Բժշկությունը օր օրի զարգանում է, և պետք է մշտապես զգանք նորարարության զարկերակը

Ակնաբուժությունն առողջապահական այն ճյուղերից է, որից անմիջականորեն կախված է մարդու աչքի լույսի, տեսողության պահպանումն ու վերականգնումը, և այն պահանջում է առավելագույն մասնագիտական պատրաստվածություն:  Չնայած տարեցտարի կա­տա­րե­լա­գործ­վում են բուժման մեթոդները, տեխնիկական հագեցվածությունը, նորարարական մոտեցումները, սակայն, ցավոք, տեսողության խնդիրներ ունեցող մարդկանց թիվն ա­նընդ­հատ մե­ծա­նում է:

Արդի ակնաբուժության մեջ աչքերի բորբոքային հիվանդությունները շատ տարածված են, և դրանց ախտանշանները կարող են շատ նման լինել միմյանց, ուստի ոչ բոլորն են տարանջատում դրանք:

Այսօր Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնն ունի բոլոր անհրաժեշտ նախապայմանները բանիմաց և գրագետ բժիշկների բանակով և արդիական սարքավորումներով որակյալ բուժօգնություն ցուցաբերելու համար:

Այս անգամ մեր զրուցակիցը Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի բորբոքային հիվանդությունների բաժանմունքի ակնաբույժ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, Աչքի հյուսվածքների բանկի ղեկավար ԱՆԻ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ է:  Անկաբուժությանը նվիրյալ մասնագետ, ով իր գործում պրոֆեսիոնալ, բարձր արժեքներ կրող բժիշկ է: Մեր զրույցը բժշկուհու հետ ծավալվեց Աչքի հյուսվածքների բանկի ստեղծման շուրջ:

Անի Համբարձումյանը 2004թ. մինչ օրս «Աչքի հյուսվածքների բանկ»-ի ղեկավարն է:

2004թ. բժշկուհին անցել է ֆելլոուշիփ ԱՄՆ-ի Ֆլորիդա նահանգի «The Central Florida Lions Eye and Tissue Bank»-ում՝ ձեռք բերելով սերտիֆիկատ` աչքի բանկի ճիշտ գործունեությունը կազմակերպելու վերաբերյալ: 2005 թվականին առաջին անգամ Հայաստանում ներդել է ամնիոտիկ (սաղմնապարկի) թաղանթի մշակման ձևը և կիրառումը ակնաբուժության մեջ:

2010թ. անցել է Կլինիկական ֆելլոշիփ, Կատարակտի ֆակոէմուլսիֆիկացիա, (Mahatme Աչքի բանկ և աչքի հիվանդանոց, Նագպուր, Հնդկաստան): Բժշկուհին 2010թ. պաշտպանել է թեզ «Ամնիոտիկ (սաղմնապարկի) թաղանթի ներդրման սկբունքները, մշակման ու պահածոյացման հիմունքները և դրա կիրառումը ակնաբուժական պրակտիկայում» թեմայով:

2023 թվականին անցել է ֆելլոուշիփ  «Lions World Vision» աչքի բանկում:

1996 թվականից Ակնաբույժների հայկական ասոցիացիայի անդամ է: Մասնակցել է մի շարք սեմինարների և կոնֆերանսների ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտերկրում: Մոտ 30 հրատարակությունների հեղինակ է և համահեղինակ:

Մեծ է բժշկուհու առաքելությունը և անփոխարինելի, քանի որ գործ ունի մարդու այնպիսի կարեւոր օրգանի հետ, ինչպիսին աչքն է, որի բուժման մեկ աննշան շեղումը բավական է, որ այն ճակատագրական եւ անդառնալի լինի հիվանդի համար:

 Բանիմաց և իր գործին նվիրյալ բժշկուհի, իր գործի գիտակ, ով բազմաթիվ մարդկանց աչքի լույսն է փրկել եւ դեռ շարունակելու է փրկել: Նա փորձում է իր աշխատանքին մշտապես թարմ շունչ հաղորդել՝ պահպանելով մալայանական ընտանիքի ավանդույթները, բարձր պահելով Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի վաստակած կոչումը:

Բժշկուհու խոսքերով. «Աչքի հյուսվածքների պահպանման տեխնիկայի հիմնադիրը եղել է ուկրաինացի ակնաբույժ Վլադիմիր Ֆիլատովը, իսկ գաղափարն ինքնին մշակվել է դոկտոր Թոնվի Պատոնի կողմից, ով 1944 թվականին բացել է առաջին Աչքի  հյուսվածքների  բանկը ԱՄՆ-ում: Ֆիլատովը սկսել է եղջերաթաղանթի փոխպատվաստման նոր դարաշրջան՝ սահմանելով եղջերաթաղանթի պահպանման համար հստակ ջերմաստիճան:

Հայաստանում առաջին «Աչքի հյուսվածքների բանկը» ստեղծվել է 1979թ. (Հայաստանի ՍՍՀ-ի ԱՆ հրաման N 991 06.06 1979) Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում (այդ պահին կոչվում էր «Աչքի ռեսպուբլիկական դիսպանսեր»), որը ղեկավարել է Լիլիա Գալստյանը և զբաղվել է էմբրիոնալ  եղջերաթաղանթի երկարատև պահածոյացմամբ: Իսկ Հայաստանում եղջերաթաղանթի առաջին փոխպատվաստումը (թափանցող կերատոպլաստիկա) մեծահասակ հիվանդին կատարվել է 1986թ. Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում Ալեքսանդր Մալայանի կողմից:

Ս. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի «Աչքի  հյուսվածքների  բանկը»  զբաղվում է փոխպատվաստման համար բարձրորակ աչքի հյուսվածքի որոնմամբ, հավաքագրմամբ, պահածոյացմամբ և առաքմամբ: «Բանկ» սահմանումը ի հայտ է եկել կուտակման և պահեստավորման հետ կապված գործառնությունների անալոգիայով:

Այժմ Ս.Վ. Մալայանի  ակնաբուժական կենտրոնում տարեկան կատարվում է  մոտ 100-ից ավելի տարբեր տեսակի կերատոպլաստիկա վիրահատություն (թափանցող, շերտավոր)։ Սակայն եթե լինի դոնորական եղջերաթազանթի տրանսպլանտատի հիմնական աղբյուր և չլինի դրա դեֆիցիտ,  կերատոպլաստիկա վիրահատության թիվը կաճի, քանի որ ունենք փոխպատավաստմանը սպասող մեծ թվով հիվանդներ։

Աչքի  հյուսվածքների  բանկը զբաղվել է նաև գիտական աշխատանքներով, որի արդյունքում Հայաստանի Հանրապետությունում պաշտպանվել է երկու թեզ։

 2004թ. Աչքի  հյուսվածքների  բանկը նաև մշակել է Ռացիոնալիզատորական առաջարկ «Եղջերեթաղանթի տրանսպլանտատի վերցման եղանակ», որտեղ նկարագրված է  դոնորական եղջերենու ճիշտ անջատելու ձևը` պահպանելով վերջինիս շերտերի կառուցվածքը, որը պիտանի կլինի փոխպատվաստման համար։ 

 Մյուս հյուսվածքներից է սկլերան, որը նույնպես վերցվում է մահացած մարդուց: Ինչ վերաբերում է մյուս հյուսվածքին` ամիոտիկ թաղանթին, ապա Ս. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը պայմանագիր է կնքել Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտի հետ, և այնտեղից հատկացնում են հարպտղային թաղանթ, այսինքն` ամբողջական թաղանթը, որը պարունակում է և՛ ամիոն, և՛ խորիոն ու հատուկ մշակում անցնելուց հետո ենթակա է օգտագործման: Այն ունի հակավիրուսային և հակաբակտերիալ հատկություններ, լավացնում է ռեգեներացիան, նվազեցնում բորբոքումը և նպաստում նորագոյացած անոթավորման հետզարգացմանը, նաև պարունակում է աճման ֆակտորներ: Եղջերենու 0,5-1,0մմ թափածակումների դեպքում կատարվում է ամիոտիկ մեմբրանի տրանսպլանտացիա` աչքը փրկելու, միգուցե նաև հետագայում տեսողություն ստանալու նպատակով:

Կցանկանայի, որ Հայաստանում, մեր բնագավառում էլ գործեր այդ դպրոց ասվածը, որպեսզի այդ ամենի մասին մեր ազգաբնակչությունը տեղեկացվեր և ավելի թեթև վերաբերվեր դոնոր հանդիսանալու հանգամանքին:

Իրականում մենք տվել ենք մեր ողջ ներուժը, տարիներ շարունակ կատարել ենք անհնարն ու հնարավորը, հաճախ` առանց հանգստի:

Բժշկությունը օր օրի զարգանում է, և պետք է մշտապես զգանք նորարարության զարկերակը։

Այո, վստահորեն կարող եմ ասել, որ մենք բարեխղճորեն կատարում ենք մեր ամենօրյա աշխատանքը՝  մարդկանց վերադարձնում եք հավատ ու հույս՝ նպաստելով կյանքի որակի բարձրացմանն ու վերաիմաստավորմանը, և, կցանկանամ Արարչի կողմից պարգևած ամենամեծ պարգևը` օրվա լույսը մշտապես փայլի մարդկանց աչքերում։

Այսօր բուժաշխատողների ուսերին դրված է ինչպես մասնագիտական, այնպես էլ մարդասիրական շատ մեծ ծանրաբեռնվածություն: Նրանց  կարեկցանքը, ինքնազոհությունը, սրտացավությունը, պատասխանատվության բարձր զգացումը, անմնացորդ նվիրումը, մարդասիրությունն ու հայրենասիրությունը մշտապես նպաստել են  հազարավոր մարդկանց  ցանկացած իրավիճակում արժևորվել և բարձր գնահատել բուժաշխատողների աշխատանքն ու դերը։ Վստահ եմ, մեր անձնվեր աշխատանքը միշտ, բոլոր ժամանակներում բարձր է գնահատվելու: Այսօր այդ ամենը վերապրելու ու մեր անցած ճանապարհը վերագնահատելու ժամանակներն են:

Իսկ, որպես վերջաբան ասեմ, որ մոտ ապագայում Աչքի հյուսվածքների բանկը կունենա նոր ասելիք: Սպասեք նորարական բուժմոտուցումների: Առողջ եղեք»:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը