Երբ մարդը լավատես է, կարծես թե Աստված էլ բարին է տալիս

Ամեն վայրկյան նյարդային համակարգը վերահսկում, համակարգում, կարգավորում եւ ղեկավարում է մարդու գործողությունները: Նյարդաբանության ախտորոշման բոլոր մեթոդները կարելի է բաժանել ձեռքի, գործիքային եւ լաբորատոր մեթոդների: Սկզբում բժիշկը պարզում է հիվանդության բոլոր մանրամասները, ընտանիքում նման դեպքերի պատմությունը, իրականացնում ֆիզիկական ու նյարդաբանական քննություն՝ գնահատելով հիվանդի նյարդաբանական կարգավիճակը նյարդաբանական մուրճիկի միջոցով (զգայունության, շարժողական ոլորտի, ռեֆլեքսների հետազոտություն եւ այլն): Լրացուցիչ դիմում են գործիքային ու լաբորատոր ախտորոշմանը: Գործիքային ախտորոշումը ներառում է էլեկտրալիքային, ճառագայթային եւ ուլտրաձայնային մեթոդներ:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Նաիրի» բժշկական կենտրոնի նյարդաբան-էպիլեպտոլոգ, նյարդաբանների եվրոպական, Հայաստանի ազգային STROKE, էնդոսկոպիկ վիրաբուժության եւ եվրոպական ռեսպիրատոր ասոցիացիաների անդամ ՔՐԻՍՏԻՆԵ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ: Նա տիրապետում է ընդհանուր եւ անգիոնյարդաբանության բուժման առաջատար մեթոդների, ԷէԳ, Ստերեո-ԷԷԳ և ԷՆՄԳ արդի մեթոդների, դասախոսել է պրոֆիլային առարկաներ, տպագրված ու միջազգային գիտաժողովներում ներկայացված քսանից ավելի գիտական հոդվածի հեղինակ եւ համահեղինակ է:

-Բժշկուհի՛, խոսենք էպիլեպսիայի մասին:

-Էպիլեպսիան տարածված նյարդաբանական հիվանդություն է, այն բնորոշվում է որպես դարձելի, յուրատիպ, կարճատեւ նոպաներ, որոնց առաջացման պատճառը կարող են լինել ինչպես բնածին այնպես էլ ձեռքբերովի գործոնները: Նոպաների սկիզբը ավելի հաճախ են դիտվում է վաղ մանկական հասակից: Գիտակցության մակարդակը էպիլեպսիայի տեսակի բնորոշման համար ունի մեծ նշանակություն: Գիտակցությունը խանգարված է, եթե հիվանդը նոպայի ժամանակ հրահանգ չի կատարում, շրջապատի հետ կոնտակտի մեջ չի մտնում եւ չի հիշում իր հետ կատարվածը:

Ցնցումային օջախը ցանկացած գործոնով առաջացած (արյան շրջանառության անբավարարոթյուն, պերինատալ բարդություններ, գլխի տրավմա, սոմատիկ եւ ինֆեկցիոն հիվանդություններ, գլխուղեղի ուռուցքներ եւ անոմալիաներ, նյութափոխանակության խանգարումներ, ինսուլտ, տարբեր նյութերի տոքսիկ ազդեցություն) ուղեղի օրգանական կամ ֆունկցիոնալ ախտահարման արդյունք է:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ԷՆՄԳ  հետազոտման մեթոդը:

-ԷՆՄԳ-ն ծայրամասային նյարդերի ու մկանների ֆունկցիոնալ վիճակի ախտորոշումն է, որը թույլ է տալիս հայտնաբերել ողնուղեղի նյարդարմատների, ծայրամասային նյարդերի եւ նյարդային միահյուսումների, մկանների եւ նյարդամկանային փոխանցման խանգարումները: Մեթոդը թույլ է տալիս որոշել պերիֆերիկ նյարդերի ախտահարման տեղակայուն ընթացքը, նյարդային թելիկներով իմպուլսի անցման արագությունները, գնահատել մկանային կծկումները՝ ի պատասխան էլեկտրական իմպուլսով գրգռման, պերիֆերիկ նյարդերի, նյարդարմատների, մկանների, ողնուղեղի ախտահարմանը: ԷՆՄԳ հետազոտությունը համարվում է ոսկե ստանդարտ հետազոտություն ծայրամասային նյարդերի վնասման դեպքում: Սարքավորումը հնարավորություն է տալիս առավել արդյունավետ դարձնել վիրավոր զինվորների վերականգնողական բուժումը, իրականացնել դինամիկ վերահսկողություն բուժման ամբողջ ընթացքում:

-Իսկ ի՞նչ է էլեկտրոէնցեֆալոգրաֆիկ (ԷԷԳ) հետազոտությունը:

-Էլեկտրոէնցելոգրաֆիան գլխուղեղի ֆունկցիոնալ, ոչ ինվազիվ հետազոտություն է բիոէլեկտրական ակտիվության գրանցման միջոցով։ Այն գրեթե անփոխարինելի հետազոտություն է էպիլեպսիաների դեպքում եւ հնարավորություն է տալիս ի հայտ բերել էպիլեպտոգեն օջախները, պարզել, թե որ բլթում է առաջանում էպիլեպտիկ ակտիվությունը, ինչ տեսակի է՝ մասնակի՞, թե՞ գեներալիզացված:

Սակայն պետք է հիշել, որ ԷԷԳ-ն արտացոլում է ոչ թե էպիլեպսիայի ախտորոշումը, այլ գլխուղեղի ֆունկցիոնալ վիճակը (ակտիվ արթուն վիճակը, պասիվ արթուն վիճակը, քունը եւ քնի փուլերը) ու կարող է նորմալ լինել նույնիսկ հաճախակի նոպաների դեպքում: Եվ, ընդհակառակը, ԷԷԳ-ում էպիլեպտոֆորմ փոփոխությունների առկայությունը ոչ միշտ է վկայում էպիլեպսիայի մասին, բայց որոշ դեպքերում հակակոնվուլսանտ թերապիայի նշանակման հիմք է հանդիսանում: Այս ամենը շատ կարեւոր է դեղորայքի ընտրության եւ կարգավորման հարցում: Չի կարելի բավարարվել ԷԷԳ-ով, եւ հիվանդի գանգատների դեպքում բժիշկը պետք է կողմնորոշվի, թե ի՞նչ ուղղությամբ, ո՞ր հիվանդության մասին պետք է մտածել, եւ ի՞նչ հետազոտություններ անել: Նման դեպքերում օգնության են գալիս ՄՌՏ-ն, ՀՏ-ն: Նյարդաբանության մեջ առաջնությունը տրվում է ՄՌՏ-ին:

-Որո՞նք են գլխուղեղի կաթվածի (ինսուլտ) պատճառները, կանխարգելման եղանակները:

-Կաթվածը երեւի ավելի շատ հանդիպող է մեր պրակտիկայում, որի ուղղությամբ բավականին մեծ աշխատանքներ են տարվում, սակայն, ցավոք, մահացության թիվը կրճատելը դժվար է լինում: Ինչպես բոլոր սիրտ-անոթային հիվանդությունները, այնպես էլ կաթվածը քիչ շարժունակության, սխալ սննդակարգի, ծխելու արդյունքում անոթային պաթոլոգիայի հետեւանք է: Արդեն որերորդ տարին է՝ Հայաստանում կաթվածի ինստիտուտը ձեւավորված է այնպես, որ կաթվածից հետո հիվանդները ստանում են ավելի արդի համակցված բուժօգնություն, եւ նախկին տարիների համեմատ ավելի բարձր է արդյունավետության աստիճանը: Դասական տարբերակի արտահայտման ձեւը վերջույթների թուլությունն է, դեմքի ծռվածությունը, չնայած, կախված ուղեղի կոնկրետ հատվածի սնուցման խանգարումից, այն կարող է արտահայտվել անզուսպ փսխումների, գլխապտույտների ձեւով, կլման ակտի խանգարումով, ինչպես նաեւ կարող է մարմնի մի կեսի թմրածություն լինել և այլն: Մեզանից յուրաքանչյուրը պետք է իմանա ինսուլտի 5 հիմնական ախտանիշները. դեմքի, ձեռքերի կամ ոտքերի անզգայացում, խոսքի կամ ձայների ընկալումների, շարժումների կոորդինացիայի խանգարում, տեսողության կտրուկ վատացում, գլխապտույտ, անհավանական ուժեղ գլխացավ: Առաջացման պատճառներն են սթրեսը, ծխելը, ալկոհոլը, ճարպակալությունը, հիպոդինամիան, շաքարախտը, հիպերխոլեսթերինեմիան, նյութափոխանակության որոշ խանգարումներ:

Կաթված ստացած մարդու կողքին գտնվողները պետք է շատ արագ կատարեն բոլոր անհրաժեշտ գործողությունները: Առաջին հերթին միանգամից պետք է շտապօգնություն կանչել. յուրաքանչյուր րոպեն չափազանց կարեւոր է: Եթե միջադեպը տեղի է ունեցել սենյակում, ապա անմիջապես դուրս հանեք բոլոր ավելորդ մարդկանց: Եթե փողոցում, խնդրեք բոլորին ետ կանգնել եւ չխանգարել մաքուր թթվածնի հոսքին: Մարդու կողքին պետք է մնան միայն նրանք, ովքեր կարող են օգնել: Ոչ մի դեպքում մի՛ տեղաշարժեք մարդուն. դա վտանգավոր է: Հիվանդին պետք է թողնել այնտեղ, որտեղ որ տեղի է ունեցել կաթվածը: Մի տեղափոխեք մահճակալի վրա: Մի փոքր վեր բարձրացրեք հիվանդի մարմնի վերին հատվածը եւ գլուխը (մոտ 30 աստիճան): Ավելի լավ է մի քանի բարձ դնել: Հանեք ձիգ, շնչելուն խանգարող հագուստները: Ապահովեք մաքուր օդի հոսքը: Եթե փսխուք սկսվի, ապա թեքեք հիվանդի գլուխը մի կողմի վրա եւ,  որքան հնարավոր է, լավ մաքրեք փսխուքը, քանի որ հիվանդը կարող է խեղդվել: Հաճախակի այնպես է լինում, որ ինսուլտը զուգորդվում է էպիլեպտիկ նոպաներով: Դրանք կարող են հաջորդել մեկը մյուսին: Այդ դեպքում հիվանդին կողքի պառկեցրեք, բերանը գդալ կամ փայտիկ դրեք եւ մաքրեք առաջացած փրփուրը: Ամենակարեւորն այն է, որ չսեղմեք հիվանդին, նրան պետք է թեթեւակի բռնել եւ վերջ: Արգելվում է անուշադիրի սպիրտ մոտ պահել: Կարող է այնպես պատահել, որ հիվանդի սիրտը կանգնի: Պետք է միանգամից սրտի մերսում անել եւ արհեստական շնչառություն տալ: Եվ հիշեք, որ մինչեւ շտապօգնության ժամանելը մարդու կյանքը կախված է ձեր գործողություններից:

-Ի՞նչ սթրեսային պատկեր մեզ տվեց 44-օրյա պատերազմը:

-Պատերազմը սթրեսային առումով համատարած ընկճեց բոլորիս՝ ե՛ւ բժիշկներին, ե՛ւ մեր հայությանը, ե՛ւ, իհարկե, պատերազմի մասնակիցների ընտանիքներին ու հարազատներին, որոնք, ցավոք, կորուստներ էլ ունեցան: Սթրեսային վիճակը ցանցային բնույթ է կրում եւ տեւական է, ու եթե մարդը սթրեսային վիճակում է, ինքն իր վիճակը լիարժեք գնահատել չի կարող: Եվ կան հոգեբանական վիճակներ, որոնք քրոնիկական բնույթ են կրում, ու բավականին ժամանակ է պետք բուժման համար: Պետք է վատ մտքերը հեռացնել, եւ այդ առումով մեր առաջին բժիշկը մենք ենք: Միայն բժիշկը, դեղորայքը չեն կարող օգնել, բժիշկը կարող է միայն նյարդային համակարգին օգնել, որ այն ավելի ռացիոնալ աշխատի:

-Ի՞նչ են տալիս վերապատրաստումները բժշկին:

-Վերապատրաստումները պետք է լինեն շարունակական եւ անվերջ, ու դա ոչ թե պահանջ է, օրենք, այլ անհրաժեշտություն: Կարող են պրակտիկայում հանդիպել դեպքեր, երբ չկարողանաս դրանց ելքերը գտնել, ուստի պետք է մշտապես հետեւել նորարարություններին, ուսումնասիրել հիվանդությունները, քանի որ ստանդարտներ գոյություն չունեն ո՛չ հիվանդների, ո՛չ էլ հիվանդությունների համար: Կարող են ի հայտ գալ երեւույթներ, որոնց հետ բժիշկը առաջին անգամ է առնչվում, բայց պետք է ճշգրիտ տիրապետի իրավիճակին ու ելքեր գտնի:

-Նյարդային հիվանդությունները «երիտասարդացել» են:

-Էպիլեպսիան հիմնականում ի հայտ է գալիս հենց երիտասադ տարիքում: Ինչ վերաբերում է նյարդամկանային հիվանդություններին, ապա դրանք կարող են ի լինել ե՛ւ բնածին, ե՛ւ  ձեռքբերովի: Կաթվածների առումով էլ «երիտասարդացում» չի նկատվում, պարզապես դրական տեղաշարժ է տեղի ունեցել դիմելիության կուլտուրայի առումով, եւ ավելացել է հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման տոկոսը: Դա, իհարկե, նաեւ բժիշկների կազմակերպված, համակցված աշխատանքի արդյունքն է:

-Ասոցիացիաների դերը բժիշկների համար:

-Ասոցիացիաների շնորհիվ հանդես ենք գալիս զեկույցներով, տեղեկանում մեր ոլորտի հաջողությունների, նորարարությունների մասին: Դրանք համախմբում են մասնագետներին, ովքեր սկսում են ավելի լավ ճանաչել միմյանց, փորձի փոխանակություն է տեղի ունենում:

-Որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման եւ հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի համար։ Ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես:  Իսկ բժիշկներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ եւ հաստատուն կամք։ Յուրաքանչյուրս պետք է ձգտենք հայտնվել այն տեղում, որտեղ ցանկանում ենք հայտնվել, եւ որտեղ իսկապես կարող ենք ինքնահաստատվել ու զբաղվել այն աշխատանքով, ինչով ուզում ենք զբաղվել: Ինչքան էլ որ բանալ հնչի, ես կարծում եմ՝ առողջությունը կարեւորագույն արժեք է, որն անպայման պետք է արժեւորել, պահպանել եւ ծաղկեցնել: Խոսքը չի վերաբերում միայն ֆիզիկական, այլ նաեւ հոգեւոր առողջությանը. խուսափենք բոլոր վնասակար գործոններից, որոնք կարող են վատթարացնել վիճակը: Կցանկանամ իմ ավագ ընկերներից մեկի խոսքերը մեջբերել, նա ցանկացած առիթով երջանկություն է մաղթում բոլորին, իսկ երբ երջանիկ ես, ուրեմն արդեն իսկ առողջ ես, սիրում ես, սիրված ես, մտերիմներդ, հայրենիքդ առողջ ու ապահով են: Կցանկանամ, որ լինենք ավելի համբերատար, ուժեղ, դիմացկուն, ազգը լինի լավատես. երբ մարդը լավատես է, ամեն ինչի մեջ լավն է տեսնում, կարծես թե Աստված էլ բարին է տալիս: Իսկ եթե ամեն ինչի մեջ վատն է տեսնում, կյանքն էլ կդառնա գորշ, ինքն էլ շրջապատի եւ ընտանիքի համար կլինի տհաճ կերպար: Թող լինի խաղաղություն, Աստված բարի աչքով նայի բոլորիս: