Children categories
Դիանա Ասլանյան (0)
Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը
Ամբողջ աշխարհում մեծ տարածում ունեցող քաղցկեղը շարունակում է խլել բազմաթիվ կյանքեր: Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ հաճախ բժշկի դիմում են, երբ հիվանդությունն արդեն զարգացման վերջին փուլում է: Սկզբնական շրջանում քաղցկեղը կարող է ընդհանրապես չդրսևորվել: Հենց այդ պատճառով յուրաքանչյուրը կանխարգելման նպատակով պետք է պարբերաբար հետազոտվի։ Ոչ բարդ, անցավ, երկար ժամանակ չպահանջող հետազոտությունը կարող է պահպանել առողջությունը, փրկել կյանքեր։
Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը Հայաստանում առաջատար բազմապրոֆիլային մասնագիտացված բուժհաստատություն է, որը մատուցում է ուռուցքաբանական կլինիկական ծառայությունների ողջ սպեկտրը` ներառյալ ախտորոշումը, քաղցկեղի բոլոր տեսակների համալիր բուժումը և հիվանդների հետագա հսկողությունը։
Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի Դեղորայքային ուռուցքաբանաության բաժանմունքի բժիշկ-քիմիաթերապևտ Դիանա Ասլանյանն իր հաջողության գաղտնիքը վաղուց է հասկացել. դա սերն է իր հիվանդների հանդեպ: Կարող ես լինել լավագույն մասնագետ, սակայն եթե չի ձևավորվոմ բժիշկ-հիվանդ անչափ կարևոր փոխադարձ կապը, շատ ավելի դժվար է հաղթահարվում հիվանդությունը:
-Բժշկուհի, որո՞նք են քիմիաթերապիայի դրական և բացասական կողմերը։
-Քիմիաթերապիա անվանումն արդեն նշանակում է, որ այն բացասական կողմ միանշանակ կունենա, քանի որ դեղորայքի մեծ մասը ստեղծվում է քիմիական նյութերից։ Կողմնակի ազդեցություններ իհարկե կան, քանզի դրանք ոչ միայն ազդեցություն են ունենում ուռուցքային բջիջների վրա, այլ նաև առողջ բջիջների վրա։ Արդյունքում լինում է մազաթափություն, սրտխառնոց, թուլություն, լուծ և այլն։
-Ո՞րն է թիրախային թերապիան։
-Թիրախային թերապիան այն է, որ առկա է բջջային մակարդակում մի թիրախ, որը կանխվում է այս կամ այն դեղորայքի միջոցով։ Թիրախը հայտնաբերելու համար անհրաժեշտ է հեռացված հյուսվածքը ենթարկել հյուսվածքաբանական, այնուհետև իմունոհիստոքիմիական հետազոտության, որի ժամանակ նաև իրականացվում է մուտացիաների որոշում։ Դրանք հաճախ կիրառվում են որոշակի պաթոլոգիաների դեպքում` ինչպես թոքի, աղիքի, կրծքագեղձի, այսօր արդեն նաև կանացի օրգանների ուռուցքների դեպքում։ Հիմնականում կատարվում են բոլոր օրգան համակարգերի թիրախային մուտացիաների որոշում, և երբ հայտնաբերվում է որևէ մուտացիա, համապատասխան դեղորայքային բուժում է իրականացվում: Դրանք դժվարամատչելի դեղորայքներ են։ ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից հաստատված է պետպատվերի շրջանակներում միայն կրծքագեղձի մինչև III-րդ փուլի ուռուցքների դեպքում թիրախային թերապիա, Her 2 new մուտացիան +3-ի հայտնաբերման դեպքում։ Նշանակվում է Հերցեպտին դեղամիջոցը, որը հիվանդները ստանում են անվճար։
-Հասարակություն մեջ ձևավորվել է մի թյուր կարծիք, որը առանց բացահայտելու բուն ուռուցքի առաջացման պատճառները, միանգամից նշանակում են քիմիաթերապիա։
-Բացառվում է նման բան, հստակ եմ դա ասում, մեր բժշկական կենտրոնում` առավել ևս։ Մինչև մանրակրկիտ չհետազոտվի հեռացված գոյացությունը կամ բիոպտատը, ոչ ոք քիմիաթերապիայի չի դիմի: Օրինակ բերելով թոքի ուռուցքը` ասեմ, որ լինում է երկու տեսակի. ինչպես կարող է բժիշկը նշանակել քիմիաթերապիա, եթե չգիտի, թե որ տեսակի է ուռուցքը։ Կրծքագեղձում էլ լինում է երեք տեսակի։ Հնարավոր է լինի այն փուլում, որ քիմիաթերապիա չնշանակվի, նշանակվում հակահորմոնալ բուժում։ Մենք երբեք չենք սկսում բուժումը, մինչև չհասկանանք, թե ինչ ուռուցքի հետ գործ ունենք։
Հիվանդին ուռուցքի մասին ասվում է։ Կան բուժառուներ, որոնք գիտակից են մոտենում իրենց խնդրին։ Եթե հարազատներն ու բարեկամները գիտեն, որ բուժառուն իր տեսակով գերզգայուն է և չի կարող հեշտ տանել ընթացքը, խնդրում են, որ ավելի լավ է չիմանա հիվանդության մասին։ Այսօր մենք էլ ենք այլ երկրների նման ընտրում այն տարբերակը, որ եթե հիվանդը մենակ է գալիս, ստիպված ենք լինում դեմառդեմ արդեն ներկայացնել խնդրի լրջությունը։
Վերջին տարիներին քաղցկեղը երիտասարդացում է ապրել, դրա պատճառը կարող են լինել ստրեսային իրավիճակները, սննդակարգը, ապրելակերպը։ Դրանք իրենց հետքը թողնում են նաև հիվանդության ընթացքի վրա. բուժված հիվանդը ստրես տանելուց հետո հիվանդությունը կարող է նորից գլուխ բարձրացնել։ Ստրեսը թուլացնում է օրգանիզմը, և սկսում են բոլոր խնդիրները գլուխ բարձրացնել:
Ներորովայնային աէրոզոլային քիմիաթերապիան առաջին անգամ կատարել են ՌԴ-ում Ա.Ի. Հերցենի անվան գիտահետազոտական կենտրոնում, ստամոքսի ուռուցքային հիվանդությունների ժամանակ, որովայնամզի ախտահարման դեպքում։ Բուժումն իրականացվում է քիմիաթերապիայի մի քանի կուրսից հետո, հաջորդում է տվյալ թերապիան, այնուհետև շարունակվում է քիմիաթերապիան։ Սա պալիատիվ միջամտություն է, որը հնարավորություն է տալիս երկարացնել բուժառուի կյանքը։ Այսօր մեր հանրապետությունում հակաքաղցկեղային մեթոդները համալրվել են ևս մեկով: Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում կիրառվում է ներորովայնային աէրոզոլային քիմիաթերապիայի մեթոդը:
-Շատ հաճախ բուժառուները հրաժարվում են բուժօգնությունից։ Ձեր հետագա քայլերը որո՞նք են։
- Բուժառուին մանրամասն բացատրվում է հնարավոր բացասական երևույթների մասին` հրաժարվելու դեպքում։ Երբ կոնկրետ քիմիաթերապիայից հրաժարվում է, և եթե ցուցված է բուժման ալտերնատիվ եղանակներ՝ ճառագայթային թերապիա կամ վիրահատություն, տվյալ մասնագետների հետ կատարվում է խորհրդատվություն։ Իսկ եթե հրաժարվում են բիոպսիայից, առաջարկվում է էքստիզիոն բիոպսիա, ոչ թե պունկցիոն, այլ հեռացման եղանակով, հյուսվածք ստանալով, որից շատերը չեն հրաժարվում, որքան ասեղային բիոպսիայի դեպքում է լինում։ Ներկա պահին բոլոր հետազոտություններն իրականացվում են սոնոգրաֆիայի հսկողությամբ` անգամ դժվարամատչելի մասերում: Եթե մասնագետը գտնում է, որ ինքը չի վնասի մեկ այլ օրգան բիոպսիայի ժամանակ, գնում է դրան, որի արդյունքում բավականին հեշտացել է մեր աշխատանքը: Երբ որովայնը չի հատվում, լապորասկոպիկ եղանակով կամ թեկուզ ասեղային եղանակով ստանում ենք նյութ, հիվանդներն էլ են շուտ վերականգնվում, մենք էլ մեր բուժումը կարողանում ենք շուտ սկսել։
-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:
- Բժշկագիտության մեջ իմ առաջին ուսուցիչը եղել է իմ հայրը` դոկտոր, պրոֆեսոր Ն.Լ.Ասլանյանը, որն իմ մյուս դասախոսներից զատ, ուսանողական տարիներին շատ է օգնել ինձ հասկանալ, թե ինչ է բժշկագիտությունը, բուժառուների հետ շփվելու եղանակը և մասնագիտական շատ այլ նրբություններ։ Նեղ մասնագիտացման մեջ ինձ համար ուսուցիչ կարող եմ համարել ավագ սերնդի մեր ֆանարջյանական ողջ թիմին. այստեղ ես աշխատում եմ շուրջ 20 տարի, օրդիանտուրան այստեղ եմ անցել, բոլոր բժիշկները, ում հետ աշխատել եմ, ինձ տվել են ավելին, քան պետք է մասնագետ դառնալու համար։ Շատ բան եմ սովորել պրոֆեսոր Հ.Մ. Գալստյանից, մեր բաժանմունքի վարիչից` պրոֆեսոր Գ.Խ.Բադալյանից. բոլորից էլ շատ բաներ եմ սովորել և շարունակում եմ սովորել, քանի որ բժշկությունը իր տեղում կանգնած չէ, և ամեն օր մի նոր բան կա սովորելու։
-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:
-Երիտասարդ կադրերը պրպտող են, ձգտող: Իրենց համար հիմա ավելի հեշտ է, քան մեր ուսանելու տարիներին էր. հիմա ինտերնետային դարում ամեն ինչ հասանելի է, վերապատրաստումներին կարող են առցանց հետևել, այսօր ամեն ինչ հեշտացել է, դարձել հասանելի։ Երիտասարդների մեջ կան շատ խոստումնալից կադրեր։
Իսկ ընդհանրապես ասելիքս սա է, որ բոլորը պարբերաբար հետազոտվեն, և երբ հիվանդությունը վաղ փուլերում է հայտնաբերվում, ավելի հեշտ է բուժումը: Ուռուցքները փոխվել են իրենց բնույթով, հին դեղորայքն այդքան էֆեկտիվ չէ, և կանխարգելիչ բուժման համար ցանկալի է ունենալ տարեկան մեկ կամ երկու ստուգում` թեկուզ սոնոգրաֆիա կամ ռենտգեն հետազոտություն, արյան անալիզ: Մեր հետևողական աշխատանքի շնորհիվ հիմա մարդիկ ավելի վաղ են դիմում բժշկի։
-Բժշկուհի´, որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:
-Կմաղթեմ, որ մեր հասարակությունը լինի ավելի ներողամիտ, բարեկիրթ, բժշկին դիմելու կուլտուրան բարձր մակարդակ ունենա, բժշկի հանդեպ հարգանքն ավելի մեծանա, որովհետև բժշկի ուսերին դրված է շատ մեծ պատասխանատվություն: Ճիշտ և գրագետ ախտորոշումից է կախված բուժման ճիշտ տակտիկան։ Բոլոր բժիշկներն էլ հասարակ մահկանացուներ են, ունեն անձնական խնդիրներ ու ներաշխարհ: Էական չէ, թե բժիշկը քանի կյանք է փրկում, բայց երբ մի փոքր բացթողում է լինում, դա, ցավոք, նրա համար դառնում է ճակատագրական: Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը: Ու նաև շատ կարևոր է հասկանալ, որ կյանքի ճանապարհը երկար և բարդ է, երբեմն էլ՝ չհուսադրող, սակայն պետք է գիտակցել, որ երբեք և ոչ մի այլ երկրում չես գնահատվի այնպես, ինչպես քո հայրենիքում։ Եվ թող երբեք չմարի ձգտումն ու հավատը, և, հավատացեք, մշտապես հաջողությունը կժպտա:
View items...
Առողջ և գրավիչ ժպիտը յուրաքանչյուր մարդու հաջողության գրավականն է
Գեղեցիկ ժպիտ, սպիտակ և փայլուն ատամնաշար ունենալը համարվում է առաջնային, իսկ դա ոչ միայն բնության պարգև է, այլ նաև անհատի կողմից անձնական հիգիենայի ամենօրյա իրականացման արդյունք, որը էսթետիկ հմայք է հաղորդում յուրաքանչյուրիս: Ատամնաշարի և բերանի խոռոչի հիգիենային հետևելու և մեզ հետաքրքրող այլ հարցերի սպառիչ պատասխանները ստացանք ԵՊԲՀ Թերապևտիկ և ընտանեկան ստոմատոլոգիայի ամբիոնի դասախոս, Երևանի թիվ 1 համալսարանական ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկայի երիտասարդ բժիշկ-ստոմատոլոգ ԲԻԱՅՆԱ ՀՈՎԵՅԱՆԻՑ, ով հոգատար ու բարեհամբույր է իր պացիենտների նկատմամբ և ամեն մեկին յուրովի մոտեցում է ցուցաբերում:
-Տիկին Հովեյան, ինչպե՞ս և ինչու՞ ընտրեցիք հենց ատամնաբույժի մասնագիտությունը։
-Դեռ վաղ մանկուց շատ եմ սիրել բժշկությունը: Երբ տատիկիս վիրահատել էին, և նրան տանը վիրակապող էր հարկավոր, այդ դերը մեծ պատասխանատվությամբ ստանձնել էի ես՝ լինելով ընդամենը 13 տարեկան: 2002թ.-ին ընդունվել և 2007թ.-ին ավարտել եմ Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանը, որից հետո երկու տարի ուսանել օրդինատուրա` ընտանեկան ստոմատոլոգիա բաժնում: Անչափ երախտապարտ եմ ծնողներիս, ովքեր չխնայեցին ոչինչ, որպեսզի լիարժեք ուսում ստանամ: Հատկապես երախտապարտ եմ հորս, ում հորդորով էլ ընտրեցի բժիշկ-ստոմատոլոգի մասնագիտությունը: Իհարկե, շատ շնորհակալ եմ ամուսնուցս, ով ոչ միայն չխոչընդոտեց, այլև մինչ օրս աջակցում և նպաստում է իմ կարիերայի առաջընթացին:
- Հասարակության մեջ միշտ եղել է և կա ատամնաբույժին այցելելու վախի զգացումը: Կարո՞ղ ենք վստահորեն ասել, որ արդի ստոմատոլոգիայում բացառապես ցավային զգացում չի կարող լինել պացիենտի մոտ: Ընդհանրապես այսօր ի՞նչ նորագույն մեթոդներ են կիրառվում:
-Միանշանակ կարող եմ հավաստել, որ գիտությունն արագ տեմպերով է առաջ ընթանում, և մենք այսօր ունենք արդի լավագույն դեղամիջոցները, որոնք շատ լավ ազդեցություն են ներգործում, ունեն թմրեցնող հատկություն, ու ցավ հասկացողությունը գործնականում պացիենտների մեծամասնության մոտ բացակայում է: Իհարկե, լինում են դեպքեր, երբ պացիենտի մոտ առկա են լինում թարախային պրոցեսներ, հյուսվածքների անատոմիական առանձնահատկություններ և այլ երևույթներ, որոնք խոչընդոտում են լավ անզգայացմանը: Պարզապես մեր հասարակության մեջ առկա է <<սպիտակ խալաթի>> նկատմամբ վախի, այսպես ասած, ախտանիշը, որը, ինձ թվում է, վերանում է բժշկի մոտ առաջին իսկ այցելությունից հետո, եթե բժիշկը ուշադիր, հոգատար վերաբերմունք և ճիշտ մոտեցում է ցուցաբերում:
-Բժշկուհի, սովորաբար մարդիկ ատամները խոզանակում են օրը երկու անգամ: Դա կարո՞ղ է դառնալ առողջ ատամնաշար ունենալու երաշխիք:
-Նշեմ, որ ընդհանրապես օրվա ընթացքում ատամների երկանգամյա խոզանակումը կլինի բավարար, եթե այն ճիշտ կատարվի: Մեր նպատակներից մեկն այն է, որ մեր պացիենտներին միշտ տեղեկացնենք ատամների խնամքի ճիշտ մոտեցման, ճիշտ խոզանակման մասին: Անչափ կարևոր է ամեն անգամ սնունդ ընդունելուց հետո բերանի խոռոչի ողողում կատարել թեկուզ պարզ ջրով, որպեսզի սննդի մնացորդները չմնան բերանի խոռոչում և չբերեն ատամնաքարերի ու ատամնափառերի առաջացման: Իսկ ամեն ուտելուց հետո ատամներ լվանալը արդեն պարտադիր չէ: Բացի այդ, յուրաքանչյուր մարդ տարին գոնե երկու անգամ` 6 ամիսը մեկ, պրոֆիլակտիկ նպատակներով պետք է այցելի բժիշկ-ստոմատոլոգին` ատամնաքարերի և ատամնափառերի հեռացման համար, որպեսզի ատամների հետագա տնային խնամքը նպատակին ծառայի:
-Որո՞նք են լնդային արնահոսությունների պատճառները:
-Լնդային արնահոսության խնդիրը, ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում, լայն տարածված է: Դրդապատճառները վերը նշված խնդիրներն են, այսինքն` ոչ ճիշտ լվանալը, չհետևելը ատամների խնամքին և, առհասարակ, ստոմատոլոգին չայցելելը: Դա նշանակում է, որ մեր հասարակության մեջ պետք է ձևավորվի այն մտածելակերպը, որ, ինչպես արդեն ասացի, անհրաժեշտ է գոնե տարվա մեջ երկու անգամ կատարել ատամնաքարերի և ատամնափառերի հեռացում: Չմոռանանք, որ դրանք նույնպես նպաստում են լնդային հիվանդությունների առաջացմանը, իսկ առողջ ատամների երկարատև գոյատևման համար անհրաժեշտ են ամուր և առողջ լնդեր: Պետք է հասարակության մեջ ձևավորվի բժշկին ժամանակին դիմելու կուլտուրան, որպեսզի բուժման հետագա գործընթացը լինի ավելի մատչելի ու ոչ բարդ: Բարեբախտաբար, այդ առումով մեզ մոտ դրական միտում է նկատվում, և հուսանք, որ մոտ ապագայում ավելի լավ է լինելու:
-Բերանի խոռոչի հետ կապված ի՞նչ խնդիրներով են ավելի շատ դիմում Ձեզ:
-Քանի որ ես թերապևտ-օրթոպեդ եմ, ինձ դիմում են ռեստավրացիաների, լնդերի բուժման օրթոպեդիկ կոնստրուկցիաների պատրաստման, վերանորոգման և մի շարք այլ ստոմատոլոգիական խնդիրների բուժման համար: Ատամի թեկուզ փոքրիկ կարիեսի կամ մեկ ատամի բացակայություն դեպքում ինչքան շուտ դիմեն, այնքան բուժման գործընթացը կլինի և ավելի քիչ ժամանակատար, և ավելի մատչելի, քանի որ խնդիրը գնալով բարդանալու է: Ես չեմ քարոզում պացիենտների շատացման նպատակով, ուղղակի զգուշացնում եմ նրանց, որ ուշ թե շուտ պետք է կանգնեն ատամները բուժելու կամ վերականգնելու խնդրի առաջ, քանի որ, այսպես ասած, չեն մնալու առանց ատամների:
Իսկ որպես վերջաբան կցանկանամ հորդորել, որ մեր հասարակությունը լրջորեն մոտենա բերանի խոռոչի հետ կապված նույնիսկ չնչին խնդրին և հետևի դրա խնամքին, որպեսզի գործը չհասնի նաև աղեստամոքսային տրակտին, որն էլ կարող է առաջացնել մի շարք հիվանդություններ՝ ստամոքսի գաստրիտ, էռոզիա, խոց և այլն: Յուրաքանչյուր կին մեծ ուշադրություն է դարձնում իր անձնական հիգիենային, հետևում է իրեն, բայց, ցավոք սրտի, այսօր իմ շրջապատում նկատվում է այն վատ երևույթը, երբ ամեն ինչ անում են խնամված երևալու համար, սակայն իրենց ատամների մասին չեն հոգում: Բոլորս էլ գիտակցում ենք, որ առողջ և գրավիչ ժպիտը յուրաքանչյուր մարդու հաջողության գրավականն է: Ժպտացե՛ք, և թող ոչինչ չխանգարի ձեր գեղեցիկ ժպիտին:
Թող մեր հասարակությունը մի քիչ ավելի զգոն լինի իր առողջության նկատմամբ
Անհատի աչքերը, հայացքը սերտորեն կապված են նրա խոսքի հետ, մենք աչքերով ենք գնահատում մարդկանց, զգում նրանց վերաբերմունքը շրջապատող երևույթների նկատմամբ, միաժամանակ տեղեկատվություն հաղորդում մեր մասին: Աչքերը հոգու հայելին են.... Այն ամենը, ինչ կատարվում է մարդու սրտում, միանգամից արտացոլվում է աչքերի մեջ: Ուստի բնական է, որ անչափ կարևորվում է աչքերի խնամքը:
Աչքերի բորբոքային հիվանդությունները շատ տարածված են, և դրանց ախտանշանները կարող են շատ նման լինել միմյանց, ուստի ոչ բոլորն են ի վիճակի տարանջատել դրանք: Այս և այլ հարցերի շուրջ ծավալվեց մեր զրույցը Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի բորբոքային հիվանդությունների բաժանմունքի ակնաբույժ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, Աչքի բանկի տնօրեն ԱՆԻ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ հետ: Բժշկուհի, ով ոչ միայն իր գործի մեծ գիտակ է, այլ նաև բավականին բարեհամբույր կին, հաճելի զրուցակից, ով կյանքում առաջնորդվում է ազնիվ լինելու սկզբունքով և իր մասնագիտական բարձր որակների ու ազնվության համար վայելում հիվանդների վստահությունը։
-Տիկին Համբարձումյան, կխնդրեինք խոսել այն մասին, թե ակնաբուժական վիրահատական ինչպիսի նորագույն մեթոդներ են կիրառվում ձեր բաժանմունքում, և ինչքանո՞վ է նման վիրահատությունների արդյունավետությունը բարձր:
- Արդեն մոտ մեկ տարի է, ինչ Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը ձեռք է բերել <<Վերիոն>> անվանումով սարքը, որի շնորհիվ կատարվում է կատարակտի վիրահատության համար տեղադրվող լինզաների ճշգրիտ հաշվարկում: Ընդ որում, այդ սարքը թույլ է տալիս նաև որոշել ավելի ճշգրիտ կտրվածք անելու տեղը, ինչպես նաև հաշվարկում է, թե լինզաները ինչ առանցքով պետք է տեղադրվեն: Չպետք է մոռանալ, որ յուրաքանչյուր անհատի համար կատարվում է հատուկ հաշվարկ, որն էլ մեզ թույլ է տալիս խուսափել հիվանդների մոտ հետվիրահատական աստիգմատիզմ առաջանալուց: Իսկ այն պացիենտների համար, որոնք մինչև վիրահատական միջամտությունն ունեցել են աստիգմատիզմ ու թորիկ (աստիգմատիզմը շտկող) լինզայի կարիք ունեն, կատարվում է ճշգրիտ հաշվարկ, և վերացվում է աստիգմատիզմը: Նշեմ, նաև, որ մեզ մոտ արդեն մի քանի տարի է, ինչ իրականացվում է թափանցիկ կերատոպլաստիկայի վիրահատությունը, իսկ վերջին տարիներին կատարվում նաև կերատոպրոտեզավորում և շերտավոր կերատոպլաստիկայի վիրահատություն: Վերջինիս դեպքում փոխվոմ են եղջերաթաղանթի ներքին և արտաքին շերտերը: Ի դեպ, դրանք իրականում տարբեր վիրահատություններ են համարվում:
-Բժշկուհի, տեղյակ ենք, որ Աչքի հյուսվածքների բանկի տնօրենն եք: Խնդրում ենք մի փոքր պատմել, թե ինչ գործունեություն է ծավալում Աչքի բանկը:
-Աչքի հյուսվածքների բանկը ձևավորվել է շատ վաղուց` դեռևս 1979 թվականին` առողջապահության նախարար Էմիլ Սամսոնի Գաբրիելյանի հրամանով: Ես այս պահին տեղյակ չեմ` այդ հրամանը համարվո՞ւմ է վավեր, թե ոչ, բայց Աչքի հյուսվածքների բանկ ունեցել ենք միշտ: Իսկ դրա գործունեության նպատակը հիմնականում հյուսվածքների հայթայթումն է, կոնսերվացիան (պահածոյացում) և, իհարկե, մատակարարումը: Նշեմ, որ հյուսվածքների հայթայթումը Հայաստանի պայմաններում բավականին բարդ գործընթաց է, որովհետև օգտագործվում է մահացած մարդու եղջերաթաղանթը, որն իրականացվում է ամբողջ աշխարհում: Հայաստանում գործում է տրանսպլանտացիա կատարելու օրենքը, սակայն դիակից եղջերաթաղանթ վերցնել կարող ենք միայն մահացածի հարազատների թույլտվությամբ: Իսկ մեր ազգի մենթալիտետն այնպիսին է, որ այդ ծանր կորստի դեպքում անչափ դժվար, գրեթե անհնարին է ստանալ նրանց թույլտվությունը: Այդ իսկ պատճառով եղջերաթաղանթի հայթայթման նպատակով մենք համագործակցում ենք Վաշինգտոնի <<Սայթ ԼայՖ>> Աչքի բանկի հետ, որին տալիս ենք մեր պատվերները: Մյուս հյուսվածքներից է սկլերան, որը նույնպես վերցվում է մահացած մարդուց: Ինչ վերաբերում է մյուս հյուսվածքին` ամիոտիկ թաղանթին, ապա մեր հիվանդանոցը պայմանագիր է կնքել Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտի հետ, և այնտեղից մեզ հատկացնում են հարպտղային թաղանթ, այսինքն` ամբողջական թաղանթը, որը պարունակում է և ամիոն, և խորիոն ու հատուկ մշակում անցնելուց հետո ենթակա է օգտագործման: Այն ունի հակավիրուսային և հակաբակտերիալ հատկություններ, լավացնում է ռեգեներացիան, նվազեցնում բորբոքումը և նպաստում նորագոյացած անոթավորման հետզարգացմանը, նաև պարունակում է աճման ֆակտորներ: Եղջերենու 0,5-1,0մմ թափածակումների դեպքում կատարվում է ամիոտիկ մեմբրանի տրանսպլանտացիա` աչքը փրկելու, միգուցե նաև հետագայում տեսողություն ստանալու նպատակով:
Երբ 2004 թվականին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Աչքի բանկում վերապատրաստվում էի, տնօրենը մի փոքրիկ <<քեյսի>> մեջ հավաքեց անհրաժեշտ եղջերաթաղանթի հյուսվածքները: Երբ հարցրեցի, թե ինչու և ուր է այդպես տանում. չէ որ դա նորմայից դուրս էր համարվում (այդպես չեն մատակարարում), նա պատասխանեց, որ գնում է դպրոց` երեխաներին դասախոսություն կարդալու: Կցանկանայի, որ մեր բնագավառում էլ Հայաստանում գործեր այդ դպրոց ասվածը, որպեսզի այդ ամենի մասին մեր ազգաբնակչությունը տեղեկացվեր և ավելի թեթև նայեր դոնոր հանդիսանալու հանգամանքին:
-Իսկ ինչպիսի՞ տպավորիչ վիրահատություններ կհիշեք:
-Ամենատպավորիչ վիրահատություններն ինձ համար եղել են այն ժամանակ, երբ վիրահատական գործունեության մեջ արել եմ առաջին քայլերս. առաջին կատարակտան, առաջին կերատոպլաստիկան: Դրանք, իհարկե, առանձնահատուկ չէին. նախկինում շատ էին կատարվում, բայց երբ առաջին անգամ վիրահատությունը դու ես կատարում ամբողջությամբ ինքնուրույն, և դրա արդյունքը բավականին լավն է լինում, այն կարող է դառնալ քեզ համար ամենատպավորիչը: Իսկ այս օրերին, երբ արդեն ունես տարիների աշխատանքային փորձ, տպավորիչ վիրահատություններ կարող են դառնալ ակնաբուժության մեջ նորամուծությունները, նորարարությունները, որոնց շարքում կարող եմ նշել, օրինակ, շերտավոր կերատոպլաստիկան, կերատոպրոտեզավորումը, ինչն արդեն մի քանի տարի է` իրականացվում է մեր հիվանդանոցում:
-Վիրահատությունից հետո երաշխավորվո՞ւմ է, որ հիվանդի մոտ նույն ախտանիշը չի կրկնվի։
-Կատարակտի դեպքում կարող ենք երաշխավորել, որ այն հետագայում չի կրկնվի: Տեսողության անկում կատարակտի վիրահատությունից հետո կարող է լինել այն դեպքում, եթե, իհարկե, պացինետը մեկ այլ հիվանդությամբ է տառապում, այսինքն` գլաուկոմա կամ ցանցաթաղանթի վրա ինչ-որ դիաբետիկ կամ դեգեներատիվ փոփոխություններ ունի: Բայց եղջերաթաղանթի փոխպատվաստման դեպքում ուղղակի անհեթեթություն կլինի երաշխավորել, որ այն նորից չի կրկնվի, որովհետև դա կատարվում է մեկ այլ մարդուց վերցրած բիոմատերիայից, ուստի չի բացառվում օտարումը: Այնպես որ` ամբողջ աշխարհում իրեն հարգող ոչ մի բժիշկ չի կարող հարյուր տոկոսանոց երաշխիք տալ:
- Բժշկուհի, արդյոք կարողանո՞ւմ եք համատեղել աշխատանքը վերապատրաստումների հետ:
-Այո, իրականում ես կարողանում եմ աշխատանքը համատեղել վերապատրաստումների հետ ու նաև ժամանակ եմ հատկացնում իմ ընտանիքին:
-Իսկ որպես վերջաբան` ո՞րն է տեսողության պահպանման Ձեր լավագույն բանաձևը:
- Ցանկություններիցս մեկն այն է, որ մենք կարողանանք Հայաստանում եղջերաթաղանթ հայթայթել, իսկ դրա համար էլ անհրաժեշտ է համապատասխան քարոզ իրականացնել: Կցանկանամ նաև, որ մեր հասարակությունը մի քիչ ավելի զգոն լինի իր առողջության նկատմամբ, ժամանակին դիմի մասնագետներին նույնիսկ այն դեպքերում, երբ ինչ-որ թեթև անհանգստացնող առողջական խնդիր ունի: Վերջապես մեր ժողովրդի մտածելակերպը պետք է հասունանա, և նա պիտի հասկանա, որ տարին գոնե ամենաքիչը մեկ անգամ պետք է պրոֆիլակտիկ նկատառումներով հետազոտությունների ենթարկվի: Ընդ որում, միայն աչքերի մասին չէ խոսքը: Սակայն, ցավոք, շատերը բժշկի են դիմում այն դեպքերում, երբ խնդիրն արդեն շատ է բարդացել: Առողջ եղեք, գնահատեք ինքներդ ձեզ:
Բժշկի աշխատանքի ամենաբարձր գնահատականը՝ սեփական արդյունքներով ուրախացնելն ու ուրախանալն է
Մարդիկ տարբեր միջոցներ են կիրառում՝ իրենց արտաքինն օր օրի ավելի գեղեցիկ տեսնելու համար։ Վերջերս գեղեցիկին ձգտելու մղումն էլ ավելի մեծ թափ է առել՝ մարդիկ չեն վախենում վիրահատական միջամտությունների ենթարկվել, միայն թե իրենց երազած արտաքինն ունենան։ Ուրախալի է, որ այդ ամենին զուգահեռ զարգանում է նաեւ ժամանակակից բժշկությունը՝ առաջարկելով առողջական խնդիրների նորանոր լուծումները։
«Արմենիա» բժշկական կենտրոնի դիմածնոտային վիրաբուժության բաժանմունքում իրականացվում են ոչ միայն մարդկանց արտաքին գեղեցկությունն ապահովող վիրահատական ու բուժական միջամտություններ, այլեւ բազմաթիվ վերականգնողական եւ բնածին, ինչպես նաեւ ձեռքբերովի արատների վիրահատական ուղղումներ։
Բաժանմունքը գործում է 1995 թվականից։ Այստեղ իր համեստությամբ ու խոսուն գործերով աչքի է ընկնում դիմածնոտային վիրաբույժ Արթուր Խաչատրյանը։ Նա իր ձեռքբերումները կապում է բաժանմունքի վարիչ Արթուր Պապիկյանից ուսանած ու նրա օրինակով հմտացած լինելու հետ։ Առանձնահատուկ ուշադրությամբ է հետեւում իր հիվանդներին, առանց նեղսրտելու բացատրում նրանց առողջության ու գեղեցկության վերականգնման հետ կապված բոլոր ցուցումների մասին։ Վիրաբույժն անդամակցում է «Ստոմատոլոգիական կրթություն և գիտություն ասոցիացիային», «Հայաստանի ստոմատոլոգների ասոցիացիային», «Հայ ստոմատոլոգների միությանը» եւ «Դիմածնոտային և բերանի խոռոչի վիրաբույժների հայկական ասոցիացիային»,հանդիսանում է «Երիտասարդ հետազոտողների միության» հիմնադիր անդամ։ Չնայած իր երիտասարդ տարիքին՝ հեղինակ է արդեն 2 գիտական աշխատության։
Ներկայացնում ենք Bestgroup.am-ի հետ բժիշկի հետաքրքիր ու բազմաբնույթ զրույցը։
- Ինչո՞վ է առանձնահատուկ Ձեզ համար Ձեր մասնագիտությունը՝ դիմածնոտային վիրաբուժությունը։
- Դեռ 10-րդ դասարանում հենց այս բաժանմունքում վիրահատվել եմ, խնդիր ունեի ծնոտի հետ կապված՝ նորագոյացություն կար, հեռացրեցին։ Այդ օրվանից սկսած այս բաժանմուքն ինձ համար հոգեհարազատ միջավայր դարձավ։ Հետագայում նաեւ ինքնաբերաբեր ընտրեցի դիմածնոտային վիրաբույժի մասնագիտությունը։ Շատ եմ սիրում մասնագիտությունս։ 2009 թվականից այս բաժանմունքում եմ։
-Շա՞տ են Ձեզ դիմում։
Բավականին։ Եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ այսօր Հայաստանում դիմածնոտային վիրաբույժները շատ են, ուստի նրանցից ամեն մեկին պետք է որ քիչ քանակությամբ հիվանդ բաժին ընկնի, ապա ես դժգոհ չեմ։ Ինձ մոտ բավականին շատ է հաճախելիությունը։
- Ի՞նչ խնդիրներով են հիմնականում դիմում Ձեզ։
Դիմածնոտային, ինչպես նաեւ պարանոցի տարատեսակ խնդիրներով՝ սկսած բորբոքային հիվանդություններից, նորագոյացություններից, պլաստիկաներից, մինչեւ ատամների, բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի և ծնոտոսկրերի տարատեսակ խնդիրների հետ կապված վիրահատական միջամտությունների, ինչպես նաև ատամնային իմպլանտացիայի համար։
- Կա՞ն այնպիսի վիրահատություններ, որոնք բացառապես Ձեր բաժանմունքում են իրականացվում։
Մենք ունեն մեթոդ եւ սարք, որի օգնությամբ կատարում ենք ծնոտների տարբեր արատների վերականգնում՝ ատամից ստացված ոսկրանյութի միջոցով։ Օրինակ՝ հիվանդը դիմում է մեզ, ունի ծնոտոսկրերի հետ կապված խնդիր, որի վերացման համար անհրաժեշտ է իրականացնել ոսկրային տրանսպլանտացիա, եւ բացի այդ, զուգահեռ առկա է հեռացման ենթակա ատամ։ Այս դեպքում մենք խնդրի վերացման համար օգտագործում ենք ոսկրային պատվաստանյութը, որը ստանում ենք հեռացված ատամից։ Ունենք սարք, որը ատամից ստանում է այդ պատվաստանյութը, այն միակն է Հայաստանում։ Մինչեւ հիմա հայտնի ոչ մի ոսկրային պատվաստանյութով իդեալական արդյունք չի ստացվել՝ ծնոտների դեֆեկտը վերացնելու գործառույթով, բոլորն էլ ունեն թերություններ։ Այդ պատվաստանյութերի մի մասը չափազանց թանկ են հիվանդների համար, մյուսները ունեն զգալի որակական խնդիրներ։ Մենք օգտագործում ենք սեփականը, քանի որ այն մեծ առավելություն ունի այն առումով, որ կողմնակի ազդեցություններ չի ունենում։ Այս սարքն, իհարկե, լայն կիրառում ունի, օգտագործում ենք կիստաների հեռացման, տարբեր ոսկրային արատների վերացման, հայմորյան ծոցերի հատակի բարձրացման, տարատեսակ ոսկրային աուգմենտացիաների և այլ միջամտությունների ժամանակ։
Տեղեկացնեմ նաեւ, որ մեր բաժանմունքում կատարում ենք ծնոտի ռեկոնստրուկտիվ վիրահատություն՝ նորագոյացությունների հեռացումից հետո։ Նորագոյացության հեռացումն ու ռեկոնստրուկցիան կատարվում է միաժամանակ։ Օրինակ՝ եթե անհրաժեշտ է ծնոտի կեսի, կամ մի մասը, անգամ ամբողջ ծնոտի հեռացում կատարել, միաժամակ կատարում ենք փոխպատվաստում ոտքի, կողոսկրի կամ այլ ոսկորից վերցված հյուսվածքի միջոցով։ Մենք փորձում ենք այնպիսի հյուսվածք վերցնել, որպեսզի փոխպատվաստման դեպքում այն լիարժեք գործի, այդ իսկ պատճառով ոսկրային հյուսվածքը վերցնում ենք անոթի հետ միասին՝զարկերակի ու երակի։ Այն փոխպատվաստելիս միացնում ենք պարանոցի տարբեր անոթների հետ, որպեսզի այդ նոր տրանսպլանտատը լինի լիարժեք արյունամատակարարված հյուսվածք։ Դա ամբողջ աշխարհում համարվում է գերժամանակակից մոտեցում։ Այս բացառիկ վիրահատությունների նախաձեռնողը բաժանմունքի վարիչն է ու իրականացվում է թիմային աշխատանքի շնորհիվ։ Հնարավոր է, որ մեկ վիրահատության ժամանակ բժիշկների 3 խումբ աշխատի։ Մի խումբը հեռացնի ուռուցքը, մյուսը վերցնի փոխպատվաստման ենթակա հյուսվածքը, մյուս խումբն էլ արդեն տեղադրի այն՝ խոշորացման տակ կատարելով անոթների բերանակցում։
- Խոսեցիք առավելությունների մասին, կխոսե՞ք նաեւ խնդիրների մասին, որոնց դուք հանդիպում եք Ձեր գործունեության ժամանակ։
Ամենից առաջին խնդիրն այն է, որ ունենք բժիշկների վերապատրաստման ու կատարելագործման խնդիր։ Բժիշկները ցանկություն ունեն, սակայն հնարավորություն չունեն կատարելագործվելու՝ լրացնելու իրենց մասնագիտական բացերը։ Այս հարցում շատ կարեւոր են արտասահմանյան համագործակցությունները։ Հայաստանում որեւէ բժիշկ չի կարող այստեղի գիտելիքներով միշտ աշխատել, եթե նա չփորձի արտասահմանյան փորձը ներդնել, ուղղակի ճահճացած վիճակում կհայտնվի։
Ես փորձում եմ հնարավորինս շատ արտասահմանյան գործընկերներ ձեռք բերել, սակայն խիտ գրաֆիկիս պատճառով չեմ հասցնում հաճախակի մեկնել վերապատրաստման։ Առաջիկա տարվա ընթացքում պատրաստվում եմ այցելել մի քանի երկիր՝ իրականացնել փորձի փոխանակում, ձեռք բերել գործընկերներ, եւ տարբեր հիվանդանոցներում հաղորդակցվել մեր ոլորտի մասնագետների հետ։
Ունենք նաեւ տեխնոլոգիաների հագեցվածության խնդիր։ Բուժկենտրոնները թերի են սարքավորումների առումով, մասնավոր կլինիկաները ինչքան էլ հագեցած լինել, չունեն համապատասխան մասնագետները։
-Դուք կատարում եք նաեւ պլաստիկ վիրահատություններ։ Բացի ավանդական հայկական քիթը հոլիվուդյան փոքրիկ քիթիկների փոխելուց, էլ ինչպիսի՞ պլաստիկ վիրահատություններ եք անում։
Պլաստիկ վիրահատությունների մասին խոսելիս՝ առաջինը հենց քթի վիրահատությունն է աչքիդ առաջ գալիս։ Հայաստանում քթի պլաստիկ վիրահատություն կատարում են ոչ միայն դիմածնոտային վիրաբույժները, այլեւ պլաստիկ եւ ԼՕՌ վիրաբույժները։ Համադրելով այս բոլոր մասնագետների տվյալները՝ տեսնում ենք, որ քթի պլաստիկան ամենից շատն է իրականացվում Հայաստանում։ Պետք է հաշվի առնենք նաեւ մեր քթերի ազգային առանձնահատկությունները, ուղղակի այս վիրահատությունները չեն պակասում։
Քթից հետո դիմում են ականջների փոքրացման կամ լոշտակության վերացման համար։ Կատարում ենք նաեւ արատների վերացում։ Լինում է ականջի բացակայություն, հազվադեպ հանդիպող է, բայց այդ թերությունն էլ ենք վերացնում։
Կատարում ենք դեմքի մաշկի ձգում, դեմքի տարբեր հատվածների լիֆտինգներ՝ սեփական հյուսվածքներով եւ արհեստական նյութերով։ Իրականացնում ենք նաեւ շրթունքների մեծացում։ Այս միջամտությունների համար վերջին 2 ու կես տարում դիմելիությունն ավելացել է։ Շեշտեմ, որ պլաստիկ վիրահատություն իրականացնելու համար ինձ համար կարեւոր է այն, որ ես օգնեմ այն պացիենտներին, ովքեր ունենք դրա իրական կարիքը։
Ցանկացած տեսակի իմպլանտների տեղադրում ենք կատարում։ Բարդ իմպլանտացիայի ժամանակ կատարում են ոսկրային աուգմենտացիայի տարատեսակ վիրահատություններ։ Շատ են հարցնում՝ բա՞ որ իմպլատը չկպնի։ Պատասխանեմ, որ այսօր նման խնդիր չկա, քանի որ ժամանակակից բոլոր իմպլանտները բիոիներտ են և հաջողության բարձր տոկոսները պայմանավորված են իրավիճակի ճիշտ գնահատականից, իմպլանտացիայի մեթոդի ընտրությունից և իհարկե մասնագետի փորձից։
-Եղե՞լ է Ձեր պրակտիկայում, որ հիվանդը դժգոհ լինի Ձեզանից զուտ այն պատճառով, որ դուք պարզապես չեք ցանկանում վիրահատել նրան։
Մինչեւ հիվանդի հետ աշխատելը, ես բավական երկար ժամանակ նրա հետ խոսում եմ եւ բացատրում, թե մենք ինչ կարող ենք իրեն տալ։ Այդ խոսակցության ժամանակ փորձում եմ հասկանալ, թե ինչ է հիվանդն ինքն ուզում, սպասում ինձնից։ Այսօր շատ հիվանդներ, որոնք ունենք բավականին դժվար էսթետիկ քթեր, ուզում են վիրահատությունից հետո նրանց քիթը, ինչպես իրենք են ասում, դառնա «պուճուրիկ հոլիվուդյան քիթիկ»։ Իսկ շատ հաճախ վիրահատությունից առաջ էլ պարզ է, որ իրենց ուզածը չի կարող լինել։ Ինձ համար ամենակարեւորն այն է, որ հիվանդը մինչ վիրահատությունն ինձ հետ համագործակցի եւ ենթարկվի իմ առաջարկած պայմաններին, ինչի արդյունքում մենք կունենանք նախավիրահատական համաձայնություն։ Մենք մոդելավորում ենք, իհարկե, պացիենտի քիթը՝ համակարգչի օգնությամբ, ցույց ենք տալիս, թե մոտավորապես ինչ ձեւի քիթ պետք է լինի, բայց փորձը ցույց է տալիս, որ ցույց տվածը եւ վիրահատությունից հետո ստացվածը երբեմն չի գոհացնում այցելուին, որովհետեւ մինչ մոդելավորման ժամանակ հաշվի չի առնվում մաշկի հաստությունը, դիմագծերի, դիմախաղի մկանների տարբեր փոփոխություները եւ այլն, ինչը շատ կարեւոր նշանակություն ունի։ Այն հիվանդը, որն ինձնից պահանջում է բավականին մեծ ու ֆանտաստիկ արդյունքներ, իսկ ես վստահ եմ, որ այդ արդյունքները չեմ բավարարելու, ուղղակի չեմ վիրահատում։ 15 այցելուից 1-2-ին մերժում եմ հենց այդ պատճառով։ Մերժում եմ վիրահատել նաեւ այն պատճառով, որ, օրինակ, աղջիկներ կան, որ գալիս են քթի վիրահատության համար եւ հաշվի չեն առնում, որ իրենց դեմքի ոչ համահունչ տեսքը քթով չէ պայմանավորված, իրենք առհասարակ տգեղ դիմագծերով կարող են լինել, իսկ քթի վիրահատությունը հնարավոր է ոչինչ չփոխի նրանց դեմքի վրա։ Այս ոլորտում մի փոքր էլ հոգեբանական պահ կա՝ հաճախ աղջիկներ են գալիս, որ գեղեցիկ են ու գեղեցիկ քթի վրա ցանկանում են մինիմալ փոփոխություններ անել, իսկ այդ աշխատանքն ավելի բարդ է, քան տգեղ քիթ վիրահատելը։ Լինում են նաեւ պացիենտներ, որ ես գիտեմ՝ ինչ էլ անեմ, նրանք դժգոհ են լինելու ինձնից, իրենց հետ չեմ աշխատում պարզապես։
- Ի՞նչ տրամադրությամբ եք մտնում վիրահատարան, ի՞նչ եք անում մինչ վիրահատարան մտնելը։
Շատ բարձր տրամադրությամբ եմ մտնում վիրահատարան։ Սկզբից ստանդարտ գործողություններ եմ կատարում՝ բոլոր վիրաբույժների նման ախտահանում եմ ձեռքերս, հագնում եմ համապատասխան համազգեստս ու մտնում եմ վիրահատության։ Ընթացքում նախընտրում եմ հանգիստ երաժշություն լսել։ Տրամադրությունս էլ ավելի է բարձրանում վիրահատության ավարտին, երբ տեսնում եմ, որ հասել եմ նախապես պլանավորած արդյունքին։
- Ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը։
Կուզեմ, որ առհասարակ Հայաստանում ավելի բարձր գնահատեն բժիշկի աշխատանքը, որովհետեւ այն այսօր մի տեսակ հետին պլան է մղվել։ Մարդիկ գալիս են մեզ մոտ այն տրամադրությամբ, կարծես եկել են մեքենա վերանորոգողի մոտ։ Կուզեի՝ այս հոգեբանությունը մարդկանց միջից դուրս գար։ Մեծ ցանկություն ունեմ, որ մարդիկ հասկանան, որ բժիշկը սթրես է ապրում ամեն հիվանդի հետ միասին, մի քանի անգամ ավելի մեծ սթրես է ապրում արդեն վիրահատության ժամանակ։ Խելացի մարդն ու բժիշկը միշտ նժարի վրա է դնում իր կողմից մարդուն տված վնասն ու օգուտը։ Ինչքան էլ ասում են, որ վիրաբույժները սառնասիրտ են, դա այնքան էլ այդպես չէ, իրենք սառնասիրտ են գործի մեջ, սակայն կյանքում առհասարակ բարի մարդիկ են։
Ինչ սիրում եք, դա արեք եւ ինչ անում եք, դա սիրեք. չեմ սիրում ոչ ոքի սթրեսի ենթարկել
Բժշկությունում ոչ ինվազիվ ախտորոշման ասպարեզում ուլտրաձայնային հետազոտությունը (ՈՒՁՀ, սոնոգրաֆիա) ամենաինֆորմատիվ մեթոդներից է: Այն լայնորեն կիրառվում է ամենատարբեր հիվանդությունների ախտորոշման համար, ինչին նպաստում են հետազոտման արդյունքների ճշգրտությունը, մեթոդի մատչելիությունը, հակացուցումների բացակայությունը: Հետազոտության ժամանակ կիրառվող ուլտրաձայնային ալիքների չափաքանակն անվնաս է մարդու առողջությանը: Ուլտրաձայնային հետազոտությունը կիրառվում է հիվանդությունների ախտորոշման, ախտաբանական գործընթացի պարբերական հսկողության եւ բուժման արդյունքների գնահատման նպատակով:
Ուլտրաձայնային հետազոտությունը հատկապես կարեւոր է հղիության հսկողության ժամանակ։ Այն մեծ քանակությամբ ինֆորմացիա է տալիս դեռ չծնված պտղի զարգացման մասին։ Ուստի Մոր եւ Մանկան Առողջության Պահպանման Գիտահետազոտական կենտրոնում հատուկ տեղ են հատակացնում ուլտրաձայնային հետազատությանը։ Այս կենտրոնում արդեն 27 տարի է ուլտրաձայնային հետազոտության պատասխանատուներից է բժիշկ-սոնոգրաֆիստ Նելլի Հովհաննիսյանը։ Նա իր այցելուներին դիմավորում է անկեղծ ժպիտով ու հոգատար հայացքով։ Ամեն հղիին առանձնահատուկ ուշադրությամբ է հետազոտում եւ որպես իր հարազատի վերաբերվում։ Բժշկուհու աշխատասենյակի պատին գրված է նրա աշխատելու կարգախոսն անգլերենով՝ «Ինչ սիրում եք, դա արեք եւ ինչ անում եք, դա սիրեք»։ Կենտրոնի բժիշկներն էլ տիկին Հովհաննիսյանի հետ հաճույքով են աշխատում, քանի որ նա կարողանում է բոլոր հիվանդների հետ լեզու գտնել։
Bestgroup.am-ը նրա աշխատանքի, այցելուների եւ բազմաթիվ այլ հետաքրքիր հարցերի մասին զրուցել է Նելլի Հովհաննիսյանի հետ։ Նշենք, որ նա 2011 թվականի դեկտեմբերին ավարտել է Յան Դոնալդի դպրոցի դասընթացը, իսկ 2012-ին՝ մասնակցել է ուլտրաձայնային ախտորոշման սեմինարին` Երեւանում:
- Բժշկուհի, ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս մասնագիտությունը, ինչո՞վ էր այն գրավիչ Ձեզ համար։
Դեռ ուսանող տարիներից ինձ հետաքրքրել է դիագնոստիկան, ախտորոշումը, այն շատ ավելի հետաքրքիր էր թվում ինձ համար։ Դրա համար էլ ես որոշեցի ուսումս շարունակել դիագնոստիկայի ուղղությամբ։ Ուսումս ավարտելուց հետո, հենց սկզբից եկա այս կենտրոնում աշխատելու։ Արդեն 27 տարի է Մոր եւ Մանկան Առողջության Պահպանման Գիտահետազոտական կենտրոնի ուլտրաձայնային հետազոտությունն իրականոցնող բժիշկներից եմ։
- Մի փոքր կպատմե՞ք Ձեր պրակտիկայում գրանցված ամենից ուրախալի, դրական դեպքի մասին։
Այդպիսի դեպքեր շատ են եղել։ Ցավոք, եղել են նաեւ տխուր դեպքեր։ Կոնկրետ չեմ կարող առանձնացնել որեւէ մեկը, քանի որ մեր մասնագիտությունն այնպիսին է, որ եւ ուրախ լուրեր ենք հայտնում, եւ տխուր։ Գերակշռողն, իհարկե, ուրախ լուրերն են։ Սակայն, ցավով, պետք է նշեմ, որ վերջին տարիներին բավականին ավելացել են արատավոր պտուղներով հղիությունները։ Արատները տարբեր են լինում։ Դրանց ավելացման պատճառը միգուցե քիմիական նյութեր պարունակող սնունդն է կամ օդի աղտոտվածությունը, կամ մարդկանց սթրեսային վիճակներն են նպաստում, որպեսզի պտղի մոտ զարգացման արատներ առաջանան։ Այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ ավելի շատ դիագնոստիկան, ախտորոշումն է բարելավվել, չէ որ օգտագործում ենք ժամանակակից լավագույն տեխնիկան։
- Հղիության սելեկտիվ ընդհատումների մասին կխոսե՞ք։ Որքան տեղյակ եմ՝ մինչեւ 12 շաբաթական հղիությունը ծննդկանին չեք հայտնում պտղի սեռը։
Մինչեւ 13 շաբաթականը չենք հայտնում։ Սակայն, ցանկանում եմ կարեւորել, որ համաձայն չեմ այն կարծիքի հետ, թե հղիությունների ընդհատումները կապված են պտղի սեռի հետ։ Համենայնդեպս Երեւանում այդպես չէ։ Ճիշտը, որ ասեմ, իմ պրակտիկայում հազվադեպ են լինում մարդիկ, որ ցանկանում են իրենց հղիությունն ընդհատել պտղի սեռով պայմանավորված։ Ես ունեմ պացիենտներ, որոնք ունենում են 4-րդ, անգամ 5-րդ աղջիկ երեխան։ Այս պահին ունեմ հղի, ով սպասում է իր 5-րդ աղջիկ երեխային։ Անկեղծորեն եմ ասում՝ մեզ մոտ գրանցված հղիների շրջանում շատ-շատ են այնպիսի զույգերը, որոնք ունենում են իրենց 3-րդ աղջիկը։ Միգուցե իրենց հոգու խորքում կուզեին, որ տղա ունենային, չգիտեմ, հաշվի առնելով հայկական ընտանիքներում ընդունված մտածելակերպի։
- Ձեր գործունեության մեջ ինչպիսի՞ խնդիրների եք հանդիպում, ասենք՝ տեխնիկայի կամ Ձեր հիվանդների դժգոհությունների հետ կապված։
Բարեբախտաբար մեր տեխնիկան, որով անցկացնում ենք ուլտրաձայնային հետազոտություն, համարվում է լավագույններից մեկը։ Ես աշխատում եմ «Ջեներալ Էլեկտրիկի» սարքով, բնականաբար, դա չի կարող խնդիրներ առաջացնել։ Ժամանակին մենք նման տեխնիկա չունեինք, ուստի եւ պտղի զարգացման շատ արատներ մեզ համար տեսանելի չէին, իսկ այսօր մեր կենտրոնում ուլտրաձայնային հետազոտությամբ հայտնաբերվում են պտղի զարգացման անգամ չնչին շեղումներ։ Իսկ իմ գործունեության հետ կապված մեր հիվանդների դժգոհության դեռ չեմ հանդիպել։ Ես երբեք ոչ մեկի ազդեցությամբ խորհուրդներ չեմ տվել եւ չեմ տալիս։ Ես գտնում եմ, որ բժիշկի կոչումն այն է, որ միշտ օբյեկտիվ լինի եւ ճիշտ խորհուրդ տա այցելուին։ Ընդհանրապես հղիության ընդհատում խորհուրդ տալիս ենք այն ժամանակ, երբ տեսնում ենք, որ կյանքի հետ անհամատեղելի արատ կա պտղի մոտ։
- Ձեր կարգախոսն է՝ «Ինչ սիրում եք, դա արեք եւ ինչ անում եք, դա սիրեք»։ Բոլոր ոլորտներում եք այդ կարգախոսով շարժվում։
Այո։ Իմ այցելուների մի մասը հաճախ ինձ մոտ են գալիս զուտ նրա համար, որ ես իրենց օգտակար խորհուրդ տամ, որպեսզի նյարդային վիճակից դուրս գան։ Ընդհանրապես չեմ սիրում ոչ ոքի սթրեսի ենթարկել, անգամ վատ լուր հայտնելիս հիվանդներս հոգեպես հանգիստ են ընդունում։ Չեմ սիրում մարդկանց ցավ պատճառել։
- Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողին։
Միշտ առողջ լինել, բժիշկի գալ միայն հղիության հետազոտման ու հսկողության եւ լավ լուրերի համար։
Ինձ համար առաջնային է դիմա-ծնոտային բնածին արատների վերացումը. դիմա-ծնոտային վիրաբուժ, բժիշկ-էսթետիստ Իռեն Ռաֆաելովա
Մարդը միշտ ձգտում է կատարելության, գեղեցիկ լինելուն ու երիտասարդ մնալուն։ Էսթետիկ եւ դիմա-ծնոտային վիրաբույժները վերացնում են դեմքի ու ծնոտի հետ կապված արտաքին թերությունները, արատները, շտկումներ ու կորեկցիաներ են կատարում, որպեսզի այցելուն իրեն ավելի գեղեցիկ ու կատարյալ զգա։ Կոնկրետ Էսթետիկ վիրաբուժությունը բժշկության այն ճյուղերից է, որը զբաղվում է մարդու արտաքինի բարելավմամբ՝ դեմքի և մարմնի խնդրահարույց հատվածների վիրահատական միջամտությամբ` շտկման ճանապարհով: Դիմա-ծնոտային վիրաբուժությունը վիրաբուժական գիտության բաժիններից է, որն ուսումնասիրում եւ բուժում է բերանի խոռոչի օրգանների, դեմքի, պարանոցի փափուկ հյուսվածքների և դեմքի ոսկորերի հիվանդություններն ու վնասվածքները:
Դիմա-ծնոտային արատներն ու թերությունները վերացնելը, մարդկանց դեմքի գեղեցկությունը ապահովելը «Բեգլարյան» կենտրոնի դիմա-ծնոտային վիրաբուժ, բժիշկ էսթետիստ Իռեն Ռաֆաելովայի իսկական առաքելությունն է։ Նա իր աշխատանքին եւ այցելուներին մոտենում է սիրով ու հոգատարությամբ։ Վիրահատական սենյակ մտնում է միայն բարձր տրամադրությամբ, որպեսզի կատարված աշխատանքը հաջողվի։ «Հայաստանի Ստոմատոլոգների Ասոցիացիայի» անդամ է, «Դիմա-Ծնոտային և Բերանի Խոռոչի Հայկական Ասոցիացիայի» իրական անդամ։ Նա ամեն օր ու ժամ իր վրա աշխատում է ու կատարելագործվում, համարում է, որ այն մասնագետը, որն իր վրա չի աշխատում, թեկուզ մեկ տող չի ցնականում իր գիտեցածի վրա ավելացնել, առաջ չի կարող գնալ։ Բոլոր այցելուները գոհ ժպիտով են դուրս գալիս բժշկուհու հիվանդասենյակից, իսկ կատարված վիրահատություններից հետո նա միայն ջերմ խոսքեր է լսում։
- Բժշկուհի, ի՞նչ խնդիրներով են հիմնականում Ձեզ դիմում։
Դիմա-ծնոտային վիրաբուժությունը շատ լայն մասնագիտություն է եւ ճյուղավորված։ Ես ինձ համար ընտրել եմ դիմածնոտային շրջանի զարգացման արատները վերացնելու աշխատանքը։ Վիրահատությունները կատարում ենք մենք, մեր բաժանմունքում։ Ես անձամբ զբաղվում եմ կոսմետիկ, էսթետիկ ճյուղով, որը նույնպես շատ ընդգրկուն է։ Կատարում եմ ոչ միայն վիրահատական միջամտություններ, այլեւ ինյեկցիոն միջոցներ եմ կիրառում։ Կատարում ենք քթի, ականջների, կոպերի պլաստիկաներ, իսկ էսթետիկ վիրաբուժության մեջ շեշտը դրել ենք կոնտուրային, բոտուլինոթերապիայի, պլազմոլիֆտինգի ինյեկցիոն եւ ոչ ինյեկցիոն միջամտությունների վրա։ Կատարում ենք նաեւ ատամնային իմպլանտացիա։
Նշեմ, որ ինձ համար առաջնային է դիմա-ծնոտային բնածին արատների վերացումը։ Դրանք առաջանում են պտղի մոտ՝ ներարգանդային կյանքի առաջին եռամսյակում, երբ ձեւավորվում է դիմա-ծնոտային շրջանը։ Կատարում ենք շտկումներ եւ դրանից բխող բոլոր վիրահատությունները՝ դեֆեկտը վերացնելու, ֆունկցիան վերականգնելու եւ անպայման կոսմետիկ վերականգնումն ապահովելու համար։ Զուգակցված բուժում է կատարվում, այսինքն՝ կոնկրետ դեֆեկտ ունեցող օրգանը պետք է ունենա նորմալ անատոմիական ձեւ եւ անպայման իր ֆունկցիան կատարի լիարժեք։ Տեղեկացնեմ, որ բնածին արատների մեջ գերակշռող է վերին շրթունքի, քիմքի ճեղքվածքը։ Եթե վերին շրթունքի ճեղքվածքի հետ լինում է նաեւ քիմքի ճեղքվածք, ապա պետք է կատարվի վիրահատական փուլային կոնկրետ բուժում։ Սկզբում կատարվում է վերին շրթունքի պլաստիկա, հետո քիմքի պլաստիկա, այնուհետեւ արդեն քթի պլաստիկա։ Այն դեպքում, երբ բավական մեծ է լինում շրթունքի եւ քիմի ճեղքվածքը, դեֆորմացվում է նաեւ քիթը։ Մինչեւ երեխայի 6, 6 ու կես տարեկանը լրանալը կատարում ենք քթի ծայրի շտկում, իսկ 18 տարեկանից բարձր արդեն կատարում ենք ոսկրային պլաստիկա։
Նշեմ նաեւ, որ մեզ դիմում են բորբոքային խնդիրներով՝ քթային ծոցերի բորբոքումներով, տրավմաների եւ ուռուցքների դեպքում։ Մենք չարորակ ուռուցքներով չենք զբաղվում, անգամ դիագնոզված չարորակ ուռուցքներով, որովհետեւ դրա իրավունքը չունենք։
- Խոսեցիք նորածինների պլաստիկ վիրահատությունների մասին, ուստի հետաքրքիր է, թե արդեն մեծ տարիքում ի՞նչի համար են հիմնականում դիմում Ձեզ։
Դիմում են քթի, ականջների խնդիների, իսկ ավելի մեծ հասակում դիմում են բլեֆառոպալստիկային (վերեւի եւ ներքեւի կոպերի պլաստիկա) համար, այսինքն՝ կոպերի իջեցման հետ կապված։ Երիտասարդները դիմում են մաշկի խնամքի հետ կապված, կատարում ենք բոտուլինոթերապիա, կորեկցիաներ պլաստիկ վիրաբուժական միջամտությամբ։ Ավելի լուրջ պաթոլոգիաներով էլ են գալիս մեզ մոտ, ինչպիսին են օրինակ՝ ֆեյսլիֆտինգները, որով մոտ ապագայում կսկսեմ զբաղվել։
- Շա՞տ են Ձեզ դիմող կանայք, որոնք ցանկանում են պահպանել իրենց երիտասարդությունը։
Այո, շատ-շատ են։ Ես միայն այստեղ չեմ աշխատում, նաեւ «Ռատինա» էսթետիկ կենտրոնի բժիշկ-էսթետիստն եմ եւ կոնկրետ այդ խնդիրներով եմ զբաղվում։
- Լինում է, որ դիմում են Ձեզ, իսկ դուք հրաժարվում եք վիրահատել, ասում եք՝ ամեն ինչ նորմալ է, պետք չէ ոչ մի միջամտություն կատարել։
Այո, իհարկե։ Բազմաթիվ այդպիսի դեպքեր են լինում, որովհետեւ հիվանդի սպասելիքն ու այն, ինչ դու կարող ես տալ, պետք է իրար համապատասխանեն։ Եթե հիվանդը պահանջում է գեր արդյունք, իսկ դու գիտես, որ դա անհնար է, ավանտյուրայով զբաղվել չի կարելի։ Բժշկությունն այդ միջավայրը չէ, որտեղ դու կարող ես այցելուի վստահությունը չարաշահել։ Ամեն մասնագետ գիտի՝ որ տարիքում, ինչ տվյալների դեպքում, կլինի լավ արդյունք։ Լինում են, իհարկե, դեպքեր, որ անկանխատեսելի արդյունք է գրանցվում, որովհետեւ բժշկության մեջ ոչ մի բացարձակ բան չկա։
- Ինչ խորհուրդ կտաք՝ արժե դիմել դիմա-ծնոտային պլաստիկ միջամտությունների։
Եթե պացիենտի ներաշխարհի հետ կա դիսհարմոնիա, դա պետք է շտկել։ Արտասահմանում հենց այդպիսին է մոտեցումը այս բժշկության նկատմամբ։ Շատ զարգացած երկներում պլաստիկ վիրաբուժներն իրենք են ընտրում իրենց պացիենտներին, այսինքն այն մարդկանց են ընտրում, որոնց արտաքին եւ ներքին աշխարհների կոնֆլիկտը բերում է հոգեհուզական ընկճվածության եւ դա շտկելով միայն կարելի է հասնել ինդիվիդումի ինքնահաստատման։ Եթե դա թերի է, ուրեմն պետք է շտկվի։ Ես ինքս էլ դա համարում եմ ճիշտ։ Եթե մարդն անկայուն է իր որոշումների մեջ՝ այսօր ուզում է, վաղը չի ուզում, միանշանակ խորհուրդ եմ տալիս չդիմել, չանել վիրահատություն։
- Ի՞նչ եք հիմնականում լսում Ձեր այցելուներից վիրահատությունից հետո։
Ինքնագովազդով չեմ ուզում զբաղվել։ Բնականաբար կան նաեւ մարդիկ, ում հետ աշխատելը ոչ միշտ է 100 տոկոս արդյունք տալիս, բայց մաքսիմալ աշխատում ենք ճիշտ պլանավորել աշխատանքը։ Ընտրում ենք այնպիսի մեթոդիկա, որ տվյալ պացիենտի համար լինի մաքսիմալ էֆֆեկտիվ, որպեսզի արդարացնենք նրա սպասելիքները։ Նշեմ, որ վիրահատությունը միայն գործի կեսն է։ Շատ մեծ նշանակություն ունի հետվիրահատական խնամքը, հիվանդի մտածելակերպը, հիվանդի մակարդակը, որովհետեւ երբ դու հիվանդին նախքան վիրահատության գնալը հայտնում ես հետվիրահատական ցուցումների մասին, պատահում է, որ նա դրան մատների արանքով է նայում, շատ բաներ խախտում է, շատ բաներ, որոնք չի կարելի, անում է, բնականաբար արդեն գործը չի կարող լավը համարվել։
- Կոլեգաների հետ համագործակցության մասին կխոսե՞ք։
Մենք բաժանմունքում ունենք շատ լավ կոլեկտիվ, համերաշխ ընտանեկան թիմով աշխատում ենք։ Ամեն մեկս ունենք մեր նեղ ուղղվածությունը, հմուտ ենք կոնկրետ ճյուղում, եւ պետք եղած դեպքում մեկս մյուսին փոխարինում ենք։ Դիմա-ծնոտային եւ քիթ-կոկորդի մասնագետները միշտ իրար հետ համագործակցում են, որովհետեւ եթե մեկս ավելի հմուտ ենք այս գործի մեջ, ապա մյուսը՝ մյուս ճյուղում։ Միշտ դա հարգում ենք։ Եթե ես գիտեմ, որ այսինչ բանը իմ կոլագան ավելի լավ է անում, քան ես, ես դիմում եմ իրեն, որպեսզի շահի պացիենտը։ Թիմը պետք է այդպես աշխատի, իսկ եթե դու աշխատում ես որպես անհատ, դու չես կարող լավ արդյունքի հասնել։
-Երբ մտնում եք վիրահատարան, ի՞նչ տրամադրություն է ձեզ տիրում։
Ամեն ինչ ուղղված է դեպի այդ գործունեությունը։ Երբեք տխուր չեմ մտնում վիրահատարան։ Եթե անգամ ունեմ խնդիրներ, երբեք դա ինձ հետ չեմ տանում վիրահատարան, քանի որ այդ նեգատիվը վատ է անդրադառնում հիվանդի վրա։ Ես շատ վատ եմ վերաբերվում նրան, որ երբ հիվանդին տանում են վիրահատարան, հիվանդի հարազատները լաց են լինում։ Դա անընդունելի եւ ընկճող հանգամանք է։ Ամեն ինչ պետք է լինի պոզիտիվ ֆոնի վրա։ Եթե դու լավ տրամադրված ես, պոզիտիվ ես անում աշխատանքդ, ավելի լավ արդյունք է գրանցվում։
- Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս մասնագիտությունը։
Ես միշտ իմացել եմ, որ վիրաբույժ եմ դառնալու։ Առաջին կուրսից ես գիտեի, որ ես երբեք թերապեւտ չեմ դառնա, որովհետեւ խառնվածքիս հետ մի քիչ ներդաշնակ չէր։ Ես ավելի ակտիվ եմ, նախընտրում եմ անել աշխատանքս եւ արդյունքը հնարավորինս շուտ տեսնել։ Ցանկություն կար նաեւ դատական բժիշկ դառնալու, այն էլ ընտանիքս դեմ կանգնեց։ Իմ աչքի առաջ ունեցած մասնագիտություններից սա ամենականացին էր։
- Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողին։
Վիրաբուժության դիմելիս առաջին հերթին անհրաժեշտ է կատարել ճիշտ ընտրություն։ Պետք է իմանաք Ձեր խնդիրը եւ խնդիրը լուծելու լավ մասնագետ գտնեք։ Երկիրը շատ փոքր է ու բժշկական ասպարեզում տեղյակ են՝ ով ինչում է առավել հմուտ։ Կոնկրետ բժիշկի գնալուց առաջ, պետք է նրա մասին հետաքրքրվել։ Չգնալ ամեն պատահած բժիշկի մոտ եւ ունենալ սթրես, այսինքն սպասելիքների չարդարացվածության պատճառով ընկնել ապրումների մեջ։ Եթե դուք ունեք խնդիր, որը պետք է լուծվի, ապա դա պետք է լուծվի ճիշտ մասնագետի կողմից։ Անհրաժեշտ է, որ պացիենտը համոզված լինի, որ իր ընտրած բժիշկն արդարացնելու է իր սպասելիքները։
Սերը պետք է գերակշռի կյանքում. բուժում ենք հիվանդին, ոչ թե հիվանդությունը
Հոմեոպաթիան բուժում է մարդու ամբողջ օրգանիզմը, ոչ միայն նյութական մարմնի, այլեւ հոգեկան առանձնահատկությունները հաշվի առնելով բուժում է հիվանդին, այլ ոչ թե հիվանդությունը։ Հոմեոպաթիկ բուժումը անհատական է, հաշվի է առնվում պացիենտի առանձնահատկությունները, նրա յուրօրինակությունը, սթրեսին դիմակայելու ձեւը։ Երբ վերականգնվում է հավասարակշռությունն ու վերացվում է հիվանդության պատճառը, հիվանդության ախտանշաններն ինքնաբերաբար անհետանում են։ Այդ իսկ պատճառով հոմեոպաթիկ դեղամիջոցները խիստ անհատական են, հիմնված կոնկրետ մարդու գանգատների ու դրանց բազմաթիվ նրբությունների վրա։
Հատկանշական է, որ ի տարբերություն լայն տարածում ունեցող դեղերի, այս դեղամիջոցները տոքսիկ չեն, դրանք անվտանգ են, արդյունավետ, հարմար են եւ հաճելի օգտագործման համար։ Հոմեոպաթիկ դեղամիջոցներն ազդում են Հանեմանի հանճարեղ «Նմանը բուժում է նմանին» սկզբունքով։ Հոմեոպաթիան ցուցված է բոլորին՝ առանց տարիքային սահմանափակումների եւ չունի հակացուցումներ։ Հոմեոպաթիան կարող է նաեւ լրացնել, օգնել կլասիկ բժշկությանը թերապեւտիկ, քիմիոթերապեւտիկ, ճառագայթային բուժման եւ վիրաբուժական միջամտության դեպքում։
Նշենք, որ հոմեոպաթիան սկիզբ է առել Գերմանիայում եւ լայն տարածում ունի Եվրոպական երկրներում, Հնդկաստանում, Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում, Կանադայում։ Այս բժշկությունը գործածվում է մոտ երկու հարյուր հիսուն տարի։
Bestgroup.am-ը հոմեոպաթիկ բուժման առանձնահատկությունների, Հայաստանում այս բուժման մեթոդի տարածվածության եւ այլ հետաքրքիր թեմաների մասին զրուցել է Հայաստանի միակ գինեկոլոգ- հոմեոպաթ, բժշկական գիտությունների թեկնածու Լիլիթ Հակոբյանի հետ։ Նա իր հիվանդներին չի տարբերում իր իսկ հարզատներից, սիրով ու նվիրումով է վերաբերվում իր այցելուներին եւ աշխատանքին։ Ըստ նրա՝ հոմեոպաթիան կենսակերպ է եւ փիլիսոփայություն, ուստի պետք է ամեն հիվանդի վստահությունն ու միասին աշխատելու պատրաստակամությունը ձեռք բերել, իսկ այդ ամբողջ գործընթացում անհրաժեշտ է, որ անպայման գերակշռի սերը։ Բժշկուհին իր լավագույն ձեռբերումը համարում է հիվանդին բուժելը եւ որ ամենակարեւորն է անպտուղ զույգերին զավակ պարգեւելը։ Նա աշխատում է «Էլիտ-Մեդ» բժշկական կենտրում։ Հեղինակ է 20-ից ավելի գիտական աշխատանքների։
- Հետաքրքիր մասնագիտություն ունեք։
Հայաստանում գինեկոլոգի ու հոմեոպաթի մասնագիտությունը զուգակցող բժիշկ կարծես միայն ես եմ։ Սովորաբար հոմեոպաթիայի գալիս են որեւէ նեղ բժշկական մասնագիտությունից, ես եկա գինեկոլոգիայից, որովհետեւ հասկացա, որ անպտղության, քրոնիկ բորբոքումների բուժման դեպքում միայն հակաբիոտիկներով եւ հորմոններով բուժմամբ ունենում եմ բարդություններ, հաճախ կրկնվող դեպքեր, ոչ միշտ եմ հասնում ցանկալի արդյունքների։ 2002 թվականին ես ինքս էլ ունեցա դերմատիտ՝ բժշկական ձեռնոցներ օգտագործելու հետեւանքով, եւ ինձ օգնեց հոմեոպաթը։ Հենց դա էլ ինձ համար դարձավ շրջադարձային։ Այդպես ես հասկացա, թե ինչ է հոմեոպաթիան եւ մեծ ցանկություն ունեցա տիրապետել այս մեթոդին, որպեսզի կարողանայի լիարժեք բուժել իմ այցելուներին՝ այնպես, որ մարդն իրեն հոգեպես լավ զգա, ունենա լավ ու առողջ սերունդ, առողջ փոխհարաբերություններ ընտանիքում եւ այլն։ Այլապես հաճախ «բուժվում» էր միայն «լաբորատոր անալիզը»։
15 տարի շարունակ ես պրպտումների ճանապարհով անցա, սկսեցի ուսումնասիրել հոմեոպաթիան՝ իր ամբողջ ընդգրկուն փիլիսոփայությամբ, հոգեբանության, երազների վերլուծության, անպտղության, քրոնիկ հիվանդությունների բուժման հետահետաքրքիր կուրսեր անցա արտերկրում՝ Եվրոպայում, Անգլիայում, Հնդկաստանում, Չինաստանում։ Այսօր արդեն պացիենտին մոտենում եմ ոչ թե որպես գինեկոլոգ՝ սեռական օրգանների, ցիկլի խանգարումների հետազոտության համար, այլ ամբողջ կյանքի ցիկլի ուսումնասիրության եւ նրան որպես ամոբողջություն բուժելու ցանկությամբ։ Մենք հաճախ օգնում ենք այն մարդկանց, ովքեր կլասիկ բժշկության մեջ իրենց հուզող խնդիրների լուծումը չեն գտել։
- Հատկապես ի՞նչ խնդիրներով են Ձեզ դիմում։
Ընդհանրապես մարդիկ մեզ մոտ գալիս են տարբեր խնդիրներով։ Եթե ինձ դիմում են որպես գինեկոլոգի՝ ունեն բորբոքումներ, միոմաներ եւ այլ առողջական խնդիրներ, ապա ես հետազոտությունն անցկացնում եմ որպես սովորական գինեկոլոգ՝ սոնոգրաֆիա ենք անում, անալիզներ ենք վերցնում եւ այլն։ Երբ գործն արդեն հասնում է բուժմանը, ապա ընտրությունը թողնում ենք հիվանդին։ Իհարկե, ես ասում եմ այն, ինչ պետք է ասեմ, այսինքն խորհուրդ եմ տալիս հոմեոպաթիկ բուժումը, բայց վերջնական խոսքը հիվանդինն է։ Օրինակ՝ սնկային հիվանդությունների դեպքում մարդը ոչ թե պետք է դեղորայք օգտագործի, այլ շտկի իր սննդակարգը։ Բարորակ ուռուցներն էլ կարող են լինել սխալ ապրելակերպից, ճառագայթումից, սխալ սնունդից, սխալ քնից, մենք պարզում ենք արդյոք դրանք ունեն գենետիկ ֆոն, թե ոչ։ Պետք է պարզենք, թե ինչու են դրանք առաջացել, հարցաքննում ենք հիվանդին։ Մեր մասնագիտության մեջ շատ կարեւոր է այն, որ պացիենտն ու ես աշխատենք ձեռք ձեռքի, այսինքն՝ հենց հիվանդն է իր ռեժիմում, ապրելակերպում փոփոխություն անում։ Օրինակ՝ մենք ունենք որոշակի սահմանափակումներ՝ զույգը պետք է հասկանա, որ առողջ երեխա ունենալու համար չպետք է ծխեն, օգտագործեն ալկոհոլ, դա մենք չենք կարող անել իրենց փոխարեն։ Մեկ այլ օրինակ բերեմ՝ սթրեսից, սխալ քնի ռեժիմից աղջիկների մոտ կարող լինել դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, որոնք երկրորդային են։ Տեղեկացնեմ, որ մեր բուժման մեջ կան առանձնահատկություններ կարեւոր օրգանների բուժման ընթացքում, օրինակ՝ քրոնիկ երկարատեւ հիվանդությունների բուժման ժամանակ պետք է համբերատար լինել, որովհետեւ հիվանդության բուժման ընթացքում ավելի «ոչ կարեւոր» օրգանների, օրինակ՝ մաշկի կողմից, կարող են լինել որոշակի անցողիկ ռեակցիաներ։ Եթե երեխայի մոտ հաճախ ընկճված դերմատիտի հետեւանքով ձեռք բերված ասթման բուժվում է, ապա բուժման գրավականը դերմատիտի նորից ի հայտ գալն է, մինչեւ մաշկի ինքնուրույն բուժումը, այսպես ասած «ընկճումների» հետ պետք է աշխատել, որպեսզի օրգանիզմը առողջանա։ Պարզապես առիթից օգտվելով՝ տեղեկացնեմ հոմեոպաթիայի կարեւորագույն դրույթի մասին, իսկական առողջացումը տեղի է ունենում «ներսից դուրս», «վերեւից ներքեւ», «նախկին, հին, ավելի թեթեւ հիվանդությունների վերադարձ մինչեւ հիմնական բուժում» ընթացքով։ Լիարժեք առողջացման ինձ հայտնի լավագույն մեթոդը հոմեոպաթիան է։ Հիվանդությունները կարող են սկսել տարբեր տեսակի սթրեսներից, օրինակ՝ հարազատի, սոցիալական դիրքի, բնակարանի կորուստը նպաստում է տարբեր հիվանդությունների առաջացմանը՝ տարբեր մարդկանց մոտ՝ ըստ անհահատական առանձնահատկությունների։
- Ձեր կարգախոսներից է նաեւ՝պետք է բուժել հիվանդին, այլ ոչ թե հիվանդությունը։ Ի՞նչ բուժման մեթոդներ եք կիրառում։
Սա հոլիստիկ՝ ամբողջական, բժշկության կարգախոսն է։ Հոմեոպաթիան հավաքում է այն բոլոր սիմպտոմները, որոնք ճանաչելի են դարձնում կոնկրետ այսինչ այսինչյանին՝ իր խնդիրներով եւ պրոբլեմներով։ Առաջին հերթին մենք մեզ դիմած պացիենտին ներկայացնում ենք անամնեզի քարտը, որտեղ իրենք պետք է պատասխանեն մի շարք հարցերի։ Հարցերը շատ ընդգրկուն են՝ ինչպես, ինչ պայմաններում է ընթացել մոր հղիությունը, որ երեխան է ընտանիքում, ինչպիսի գենետիկ ժառանգականություն ունի, ինչպիսի մանկական հիվանդություններով է հիվանդացել, ինչ պատվաստումներ է ստացել, ինչ վնասվածքներ է ունեցել, ինչպիսի վիրահատությունների է ենթարկվել, քաղցրակեր է, թե ոչ, հաճախ է ծարավում, թե ոչ, եւ այլն։ Այս քարտի միջոցով մենք ունենում ենք նյութեր, որով մեզ համար ճանաչելի է դառնում կոնկրետ մարդը։ Մենք հավաքում ենք նաեւ այն բոլոր տեղեկությունները, որոնք պացիենտը ժառանգաբար կրում է իր մեջ։ Հոմեոպաթի ու այցելուի առաջին հանդիպումը եւ զրույցը վերաբերվում է կյանքին ու կարող է ժամեր տեւել։ Նշեմ, որ մենք հակաբիոտիկի սերունդ ենք, անընդհատ «ներս գցած» հիվանդություններով, «ընկճված ենք», այդ իսկ պատճառով ցավալիորեն շատ են ուռուցքային հիվանդությունները երիտասարդների, անգամ երեխաների մոտ։ Հոմեոպաթիան միակ ձեւն է, որը թույլ է տալիս ազատվել այս ամենից եւ նախնիների բեռից, որը մենք ուզած չուզած կրում ենք մեր մեջ։
- Անպտղության գանգատներով դիմած զույգի հե՞տ եք աշխատում, թե միայն կնոջ։
Պարտադիր զույգի հետ ենք աշխատում, քանի որ լինում է, որ նրանց բոլոր հետազոտությունների արդյունքները նորմալ են լինում, սակայն հղիություն տեղի չի ունենում։ Եթե կատարվում է հոմեոպաթիկ բուժում, նրանք ունենում են երեխա, իսկ արդեն 2-րդ եւ 3-րդ բալիկին ունենում են առանց մեր միջամտության։
- Շա՞տ են դիմում Ձեզ։
Ցավոք, մեր այցելուների մեծ մասն արդեն գնացել է երկրից։ Բացի այդ, մենք չենք սիրում գովազդել մեզ, օրըստօրե ինձ դիմողները ավելի շատ էլեկտրոնային նամակների կամ հեռախոսի միջոցով հարցումներ են անում, խորհրդատվություն ստանում։ Հոմեոպաթիայի նրբություններից է, որ հիվանդը, ով իսկապես ունի մեր կարիքը, գտնի մեզ, ոչ թե մենք իրենց, քանի որ մեզ մոտ մարդիկ պետք է հասկանալով ու ընդունելով գան։
- Լինո՞ւմ է, որ Ձեզ դիմած հիվանդին նշանակում եք ոչ հոմեոպաթիկ բուժում։
Հիմա հիվանդը ինձ մոտ գալիս է եւ գիտի, որ ես պետք է հոմեոպաթիա նշանակեմ։ Եթե նա ասում է՝ ոչ, ես ժամանակ չունեմ՝ ես նրան ուղղորդում եմ այլ բժիշկի մոտ, քանի որ եթե ոչ հոմեոպաթիկ բուժում սկսենք, կստացվի, որ ես ինքս ինձ դավաճանում եմ։ Հաճախ է հոմեոպաթիկ բուժման համար երկար ժամանակ է պահանջվում, սակայն այդ բուժումն այնքան հիմնավոր է, որ ես պարզապես չեմ կարող այլ բուժման մասին մտածել։ Շեշտեմ, որ ես հակաբիոտիկներին դեմ եմ։ Ընդհանրապես, անպտղության խնդիր ունեցողը շատ դռներ բախելուց հետո է գալիս ինձ մոտ, դրա համար էլ իրար վստահելով անցնում ենք հոմեոպաթիկ բուժման։ Սակայն, նշեմ, որ եթե հիվանդի կյանքին սպառնացող վտանգ կա, մենք դիմում ենք ստացիոնար բժիշկի, եթե, օրինակ, արյունահոսում է կինը, ես էլ ժամանակ չունեմ նրան հոմեոպաթիայով օգնելու, իհարկե, մենք համագործակցում ենք վիրաբույժի ու նեղ մասնագետի հետ։ Այստեղ տաբու չկա։ Եթե ես եմ վերցնում իմ հսկողության տակ, ապա միայն հոմեոպաթիկ բուժում ենք կատարում։ Հայաստանի հոմեոպաթիան ունի շատ լավ առանձնահատկություն, մենք գոհ ենք, որ այստեղ հոմեոպաթներ կան մեծ հիվանդանոցներում եւ աշխատում են ստացիոնար բժիշկների հետ միասին։ Օրինակ՝ «Էրեբունի բժշկական կենտրոնում» մանկաբարձ-գինեկոլոգն ու հոմեոպաթը հղիության տոկսիկոզի հսկողության դեպքում շատ սերտ համագործակցում են եւ օգնում են հղիին։
- Հիմա դուք համագործակցո՞ւմ եք ստացիոնար բժիշկների հետ։
Ճիշտ չի լինի, որ ասեմ՝ մենք սերտորեն համագործակցում ենք, աստիճանաբար կհամագործակցենք, դա ժամանակ է պահանջում։ Վիճակներ կան, որ հոմեոպաթիան անառարկելի առաջնություն ունի բուժելու առումով՝ անպտղության, սովորույթային վիժումների, սուր տրավմաների ժամանակ առաջին օգնության եւ այլն։ Տեղեկացնեմ, որ իմ կոլեգաները շատ լավ մաշկային հիվանդություններ են բուժում հոմեոպաթիայի միջոցով։ Բուժվում է նաեւ շաքարախտի բարդությունները, վահանաձեւ գեղձի հիվանդությունները։
- Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողին։
Մեր բնակչությանը ցանկանում եմ առողջություն, փոխադարձ հարգանք եւ հանդուրժողականություն։ Պետք է ապրել բնությանը համահունչ, բռնություն չկատարել սեփական մարմնի վրա, վատ ինֆորմացիոն դաշտից խուսափել, վերամշակված սնունդ, գազավորված ջրեր չօգտագործել։ Մարդը ստեղծված է շարժվելու, քայլելու, ստեղծագործելու համար։ Նա պետք է թեկուզ կես ժամ ժամանակ տրամադրի՝ իր սիրելի գործով զբաղվելու համար։ Մարդու կարեւոր նպատակը պետք է լինի այն, որ ինքն իրեն ճանաչի։ Կուզեի, որ ոչ ոք իր կողքինին նայելով սթրեսների մեջ չընկնի, այլ ինքն իր վրա աշխատելով կատարելագործվի։ Սերը պետք է գերակշռի կյանքում։ Այս համատեքստում կարեւոր եմ համարում նշել, որ այցելուի նկատմամբ իմ ազնվությունն ամենակարեւորն է մեր համագործակության մեջ։
- Որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանաք հավելել։
Իմ երազանքն է, որ նեղ մասնագետները, ովքեր ձեռք ձեռքի աշխատում են մուլտիդիսցիպլինար սկզբունքով, աշխատեն նաեւ հոմեոպաթի հետ, ոչ թե այս մեթոդի մասին չիմանալով կասկածի տակ դնեն այն։ Ինչպես մենք ենք մեր կոլեգաներին վերաբերվում մեծ հարգանքով, որոնց նման ենք աշխատել նաեւ մենք, իրենք էլ փորձեն մեր նկատմամբ հանդուրժող լինել եւ ըստ տեսածի գնահատել, այսինքն՝ եթե հիվանդը գոհ է մեզնից, պետք չէ չնկատելու տալ դա, քանի որ մեր գերագույն նպատակն էլ է հիվանդի ապաքինումը։ Ուզում եմ շեշտել նաեւ, որ ուրախ եմ, որ «Էլիդ-Մեդ» բժշկական կենտրոնը ձեռք բերեց արտոնագիր եւ մենք երկու բժիշկ ունենք հոմեոպաթիայի կաբինետում։ Համոզված եմ, որ ճշմարտությունն ունի իր խոտոր, դժվար, բայց եւ լուսավոր ճանապարհը եւ Սամուել Հանեմանը բժշկության մեջ մեզ համար բացահայտել է այն։ Երջանիկ եմ, որ քայլում եմ այդ ճանապարհով եւ կցանկանայի շատ մարդկանց տեսնել հոմեոպաթին հասկացող, սիրող ու ընդունող։
Այժմ բավականին ավելացել է փորկապություններով դիմող հիվանդների քանակը, ինքնաբուժությամբ պետք չէ զբաղվել. Էնդոսկոպիստ
«Արմենիա» բժշկական կենտրոնում գործում է ստամոքս-աղիքային համակարգի էնդոսկոպիկ ծառայություններ մատուցող, նորագույն տեսաէնդոսկոպիկ համակարգով զինված եւ լավ մասնագետներով օժտված բաժանմունք։ Բաժանմունքում կատարվում են ո՛չ միայն ախտորոշման նպատակով ստամոքսի, աղիների, լեղուղիների հետազոտություններ, այլ նաև իրականացվում են էնդոսկոպիկ վիրահատություններ։ Սա համարվում է Հանրապետության առաջատար էնդոսկոպիկ ծառայություններ մատուցող բաժանմունքներից մեկը, որը հագեցած է ճապոնական «Olympus» ֆիրմայի ժամանակակից սարքավորումներով։ Այստեղ տարեկան կատարվում են ավելի քան 3,000 հետազոտություններ։ Բաժանմունքում աշխատում են բարձր որակավորում ունեցող բժիշկներ և բուժքույրեր։ Կատարվող միջամտությունների ցանկով բանժանմունքն ամենամեծն է Հայաստանում, այն գործում է շուրջօրյա եւ հասանելի է բոլոր հիվանդներին։ Բաժանմունքում է աշխատում նաեւ բանիմաց, համբերատար ու հոգատար բժիշկ էնդոսկոպիստ Վարյա Մոսոյանը, ով մեզ հետ զրույցում ներկայացրեց՝ հատկապես ինչ խնդիրներով են դիմում իրենց, որ ստամոքսաղիքային հիվանդություններն են առավել տարածված եւ խորտուրդ տվեց, թե ինչպես առողջ ապրելակերպ վարել։
Նշենք, որ հետազոտության ժամանակ էնդոսկոպիստը սարքի օգնությամբ անցկացնում է աղիների, ստամոքսի, կերակրափողի հետազոտություններ։ Այս գործընթացը հնարավորություն է տալիս ստուգել ներքին օրգաններն առանց վիրահատական միջամտության։ Էնդոսկոպիկ բառը եկել է հունարենից՝ "Endon" - ներսում եւ "skopeo" – նայել բառերից:
- Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց էնդոսկոպիստի մասնագիտությունը։
- Մասնագիտության ընտրության հարցում եղել է միայն ներքին մղում։ Ես չեմ կարող ասել, թե ի՞նչը դրդեց գնալ այս ուղղությամբ, ի վերուստ այսպես ստացվեց։
- Հատկապես ի՞նչ խնդիրներով են Ձեզ դիմում։
- Գիտեք, որ մենք հետազոտում ենք ստամոքս-աղիքային պաթոլոգիաները՝ ստամոքսի խոցերը, արյունահոսությունները, վարիկոզ լայնացած երակները լյարդի, կերակրափողի պաթոլոգիաների ժամանակ։ Պետք է ցավով նշեմ, որ այժմ մեծ տոկոս են կազմում ստամոքս-աղիքային տրակտի ուռուցքային գոյացությունները։ Մեզ, իհարկե, դիմում են տարբեր խնդիրներով, սակայն վերջերս ավելացել է ծանր հիվանդությունները, քանի որ չափազանց ուշ են դիմում բժիշկի։ Հիմնականում հենց բարձիթողի վիճակում են գալիս մեզ մոտ։ Տեղեկացնեմ նաեւ, որ մեզ մոտ հետազոտությունները կատարվում են ինչպես տեղային, այնպես էլ ընդհանուր և ինտրատրախեալ անզգայացման տակ։ Կատարում ենք վիդեոգաստրոսկոպիա- կերակրափողի, ստամոքսի, տասներկումատնյա աղիքի տեսազննություն Helikobacter pylori-ի որոշմամբ և բիոպսիայով, ինչպես նաեւ վիդեոկոլոնոսկոպիա- հաստ աղու տեսազննություն, ռեկտոսկոպիա-ուղիղ աղու տեսազննություն։ Բացի ախտորոշիչ հետազոտություններից կատարվում են նաև փոքր ինվազիվ վիրահատություններ. ստամոքսաաղիքային տրակտի արյունահոսության դադարեցում, կերակրափողի,ստամոքսի,աղիների լորձաթաղանթի պոլիպների էնդոսկոպիկ հեռացում, կերակրափողի և ստամոքսի վարիկոզ լայնացած երակների բուժում (լիգավորում,սկելռոթերապիա): Կատարում ենք կերակրափողի ստրիկտուրաների բուժում` բալոնային դիլատացիա,ստենտավորում: Պետք է նշեմ, որ արվում է լեղուղիների հիվանդությունների ախտորոշում և բուժում` ռետրոգրատխոլանգիոպանկրեատոգրաֆիա (ЭРПХГ) և պապիլոսֆիկտերոտոմիա (ЭПСТ), որի ընթացքում կատարվում է լիտեկստրացիա, լիտոտրիպսիա և լեղուղիների անցանելիության վերականգնում տարբեր պաթոլիգաների ժամանակ ստենտավորում, ինչպես նաեւ օտար մարմինների հեռացում ստամոքսից, կերակրափողից, գաստրոստոմայի ձևավորում կլման ակտի խանգարումների դեպքում: Արվում է ճարպակալման էնդոսկոպիկ բուժում` ինտրագաստրալ բալոնի տեղադրման միջոցով քաշի ոչ վիրաբուժական կորեկցիայի համար:
- Նկատելի է, որ աղիքային առողջական խնդիրները մեր հասարակությունում փոքր ինչ ավելացել են։ Ի՞նչն է, ձեր կարծիքով, դրա պատճառը։
- Երեւի ճիշտ կլինի ասելը, որ նստակյաց կյանքը, վատորակ սնունդը, օդի աղտոտվածությունը եւ այլ պատճառներն իրար հետ միասին են նպաստում աղիքային առողջական խնդիրների ավելացմանը։ Սրանք հիմնականում պսիխիոմատոզ հիվանդություններն են՝ գաստրիտը, աղիքային ֆունկցիոնալ հիվանդությունները։ Այս հիվանդությունների դեպքում լինում է ֆունկցիոնալ փոփոխություններ, որից հետո, իհարկե, օրգանական փոփոխություններ էլ է տեղի ունենում։ Այժմ բավականին ավելացել է փորկապություններով դիմող հիվանդների քանակը, ամեն երկրորդ հիվանդը գալիս է փորկապության գանգատներով՝ անկախ տարիքից, սեռից, աշխատանքային բնույթից։ Սկզբում պարզում ենք փորկապությունների պատճառները, իսկ դրանք բազմազան են՝ կարող են լինել ուռուցքները, աղիքի լուրջ հիվանդությունները, բորբոքային հիվանդությունները, որոնք առաջացնում են լուծ կամ փորկապություն։
- Գաղտնիք չէ, որ մարդիկ նախընտրում են ինքնաբուժությամբ զբաղվել՝ ձեթ են խմում եւ այլն։ Դուք ի՞նչ խուրհուրդ կտաք։
- Խորհուրդ չեմ տա ոչ մի բան անել, մինչեւ չդիմեն բժիշկի։ Հաճախ գալիս են հիվանդներ, որ ինքնաբուժությամբ են զբաղվել։ Պետք չէ, քանի որ լինում է, որ նրանց մոտ հայտնաբերվում է շատ ավելի լուրջ պաթոլոգիաներ, ավելի լուրջ խնդիրներ, իսկ ինքնաբուժությունն այս պարագայում անթույլատրելի է։ Օդի մեջ ասված խոսք չէ, որ առաջին իսկ գանգատների դեպքում, անպայման պետք է դիմել բժիշկի։ Մասնագետն արդեն կհասկանա, թե ինչպես օգնել տվյալ հիվանդին, տվյալ գանգատների դեպքում։
- Ինչպե՞ս սնվել, որպեսզի աղիքային կամ ստամոքսային առողջական խնդիրների հետ առնչություն չունենալ։
- Պետք է շատ հեղուկներ խմել՝ ջուր, կաթնաթթվային ուտելիքներ օգտագործել։ Ծխեցրած ուտելիքներից անհրաժեշտ է հրաժարվել, փոխարենը օգտագործեք բանջարեղենային թարմ պատրաստած սնունդ։ Ժամանակակից զարգացվածության վատ տենդենցների հետ մեկտեղ կան նաեւ դրական տեղաշարժեր՝ մարդիկ զբաղվում են սպորտով՝ լողավազան են գնում, մարզվում են, քայլում են, ֆիզիկական վարժանքներ են անում, շատ են շարժվում, իսկ դա նպաստում է առողջ լինելուն։
- Ինչպե՞ս մարդիկ հասկանան, որ պետք է դիմեն հենց էնդոսկոպիստին։
- Գանգատները շատ տարբեր են ու շատ գունագեղ։ Հիվանդները հիմնականում գանգատվում են վքնածություններից, գղտոցներից, երբեմն այրոցներից, երբեմն գիշերն արթնանում են սուր ցավերից, սա արդեն լուրջ հիվանդությունների դեպքում։ Օրինակ, ասում են, բժիշկ ջան, մի փոքր հաց ենք ուտում, ու ուռում եք։ Դա արդեն պետք է հուշի, որ ժամանակն է բժիշկի դիմելու։
Լինում է գանգատվում են բերանի հոտից կամ քնած ժամանակ ջուր է լցվում բերանի մեջ։ Պետք չէ հետաձգել, անպայման դիմեք բժիշկի, մանավանդ, որ մեր ծառայությունը հասանելի է շուրջօրյա, իսկ բժիշկ-էնդոսկոպիստները մեծ փորձ ունեն ինչպես պլանային, այնպես էլ անհետաձգելի բուժօգնության գործում։
- Շա՞տ են Ձեր հիվանդները։
- Բավականին։
Ես կցանկանայի, որ մարդիկ ապրեն ավելի դրական էմոցիաներով, հավատան բարուն ու լավին, ավելի լուսավոր պատկերացնեն ապագան, սթրեսներից հեռու մնան եւ այդ ամենը կնպաստի, որ առողջ լինեն։
Հիմա երիտասարդներն առավել ուշադիր են իրենց առողջությանը, հաճախակի են դիմում բժիշկի եւ դա շատ ողջունելի է
Կանանց վերարտադրողական համակարգի որոշ խնդիրներ, ցավոք, պահանջում են միայն վիրահատական միջամտություն: Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտի գինեկոլոգիայի բաժանմունքում վաղուց արդեն իրականացվում է լապարոսկոպիկ վիրահատական ձեւը, որը համարվում է ոսկե ստանդարտ: Լապարասկոպիկ եղանակով վիրահատությունը մի շարք առավելություններ ունի, այն հիվանդի համար ապահովում է առավելագույն հարմարավետություն եւ քիչ տրավմատիկ է, բարդությունների հավանականությունն ավելի ցածր է եւ մահճակալային օրերի քանակն էլ ավելի քիչ։ Կոսմետիկ տեսանկյունից նույնպես վիրահատության այս եղանակը հարմար է, քանի որ վիրահատությունից հետո մարդու մարմնի վրա ընդամենը մնում է կոսմետիկ սպիներ, որոնք գրեթե չեն երեւում:
Պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտի բժիշկ մանկաբարձ-գենեկոլոգ Աշոտ Դրամփյանն իր գործընկերների հետ միասին կատարում է լապարասկոպիկ վիրահատություններ, նաեւ հսկում է ապագա մայրերի հղիության ընթացքն, ընդունում ծնունդներ:
Լապարասկոպիկ վիրահատությունների, այլ գինեկոլոգիական խնդիրների ու դրանց տարածվածության մասին զրուցեցինք հաճելի ու անկեղծ զրուցակցի՝ Աշոտ Դրամփյանի հետ։
-Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս մասնագիտությունը։
Ճիշտն ասած, 10 տարի թենիս եմ պարապել: Փոքր ժամանակ շատ էի սիրում թենիսը։ Մեր ընտանիքում բոլորը բժիշկներ են, ուստի երբ եկավ իմ մասնագիտություն ընտրելու ժամանակը, հարազատներս հարցրեցին, թե ի՞նչ եմ ցանականում դառնալ։ Պատասխանեցի՝ թենիսիստ։ Իմ հայտարարությունը լուրջ չընդունվեց, այլ տարբերակ չկար, պիտի գնայի բժշկական համալսարան։ Ի վերջո, հարազատներիս ջանքերով ես ընտրեցի բժիշկի մասնագիտությունը։ Երբ ընդունվում էի համալսարան, սկզբում չգիտեի, թե ինձ ինչ է սպասվում, ուսումնասիրում էի ընդհանուր առարկաներ, հետո նոր ընտրեցի նեղ մասնագիտական ուղին ու գնացի առաջ։ Երբ ընդունվում էի օրդինատուրա, նոր հասկացա, որ ճիշտ մասնագիտություն եմ ընտրել, դա ամենաճիշտն էր իմ դեպքում։
Հետագայում շատ սիրեցի մասնագիտությունս: Ամեն անգամ արտերկրում Կոնֆերանսների ժամանակ ծանոթություններ, մտերմություններ եմ ձեռք բերում, որոնք հետագայում ինձ շատ են պետք գալիս։ Այդ ծանոթությունների շնորհիվ ոլորտի նորություններին եմ տեղեկանում, որոնք օգնում են մասնագիտական հարցերում, քանի որ ամեն կին յուրովի մոտեցում է պահանջում իր առողջության ապահովման համար:
-Ի՞նչ խնդիրներով են կանայք հիմնականում դիմում Ձեզ։
Դիմում են դաշտանային ցիկլի խանգարումներով, անպտղության, սեռավարակների, հղիության կրելախախտի եւ այլ խնդիրներով: Ներկայումս կանանց մոտ շատ տարածված է անպտղությունը: Անպտղության պատճառները բազմազան են` էնդոկրին խանգարումներ, որոնք հանդիպում են 40% կանանց մոտ, փոքր կոնքի կպումային պրոցեսներ, որը հանդիպում է 30% կանանց մոտ, էնդոմետրիոզ հիվանդության, որը հանդիպում է 25-30 % կանանց մոտ։ Ներկայումս էնդոմետրիոզով տառապող կանանց թիվն ավելացել է, քանի որ գնալով զարգանում են դիագնոստիկ հետազոտությունները։ Անպտղությամբ տառապող կանայք 21-35 տարեկանների շրջանում են։
- Ներկայումս մասնագետները փաստում են, որ անպտղությունը վերջնական ախտորոշում չէ։
Նաեւ լուրջ դեր է կատարում կնոջ ուղեղը։ Շատ հաճախ է պատահում, որ կանայք դիմում են մեզ՝ չհղիանալու կապակցությամբ։ Հայ կանանց, մոտ առհասարակ հայկական ընտանիքներում, երբ ամուսնանում են, միանգամից ուզում են, որ կինը հղիանա։ Մեկ ամիս, երկու ամիս անցնում է, հղիություն չկա, արդեն մտածում են խնդիր կա։ Տղանարդիկ համարում են, որ կանանցից է, բայց անպտղությամբ տառապող տղամարդկանց տոկոսն էլ է բարձր: Ընդհանրապես անպտղություն համարվում է այն, երբ զույգը մեկ տարի առանց պաշտպանվելու ապրում է սեռական կյանքով եւ հղիություն տեղի չի ունենում: Գոյություն ունեն մինիմալ հետազոտություններ, որոնք կարող են օգնել կանանց տեղեկանալ իրենց խնդիրների մասին: Ուզում եմ շեշտը դնել այն դեպքերի վրա, երբ անպտղություն է առաջանում էնդոմետրիոզ կոչվող հիվանդության պատճառով: Սա 21-րդ դարի ամենատարածված ու ոչ դիագնոզված հիվանդությունն է։ Առհասարակ այս հիվանդության վերջնական ախտորոշման համար անհրաժեշտ է լինում 2-8 տարի, քանի որ անիմաստ հետազոտություններ, բուժումներ են անցնում մինչեւ վերջնական փուլին հասնելը։ Շատ գինեկոլոգներ ուղղակի չեն խորանում այդ հիվանդության մեջ, ինչը սխալ է։
Էնդոմետրիոզի հայտնաբերման համար արվում է դիագնոստիկ հետազոտություններ, տրանս վագինալ գերձայնային հետազոտություն (ՏՎԳՀ), մագնիսո ռեզոնանսային տոմոգրաֆիա (ՄՌՏ), հիստերոսալպինգոգրաֆիա (ՀՍԳ), լաբորատոր հետազոտություններ, ձեռքային հետազոտություն՝ բիմանուալ։ Նման հետազոտությունները բավականին արդյունավետ են հիվանդության ախտորոշման գործում։
-Պարոն Դրամփյան, ախտանիշների մասին կխոսե՞ք, որպեսզի կանայք տեղյակ լինեն ու դիմեն Ձեզ։
Էնդոմետրիոզի դեպքում լինում է ցավոտ դաշտան (dismenorea), ցավոտ սեռական կյանք (dispareunia), առատ դաշտան, որը հայ կանանցից շատերը համարում են նորմալ երեւույթ, այն դեպքում, երբ հիվանդությունը 4-րդ աստիճան է եւ անգամ ավելին, այսինքն այն տարածված է նաեւ այլ օրգաններում՝ հաստ աղիքի, բարակ աղիքի, ինչի ժամանակ ցավոտ է լինում նաեւ աղիների աշխատանքը(disxezia): Պետք է տեղեկացնեմ նաեւ, որ էնդոմետրոզը աճում է աղիք կամ միզապարկի, միզածորանի մեջ։ Հիվանդության հետեւանքով առաջանում է չբերություն: Եթե այս ախտանիշները կան, պետք է դիմել բժիշկի։ Մասնագետի մոտ կատարվում է վիրահատություն՝ լապարասկոպիկ միջամտությամբ, քանի որ դեղորայքային բուժմամբ օջախները չեն վերանա։ Պահանջվում է լուրջ թիմային աշխատանք՝ վիրաբույժների եւ ուռոլգների հետ մեկտեղ:
-Մեծ մասը կանանց առաջին հղիության ժամանակ ունենում է վիժում։ Ինչի՞ հետ է դա կապված, սեռավարակների՞։
Ճիշտ եք նկատել։ Վիժումների 60 տոկոսը քրոմոսոմային անոմալիաների հետ է կապված, մնացած դեպքերում սեռավարակների, ինֆեկցիաների եւ այլ պատճառների: Եթե կնոջ մոտ մեկ անգամ վիժում է լինում, դա դեռ ոչինչ չի նշանակում։ Եթե արդեն 2-3 եւ ավելի անգամ է վիժում տեղի ունենում, նոր միայն կատարվում է մի շարք հետազոտություններ, որոնցից որոշների մասին արդեն տեղեկացրեցի։
-Ո՞ր մեթոդով են կանայք նախընտրում վիրահատվել՝ լապորոսկոպի՞կ, թե՞ ավանդական։ Ո՞րն է ավելի արդյունավետ։
21-րդ դարում ամեն ինչ բավական բարձր տեմպով է առաջ շարժվում, դրա վառ վկայությունն է լապարասկոպիկ եւ ռոբոտային սարքերի զարգացվածությունը: Ուզում եմ նշել, որ կանայք բավականին տեղեկացված են նորագույն սարքավորումների մասին, եւ դրանք ունեն մի շարք առավելություններ: Այսօր վիրահատությունների 95 տոկոսից ավելին կատարվում է լապարասկոպիկ եղանակով, այդ թվում նաեւ սեռական օրգանների չարորակ նորագոյացությունների, բազմաթիվ միոմատոզ հանգույցների, արտարգանդային հղիությունների եւ այլ վիրահատություններ: Այս հարցում կարեւոր է բժիշկի որակավորումը: Հազվադեպ դեպքերում է կատարվում լապարատոմիա, օրինակ` գիգանդ միոմատոզ հանգույցների, չափսերով մեծ`30, 40 սանտիմետր եւ ավելի, կիստաների դեպքում։
-Ձեզ մոտ կանայք գինեկոլոգիական ոլորտի պլաստիկ վիրահատություններ անո՞ւմ են։
- Իհարկե։ Օրինակ՝ ծննդաբերած կանանց մոտ լինում է արգանդի կամ հեշտոցի պատերի իջեցումներ, որը վերականգնվում է լապարասկոպիկ եղանակով (պրոմոֆիկսացիա, պետկոպեկսիա): Զբաղվում ենք նաեւ ինտիմ խիրուրգիայով՝ մեծ եւ փոքր ամոթաշրթերի կորեկցիա է կատարվում։ Կատարում ենք նաեւ իջեցումների շտկումներ՝ իմպլանտների միջոցով: Այսպիսի վիրահատությունները դեռ մեր երկրում լայն տարածում չեն ստացել, հայ են, ամաչում են։
-Բժիշկ, ի՞նչ անեն հայ կանայք իրենց կանացի առողջությունը պահպանելու համար։ Ձեր խորհուրդը։
Հաճախակի ստուգումներ անցնեն մասնագետների մոտ։ Դիմեն բժիշկի ոչ թե այն ժամանակ, երբ դանակը ոսկորին է հասնում, այլ պարբերաբար՝ տարին կամ երկու տարին մեկ անգամ պետք է հետազոտվել։ Այն կանայք, որոնք ունեն խնդիրներ, առավել հետեւողական պետք է լինեն իրենց առողջությանը։ Լավ է, որ այժմ երիտասարդներն այս հարցում առավել ուշադիր են եւ հաճախակի են դիմում բժիշկի։ Շատ կարեւոր է պացիենտի տրամադրվածությունը. սիրելի հայ կանայք, եղեք լավատես։