Կցանկանայի, որ հայ կանայք իրենք իրենց սիրեին
Մեր հանրապետությունում բժշկական որոշ ճյուղեր, մասնավորապես` գինեկոլոգիան, այսօր ամենապահանջված ուղղություններից է, որի նպատակն է մշտապես կատարելագործվել, տիրապետել բուժական նոր մեթոդներին, իրազեկվել ժամանակակից բժշկությանն ու նորարարություններին: Գինեկոլոգիայի և մանկաբարձության ոլորտներն այսօր դինամիկ զարգանում են, և բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան:
Մեր զրուցակիցը մանկաբարձ-գինեկոլոգ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոկտոր, <<Մոր և մանկան առողջության պահպանման>> ԳՀԿ-ի գիտության գծով փոխտնօրեն, ոչ վիրաբուժական գինեկոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ, Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի ամբիոնի պրոֆեսոր ԿԱՐԻՆԵ ԱՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆՆ է: Բժշկուհի, ով ունի բավականին երկար տարիների հիանալի մասնագիտական բեղմնավոր ուղի և փորձ, բարձր մասնագիտական հմտություններ ցուցաբերելու կարողություն, և, որն այս ամենի հետ մեկտեղ՝ անձնվեր բժշկուհու էտալոն է բոլորիս համար:
-Տիկի՛ն Առուստամյան, ի՞նչ մասնագիտական ճանապարհ եք անցել մինչ օրս:
-Ինչպես սովարաբար բոլորի, այնպես էլ իմ ուղին եղել է նախ՝ մանկապարտեզում, հետո ընդունվել եմ Ամասիայի դպրոց, որն, ի դեպ, այդ տարիներին հիանալի դպրոց էր: Ընդունվել եմ Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտ, եղել Լենինյան թոշակառու: Ավարտելուց հետո ընդունվել Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն (նախկինում Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի գիտահետազոտական ինստիտուտ) որպես կլինկական օրդինատոր, այնուհետև դարձել բաժանմանունքի վարիչ և փոխտնօրեն: Ունեմ բժշկական գիտությունների դոկտորի կոչում: Կարելի է ասել, որ կյանքս այստեղ է անցել և հիմա արդեն այն չեմ պատերացում այս պատերից դուրս:
-Բժշկուհի՛, ըստ վերջին տարիների վիճակագրական տվյալների` անպտղության խնդրով հիմնականում տառապում են կանա՞յք, թե՞ տղամարդիկ:
-Բարեբախտաբար մեր հանրապետությունում իրականացված համաճարակաբանական հետազոտության շնորհիվ 2009թ.-ին ունեցանք հստակ համաճարաքաբանական տվյալներ անպտղության մասին: Դա շատ կարևոր փաստաթուղթ է, որովհետև այն հնարավորություն է տալիս մշակել ռազմավարություն, թե ինչ ուղղությամբ հետազոտություններ կատարել և ինչի վրա շեշտադրումը կատարել: Երբ որևէ բժիշկ խոսում է որևէ ախտաբանության մասին և օրինակ բերում իրենց կլինիկայի տվյալները, ապա նա պարզապես փաստում է տվյալներ` հիմնված դիմելիության վրա, այլ ոչ հիվանդության իրական պատկերի մասին հանրապետությունում: Ըստ ստացված արդյունքների՝ կանանց մոտ անպտղության հաճախությունը կազմում է 16.8%, տղամարդկանց մոտ` 11%: Երկու դեպքերում էլ երկրորդային անպտղության հաճախությունն ավելի բարձր է, քան առաջնայինը: Ինչ վերաբերում է կին-տղամարդ փոխհարաբերությանը, ապա 40% դեպքերում երկուսի մոտ էլ դիտվում է ախտաբանություն: Հասարակության ուշադրությունը պետք է սևեռել այն հարցի վրա, որ, եթե կա անպտղության խնդիր, հարկավոր է զույգը դիմի բժշկին, ոչ թե առանձին՝ կին կամ տղամարդ, որպեսզի նրանք միաժամանակ հետազոտվեն և միաժամանակ պարզվեն առկա խնդիրները:
Հաջորդ կարևոր խնդիրը, թե ինչպիսի կառուցվածք ունի անպտղությունը տղամարդկանց և կանանց մոտ. տղամարդկանց մոտ դրանք հիմնականում խնդիրներ են, որոնք կապված են սերմնահեղուկի որակական և քանակական փոփոխությունների հետ: Հիմնական պատճառները բորբոքային հիվանդություններն են, իմունոլոգիական անպտղությունը: Կան նաև, իհարկե, էնդոկրին խանգարումներ: Կանանց մոտ անպտղության հիմնական պատճառներ են փողորովայնամիզային գործոնները, այսինքն՝ արգանդափողերի անանցանելիությունը, կպումները, որոնք կարող են առաջանալ բորբոքային տարբեր հիվանդությունների պատճառով: Կանանց մոտ անպտղության պատճառ են հանդիսանում նաև անպտղության էնդոկրին գործոնները՝ մոտ 45% դեպքերում, էնդոմետրոզը՝ 35%: Իհարկե, կան նաև այլ պատճառներ. անատոմիական փոփոխություններ, իմունոլոգիական անպտղություն: Չբացահայտված պատճառներ նույնպես գոյություն ունեն և նման դեպքերում մենք խոսում ենք անհայտ ծագման անպտղության մասին: Աշխարհի բոլոր երկրներում անպտղության մոտ 10-15% պատճառները դեռևս բացահայտված չեն, ինչը չի նշանակում, որ երբեք նման պատճառները չեն բացահայտվելու: Ուղղակի գիտության ներկա ձեռբերումները դեռևս թույլ չեն տալիս գտնել այդ զույգերի մոտ անպտղության հնարավոր պատճառները: Համեմատած նախկին տարիների հետ՝ անպտղության հաճախության նվազում է նկատվում, ինչը արդյունք է, իհարկե, ախտորոշման և բուժման ժամանակակից մեթոդների ներդրումների հանրապետության տարբեր կլինիկաներում: Հատուկ նշանակություն ունի վերականգնողական օժանդակ տեխնոլոգիաների, մասնավորապես՝ արտամարմնային բեղմնավորման ներդրումը մեր հանրապետությունում, որը բավականին մեծ օգնություն ցուցաբերեց հանրապետության բնակչությանը: Այստեղ չի կարելի չխոսել նաև շատ կարևոր խնդրի մասին, այն, որ վերարտադրողական բարձր տեխնոլոգիաների կիրառումը բավականին թանկ արժե և ոչ բոլորը կարող են դիմել այս մեթոդի օգնության: Սակայն այսօր ի շնորհիվ <<Արագիլ>> բարեգործական հիմնադրամի հանրապետության բազմաթիվ զույգեր, որոնք ի վիճակի չէին դիմել արտամարմնային բեղմնավորման, կարողացան իրականացնել իրենց իղձերը և զգալ ծնող դառնալու երջանկությունը:
-Բժշկուհի՛, կա արդյոք հղիանալու հավանականության տարիքային սահմանափակում:
- Ցանկացած կին ծնվում է արդեն գենետիկորեն կանխորոշված ձվարանների պաշարով: Երբ տեղի է ունենում ձվարանների ֆունկցիայի տարիքային մարումը, բնականաբար ձվարանը արդեն չի ունենում այդ պաշարը: Իսկ եթե չկա ձվաբջիջ, ապա այդ դեպքում արդեն չենք կարող խոսել հղիության հավանականութան մասին, քանզի վերարտադրողական օրգանների գործառույթները չեն կարող ապահովել հղիության համար անհրաժեշտ պայմանները: Այսինքն՝ տարիքի մեծացմանը զուգահեռ նվազում է հղիանալու հավանականությունը: Իհարկե, երբեմն լսում ենք հեռուստատեսությամբ, կարդում թերթերում և ամսագրերում, որ 58 կամ կամ 60-65 տարեկան կինը ծննդաբերել է: Դրանք արտառոց դեպքեր են, որոնք չեն կարող լինել օրինաչափություն: Պետք է զգուշացնել կնոջը, որ այդ տարիքում հղիանալու հավանակությունը շատ փոքր է , երբեմն` անհնար: Դրա համար էլ բժշկության մեջ գոյություն ունի <<վերարտադրողական տարիք>> սահմանումը, այսինքն՝ տարիք, երբ կինը կարող է իրացնել իր վերարտադրողական գործառույթը:
-Բժշկուհի՛, կան արդյոք անպտղության պատճառով հետազոտման դիմելու ժամանակ և անպտղության հետազոտման և բուժման էտապների որոշակի մոտեցումներ:
-Եթե վերարտադրողական տարիքի զույգի մոտ առանց համաբեղմնավորման մեթոդների օգտագործման կանոնավոր սեռական կյանքի պայմաններում մեկ տարվա ընթացքում հղիության չի կայանում, ապա կարելի է խոսել անպտղության մասին և զույգը պետք է դիմի բժշկի: Կրկին նշեմ, որ բժշկի պետք է դիմի զույգը, այլ ոչ թե ամուսինը կամ կինը առանձին վերցված: Կնոջը հետազոտում է գինեկոլոգը, իսկ ամուսնուն` ադրիոլոգը: Զույգը միասին պետք է անցնի ախտորոշման էտապները, իսկ բուժումը սկսվում է այն ժամանակ, երբ պարզվում է անպտղության հնարավոր պատճառը: Եթե այդ բուժումը չի տալիս իր արդյունքը առավելագույնս 1-2 տարվա ընթացքում, ապա պետք է մտածել բուժման այլ մեթոդների կիրառման մասին, օրինակ՝ էնդոսկոպիկ վիրաբուժություն մասին, քանի որ այն հնարավորություն է տալիս պարզել չբերության չպարզված պատճառները և միաժամանակ ցուցաբերել համապատասխան օգնություն: Եթե դրանից հետո էլ հղիությունը չի կայանում, նորից վերագնահատվում է անպտղության հնարավոր պատճառը կամ պատճառները: Նման դեպքում առաջարկում ենք, օրինակ, կատարել ձվազատման խթանում և ամուսնու սերմով արհեստական սերմնավորում: Իսկ եթե դրանից հետո էլ կինը չի հղիանում, ապա արդեն դիմում ենք արտամարմնային բեղմնավորման և սաղմի տեղափոխման մեթոդի օգնությանը: Ցանկանում եմ նշել, որ արտամարմնային բեղմնավորման մեթոդը մեր երկրում սկսվել է իրականացվել Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոնում և արտամարմնային բեղմնավորումից հետո առաջին երեխաները Հայաստանի Հանրապետությունում ծնվել են հենց մեր կենտրոնում:
Ուրախալի է այն փաստը, որ այսօր մարդկանց մեջ մտել է այդ մշակույթը, որ եթե կա որևէ միջոց կամ մեթոդ, ապա պետք չէ հնարավորությունը բաց թողնել ծնող դառնալու համար:
-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն զույգերին, որոնք պլանավորում են ապագայում իրենց երեխայի ծնունդը:
-Շատ կարևոր է հղիության պլանավորումը, որովհետև դա հնարավորություն է տալիս ունենալ առողջ երեխա: Ընդամենը պետք է անցել խորհրդատվություն բժշկի մոտ, անհրաժեշտության դեպքում կատարել որոշ հետազոտություններ: Հնարավորինս բացառել այն բոլոր բարդությունները, որոնք կարող են լինել հղիության և ծննդաբերության ընթացքում: Շատ ուրախալի փաստ է, որ այսօր շատ երիտասարդ զույգերը ամուսնանալուց առաջ մտածում են պլանավորել իրենց հղիությունը, անցնել բժշկի խորհրդատվություն և անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան հետազոտություն և բուժում:
-Իսկ որպես վերջաբան՝ ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեր հայ կանանց:
-Ի՞նչ խորհուրդ կտամ. սիրել իրենց և զբաղվել իրենց առողջությամբ: Մեր հայ կանանց եթե հարցնենք, թե ու՞մ համար են առաջին հերթին պատասխանատու, միանշանակ կպատասխանեն, որ իրենց երեխաների: Ամեն մեկն առաջնահերթ պետք է պատասխանտու լինի ինքն իր անձի հանդեպ: Դա եսասիրություն չէ, որովհետև երեխային հարկավոր է առողջ մայր, ամուսնուն` առողջ կին, ծնողներին` առողջ դուստր: Սակայն մեր հայ կանայք ամեն ինչ կանեն հանուն իրենց երեխաների բարօրության, իսկ իրենց առողջությանը հետևելու համար ժամանակ չեն գտնում: Բայց այսօր կան բազմաթիվ հիվանդություններ, որոնք կարող ենք կախարգելել և չհասցնել վատթարագույն վիճակի: Ավելի հեշտ է կանխարգելել հիվանդությունը և դրա հետագա բարդությունները, քան այն բուժելը:
Եղեք առողջ, սիրելի՛ կանայք, սիրե՛ք ձեզ, որպեսզի շրջապատող մարդիկ էլ ձեզ սիրեն: Մաղթում եմ բոլորին սեր, երջանկություն և ամենայն բարիք: