Պետք չէ խնայել առողջության հաշվին

Սրտանոթային հիվանդություններն ամբողջ աշխարհում մահացության  հիմնական պատճառն են, սակայն, եթե նրանց նախանշանները հայտնաբերվեն ավելի վաղ, ապա հնարավոր կլինի խուսափել դժբախտությունից: Սրտի հիվանդություններն ունեն տարատեսակ նախանշաններ, որոնցից շատերը մարդկանց հայտնի են, սակայն գոյություն ունեն նաեւ այլ ազդանշաններ, որոնք նույնպես պետք չէ անտեսել: Ու պատահական չէ, որ սրտային հիվանդությունների ախտորոշումը եւ բուժումը յուրաքանչյուր պետության բուժծառայության գլխավոր խնդիրն է: Հայտ­նի բան է.  առանց հո­գին բու­ժե­լու դժ­վար է մար­մի­նը բու­ժել: Ցան­կա­ցած գրա­գետ բժիշկ գիտի դա, նաեւ լավ գի­տակ­ցում է, թե որքան կարեւոր նշա­նա­կու­թյուն ու­նի ան­հա­տա­կան վերաբեր­մուն­քը, որը հի­վան­դի մոտ բժշկի հանդեպ վս­տա­հու­թյուն առա­ջաց­նե­լու հիմնական նախապայմանն է:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է սրտաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի գիտաշխատող եւ սրտաբան, պրոֆեսոր ԱՐԱՄ ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆԻ համար մասնագիտությունն առաջին հերթին առաքելություն է: Լինել բժիշկ նշանակում է աշխատել անձնվեր, լինել նախաձեռնող, խոհեմ, պատասխանատու ե՛ւ արածների, ե՛ւ չարածների համար, նշանակում է ստանձնել շատ մեծ պատասխանատվություն, սիրել մարդկանց, ամեն հիվանդի մոտենալ յուրովի ու պատրաստ լինել սեփական ուժերի գերլարման հաշվին անել առավելագույնը։ Հենց այդպիսին է մեր զրուցակիցը, ինչի համար էլ վայելում է ինչպես հիվանդների, այնպես էլ ընդհանրապես հանրության սերն ու վստահությունը:

-Պարո՛ն Չիլինգարյան, կներկայացնե՞ք սրտի ռիթմի խանգարումների տեսակները:

-Սրտի ռիթմի խանգարումները տարատեսակ են, դրսեւորվում են տարբեր ձեւերով: Մեծամասամբ դրանք լինում են անվտանգ, բայց կան նաեւ ռիթմի խանգարման տեսակներ, որոնք վտանգ են ներկայացնում կյանքի համար: Չնայած դրանք քիչ տոկոս են կազմում, սակայն, ամեն դեպքում, պետք է հետազոտվել հասկանալու համար, թե  որն է խնդիրը:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում սրտի իշեմիկ հիվանդոթյունը:

-Նախ ասեմ, որ իշեմիա նշանակում է դեպի օրգան արյան պակաս զգալ, իշեմիա կարող է լինել ամեն տեղ կա՛մ անոթի նեղացման պատճառով, կա՛մ օրգանի մեջ արյան շատ պահանջի դեպքում, երբ անոթը չի հասցնում սնուցել օրգանը: Սովորաբար ավելի հաճախ ու  ամենավտանգավորը լինում է հենց սրտի իշեմիան, որի դեպքում մահացության ցուցանիշն ամենաբարձրն է: Իհարկե, երբեմն կարող են ի հայտ գալ ինչ-որ էպիդեմիաներ, որոնք լայնամասշտաբ տարածում կստանան եւ կփորձեն մահացության տեսանկյունից հավասարվել իշեմիկ հիվանդության հետ: Ի դեպ, զարգացած երկրներում նույնպես այն համարվում է վտանգավոր հիվանդություն:

Իշեմիայի դեպքում ի հայտ են գալիս ցավ, սրտի սնուցման խանգարում, ու, եթե անոթների մեջ խցանումը երկարատեւ է լինում, զարգանում է ինֆարկտ, հիվանդություն, որը հանգեցնում է սրտամկանի որոշ մասի մահանալուն, եւ մենք ունենում ենք, այսպես ասած, խաղից դուրս վիճակում գտնվող որոշակի հատված: Իշեմիկ հիվանդությունը կարող է արտահայտվել «բազմադիմակային» տեսքով, իսկ ինֆարկտը սրտի իշեմիկ հիվանդության ծայրահեղ ձեւն է, հիվանդություն, որի դեմ ամբողջ աշխարհում պայքար է ընթանում: Չեմ ասի, որ պայքարը շատ հաջողված է, սակայն, ամեն դեպքում, մեծ հաջողություններ են գրանցվել զարգացած երկրներում, մասնավորապես, մեղմացվել են հիվանդության հետեւանքերը:

-Ինչպե՞ս մարդը հասկանա, որ իր մոտ զարգանում է սրտի իշեմիկ հիվանդություն:

-Մարդը կարող է քայլելու ժամանակ ցավ զգալ կրծքավանդակում, կարող են լինել սրտի ռիթմի խանգարումներ, շնչահեղձություն ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության ժամանակ… Եվ նա հետագա բարդացումներից խուսափելու համար պետք է անպայման հետազոտվի, քանի որ դրանք հիվանդության նախանշաններից են: Ուզում եմ նշել, որ իրականում հիվանդության վերջնական բուժում չկա, եւ էական չէ՝ անոթը կբացվի, թե ոչ, ամեն դեպքում սիրտն արդեն համարվում է հիվանդ օրգան: Շատ քիչ դեպքերում սրտի ռիթմի խանգարումներ կարող է առաջանալ վահանաձեւ գեղձի հիվանդության դեպքում: Մեր գերնպատակը ռիսկի գործոններն ամբողջությամբ վերացնելն է:

-Բժի՛շկ, սրտանոթային հիվանդությունները կրո՞ւմ են ժառանգական բնույթ:

-Իհարկե այո, եթե գենետիկայում տղամարդիկ հիվանդացել են մինչև 55 տարեկանի, իսկ  կանայք` 65 տարեկանի շեմը: Չնայած այդ տարիքային շեմն այսօր երիտասարդացում է ապրել, քանի որ մարդն իր առողջության մասին քիչ է մտածում, չի հետեւում սննդի որակին, տարբեր քիմիական հավելումներով սննդամթերք է օգտագործում, եւ խոլեստերինի մակարդակի բարձացումն արյան մեջ բերում է սրտային հիվանդության զարգացման: Այսօր, կարծես թե, նաեւ ծխախոտի որակն է վատացել, բայց ես ընդհանրապես երբեք չեմ ողջունել ծխախոտի օգտագործումը: Սթրեսային լարվածությունն ինքնին չի կարող առաջացնել սրտանոթային հիվանդություններ, ու պետք է գտնել տարիների ընթացքում ձեռք բերած հիվանդության սկզբնաղբյուրը: Հիվանդության համար գոյություն ունեն ռիսկի գործոններ, որոնք հիվանդը պետք է վերացնի, դրանք են` ծխելը, զարկերակային գերճնշումը, շաքարային դիաբետը, նստակյաց կյանքը եւ ավելորդ քաշը: Եթե դուք ունեք դրանցից մեկ կամ մի քանիսը եւ  քայլեր չեք ձեռնարկում դրանք հաղթահարելու ուղղությամբ, դուք արդեն պոտենցիալ հիվանդ եք, բարձր ռիսկի տակ եք: Եթե մենք վարենք առողջ ապրելակերպ, մեր ժառանգական գեները «կքնեն», իսկ ռիսկի գործոնների կիրառելիության դեպքում մենք  «արթնացնում ենք» այդ գեները:

-Եղանակային փոփոխությունները նպաստո՞ւմ են սրտային հիվանդության սրացումներին:

-Միանշանակ: Դա տեղի է ունենում այն պատճառով, որ եղանակային փոփոխությունները օրգանիզմում ցիկլի փոփոխությունների են հանգեցնում, դրանք կարող են բարձրացնել զարկերակային ճնշումը, որը հիվանդությանը նպաստող գլխավոր գործոններից է: Հիպերտոնիայի 95 տոկոսի դեպքում մենք չգիտենք դրա առաջացման պատճառը, եւ միայն 5 տոկոսի դեպքում, երբ հիվանդությունը երիտասարդ է, կարող  է հայտնաբերվել պատճառը, օրինակ, զարկերակի նեղացում, երիկամային խնդիր, գլխուղեղում հորմոնային պրոցեսների խանգարում: Պատճառը չգտնելով՝ մենք հիվանդության, այսպես ասած, սերմը թողնում ենք, որը պետք է միշտ իր պտուղները տա:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ բարձր ճնշումը վտանգավոր է եւ կարող է բերել սրտանոթային հիվանդությունների զարգացման, գիտությունը ստեղծել է դեղամիջոցներ, որպեսզի կարողանանք ճնշումը պահել կայուն վիճակում: Բարձր ճշումը «քերում է» անոթերի պատերը, այսպես ասած, «ճաքեր» է առաջացնում, իսկ դա իր հերթին կարող է առաջացնել տրոմբ, իսկ եթե լինի նաեւ խոլեստերինի խնդիր, ապա դրանք միախառնվելով կարող են բերել հիվանդության սրացումների: Կարող է խնդիր առաջանալ, այն զարգանալ գլխուղեղում, սրտում, երիկամերում, ուստի բարձր ճնշման խնդիր ունեցողները պարտադիր պետք է պարբերաբար օգտագործեն համապատասխան դեղամիջոցներ: Մենք, այսպես ասած, հսկում ենք հիվանդությունը, բայց, ցավոք, չենք բուժում:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք, կհորդորեք հասարակությանը, մեր ընթերցողներին:

-Կմաղթեմ, իհարկե, քաջառողջություն, կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, կուլտուրան բարձրանա մեր երկրում, քանի որ բժշկությունը շատ արդյունավետ կարողանում է բուժել եւ պայքարել հիվանդությունների դեմ միայն այն դեպքերում, երբ դրանք վաղ փուլերում են ախտորոշվում: Խորհուրդ կտամ, կանխարգելիչ նկատառումներից ելնելով, տարեկան գոնե մեկ անգամ դիմել իրենց բժշկին: Թող հետեւեն իրենց, կանխեն զարգացող հիվանդություններն առողջ ապրելակերպով: Իհարկե այսօր բավականին մեծ է փոփոխությունը դիմելիության կուլտուրայի մեջ. սկսել են ավելի վաղ տարիքում հետեւել իրենց առողջությանը, ինչը ողջունելի քայլ է: Մենք լավ գիտակցում ենք, որ ֆինանսական խնդիրների պատճառով շատերը դժվարանում են դիմել բժշկի, բայց կցանկանամ, որ մարդիկ սիրեն իրենք իրենց եւ բժշկի դիմեն նույնիսկ փոքր բողոքի, այլ ոչ թե հիվանդության՝ արդեն բավականին բարդացած վիճակում: Վերջին դեպքում ոչ միայն բուժումն ավելի ծախսատար է, այլ նաեւ դրա  արդյունավետությունն է շատ ցածր: Պետք չէ խնայել առողջության հաշվին, քանի որ շատ հաճախ կարող են լինել անդառնալի հետեւանքներ, որոնք կազդեն նաեւ մարդկանց հոգեկան ներաշխարհի վրա: