հերթին մարդկանց առողջություն  պարգևելու առաքելություն է, իսկ դա իր այդ մեջ լավագույնը դառնալու նախապայմաններից է: Բժշկուհին հոգատար է յուրաքանչյուր հիվանդի նկատմամբ, ունի հզոր կամքի ուժ և անկոտրում համբերություն և առաջնորդվում է այն հավատամքով, որ ամեն ոք մասնագիտական ոլորտ ոտք պետք է դնի հավատով, որ հենց ինքն է բարեփոխելու  այն  միջավայրը, որում իրականացնում է իր մասնագիտական առաքելությունը։

-Բժշկուհի Թումասյան, պարզաբանեք, խնդրեմ, ի՞նչ դեր է կատարում վահանաձև գեղձն օրգանիզմում, և որո՞նք են վահանագեղձի հիվանդությունները, ի՞նչ ախտանշաններով  են դրանք արտահայտվում։

-Սկսեմ այն բանից, որ հանդիպում են նաև վահանաձև գեղձի այնպիսի հիվանդություններ, որոնք չեն ուղեկցվում վահանագեղձի հորմոնալ ֆունկցիայի խանգարումներով։ Քանի որ վահանաձև գեղձի արտադրած հորմոնները կարգավորում են օրգանիզմում գրեթե բոլոր օրգան-համակարգերի գործունեությունը, ուստի դրանց խախտումը կարող է արտահայտվել կլինիկական տարբեր դրսևորումներով: Վահանաձև գեղձը մեր օրգանիզմում կարևորագույն դեր է կատարում, այն արտադրում է հորմոններ, որոնք բավականին մեծ նշանակություն ունեն գրեթե բոլոր օրգան-համակարգերի համար: Դրանց մեջ ընդգրկվում են ճարպային, ածխաջրատային խոլիսերինային համակարգերը, այլ խոսքով՝ չկա որևէ մեկ օրգան, որ առհասարակ այն շրջանցի, և այդ իսկ պատճառով բազմաթիվ գանգատներ կարող են լինել  վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի խանգարման հետևանք, մինչդեռ  բուժառուներն         ի սկզբանե դա չեն  ըմբռնում: Սկզբնական շրջանում, ըստ գանգատների, նրանք կարող են դիմելով մի շարք նեղ մասնագետների՝ նյարդաբանների, սրտաբանների, գաստրոէնդոկրինոլոգների, այսինքն՝ բոլոր օրգան- համակարգերի կողմից կարող ենք նկատել գանգատներ, և եթե խնդիրն արդեն իսկ լինում է էնդոկրինոլոգիական, մասնագետներն ուղղորդում են էնդոկրինոլոգի մոտ։

-Առանձնացրեք, խնդրեմ, հիպոթիրիոզի և հիպերթիրիոզի արտահայտման ձևերը։

-Այսօր առավել տարածված խանգարումներից են համարվում հիպերֆունկցիան (հիպերթիրիոզը) և հիպոֆունկցիան (հիպոթիրիոզը)։ Հիպոթիրիոզ, այլ կերպ ասած՝ վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա, որի դեպքում գեղձն արտադրում է նորմայից ցածր քանակի հորմոններ, ինչը բերում է տվյալ ախտանիշների առաջացմանը՝ մշտական հոգնածություն, քնկոտություն, ալարկոտություն, տրամադրության անկում, որոնց պատճառը բուժառուն էլ չի գիտակցում, քաշի ավելացում, մաշկի չորություն ու սառնություն, օրգանիզմում հեղուկի կուտակում, դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, շարժումների և խոսքի դանդաղում, հոդացավեր, փխրուն եղունգներ ու բարակ մազեր, ցրտի հանդեպ անհանդուրժողականություն:

Շատ հաճախ, հատկապես մեծահասակների մոտ, ելնելով ուղեկցող քրոնիկական հիվանդություններից՝ կլինիկական դրսևորումները կարող են և տիպիկ չլինել։

Իսկ հիպերթիրիոզը վահանաձև գեղձի գերֆունկցիան է, և խոսքն այս դեպքում գեղձի՝ մեծ քանակով հորմոններ արտադրելու մասին է: Հիպերթիրեոիդիզմի ամենահաճախ հանդիպող պատճառը Գրեյվսի հիվանդությունն է (դիֆուզ տոքսիկ խպիպ) կամ գեղձում գերակտիվ հանգույցի առկայությունը: Հիպերթիերոզի ժամանակ գեղձն սկսում է ավելի շատ հորմոն արտադրել, քան օրգանիզմին անհրաժեշտ է, որի հետևանքով ի հայտ են գալիս հետևյալ ախտանիշները՝ զարկերակային ճնշման բարձրացում, սրտամկանի կծկումների հաճախականության  արագացում, նյարդային լարվածություն, քաշի կորուստ առանց պատճառի, (այսինքն՝ սնվում են նորմալ, բայց նկատվում է քաշի կորուստ), թուլություն, հոգնածություն, ձեռքերի դող, մարմնի ներքին և արտաքին դող, նկատվում է մկանային հոգնածություն, մաշկի ու եղունգների փխրունություն, դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, առատ քրտնարտադրություն: Ոչ հաճախ հանդիպող գանգատներից կարող է նկատվել նաև ջերմության բարձրացում։

-Հանգուցավոր խպիպ. ի՞նչ պաթոլոգիա է այն վահանաձև գեղձի համար։

-Ըստ ընդունված ժամանակակից տեսակետների՝ վահանաձև գեղձի հանգույցները դիտվում են որպես գեղձի հյուսվածքի այնպիսի հատվածներ, որոնք սոնոգրաֆիկ հետազոտությամբ առանձնանում են իրենց խտությամբ և գույնով վահանագեղձի հյուսվածքի այլ հատվածներից: Եթե վահանագեղձում շոշափվում է հստակ սահմաններով գոյացություն (ամրություն), ապա աներկբայորեն ենթադրվում է հանգույցի առկայություն: Հանգույցները չափազանց տարածված են: Չնայած այդ հանգույցների  շատ քիչ տոկոսն է  լինում քաղցկեղային,  այնուամենայնիվ,  շատ կարևոր է դրանց վաղ հայտնաբերումը: Երբ հանգույցները չափերով մեծ են լինում, առաջացնում են խեղդոցի զգացում, կոսմետիկ դեֆեկտ: Եթե չունենք հորմոնալ դիսբալանս, հանգուցավոր խպիպը, որպես այդպիսին (եթե մեծ չափերի հանգույցների մասին չէ խոսքը, այլ փոքր չափերի),  կարող է ընդհանրապես գանգատ չառաջացնել։ Այսինքն՝ բուժառուն կարող է տասնյակ տարիներ ունենալ փոքրիկ հանգույցներ, որոնք իրեն բացարձակ չխանգարեն, սակայն  չի նշանակում, որ դրանք վտանգ չեն ներկայացնում։ Հանգույցի տեղակայումը և չափը կապ չունի հանգույցի բարորակ կամ չարորակ լինելու հետ, իսկ խոշոր հանգույցների դեպքում արդեն արտաքնապես էլ նկատելի է, և հնարավոր է առաջանա սպազմ, հազ, խեղդոցի զգացում, նայած թե հանգույցը ինչն է ճնշում՝ նյարդ, անոթ, կերակրափող, թե շնչափող։

Կցանկանայի նշել, որ վահանաձև գեղձը ևս անմասն չի մնացել քովիդ վիրուսի ազդեցությունից:Այս վիրուսը, ինչպես և մյուս վիրուսային հիվանդությունները, կարող է առաջացնել վահանաձև գեղձի բորբոքում հիվանդություն՝ ենթասուր թիրեոիդիտ: 

Այն մեր պրակտիկայում շատ հաճախ հանդիպող պաթոլոգիա է, ընդհանուր առմամբ, քովիդից հետո վահանաձև գեղձի ամենահաճախ հանդիպող խնդիրներից, երբ այն գանգատներով որոշակի նմանություն ունի դիֆուզ տոկսիկ խպիպին՝ ի հաշիվ հիպոթիրիոզի։ Այս դեպքում գեղձի հորմոնները մեծ քանակությամբ անցնում են արյան մեջ, զարգանում են վահանագեղձի տարածուն լիմֆոցիտային ինֆիլտրացիա, շարակցահյուսվածքային փոփոխություններ և ֆոլիկուլային բջիջների հետաճ, որի բուժումը լիովին տարբերվում է թունավոր խպիպի բուժման սխեմայից։ Որպես այդպիսին, այն գեղձի հիվանդություններից միակն է, որն անցողիկ է, քրոնիկ բնույթ չի կրում: Իհարկե, հետագայում, բուժումից հետո կրկնվելու հավանականությունը չի բացառվում, բայց, առհասարակ, այս հիվանդությունից հետո հիպոթիրիոզի առաջացման միտումը շատ ավելի մեծ է։

Վահանագեղձում լինում են հորմոնագոյացման փոփոխություններ, որոնց հետևանքով աուտոիմուն մեխանիզմներն առաջ են բերում գեղձի գերաճ։ Ախտանշանները զարգանում են դանդաղ։ Աուտոիմուն թիրեոիդիտի դեպքում օրգանիզմում արտադրվում են հակամարմիններ, որոնք տարիների ընթացքում վնասում են վահանաձև գեղձը՝ հանգեցնելով դրա գործառույթի խաթարման: Հիվանդն ունենում է ցավ, ջերմության բարձրացում, և դրսևորվում են բոլոր այն ախտանիշները, որոնք բնորոշ են գեղձի բորբոքմանը:

-Բժշկուհի, ինչպիսի՞ ազդեցություն ունեն վահանաձև գեղձի հիվանդությունները կնոջ ընդհանուր և վերարտադրողական առողջության վրա։ Վահանաձև գեղձի խնդիրը և հղիությունը. կմանրամասնե՞ք իրավիճակը։  

-Բնականաբար, վահանաձև գեղձի խնդիրները կանանց հորմոնալ ֆոնի վրա նույնպես կարող են ազդել, քանի որ վահանաձև գեղձի հորմոնները պտղի ներարգանդային հասունացման և զարգացման մեջ մեծ դեր ունեն, հետևաբար, գեղձի դերը հղիության ընթացքում բավականին մեծ է, և հենց պտղի կազմավորման առաջին եռամսյակում պտղի գլխուղեղի զարգացման ժամանակ ավելի մեծ ուշադրություն պետք է դարձվի, քանզի գործ ունենք երկու կյանքերի հետ: Նաև՝ որպեսզի զարգացումը նորմալ ընթանա, քանի որ լինում են դեպքեր, երբ բուժառուն ինքնակամ՝  բարեկամի, հարևանի հորդորով, առանց բժշկի ցուցումի, ընդհատում է հորմոնալ դեղորայքի ընդունումը, ինչի հետևանքով էլ կարող են լինել  վիժումներ, պտուղը կարող է չզարգացնալ կամ արատով երեխաներ ծնվեն։ 

 -Կուզենայի անդրադառնաք պունկցիոն բիոպսիայի նշանակությունը. Ի՞նչ կասեք հասարակության մեջ տարածում գտած այն  մտայնության մասին, թե բիոպսիան  նպաստում է քաղցկեղի տարածմանը, ավելին՝ և դեռ արագացնում է այն:

-Վահանաձև գեղձի բարակ ասեղային պունկցիոն բիոպսիան կիրառվում է` պարզելու նույն գեղձում հանգուցավոր գոյացությունների բնույթը: Բիոպսիան միակ մեթոդն է` պարզելու համար հանգույցների բարորակ կամ չարորակ լինելը, թե տվյալ հանգույցը  իրենից վտանգ ներկայացնում է՞, թե՞ ոչ, թողնե՞լ  այն, թե՞ հեռացնել: Չէ՞ որ մենք սոնոգրաֆիկ հետազոտությամբ տեսնում ենք միայն նախնական պատկերը, որի ժամանակ հայտնաբերվում է չափերի, տեղակայման, ձևի, եզրագծերի փոփոխությունների առկայությունը, գեղձի հյուսվածքային  փոփոխությունները՝ դիֆուզ (խառը) փոփոխությունները, հանգույցների առկայությունը, դրանց նկարագիրը, անոթավորումը, բնույթը, միկրոմակրոկալցինատների առկայությունը։

Բիոպսիան կատարվում է հատուկ սարքով, բարակ ասեղի օգնությամբ, ուլտրաձայնային սարքի հսկողության ներքո: Նմուշը վերցնում են կասկածելի գոյացություններից և ուղարկում բջջաբանական հետազոտության, որով պարզվում է գոյացության բնույթը և մշակվում բուժման ռազմավարությունը: Այո, հասարակության մեջ կա այն թյուր կարծիքը, թե բիոպսիայի կիրառումը բացասաբար է անդրադառնում հանգույցի վրա՝ դարձնելով այն չարորակ գոյացություն: Նման բան չկա,  դա ապացուցված է ամբողջ աշխարհում: Կան բազմաթիվ վիճակագրական տվյալներ, մենք ամեն անգամ նշում ենք դա, փաստարկում,  որ դա միայն հայաստանյան փորձի վրա չէ հիմնված, այլ եվրոպական և ամերիկյան էնդոկրինոլոգիայի ասոցացիաներում կան ապացուցողական վիճակագրական տվյալներ, որոնք հաստատում են, որ  պունկցիոն բիոպսիայից հետո հանգույցի ո՛չ բնույթը, ո՛չ էլ չափսերը երբեք փոփոխության չեն ենթարկվում։  

-Ո՞ր դեպքերում է ցուցված վիրահատությունը։

-Վիրահատության ցուցում են համարվում հիմնականում չարորակ գոյացությունները և խոշոր հանգույցները, որոնք բարորակ են, բայց մեծ չափսերի հասնելով՝ անհանգստացնում են՝ ճնշելով նյարդ, անոթ, կերակարփող, շնչափող։ Մեր երկրում հիմնականում ընդունված է տոտալ՝ ամբողջական գեղձի հեռացումը՝ առանց որևէ հատված թողնելու: Հեռացումը կատարվում է լավագույն վիրաբույժի կողմից, կրկնվելու հավանականությունը շատ քիչ է, այն կարող է կրկնվել, երբ ինչ-որ ավշային հանգույց, այսինքն՝ հատված,  թողնված է լինում։ Բայց հինգ տարվա ընթացքում ի հայտ չգալու դեպքում կրկնվելու հավանականություն այլևս վերանում է։

-Մեր զրույցը մոտենում է ավարտին, և ցանկալի կլիներ, որպես ամփոփում, լսել Ձեր մաղթանքի խոսքը մեր հասարակությանը:

-Կմաղթեմ, որ մեր հասարակությունը լինի ավելի ներողամիտ, բարեկիրթ ու բարեհոգի: Որ բժշկի դիմելու կուլտուրան մեզանում բարձր մակարդակ գրանցի։ Բուժման ճիշտ տակտիկան,  դրան զուգահեռ՝ հիվանդի ապաքինման և վերականգնման մակարդակի բարձրացումը կախված է Ճիշտ և գրագետ ախտորոշումից, և հենց այս առումով էլ, բնականաբար, տասնապատիկ մեծանում է մեր՝ բժիշկներիս ու առհասարակ բուժանձնակազմի  պատասխանատվությունը:

Շատ կուզենայի, որ մեր հասարակության առօրյայում հաստատուն տեղ ունենա առողջ ապրելակերպը, ֆիզիկական ակտիվությունը: Չմոռանանք, որ առողջ հասարակությունը պետության ամրության պատվար է: Չմոռանանք նաև, որ բոլոր հիվանդությունների հիմքում սթրեսն է, սխալ սննդակարգը: Իսկ ահա վահանաձև գեղձի դեպքում չկա հստակ պատճառագիտություն, ունենք նախատրամադրող գործոններ՝ ժառանգական նախատրամադրվածություն, սխալ սննդակարգ, նվազ  ֆիզիկական ակտիվություն և սթրես։ Ամենակարևորը, իմ կարծիքով, երբեք չհիասթափվելն է։ Ու նաև շատ կարևոր է հասկանալ, որ կյանքի ճանապարհը երկար ու բարդ է, երբեմն էլ՝ չհուսադրող, սակայն պետք է գիտակցել, որ երբեք և ոչ մի այլ երկրում չես գնահատվի այնպես, ինչպես քո հայրենիքում։ Եվ թող երբեք չմարի ձգտումն ու հավատը, և, հավատացեք, հաջողությունը մշտապես ընդառաջ կգա:

Գեղեցիկ ժպիտը գեղեցիկ ու հաջողակ լինելու գրավական է

Առողջ ատամներն ու գեղեցիկ ժպիտը մարդու արտաքինի ներդաշնակության կարևոր բաղկացուցիչ մասերն են: Գեղեցկությունը, ներքին ազատությունը և հրապուրիչ ժպիտը հաջողակ մարդու համար պարտադիր պայման են: Եթե ատամների ինչ-ինչ հիվանդություններ մարդուն զրկել են անթերի ժպիտ ունենալու հնարավորությունից, այստեղ օգնության է հասնում  էսթետիկ ստոմատոլոգիան: Ժամանակակից ստոմատոլոգիան, բուժման հիմնական մեթոդների հետ մեկտեղ, յուրացրել և լայնորեն կիրառում է միկրոպրոթեզավորման մեթոդները, որոնց թվին են պատկանում  վինիրների տեղադրումը, որոնք ատամնաշարին հիանալի տեսք են հաղորդում, միևնույն ժամանակ հիանալի գործառութային (ֆունկցիոնալ) բնութագրում ունեն:
«Ժպիտ» ստոմատոլոգիական կլինիկան այն դինամիկ զարգացող բուժհաստատություններից է, որն ապահովում է բարձրակարգ բուժօգնություն: Այստեղ յուրաքանչյուր այցելուի նկատմամբ ցուցաբերվում է անհատական մոտեցում, իրականացվում համալիր բուժում և բարձրակարգ սպասարկում: Կլինիկայի առավելություններից մեկը թիմային աշխատանքն է և այցելուի խնդրին համալիր մոտեցումը: Այստեղ աշխատւմ են բարձր որակավորում ունեցող առաջատար մասնագետներ, որոնք համատեղում են փորձն ու գիետելիքը, գտնում են ճիշտ լուծումներ և օգնում  բուժառուներին անգամ ամենաբարդ իրավիճակներում: Նման մոտեցումը թույլ է տալիս ստանալ միայն բացառիկ արդյունքներ:
Շատ կարճ ժամանակահատվածում Վանաձորի «Ժպիտ» ստոմատոլոգիական կլինիկան ոչ միայն իրենց համաքաղաքացիների, այլև շատ շատերի համար դարձավ նախընտրելի ստոմատոլոգիական կլինիկան:
Կարծում ենք, որ բոլորը կհամաձայնեն, որ ամենևին էլ պարտադիր չէ՝ մարդը բնությունից օժտված լինի գեղեցիկ և ճերմակ ատամներով: Չէ՞ որ ժամանակակից ստոմատոլոգիայի լայն հնարավորություններ է բացում հաշված ժամերի ընթացքում վերափոխելու ծռմռված ու դեղին ատամները՝ դրանք դարձնելով ուղիղ ու ճերմակափայլ: Թե ինչպես է դա իրականացվում, կփորձենք պարզել Վանաձոր քաղաքի «Ժպիտ» ստոմատոլոգիական կլինիկայի ղեկավար ՆԵԼԼԻ ՂԱՄԲԱՐՅԱՆԻ հետ մեր զրույցում:

- Բժշկուհի, ի՞նչ են վինիրները, և որ դեպքում են դրանք կիրառվում ժամանակակից ստոմատոլոգիայի մեջ։

-Վինիրները կերամիկական երեսպատիչներ են, որոնց միջոցով հնարավոր է շտկել մի շարք թերություններ: Այս միջամտությունը շատ պարզ ու արագ ճանապարհ է՝ ձեռք բերելու ատամների ցանկալի գույն ու գեղագիտական տեսք, ինչը և ձևավորում է ժպիտի գեղեցկությունն ու ամբողջականությունը: Վինիրները հնարավորություն են տալիս ստանալ ատամների բնական տեսք: Ի տարբերություն պսակներով վերականգնման տարբերակի՝ վինիրների տեղադրումը կատարվում է ատամների մինիմալ հղկմամբ. դրանք չեն փոխում իրենց նախնական գույնը նույնիսկ սուրճից ու ծխախոտից, և ամենակարևորը՝ դրանք լիովին համատեղելի են բերանի խոռոչի հյուսվածքների հետ: 
Վինիրներն այդպիսի մեծ տարածում են ստացել նաև իրենց հարատևության շնորհիվ. կանոնավոր հիգիենայի և նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառման շնորհիվ վինիրները կարող են ծառայել բավական երկար՝ ապահովելով շլացուցիչ ժպիտ: Դա է պատճառը, որ այսօր ատամների վերականգնման այս մեթոդը շարունակում է բարձր պահանջարկ ունենալ ողջ աշխարհում: Անցավ  լինելու և կարճ ժամանակում առավելագույն էսթետիկ արդյունք ապահովելու շնորհիվ այս մեթոդը շարունակում է բարձր պահանջարկ ունենալ:

-Կմանրամասնե՞ք, թե որոնք են վինիրների տեսակները։

-Վինիրները լինում են կոմպոզիտային և կերամիկական։ Կերամիկական վինիրները բարակ միկրոպրոթեզներ են, որոնք էսթեթիկ բնույթ ունեն և ֆիքսվում  են ատամի դիմային մակերեսին։  Կոմպոզիտային վինիրները նույնպես ֆիքսվում են ատամի դիմային մակերեսին, պարզապես կերամիկականի համեմատ տարբերությունն այն է, որ կոմպոզիտայիները ժամանակի ընթացքում մաշվում են, կերամիկական վինիրների համեմատ երկար չեն ծառայում և ժամանակի ընթացքում  փոխում են իրենց գույնը։ Ներկայումս առավել լայն տարածում ունեն կերամիկական վինիրները՝ շնորհիվ ավելի բարձր էսթետիկ հատկությունների և երկարակեցության։

-Ի՞նչ խնդիրների առկայության դեպքում են վինիրներ տեղադրվում:

- Միկրոպրոթեզավորման տվյալ մեթոդը կազմում է էսթետիկ ստոմատոլոգիայի մի մասը, այսինքն՝ այս մեթոդը ապահովում է ատամների արտաքին տեսքը: Վինիրները հիմնականում օգտագործվում են ատամների ձևի խախտումների վերացման, մնացած ատամներից տարբերվող ատամնալիցքերի (պլոմբաների) հիմնովին փոխարինման, ատամի ճաքերի և վնասվածքների, միջատամնային տարածության խախտումների, սեպաձև թերությունների շտկման, մաշված ատամնաշարի վերականգնման, ատամների գունային փոփոխությունների կատարման նպատակներով:
Վինիրներն ապահովում են գեղեցիկ ժպիտ, որոնց միջոցով հնարավորություն ենք ունենում փոխել ատամի ձևն ու չափսը՝ ձեռք բերելով հավասար և գեղեցիկ ատամնաշար։

- Ինչպե՞ս է կատարվում տեղադրման գործընթացը։

-Վինիրների տեղադրման համար բժիշկն առաջին հերթին կատարում է համապատասխան չափումներ և ընտրում ցանկալի գույն, այնուհետև ստացված մոդելն ուղարկվում է լաբորատորիա՝ վինիրի նախնական տեսքի պատրաստման համար, որին հաջորդում է ստացված նախնական մոդելի չափափորձարկման գործընթացը, իսկ եզրափակիչ փուլն արդեն վինիրի տեղադրումն է: Վինիրները տեղադրվում են ոչ  թե ատամի ամբողջական մակերեսով, այլ ատամի ֆրոնտալ մակերեսին։

-Ի՞նչ խնամք են պահանջում տեղադրված վինիրները:

-Վինիրները պահանջում են մանրակրկիտ հիգենիա: Պետք է ավելի ուշադիր լինել, անհրաժեշտ է առավոտյան և երեկոյան ատամները պարտադիր լվանալ, ողողել բերանի խոռոչը, օգտագործել ատամանթել, իսկ եթե ատամի խոզանակը շատ կոպիտ է և չոր, ապա ցանկալի է այն փոխարինել համեմատաբար փափուկ խոզանակով։

-Վինիրների տեղադրումն ունի՞, արդյոք, հակացուցումներ:

-Իհարկե, հակացուցումներ կան, օրինակ՝ կարիեսը, պուլպիտը, պերիադանտիտը, էմալի բարակ շերտը, էմալային ճաքերը, բրուկսիզմը և ատամի ոչ լիարժեք ծկթումը։

-Իսկ ո՞րն է ցիրկոնե պսակների առավելությունը, և ո՞ր դեպքերում են դրանք կիրառվում:

- Ցիրկոնե պսակները ևս ժամանակակից պրոթեզավորման տեսակ են արդի ստոմատոլոգիայում: Դրանք հիպոալերգիկ են, կենսահամատեղելի, և, թերևս, չի գրանցվել այնպիսի դեպք, երբ բերանի խոռոչում առաջացնեն բացասական ռեակցիաներ: Ցիրկոնե պսակները ցուցված են կիրառել ատամների վերականգնման ժամանակ՝ ատամների քայքայվածության դեպքում, ինչպես ատամների մասնակի անատամության` անգամ մեկ բացակա ատամի դեպքում։

-Որպես մեր զրույցի ամփոփում, ի՞նչ կմաղթեիք մեր հասարակությանը:

- Սկսենք նրանից, որ կանխարգելումը նույնիսկ շահեկան է ֆինանսական առումով։ Ժամանակին ստոմատոլոգին դիմելու դեպքում խնդիրները հարթվում են անհամեմատ ավելի դյուրին։ Սակայն ամենակարևոր կանխարգելումը տարրական հիգիենայի պահպանումն է: Ի՞նչ կարող է մաղթել բժիշկը մարդկանց՝ միմիայն առողջություն: Որ մարդկանց հոգիներում խաղաղություն լինի, հանգստություն, ներդաշնակություն: Իսկ եթե որպես կին, ապա մեր կանանց կմաղթեմ կանացի երջանկություն: Եղեք առո՛ղջ: