Ժամանակին հիվանդությունն հայտնաբերելը արդյունավետ բուժման գրավականն է։                      

Այսօր Հայաստանում վնասվածքաբանությունը`բժշկության այդ կարևոր ճյուղերից մեկը, գտնվում է բարձր մակարդակի վրա, այն նկատելիորեն արագ տեմպերով դինամիկ զարգացում է ապրում թե՛ նորագույն բուժսարքավորումներով հագեցվածության, թե՛ բժիշկների պատրաստվածության առումով: Ասվածը մեծապես վերաբերում է թիվ 2 բուժմիավորման վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի բաժանմունքին։  

Բաժանմունքում իրականացվում է վերջույթների կոտրվածքների, մկանաջլային ապարատի վնասվածքների, հոդերի քրոնիկ հիվանդությունների բուժում վիրահատական և ոչ վիրահատական եղանակներով, ինչպես նաև վերջույթների դեֆորմացիաների շտկում և արթրոսկոպիկ միջամտություններ։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է oրթոպեդ-վնասվածքաբան,թիվ 2 բուժմիավորման վնասվածքաբանության ծառայության ղեկավար Բագրատ Բավեյանը մեծ փորձ ու գիտելիքներ ունեցող, բարձրակարգ մասնագետ է, «ոսկե ձեռքերով» բժիշկ, որի մոտ բուժվելու են գալիս նաև աշխարհի ամենատարբեր ծայրերից: Իր ու իր թիմի կատարած բարդ վիրահատությունների մասին վկայում են օրհասական վիճակում հայտնված, բայց մեր հայրենակիցների արհեստավարժության շնորհիվ երկրորդ կյանք ստացած հիվանդներն ու նրանց հարազատները: Ձեզ ենք ներկայացնում մեր զրույցը ճանաչված վիրաբույժի  հետ:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում օստեոպորոզ հիվանդությունը:

-Օստեոպորոզը ոսկրերի քրոնիկ պրոգրեսիվող  համակարգային մետաբոլիկ հիվանդություն է, որը բնորոշվում է ոսկրային խտության իջեցումով, ոսկրերի միկրոկառուցվածքի փոփոխությամբ, ոսկրերի փխրունության զարգացմամբ։ Հիվանդության պատճառը նյութափոխանակության խանգարումն է, որի ժամանակ ոսկրի քայքայման գործընթացը գերակշռում է ոսկրագոյացմանը: Օստեոպորոզի ժամանակ նվազում է ոսկրերի ամրությունը և մեծանում է կոտրվածքների հավանականությունը։ Առանձնացվում  են  օստեոպորոզի զարգացման մի շարք ռիսկի գործոններ` գենետիկ, էնդոկրին, ուղեկցող հիվանդություններով և որոշակի դեղորայքի ընդունմամբ   պայմանավորված, ինչպես նաև ապրելակերպի և սննդակարգի հետ կապված։ Պետք է  նշեմ, որ մարդիկ այսօր ավելի հիպոդինամիկ կենսակերպ ունեն, սպորտով չեն զբաղվում, բայց կարծես թե միտումը գնալով փոխվում է:

Մինչև 30 տարեկանը մարդու ոսկրային հյուսվածքի զանգվածն ավելանում է՝ մեծանում է ոսկրային խտությունը , սակայն 40 տարեկանից հետո դիտվում է վերջիններիս աստիճանաբար նվազում: Ի դեպ նշեմ, որ կանանց մոտ օստեոպորոզի զարգացումն ավելի հավանական է, քանի որ կանանց օրգանիզմը կյանքի ընթացքում ավելի շատ է ենթարկվում հորմոնալ փոփոխությունների,  մանավանդ՝ եթե կան նպաստող գործոններ՝ հիպոդինամիան, գերքաշը, կալցիումով աղքատ սնունդը, ինչպես նաև վնասակար սովորությունները՝ ալկոհոլի չարաշահումը և ծխելը: Ցավոք, հիվանդները շատ հաճախ անգամ տեղյակ չեն լինում իրենց հիվանդության մասին, և օստեոպորոզը  պատահական է հայտնաբերվում։Հիվանդությունը կարող է ընթանալ առանց կլինիկական նշանների, բայց որոշ դեպքերում կարող է դիտվել ողնաշարի կրծքագոտկային հատվածի ցավ: Երբեմն հիվանդները տեղյակ չեն լինում նաև, որ ունեն ողերի նախկինում ստացած կոմպրեսիոն կոտրվածքներ, հետո ինչ- ինչ առիթներով  հետազոտվում են, և դրանք պատահական   հայտնաբերվում են:  Հետազոտության մեթոդն է դենսիտոմետրիան: Օստեոպորոզ ախտորոշելուց հետո նշանակվում է դեղորայքային բուժում: Եթե չկա օստեոպորոզ կամ հետազոտության արդյունքում ստացված ցուցանիշը  գտնվում է սահմանային  գոտում, բայց առկա են հիվանդության զարգացման  ռիսկի գործոններ, ապա խորհուրդ է տրվում կանխարգելիչ նպատակով դեղորայք ընդունել: Բուժումն իր մեջ ներառում է նաև սննդակարգի փոփոխություն՝ կալցիումով հարուստ սնունդ, ֆիզիկական ակտիվություն: Սակայն  դա չի նշանակում գերծանրաբեռնված ֆիզիկական ակտիվություն կամ ծանրությունների բարձրացում, այլ որոշակի ֆիզիկական վարժություններ, որոնք ամրացնում են մկանները և ոսկրային համակարգը։
Դեղամիջոցների մի մասը ազդում է այն բջիջների վրա, որոնք քայքայում են ոսկորը, իսկ մի մասն էլ նպաստում է ոսկրագոյացնող բջիջների ակտիվացմանը՝ ավելացնելով ոսկրային խտությունը: Մենք՝ վնասվածքաբաններս, առնչվում ենք օստեոպորոզի հետ, երբ նույնիսկ ոչ մեծ տրավմայի դեպքում ունենում ենք շատ լուրջ և բարդ կոտրվածքներ: 

Ցանկանում եմ նշել, որ օստեոպորոզ հիվանդությունը դժվար է ենթարկվում բուժման։ Բուժումը պահանջում է դեղորայքի երկարատև ընդունում։ Նշեցի, որ հիվանդությունն ունի պրոգրեսիվող ընթացք, ուստի վերջինիս կանխումը կարելի է համարել քիչ թե շատ դրական արդյունք։

-Ի՞նչ է իրենց ներկայացնում արթրոզ հիվանդությունը:

-Արթրոզը նույնպես ամբողջ աշխարհով մեկ մեծ տարածում ունեցող հիվանդություն է, և մինչ օրս դրան նպաստող գործոնները լիովին պարզաբանված չեն: Այն հոդերի բորբոքային հիվանդություն է, որը նաև կապված է նյութափոխանակության խանգարման հետ: Դա էլ, ի վերջո, հանգեցնում է հոդամակերեսների դեֆորմացիայի, աճառային շերտի քայքայմանը, որի հետևանքով առաջանում են սուր ցավեր, շարժումների սահմանափակում ընդուպ մինչև անշարժացում տվյալ հոդում, որը կարող է հանգեցնել հաշմանդամության: Խոշոր հոդերում արթրոզի զարգացումը բերում է կայուն հաշմանդամության: Օստեոպորոզը նույնպես կարող է նպաստել արթրոզի զարգացմանը:

-Ո՞ր տարիքից  պետք է հետևել հենաշարժական համակարգի զարգացմանր:

-Հենաշարժական համակարգին պետք է ուշադրություն դարձնել ծնված օրվանից, քանի որ հիվանդության վաղ հայտնաբերումը բուժման ավելի արդյունավետ միջոց է։ Երեխայի աճի հետ զուգընթաց պետք է հետևել նրա կեցվածքին, ողնաշարի ճիշտ ձևավորմանն ու զարգացմանը։ Գաղտնիք չէ, որ արդի  զարգացած տեխնոլոգիայի դարաշրջանում, երբ երեխաները երկար ժամանակ են անցկացնում հեռախոսի կամ համակարգչի դիմաց՝ չհետևելով իրանի ճիշտ դիրքին, կարող է  առաջանալ  ողնաշարի թեքվածություն: Պետք է մեծ ուշադրություն դարձնել ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությանը, վարժությունները կատարել չափավոր, կանոնավոր մարզվել և, իհարկե, զերծ մնալ տրավմաներից:

-Խոսենք պրոթեզավորումներից և դրանց ժամանակակից  մեթոդներից:

-Հոդերի էնդոպրոթեզավորումը բավականին երկար ճանապարհ է անցել։ Ներկայումս ձևավորվում է մի ընդհանուր մոտեցում. շատ կարևորվում է հիվանդությունների կանխարգելումը, տրավմատիզմի իջեցումը, հիվանդության վաղ հայտնաբերումը, վիրահատական միջամտության հնարավորինս հետաձգումը։ Սակայն եթե կա վիրահատական միջամտության անհրաժեշտություն պետք է կատարել իմպլանտի  ճիշտ ընտրություն՝ հաշվի առնելով հիվանդի տարիքը և մի շարք այլ գործոններ։ Հնարավորության դեպքում վիրահատությունն իրականացնել փոքր ինվազիվ տեխնիկայով՝ չհատելով մկանները։ Նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառումը հնարավորություն է տալիս իրականացնել ճշգրիտ վիրահատություններ։ Այս ամենը թույլ  է տալիս նվազեցնել հնարավոր բարդությունները, կրճատել հետվիրահատական վերականգնողական շրջանը, հիվանդին վերադարձնել իր բնականոն կենսակերպին՝ առանց ցավերի և լիարժեք շարժունակության։  

-Ինչ է հալուքս վալգուսը;

Հալուքս վալգուսը ոտնաթաթի առաջին մատի դեֆորմացիան է՝դրսային թեքվածությամբ։ Տեղի է ունենում առաջին մատի ֆալանգի դեֆորմացիա, հետագայում առաջանում է բթամատի ներսային մասով ոսկրային գերաճ, որն էլ իր հերթին բերում է կոշիկ կրելու դժվարացման՝ այդ հատվածում պատճառելով անընդմեջ ցավեր, կարմրություն, և չբուժվելու պարագայում   հանգեցնում է երկրորդ, երրորդ մատների դեֆորմացիայի: Պատճառագիտությունը տարբեր է՝ սկսած թաթի կառուցվածքից  մինչև կոշիկ կրելը, աշխատանքի բնույթից,  ինչպես նաև  կապանային ապարատի ձևավորումից:  Հիմնականում դա լինում է բոլոր խնդիրների համակցման արդյունքում. նեղ և բարձրակրունկ կոշիկները, երկար ժամանակ ոտքի վրա աշխատանքը հանգեցնում են այդ խնդրի զարգացմանը:

-Ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում Ձեր բաժանմունքում և ովքե՞ր կարող են Ձեզ դիմել:

-Մեր բաժանմունքում իրականացվում է կոտրվածքների, ոսկրամկանային համակարգի ցանկացած վնասվածքների բուժում ժամանակակից մեթոդներով։ Կատարվում են արթրոսկոպիկ միջամտություններ, խոշոր հոդերի  էնդոպրոտեզավորում, դեֆորմացիաների շտկում, այդ թվում վերը նշված ոտնաթաթի առաջին մատի դեֆորմացիան, վերջույթների Օ-ձեւ դեֆորմացիաների շտկում, և արդեն ներդրման փուլում է վերջույթների էսթետիկ երկարացման մեթոդը: Կիրառվում են աշխարհում ընդունված ժամանակակից մեթոդներ, որի շնորհիվ կարողանում ենք ապահովել բուժման բարձր որակը և հիվանդների արագ վերականգնումը։

- Իսկ զրուցի ավարտին ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Թող մարդիկ առավելագույնս ուշադիր լինեն իրենց առողջության նկատմամբ: Եթե հիվանդությունը ժամանակին ախտորոշվի, հեշտ կլինի և դրա հետագա բուժումը: Առողջությունը, թերևս, ամեն ինչ չէ, սակայն առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է:  Չգիտեմ, որպես վերջաբան ասեմ, թե որպես հորդոր, խնդրանք  մեր հասարակությանը, որ գնահատեն իրենց առողջությունը, վստահեն բժիշկներին: Մեր բուժհաստատությունները արդեն իսկ  համալրված են և շարունակում են համալրվել ժամանակակից բուժսարքավորումներով, մեր բժիշկներին սկսել են հասու դառնալ համաշխարհային առողջապահական համակարգի նորագույն նվաճումները: Մեզ մնում է չմոռանալ, ավելին՝ լա՛վ գիտակցել,  որ հիվանդության վաղ շրջանում բժշկի դիմելը, ինչպես նաև ճիշտ կենսակերպ վարելը արդյունավետ բուժման գրավականն են, և ոչ միայն. դա հետագա հնարավոր բարդություններից, ավելին՝ անդառնալի հետևանքներից խուսափելու լավագույն միջոց է: Ցավոք,  հարկ եմ համարում նաև նշել, որ կովիդի դարաշրջանում, որն ի դեպ դեռեւս չի ավարտվել, ի թիվս բոլոր բարդությունների՝ մենք առնչվում ենք ոսկրային համակարգի  տարատեսակ խնդիրների հետ: 

Գանք վերջաբանին: Դա բժշկի իմ խորհուրդն է այն մարդկանց, ովքեր բժշկությունից հեռու լինելով, հետևաբար, թյուր պատկերացում ունենալով իրենց հիվանդության մասին՝ իրենք իրենց բուժում են <<նշանակում>>, այսինքն զբաղվում են ինքնաբուժությամբ՝ հաճախ խճճվելով  ինտերնետ պորտալի բավիղներում: Խնդրում և հորդորում՝ չխուսափել բժշկի դիմելուց, ապավինել միայն մասնագետներին, անսալ նրանց խորհուրդներին:

Սիրելի հայրենակիցնե՛ր, պահպանե՛ք որպես ընծա Աստծո ձեզ տված թանկագին պարգևը՝ կյանքը: Թեկուզ այնքանով, որքանով այն կախված է ձեզանից: Ի վերջո, կյանքը մեկ անգամ է տրվում, և այն պետք է առողջ ապրել: