«Ճիշտ սնվելու արվեստը պետք  է մտնի մեր կենսակերպ»

Ժամանակակից աշխարհն այսօր նորագույն մոտեցումների և ծրագրերի ներդրման ճանապարհով է ընթանում` հատկապես բժշկագիտության ոլորտում բուժծառայությունները դարձնելով առավել արդյունավետ: Թեև Հայաստանը փոքր երկիր է և տնտեսական հզորություններով չի կարող հավասարվել զարգացած երկրներին, սակայն ձգտում է համընթաց քայլել արդի զարգացումներին` ինչպես բուժծառայությունների որակի բարձրացման, այնպես էլ որակյալ կադրերի պատրաստման գործում:

Ընդ­հան­րա­պես, ցան­կա­ցած շփում են­թադ­րում է երկ­կող­մա­նի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն: Իսկ բժշ­կի պա­տաս­խանատ­վու­թյան չա­փա­բա­ժինն ավե­լի մեծ է: Ին­չու՞: Որով­հետև նա ավե­լի կոմ­պե­տենտ է և պետք է այն­պես տանի զրույ­ցը, որ հի­վանդն իրեն առա­վել պաշտ­պան­ված և ապա­հով զգա: Հի­վան­դը տագ­նա­պած է, մտա­հոգ իր առող­ջա­կան վիճա­կով ու հետ­ևա­բար` ավե­լի խո­ցե­լի: Սա ոչ թե մե­թոդ է, այլ` պար­զա­պես սրտացավու­թյուն: Եթե բժիշկն իրապես, զուտ մարդ­կայ­նո­րեն շա­հագրգռ­ված չէ իր հի­վանդ­նե­րի ան­ձով, նրանց բուժ­մամբ, ապա ոչ մի մե­թոդ չի փր­կի: Իսկ եթե նա իս­կա­պես կա­րե­կից է, ու­շա­դիր և զգա­յուն, ապա առանձնա­կի մե­թոդ­նե­րի կի­րառ­ման կա­րիք չի լի­նի: Դա են­թադ­րում է, որ նա արժ­ևո­րում է իր բուժառուին`ան­կախ նրա սո­ցիալա­կան կար­գա­վի­ճա­կից, ար­ժե­հա­մա­կար­գից, կրո­նա­կան պատ­կա­նե­լու­թյու­նից: Բո­լոր բուժառուները հա­վա­սար են և հավասարա­չափ կար­ևոր:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Երևանի պետական բժշկական համալսարանի Ներքին հիվանդությունների պրոպեդևտիկայի  ամբիոնի դասախոս, Միքայելյան համալսարանական հիվանդանոցի Թերապիայի կլինիկայի, Բժշկական գենետիկայի և առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնի և INVITRO բժշկական ցանցի գաստրոէնտերոլոգ Հեղինե Թորոսյանը: Իսկական բժիշկը նա է, ով ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Հենց այդպիսին է ժպտադեմ, բարեհամբույր բժշկուհին, որը բավականին բանիմաց է, փորձառու իր մասնագիտության մեջ: Ինչ խոսք, նրա կերպարը հարուստ է տարբեր նրբերանգներով, որոնց մեջ ամենացայտունը անսահման բարությունն ու լավատեսությունն է, որը նա սփռում է իր շուրջը: Բժշկուհին մարդկային լավագույն որակների կրողն է` օժտված կնոջը բնորոշ նուրբ և փխրուն հատկություններով:

Ի դեպ, վերջերս Հեղինե Թորոսյանը «Որակի նշան» ընկերության կողմից «Տարվա գաստրոէնտերոլոգ» անվանակարգում արժանացավ մրցանակի: Շնորհավորում ենք բժշկուհուն և մաղթում նորանոր նվաճումներ իր ընտրած բարդ և կարևորագույն մասնագիտության մեջ:

-Բժշկուհի, ի՞նչ վարակ է Helicobacter pylori-ն՝ հելիկոբակտեր պիլորին:

-Ցանկացած օրգանիզմում առկա է հելիկոբակտր, բայց քիչ քանակությամբ, որը վերահսկելի է, բայց գալիս է մի պահ, որ այն, այսպես ասած, գլուխ է բարձրացնում և սկսվում է իր ախտաբանությունն ի ցույց դնել։ Բուժառուները նշում են բերանի խոռոչում թթվայնության առկայություն, այրոցի զգացում, դիսկոնֆորտ, ընդհանուր ստամոքս-աղիքային տրակտի խանգարումներ, բայց ամենասարսափելին ի հայտ է գալիս հետո, երբ  հելիկոբակտերը առաջացնում է խոց, իսկ խոցից հետո արդեն օնկոլոգիա՝ քաղցկեղ։ Այն քաղցկեղածին է, դրա համար հայտնաբերման դեպքում անմիջապես անցնում ենք բուժման։ Հայաստանում  այն բավականին արդիական խնդիր է, շատ տարածված է, որի բուժման համար  կան հատուկ ստանդարտներ, դրա համար շատ բուժառուների հորդորում ենք ուղղակի անտիբիոտիկներ և ջերմիջեցնող դեղորայքային միջոցներ չընդունել:

Արտաքին (էկզոգեն) գործոններից ամենահաճախակի հանդիպողը հակաբակտերիալ գործոնն է: Շատ հաճախ հակաբիոտիկների անհիմն կամ անգամ հիմնավորված օգտագործումը բերում է աղիների ներքին նորմալ կազմության խախտման, առաջանում են միկրոֆլորայի քանակական փոփոխություններ՝ բիֆիդո և լակտոբակտերիաների պակասում, իսկ ախտածինների՝ ավելացում:

 Միկրոֆլորայի խախտումը կարող է առաջանալ նաև սննդային գործոնի հետևանքով, սակայն այս դեպքում հեշտորեն է վերականգնվում:
Ներքին (էնդոգեն) գործոններից են Կրոնի հիվանդությունը, ոչ սպեցիֆիկ խոցային կոլիտը, ուռուցքային հիվանդությունները, ճառագայթային թերապիան, որոնք ևս կարող են առաջացնել աղիների նորմալ միջավայրի խաթարում:

Հորդորում ենք անիմաստ չընդունել հակաբիոտիկներ, խնդրում եմ նաև ատամնաբույժներին չնշանակել հակաբորբոքային դեղամիջոցներ և նշանակել այլ դեղամիջոցներ: Կլավիտրոմիցինի հետ այսօր կա օրգանիզմի բավականին ընտելացում, այսինքն` շատ կիրառումից արդեն իր ազդեցությունը կորցնում է։

-Ի՞նչ է պոլիպը:

- Պոլիպը  աղիի պատում, ստամոքսում, լեղապարկում և այլ օրգան համակարգերում տարբեր տեղակայմամբ ի հայտ եկող բարորակ գոյացություն է։ Բայց երբ պոլիպն անընդմեջ բորբոքվում է, գրգռվում է, այն կարող է դառնալ չարորակ։ Իրականում ստամոքս-աղիքային համակարգը տարբերվում է նրանով, որ օնկոլոգիան բավականին ուշ փուլերում է արտահայտվում, երբ  ցավոք, արդեն տարածվածություն ունի։ Պոլիպի ժամանակ հնարավոր է  կղանքում լինի լորձ, արյուն։ Պետք է հետևողական լինել` նկատելու դեպքում անմիջապես դիմել բժշկի։

-Լյարդի և լեղապարկի խնդիրների առկայության դեպքում ինչպե՞ս են ցավային սինդրոմներն ի հայտ գալիս։

-Իրականում լյարդը նյարդավորում չունի, և 60- 70 տոկոս ախտահարման դեպքում նոր այն ունենում է կլինիկական դրսևորումներ։ Երբ առաջացած խնդիրները երկարատև են լինում, ապա հաջորդում են քրոնիկ հիվանդությունները:  Ցավային սինդրոմը ի հայտ է գալիս լյարդի կապսուլայի ձգման դեպքում, այսինքն` չափերով մեծանում է, սեղմման զգացում է լինում։

Լեղապարկը հայ հասարակության թույլ օղակն է` մեր սխալ սննդակարգի արդյունքում բախվում ենք խնդրի։ Լեղապարկը կարող է ուղղակի լինել անատոմիորեն ձևափոխված, կարող է լինել քարերի առկայություն, բորբոքային պրոցես` նորմալ չկատարելով իր ֆունկցիան, իրականում տարբեր ախտանիշներ կարող են գլուխ բարձրացնել. հիմնականում կանանց մոտ ծննդաբերությունից հետո էստրոգենների բարձր մակարդակի ֆոնի վրա առաջանում են քարեր, բայց եթե քարերը լինում են մինչև 5մմ, դա մենք կարողանում ենք դեղորայքային բուժմամբ վերացնել։ Իսկ արդեն եթե չափերով մեծ է քարը կամ փոքր է, բայց խցանում է լեղուղին, դա ավելի լուրջ խնդիր է։  Ամենակարևորը պետք է վարեն ճիշտ սննդակարգ. ճիշտ սնվելու արվեստը պետք է մտնի մեր կենսակերպ, մանկապարտեզից և դպրոցից պետք է երեխային սովորեցնել ճիշտ սնվելու արվեստը:: Միրգը, քաղցրը չի կարելի խառնել հիմնական սննդի հետ, հեղուկը  պետք է ընդունել հիմնական սննդընդունումից 15 րոպե առաջ և 1 ժամ հետո։ Միրգը, օրինակ, պետք է օգտագործել որպես առանձին սնունդ և ընդունել մինչև ժամը 4-ը, քանզի պարունակում է մեծ քանակությամբ ածխաջրեր, որի մարսումը դժվարությամբ է կատարվում, այսինքն` ընդունել մինչ ճաշիկ, ոչ թե` դեսերտ, բացառել գազավորված ըմպելիքները. եթե շատ եք ցանկանում,  ուղղակի ընդունեք մեր հանքային ջուրը, բայց  ոչ ուժեղ գազով:

-Ի՞նչ է աղիների միկրոբիոմը:

-Աղիների միկրոֆլորան բազմաբաղադրիչ էկոհամակարգ է: Աղիներում ապրում են բավականին միկրոօրգանիզմներ, որոնցից յուրաքանչյուրն իր կարևոր և ուրույն դերակատարումն ունի և՛ աղիներում, և՛ ընդհանրապես օրգանիզմում: Նորմալ աղիքային միկրոֆլորայի ձևավորումն սկսվում է մարդու ծննդյան պահից: Դա վերաբերում է բիֆիդոլակտոբակտերիաներին և այլ միկրոօրգանիզմներին: Բայց միկրոֆլորան վերջնականապես ձևավորվում է տարիների ընթացքում:

Նախկինում այն նաև ընդունված է դիսբակտերիոզ անվանումով։ Աղիները իրականում բաղկացած են լավ և վատ  միկրոֆլորայից. այդ լավ միկրոֆլորան երբ որ ընկճվում է, գլուխ է բարձրացնում վատ միկրոֆլորան, որի  ժամանակ կատարվում է կղանքի հետազոտություն: Մեզ համար այլընտրանքային հետազոտության տարբերակը այս դեպքում բիոպսիան է.  հենց աղու պատից կատարվում է բիոպսիան, որի եզրակացությունից կախված` պլանավորվում են բուժմոտեցման տարբերակները։

Ցավոք, պետք է նշեմ, որ կովիդից հետո բավականին խնդիրներ գլուխ են բարձրացրել` լակտազայի անբավարարությունը, կաթնամթերքի նկատմամբ անտանելիությունը, և հետազոտությունների արդյունքում բավականին առկա է այդ գենը։ Ամենատարածված ախտանշաններն են որովայնի վքնածությունը, որովայնում կծկումները և դիարեան: Երբ օրգանիզմը չի կարողանում մարսել կաթնաշաքարը, ի հայտ են գալիս վերը նշված ախտանշանները:
Եթե խնդիրը երկրորդային է, այն հնարավոր է վերացնել՝ բուժելով դրա հիմնական պատճառ հիվանդությունը:

Լակտոզայի անընկալությունը սննդային անընկալության տեսակ է, որի դեպքում մարդը չի կարողանում մարսել կամ վատ է ընդունում կաթը և կաթնամթերքը: Դրա պատճառը ֆերմենտային անբավարարությունն է:
Նորմալ աղիքային միկրոֆլորայի շնորհիվ տեղի է ունենում սննդի մարսումը, վիտամինների, միկրոտարրերի յուրացումը, նպաստում են վիտամինների սինթեզին, թունազերծմանը, որի շնորհիվ կանխվում է տոքսինների ներմուծումն օրգանիզմ, բարձրացնում են օրգանիզմի դիմադրողականությունը:
 Սակայն հաճախ էկզոգեն և էնդոգեն որոշ գործոնների հետևանքով օրգանիզմում տեղի են ունենում գործընթացներ, որոնց արդյունքում խաթարվում է աղիների նորմալ միկրոֆլորայի գործունեությունը: Նման դեպքերում գլուխ է բարձրացնում ախտածին միկրոֆլորան, զարգանում է դիսբիոզ կամ դիսբակտերիոզ: Դիսբակտերիոզը հիվանդություն չէ, այն համարվում է համախտանիշ՝ օրգանիզմի մի վիճակ, որն առաջանում է արտաքին և ներքին գործոնների ազդեցությամբ, երբ խանգարվում են սննդի նեխման, խմորման, թունազերծման, դետոքսիկացիոն գործընթացները:

Երբ աղիներում նորմալ վիճակում սննդի քայքայում է ընթանում, արդյունքում արտադրվում են որոշ քանակի թունավոր նյութեր, և այդ թունավոր նյութերն առաջանում են մեծ քանակությամբ, որը բերում է կլինիկական ախտանշանների արտահայտման՝ մաշկային ցանավորումներ (եղնջացան, ակնե և այլն): Դիսբակտերիոզի դեպքում կլինիկորեն կարող են արտահայտվել տհաճ զգացողություն աղիներում, վքնածություն, գազերի կուտակում, աղիների անկանոն գործունեություն՝ լուծ, փորկապություն:

Աղիների միկրոֆլորան աղեստամոքսային համակարգի առողջության գրավականն է: Պետք է մեր սննդակարգը  համակարգել մանկապարտեզից սկսած. չի կարելի երեխաներին կերակրել և անմիջապես քնեցնել, պետք է նվազագույնը 30 րոպե քայլել, նոր պառկել քնելու։ Քիչ չափաբաժիններով շուտ-շուտ  ուտելը ամենալավ սննդակարգն է մեր օրգանիզմի համար։ Ստամոքս-աղիքային տրակտի շատ հիվանդություններ ունեն նեյրոգեն ծագում։ Մենք թիմային աշխատանք ենք տանում նաև հոգեթերապևտների հետ։ 

-Ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

-Ցավոք, իշեմիկ հիվանդությունը, տարբեր օրգան համակարգերի քաղցկեղը, Քովիդի համավարակից հետո  բավականին հաճախ են հանդիպում  լակտազային անբավարարությունը, ոչ սպեցիֆիկ խոցային կոլիտը, Կրոնի հիվանդությունը: Ես ուղղակի մեր հասարակությանը խորհուրդ կտամ միայն ժամանակին դիմեն բժշկի։ Դիմեք նախ առաջնային օղակին` պոլիկլինիկաներին, ստացեք առաջնային բուժօգնություն, որից հետո ձեզ կուղղորդեն համապատասխան նեղ մասնագետի մոտ։

-Ձեր արմատներում արդյոք կա՞ն բժիշկներ։

-Հորաքույրս ակնաբույժ է, բայց ուղղորդող չի եղել ինձ, ես ուղղակի շատ էի սիրում քիմիա առարկան և դիմեցի բժշկական համալսարան. դժվար ճանապարհ եմ անցել, բայց կարողացել եմ ինքս ինձ վրա աշխատել: Ես նախապես ընտրել էի վիրաբուժությունը, լինելով ուսանող, աշխատելով այդ ոլորտում 3 տարի, ունեցել եմ հրաշք ղեկավար` Հանրապետական հիվանդանոցի վիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար վաղամեռիկ Ստեփան Սուրենի Հովհաննիսյանը, ով մտահոգված էր, որ ես, ընտրելով վիրաբուժության ոլորտը,  ինքնամոռաց կնվիրվեմ իմ աշխատանքին և ինձ կմոռանամ, հորդորեց ընտրել այլ նեղ մասնագիտացում, որը նման է վիրաբուժությանը: Որոշեցի ապագայում գաստրոսկոպիայով զբաղվել, որը վիրաբուժությանը մոտ էր: Որոշ ժամանակ անց ինձ համար բացահայտեցի գաստրոէնտերոլոգիան, որը նաև ինձ համար ավելի հետաքրքիր դարձրեց  իմ ավագ ընկեր, իմ ղեկավար պրոֆեսոր Ալեքսանդր Արտեմի Այվազյանը, ում շատ շնորհակալ եմ: Իսկ դուստրերիս դեպքում փոքր տարիքից որոշում էին կայացրել ընտրել բժշկության ոլորտը, սակայն արդեն 5 տարեկանում փոքր դուստրս գիտակցեց բժշկի մասնագիտության դժվարությունները, և հետ կանգնեցին բժիշկ դառնալու որոշումից։ Նա նախընտրեց IT ոլորտը, իսկ մեծ աղջիկս, որ դեռ 12 տարեկան է, շատ հեշտ ընդունում է ցանկացած լեզու, սակայն դեռ ուղղվածությունը դեռ չի ընտրել։

-Այս տարի   «Տարվա գաստրոէնտերոլոգ»  անվանակարգում արժանացաք մրցանակի, ըստ Ձեզ` ի՞նչ են տալիս այդպիսի մրցանակները բժիշկներին։

- Իրականում նման մրցանակները ոգեշնչող են, պարտավորեցնող, և շատերի համար բժշկի աշխատանքը բացահայտված չէ, ինչու չէ, նման մրցանակաբաշխությունները բերում են նաև ճանաչելիություն։

- Իսկ որպես վերջաբան` ի՞նչ կցանկանաք հասարակությանը:

- Եթե անկեղծ լինեմ, ապա հասկանալի է, որ տարբեր, նույնիսկ սոցիալական պատճառներից ելնելով`շատերը մեզ դիմում են արդեն շատ ուշ, բարձիթողի վիճակներում, երբ արդեն մեր օգնությունը բավականին բարդանում, դժվարանում է: Բնական է, շատ ավելի հեշտ և քիչ ծախսատար է, երբ դիմում են ժամանակին`առաջին իսկ խնդիրների առկայության դեպքում: Երբ դու համոզվում ես, որ քո գիտելիքներն ու հնարավորությունները, նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառումը նպաստում են հիվանդի առողջացմանը, դա արդեն դառնում է ամենահզոր շարժիչ ուժը: Կցանկանամ, որ ամեն ոք լինի իր տեղում, բուժառուներն էլ ժամանակին դիմեն բժշկի, որպեսզի կարողանանք ժամանակին և ճշգրիտ բուժօգնություն ցուցաբերել, չդիմեն արդեն քրոնիկ դեպքերով։ Եվ ես կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը հավատա բժիշկներիս, անկեղծ լինի մեզ հետ: Իսկ բժիշկներս էլ պետք է աշխատենք այն ուղղությամբ, որպեսզի փոխադարձ վստահություն, հավատարմություն լինի, որի դեպքում միայն կհասնենք լավագույն արդյունքների: Կարծում եմ՝ ամենակարևորը մարդու գնահատականն է, որը պայմանավորված է բժշկի ձեռքբերումներով: Եղեք առողջ:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը