Ժամանակակից օնկոլոգիայում բժիշկը միայնակ որոշում երբեք չի կայացնում

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում դիտվում է  քաղցկեղով հիվանդների թվի աճ։ Սակայն առաջին հերթին պետք է հիշել, որ այդ հիվանդությունը մահվան դատավճիռ չէ, բուժելի է հատկապես վաղ փուլերում: Հայաստանում շարունակում է ավելանալ գինեկոլոգիական ուռուցքային հիվանդություններով հիվանդների թիվը, եւ այդ հարցում թերություններից մեկը հանրապետությունում սքրինինգային ծրագրերի թերի իրականացումն է։ Մասնագետները խորհուրդ են տալիս իգական սեռի սեռահասուն ներկայացուցիչներին կանոնավոր կերպով հետազոտվել, քանի որ հաճախ հիվանդությունը ոչ մի կերպ չի դրսեւորվում:

<<Նաիրի>> բժշկական կենտրոնում օնկոգինեկոլոգիական ծառայությունը գործում է 2013 թվականից, այնտեղ բուժում են կանացի սեռական օրգանների բարորակ եւ չարորակ նորագոյացությունները, կրծքագեղձի նորագոյացությունները, ինչպես նաեւ նախաքաղցկեղային հիվանդությունները: Կլինիկայի տեխնիկական հագեցվածության աստիճանը եւ բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների առկայությունը թույլ են տալիս իրականացնել հիվանդների հետազոտությունները եւ բուժումը եվրոպական ուղեցույցերին համապատասխան, ինչի շնորհիվ կարելի է հասնել ապրելիության այն ցուցանիշներին, որոնք գրանցվել են ԱՄՆ-ի եւ Եվրոպայի առաջատար կլինիկաներում:

Կենտրոնի բազմապրոֆիլ բժիշկների միջեւ համագործակցությունը թույլ է տալիս իրականացնել հիվանդների հակաուռուցքային լիարժեք համալիր բուժում (վիրահատություն, քիմիաթերապիա, ճառագայթային բուժում): Ծառայությունը համագործակցում է օնկոլոգների եվրոպական միության (ESGO) հետ: Առանձին բարդ դեպքերի հետազոտման պլանը եւ բուժումը համաձայնեցվում են վերոնշյալ թիմի կողմից, որում ներգրավվում են նաեւ նեղ մասնագետներ (քիմիաթերապեւտ, ճառագայթային թերապեւտ, ընդհանուր ուռուցքաբան վիրաբույժ, անոթային վիրաբույժ, սրտաբան, էնդոկրինոլոգ, անեսթեզիոլոգ եւ այլն):

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է <<Նաիրի>> բժշկական կենտրոնի օնկոգինեկոլոգիայի բաժանմունքի օնկոգինեկոլոգ ԺԻՐԱՅՐ ՄԱԼԱՔՅԱՆԸ:

 -Պարո´ն Մալաքյան, Ձեր կարծիքով ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում օնկոգինեկոլոգիան Հայաստանում:

-21-րդ դարում այս նեղ մասնագիտացումն աշխարհում սկսեց մեծ քայլերով առաջ ընթանալ, եւ ուրախությամբ ուզում եմ նշել, որ օնկոգինեկոլոգիայի ճյուղը Հայաստանում նույնպես սկսել է զարգանալ: Մեր բաժանմունքում կատարվում են  գրեթե բոլոր այն վիրահատությունները, որոնք իրականացվում են ԱՄՆ-ի եւ Եվրոպայի բարձրակարգ կլինիկաներում: Ունենք շատ լավ քիմիոթերապիա, վերջին ամիսներին Հայաստանում բացվեց մի նոր կենտրոն, որտեղ մեծ հաջողությամբ եւ բարձր մակարդակով իրականացվում է նաեւ ճառագայթային թերապիա: Մեր գերնպատակն այն է, որ ոչ ոք բուժման  նպատակով մեծ գումարներ չծախսի, չգնա այլ երկիր, մնա եւ համապատասխան բուժումն ստանա Հայաստանում: Եվ ուրախությամբ ուզում եմ նշել, որ դա արդեն, կարծես թե, մեզ հաջողվում է:

Կցանկանամ, որ հանրությունը ուռուցքաբանության վերաբերյալ ճիշտ տեղեկատվություն ստանա, ու միանգամից դիմեն համապատասխան մասնագետի, առանց ժամանակի կորստի ստանան համապատասխան բուժում վաղ փուլերում: Մեր բժշկական կենտրոնի գերնպատակներից է նաեւ ձվարանների քաղցկեղի բարդ դեպքերի  բուժումը մեր բուժհաստատությունում կենտրոնացնելը, քանի որ մեզ մոտ կան բուժումը բարձր մակարդակով իրականացնելու բոլոր հնարավորությունները: Ցավոք, հասարակությունը ոչ լիարժեք է տեղեկացված այդ մասին, մարդը ունի խնդիր, բայց չի կողմնորոշվում` ուր եւ ում դիմի:

-Բժի´շկ, ի՞նչ կանխարգելիչ ծրագիր է իրականացվում արգանդի վզիկի քաղցկեղի  բուժման նպատակով:

-Արգանդի վզիկի քաղցկեղի կանխարգելումն ունի երեք փուլ: Առաջինը վակցինացիան է` պատվաստումը, որը կանխարգելում է այդ հիվանդությունը մոտավորապես 90-95 տոկոս դեպքերում: Կան երկրներ, որտեղ այդ փորձը կիրառվել է, արդյունքը` գոհացրել, կան նաեւ երկրներ, որոնք հրաժարվել են դա կիրառել: Հայտնելով իմ անձնական տեսակետը` կասեմ, որ միանշանակ կողմ եմ վակցինացիային, որովհետեւ բազմաթիվ հետազոտությունների տվյալները վկայում են դրանց բարձր արդյունավետության մասին: Բայց բնական հարց է ծագում` այդ դեպքում ինչո՞ւ ամբողջ աշխարհում դեռ շատ է արգանդի վզիկի քաղցկեղով հիվանդների թիվը: Դա այդպես է, որովհետեւ իրականում դժվար է իրականացնել լայնածավալ վակցինացիա, որն արդյունավետ է, եթե իրականացվում է մինչեւ սեռական կյանքին անցնելը: Ցանկացած նոր պատվաստանյութ` վակցինա, ցանկացած նոր դեղամիջոց  դժվար է ընդունվում հասարակության կողմից:

Կանխարգելման երկրորդ փուլը պրոֆիլակտիկ հետազոտություններն են` ՊԱՊ քսուկ, կոլպոսկոպիա, HPV PCR հետազոտություն: Կոլպոսկոպիան հետազոտման տեսակ է, որն անցկացվում է գինեկոլոգիական զննման հետ միասին. բժիշկը կոլպոսկոպով զննում է հեշտոցի պատերը եւ արգանդի վզիկի հեշտոցային հատվածը՝ գնահատելով այդ օրգանների էպիթելի վիճակը: Կոլպոսկոպիայի միջոցով որոշում են արգանդի վզիկի վրայի գոյացությունների տեսակը (եթե կան), ինչը թույլ է տալիս ժամանակին հայտնաբերել էպիթելի փոփոխությունները, ի հայտ բերել այն պայմանները, որոնք կարող են հիմք դառնալ արգանդի վզիկի քաղցկեղի զարգացման համար: Որպես կանոն՝ կոլպոսկոպիան կատարում են բջջաբանական (ցիտոլոգիական) հետազոտության հետ միաժամանակ՝ զննության ամբողջական պատկերն ստանալու եւ ճիշտ ախտորոշելու նպատակով: Այդ մեթոդը ցուցված է վերարտադրողական տարիքի բոլոր կանանց` տարին մեկ անգամ, ինչը պայմանավորված է արգանդի վզիկի քաղցկեղով հիվանդանալու աճող վտանգով եւ պարտադիր բջջաբանական սքրինինգի բացակայությամբ: Կոլպոսկոպիայի միջոցով հնարավոր է ճշգրտորեն ախտորոշել արգանդի վզիկի դիսպլազիաները (նախաքաղցկեղային վիճակներ): Ընդլայնված կոլպոսկոպիայի նկարի եւ տեսագրության առկայությունը հնարավորություն կտա բժշկին հետեւել արգանդի վզիկի փոփոխություններին:

ՊԱՊ քսուկը` պապանիկոլաուի թեստը, կնախտաբանության մեջ օգտագործվող հետազոտման թեստ է, որը օգտագործվում է արգանդի պարանոցի կամ վզիկի (ectocervix) նախաչարորակ եւ չարորակ (քաղցկեղային) ընթացքները հայտնաբերելու համար։ Էական փոփոխությունները կարելի է բուժել` այդպիսով կանխելով արգանդի վզիկի քաղցկեղը։ Թեստը կոչվում է իր ստեղծողի՝ հայտնի հույն բժիշկ Յորյոս Պապանիկոլաուի անվամբ։ 

Թեստը շարունակում է մնալ արգանդի վզիկի քաղցկեղի վաղ եւ այլ հայտնաբերման արդյունավետ ու տարածված մեթոդ։ Քսուկը վերցվում է սեռահասուն տարիքում, սեռական կյանքով ապրող կանանց մոտ կարելի է իրականացնել տարին մեկ անգամ, ու, եթե հայտնաբերվում են նախաքաղցկեղային դիսպլազիաներ, այդ դեպքում բժիշկն արդեն ցուցաբերում է անհատական մոտեցում: Իսկ մենք գիտենք արդեն, որ արգանդի վզիկի քաղցկեղի հարուցիչը պապիլոմա վիրուսն է, եւ անալիզ հանձնելուց հետո (HPV PCR)` ըստ դրա արդյունքների հիվանդը անցնում է բժշկի հսկողության տակ: Շատ կարեւոր է ժամանակին բժշկին այցելությունը. կինը պետք է անցնի այդ հետազոտությունները, որոնք թանկ չեն, եւ, ըստ իս, տարին մեկ անգամ բնակչության առնվազն 80 տոկոսը կարող է իրեն թույլ տալ անցնելու դրանք: Եվ պարտադիր չէ ցավեր լինելու դեպքում նոր միայն փորձեն հետեւել իրենց առողջությանը, որովհետեւ ուռուցքները սովորաբար սկզբնական փուլերում ընթանում են առանց ախտանիշերի ու երբեմն հայտնաբերվում են պատահականության սկզբունքով: Կոնկրետ գինեկոլոգիական ուռուցքների գրեթե մեծ մասը առաջին փուլերում համարվում Է բուժվող: Բարեբախտաբար դիմելիության կուլտուրան վերջին տարիներին դրական տեղաշարժ է ապրել, նկատվում է կանխարգելիչ նպատակներով այցելուների թվի մեծացում, որին նպաստում են ինչպես ապահովագրական ընկերությունները, այնպես էլ` ինտերնետ պորտալը, որը, իհարկե, երբեմն ավելի խճճում է հիվանդի հաշվարկները: Երբեմն էլ հիվանդը, այցելելով մի քանի բժշկի, ստանում է տարբեր եզրակացություններ եւ չի կարողանում ճիշտ կողմնորոշվել, թե ում հավատա: Նման դեպքերում հիվանդը պետք է պարզապես բժիշկներից պահանջի եզրակացության հիմնավորումը: Մենք մեր հիվանդներին առաջնահերթ ցույց ենք տալիս հիվանդության բուժման ուղեցույցները, մասնագիտացված պրոֆեսիոնալ կայքերի անուններ, որպեսզի ուսումնասիրեն, հասկանան իրենց խնդրի լրջությունը: Ժամանակակից օնկոլոգիայում բժիշկը միայնակ որոշում երբեք չի կայացնում: Եթե կնոջ մոտ արդեն առկա է ուռուցքը, նրանով զբաղվում է օնկոլոգիական թիմը` օնկոգինեկոլոգներ, ռադիոթերապեւտներ, պաթոլոգներ, քիմիաթերապեւտներ, ռադիոլոգներ, անհրաժեշտության դեպքում` նաեւ մեզ հետ սերտորեն համագործակցող հոգեբաններ: Հավաքվում են կլոր սեղանի շուրջ, քննակումներ են իրականացվում հիվանդության խնդրի լուծման վերաբերյալ, եւ ապացուցված է, որ նման մոտեցումն ապաքինման հավանականությունն ավելի է մեծացնում: Օնկոլոգիական թիմի (Tumor Board) աշխատանքը «Նաիրի» ԲԿ-ում սկսվել է 2013-2014թթ.` Եվրոպայի հայտնի բժիշկների աջակցությամբ, եւ ամեն շաբաթ  սկայպով քննարկում ենք հիվանդության բարդ դեպքերը, գտնում ճիշտ լուծումները, եւ հիվանդն արդեն վստահում է նման թիմային աշխատանքին: Բժիշկը պետք է պացիենտին մատչելի բացատրի հիվանդության վիճակը, ներկայացնի բուժման ձեւերը,  եւ անչափ կարեւոր է բժշկի ճիշտ մոտեցումը: Իսկ դրան հասնելու համար նա պետք է բազմաթիվ վերապատրաստումների մասնակցի, ձեռքը մշտապես պահի նորարարությունների զարկերակին: Մեր մասնագիտությունը պահանջում է շատ լուրջ նեղ մասնագիտացում, եւ բոլորը պետք է հասկանան, որ ուռուցքային հիվանդությունները դատավճիռ չեն, որ դրանց` վաղ փուլերում բուժվելու հավանականությունը շատ մեծ է:

-Ո՞վ է Ձեզ ուղղորդել մասնագիտության ընտրության հարցում:

-Ես իմ ուսուցիչն եմ համարում Արտեմ Ստեփանյանին, ով ինձ ուղղորդել է իմ նեղ մասնագիտացման հարցում, ում ուսանողն եմ եղել ժամանակին, իսկ այսօր էլ նա մեր  բաժանմունքի ղեկավարն է: Ես նրան համարում եմ ժամանակակից օնկոգինեկոլոգայի հիմնադիրը Հայաստանում: Լինում են հրավերներ տարբեր միջազգային կոնֆերանսներից, տեղի է ունենում փորձի փոխանակություն, ինչի արդյունքում մենք համաչափ քայլում ենք եվրոպական կլինիկաների հետ: Եվրոպական օնկոգինեկոլոգների միության անդամ ենք արդեն երկար տարիներ, մեր բժիշկները մի քանի դրամաշնորհներ են շահել նրանց մոտ  վերապատրաստում անցնելու, գիտելիքներ ձեռք բերելու համար: Դա անչափ կարեւոր է հատկապես Հայաստանի նման զարգացող երկրների համար, որտեղ չկան մեծ ռեսուրսներ բժիշկների վերապատրաստման համար:

-Բժի´շկ, ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:

-Մեզ մոտ կան օրդինատորներ, եւ մենք մշտապես  կուրսեր ենք անցկացնում՝ փորձի փոխանակություն երիտասարդ բժիշկների հետ: Մեր երիտասարդ բժիշկները բավականին կրթված են, զարգացած, ինձ թվում է` տարիներ անց փորձ ձեռք բերելուց հետո նրանք կարող են բարձր մակարդակով, միջազգային չափանիշներին համապատասխան գործունեություն ծավալել: Դրա համար, իհարկե, մշտապես պետք է զբաղվեն ինքնակրթությամբ:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հանրությանը:

-Հայ կանանց խորհուրդ կտամ ավելի ուշադիր լինել իրենց առողջության նկատմամբ, <<չվախենալ>> եւ գոնե տարին մեկ անգամ այցելել բժշկի: Կրկնում եմ` եթե քաղցկեղը հայտնաբերվում է վաղ փուլում, ապա համարվում է բուժվող հիվանդություն: