Աշխատանքային փորձ

2000 թ. – այսօր բժիշկ-սոնոգրաֆիստ, <<Էրեբունի>> բժշկական կետրոն 2014 թ. – այսօր բժիշկ-սոնոգրաֆիստ, <<Նաիրի>>բժշկական կետրոն (համատեղությամբ)

1993- 1994 թթ. ք. Կապանի շրջանային կենտրոնական հիվանդանոց 1994-1998թթ. Կոտայքի մարզի շրջանաին պոլիկլինիկա

1998-2000թթ. Սյունիքի մարզի ք. Քաջարանի քաղաքային հիվանդանոց

1992-1993թթ. Երևանի << Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնոմ մասնագիտացել է ինտերնատուրայում ընդհանուր պրակտիկայի բժիշկ

Կրթություն

1986 – 1992 թթ. Մ. Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան Բուժական գործ մասնագիտությամբ

1998թ. Ուլտրաձայնային մասնագիտությամբ դասընթաց Ս. Խ. Ավդալբեկյանի անվան Առողջապահության ազգային ինստիտուտ (6 ամիս)

1999թ. Ուլտրաձայնային սկանավորում եւ գինեկոլոգիա մասնագիտությամբ դասընթաց Ս. Խ. Ավդալբեկյանի անվան Առողջապահության ազգային ինստիտուտ (1.5 ամիս)

2000թ. Անոթային դոպլեր մասնագիտությամբ դասընթաց Ս. Խ. Ավդալբեկյանի անվան Առողջապահության ազգային ինստիտուտ (4 շաբաթ)

2009թ. - Կատարելագործում` <<Գերձայնային ախտորոշման ժամանակակից հարցերը>> (2 շաբաթ)

2015թ. Մոսկվա, ՌԴ դասընթաց << Կանանց վերարտադրողական համակարգի քաղցկեղի ուլտրաձայնային ախտորոշում >> թեմայով, Մ. Բլոխինի անվան ինստիտուտ (3 շաբաթ)

2016թ. դասընթաց «Անոթային Ուլտրաձայնային հետազոտություն» թեմայով (7 շաբաթ)

2004- 2007թթ. <<ՄՅՈՒԴ>> իրավաբանական ինստիտուտ (Իրավագիտություն)

Գիտաժողովներ և կոնֆերանսներ Մայիս 3-4

2006թ. Երևան - Հայաստանում Ռադիոլոգների 1-ին կոնֆերանս Սեպտեմբեր 19-20,

2009թ. - <<Ճառագայթային ախտարաշման գործնական հարցեր>> 2-րդ միջազգային գիտաժողով 2011, հուլիս, Երևան «Samsung-Madison» ընկերության կողմից ներկայացված ուլտրաձայնային ախտորոշման տեխնիկայի հեռանկարային զարգացման ուղղությունները Մարտի 17 – Ապրիլի 6

2016թ. Գուանջու, Չինաստան - Առողջապահության կառավարման սեմինար` կազմակերպված Հայաստանի համար Պատվոգրեր

2006թ. Պարգևատրվել է ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից մասնագիտական բազմամյա ծառայության, աշխատանքային գնահատելի հաջողությունների համար և կանանց տոնի կապակցութամբ

:Լեզուների իմացություն Հայերեն – մայրենի լեզու Ռուսերեն – գերազանց Անգլերեն – լավ Գերմաներեն – լավ

Կրծքագեղձի վաղ ախտորոշման համար պետք է իրականացվեն սկրինինգային միջոցառումներ

Հայաստանում մահացության գլխավոր պատճառներից մեկը՝ քաղցկեղ հիվանդությունն է: Բավականին եւ էականորեն աճել է քաղցկեղ ունեցողների թիվը` հայ հասարակությանն ու պետությանը կանգնեցնելով տնտեսական նոր մարտահրավերների առջեւ: Նման իրավիճակի պատճառը, թերեւս, ուշ ախտորոշումն է: Հայաստանում քաղցկեղի կառուցվածքը եւ ռիսկի գործոնները ցույց են տալիս, որ նախ` ազգային կարողությունները բավարար չեն քաղցկեղը կանխարգելելու եւ վերահսկելու առումով, երկրորդ` առկա է տեղեկացվածության պակաս հասարակության շրջանում մահվան ամենամեծ պատճառներից մեկի եւ դրա ռիսկի գործոնների վերաբերյալ:

Հայաստանում քաղցկեղից մահացության եւ հիվանդացության ցուցանիշը շարունակում է վերելք ապրել. առավել շատ են կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքերը: Ոլորտի մասնագետները դա կապում են  հիվանդության վաղ շրջանում հայտնաբերման ցածր ցուցանիշների հետ: Քաղցկեղն այլեւս դատավճիռ չէ. այս կարգախոսով առողջապահության ոլորտի մասնագետները կոչ են անում ժամանակ գտնել՝ տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտում անցնելու համար:

Քաղցկեղի հստակ պատճառները դեռեւս անհայտ են, սակայն կան գործոններ եւ վիճակներ, որոնք մեծացնում են հիվանդանալու հավանականությունն ապագայում: Կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկը տարիքի հետ մեծանում է: 40 տարեկանից հետո կանայք յուրաքանչյուր տարի պետք է անցնեն մամոգրաֆիկ հետազոտություն: 
Կրծքագեղձի քաղցկեղից մահացության դեպքերի մեծ մասը բաժին է ընկնում ցածր եւ միջին եկամուտ ունեցող երկրներին, որտեղ կանանց մեծ մասն ախտորոշվում է հիվանդության ուշ փուլերում` կանանց վատ իրազեկվածության պատճառով: Հայաստանում դիտվում է կրծքագեղձի քաղցկեղի նոր դեպքերի ցուցանիշի աճ:  Քաղցկեղի վաղ հայտնաբերման մասին գիտությունը որեւէ ստույգ երաշխիք չունի,  սակայն հստակ է, որ կանոնավոր ստուգումները կարող են  դրական արդյունք արձանագրել, գոյացությունը հայտնաբերել վաղ փուլում եւ բուժել: Պարբերաբար այցելությունները բժշկին հնարավորություն է տալիս վաղ փուլում հայտնաբերել կրծքագեղձի ցանկացած նորագոյացություն` բուժման մեջ հաճախ հասնելով դրական արդյունքի` վերջնական ապաքինման: Այս թեմայի շուրջ http://bestgroup.am/ կայքի  զրույցը ծավալվեց ԵՊԲՀ Ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնի դոցենտ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի բժիշկ-մամոգրաֆիստ, մամոգրաֆիայի բաժանմունքի ղեկավար ՀԱՍՄԻԿ ԴԱՎԹՅԱՆԻ հետ, բժշկուհի, ով ունի բավականին պատկառելի ավանդ եւ ներդրում մեր բժշկագիտության զարգացման մեջ:

<<Ասեմ, որ բավականին փոքր տարիքում որոշեցի բժիշկ դառնալ, իսկ ինստիտուտում ուսանելու վերջին տարիներին վերջնական որոշում կայացրի` դառնալ ռենտգենոլոգ, իսկ երբ արդեն սկսեց զարգանալ մամոգրաֆիան, դա 22 տարի առաջ էր, որոշեցի նեղ մասնագիտացումս ուղղորդել դեպի մամոգրաֆիան` դառնալով բժիշկ-մամոգրաֆիստ: Մամոգրաֆիան առաջատար դեր ունի կրծքի հիվանդությունների ախտորոշման գործում: 2011թվականից սկսած՝ բեկումնային էր մամոգրաֆիկ հետազոտությունների առումով, քանի որ մամոգրաֆիան կատարվում էր տոմոսինթեզով /շերտերով/, այն մեծ հնարավորություններ տվեց, որ ավելի ճշգրիտ պատկերներ ստանանք: Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում իրականացվում է կրծքագեղձի հետազոտություն՝ նոր՝ թվային մամոգրաֆիայով եւ տոմոսինթեզով՝ HOLOGIC Selenia Dimensions, Digital mammography system, Digital Tomosynthesis system։ Թվային մամոգրաֆիայի հիմնական առավելությունն այն է, որ ճառագայթման չափաբաժինը նվազագույնի է հասցվում, իսկ հետազոտության արդյունքներն ավելի հավաստի են լինում։ Տոմոսինթեզով թվային մամոգրաֆիայի հետազոտության առանձնահատկություններն են փոքր ուռուցքների հայտնաբերումը, գոյացությունների եզրերի, չափի, տեղակայման ավելի ստույգ որոշումը, ինչպես նաեւ քաղցկեղի բազմաօջախային աճի դեպքում բոլոր ուռուցքների հայտնաբերումը: Թվային մամոգրաֆիայի շնորհիվ մեծացել է հետազոտությունների արագությունը, ռենտգեն պատկերները ստացվում են համակարգչի էկրանին, կրճատվել է հետազոտության ժամանակը, հեշտացել կրծքագեղձի ռենտգեն պատկերների պահպանումը։ Այս մեթոդի եւս մեկ կարեւոր առավելությունն է ավելորդ բիոպսիաների կրճատումը։ Փոքր, չշոշափվող նորագոյացությունների հայտնաբերման դեպքում թվային մամոգրաֆիան թույլ է տալիս ասեղային ուղեցուցային տեղայնացում կատարել. կրծքագեղձի կասկածելի օջախի մեջ մտցվում է շատ բարակ ասեղ` լարով, ու այդ լարով վիրաբույժը վիրահատության ժամանակ գտնում է ուռուցքը։ Վիրաբույժը հեռացնում է կրծքագեղձի ամբողջ կասկածելի օջախը, որը նորից ուղարկվում է մամոգրաֆիստին` նախավիրահատական նկարների հետ համեմատության համար, որից հետո նյութն ուղարկվում է լաբորատորիա՝ հետազոտության։ Ասեմ, որ մամոգրաֆիան չի կարող տալ վերջնական 100 տոկոսանոց արդյունք, որի միջոցով կարողանանք պատկերացում կազմել չափի, տեղակայման, կառուցվածքի, բնույթի  մասին: Ոչ բոլոր դեպքերում է, որ կարողանում ենք տեսնել ուռուցքը  չարորակ է, թե բարորակ: 95 տոկոսի դեպքում տեսնում ենք, որ գոյացությունը չարորակի տպավորություն է թողնում, իսկ 5 տոկոսի դեպքում` բարորակի, որն էլ հետագայում ճշտվում է բիոպսիայի միջոցով: Արդյունքի ճշգրտության համար պետք է թիմային աշխատանք իրականացվի: Հասարակության մեջ շատ թյուր կարծիք կա, որ մամոգրաֆիան տալիս է 100 տոկոսանոց պատկերը, իրականում  կարող են լինել դեպքեր, երբ  կարող է լինել 100 տոկոսանոց արդյունք, բայց ոչ բոլոր դեպքերում. այն իրականում կախված չէ մասնագետից, ուղղակի կարող են լինել տարատեսակ եւ կասկածելի բնույթի օջախներ, այդ դեպքում պետք է կատարվի բիոպսիա, որից հետո նոր ստույգ պատկերը կստանանք: Մեր բժշկական կենտրոնում առկա տեխնիկան մեզ թույլ է տալիս գնահատել կրծքագեղձի իրական վիճակը: Ասեմ, որ բավականին շատացել են եւ երիտասարդացել կրծագեղձի հիվանդությունները: Ի գիտություն բոլորին` ասեմ, որ մամոգրաֆիան առողջ կանանց հետազոտություն է։ Պարտադիր չէ, որ կինը բողոքներ ունենա, գոյացություններ շոշափի, որ գնա մամոգրաֆիայի։ Միակ ցուցումն այստեղ տարիքն է, 25 տարեկանից սկսած հանդիպում են կրծքագեղձի քաղցկեղով տառապողներ, ինչը կարող է կապված լինել սթրեսների, վատ ապրելակերպի, ինչպես նաեւ բջջային հեռախոսների ճառագայթման հետ: Կրծքագեղձի վաղ ախտորոշման համար պետք է իրականացվեն սկրինինգային միջոցառումներ: 40 տարեկանից բարձր տարիքում կատարվում է մամոգրաֆա, իսկ մինչեւ 40-ը` սոնոգրաֆիա: Ռենտգեն մամոգրաֆիան առաջնային հետազոտման միջոց է, որին զուգակցում ենք սոնոգրաֆիան, որովհետեւ գոյացություններ կան, երբ կրծքագեղձերի մամոգրաֆիան չի տալիս հստակ պատկերը, գոյացությունների եզրերը, կառուցվածքը, չափերը. սոնոգրաֆիան այդ դեպքերում ցուցված է: Կրծքագեղձի ախտորոշման համար մեծ նշանակություն ունի նաեւ մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիան: Լինում են դեպքեր, երբ կինը գալիս է համակարգչային շերտագրում հետազոտություն անցած. համակարգչային շերտագրում հետազոտությունը կրծքագեղձի համար չի արվում, կրծքագեղձի համար մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիա է արվում, սոնոգրաֆիա, մամոգրաֆիա:  Ինձ համար շատ ցավալի փաստ է, որ թերեւս կրծքի մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիայի լուրջ մասնագետ դեռեւս չկա: Մեր երկրում կա 4 կլինիկա, որտեղ իրականացնում են կրծքի  մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիա, բայց դրանց արդյունքներն ինձ չեն գոհացնում: Իրականում մեր հասարակությունը պետք       է գիտակցի, որ առաջնային օղակներում էլ կան լավ մասնագետներ, ժամանակին իրենց էլ դիմեն: Ասեմ, որ բավականին մեծացել է սոցիալական փաթեթով դիմողների թիվը, ուրախալի փաստ է, որ գոյություն ունի մեխանիզմ, երբ սոցփաթեթի շահառուները շատ պարտաճանաչ այցելում են տարին մեկ կամ 6 ամիսը մեկ և դիմում հերթական հետազոտության, որից հետո բժիշկները ուղղորդում են ավելի մանրակրկիտ հետազոտությունների: Ցավոք սրտի, դիմելիության կուլտուրան միջին մակարդակի վրա է մեր երկրում, ինձ թվում է հիմնական խնդիրը միայն հասարակության վատ ֆինանսական պայմաններն են: Իսկ որպես վերջաբան՝ կհորդորեմ մեր հասարակությանը, որ ավելի զգոն լինեն կրծքագեղձի առողջության նկատմամբ: Հարկավոր է տարին մեկ անգամ անցնել պարտադիր հետազոտություն: Եթե կա ինչ-որ խնդիր, ուրեմն օրգանիզմը ահազանգ է տալիս, և այդ ահազանգը չպետք է անտեսել: Եղեք առողջ, սիրեցեք ինքներդ ձեզ>>:

Սիրտ-անոթային հիվանդությունները ուռուցքաբանական հիվանդների մոտ

21-րդ դարի համաճարակ հանդիսացող հիվանդությունը` քաղցկեղը, մշտապես հաղթարշավի մեջ է՝ ընգրկելով մի շարք օրգան-համակարգեր, որոնց թվում է նաեւ սիրտ-անոթային համակարգը: Օր-օրի նկատվում են հիվանդությունների աճ եւ  մահացության բարձր ցուցանիշներ, ընդ որում՝դրանց մեծ մասը հայտնաբերվում են արդեն հիվանդության զարգացման վերջին փուլերում, քանի որ հիվանդները բավականին բարդացվածվիճակներում են դիմում բժշկին:

Այսօր ուռուցքաբանությունը համարվում է ժամանակակից բժշկության ամենաբարդ եւ պահանջված ուղղություններից մեկը: Յուրաքանչյուր օրգան-համակարգ ունի հիվանդությունների կանխարգելման իր գործելակարգը: Մի շարք հիվանդություններ ընթանում են առանց որեւէ կլինիկական նախանշանի, իսկ երբ գալիս է ախտորոշման պահը, անհրաժեշտ է առավելագույն ճշգրտություն: Ուռուցքային հիվանդությունների ազդեցությունը սրտի վրա բավականին խնդրահարույց իրավիճակ է, որի համար պետք է ջանքեր չխնայել` բարեհաջող ելք գտնելու: Բժշկի մասնագիտությունն ինքնին պահանջում է ջանքերի եւ ուշադրության առավելագույն կենտրոնացում, քանի որ գործ ունես մարդկային կյանքեր փրկելու պատվավոր առաքելության հետ:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի սրտաբան-էխոկարդիոգրաֆիստ ՄԱՐԻՆԵ ՉԻՎՉՅԱՆԸ, ում հետ զրույցը ծավալվեց` <<Սիրտ-անոթային հիվանդությունները ուռուցքաբանական հիվանդների մոտ, նման հիվանդների վարման մարտավարությունն ու ասպեկտները>>թեմայի շրջանակներում:  Բժշկուհու խոսքերով. <<Ներկայումս ամբողջ աշխարհում ուռուցքաբանական հիվանդություններից  մահացության պատճառների կեսը պայմանավորված են ուղեկցող սիրտ-անոթային հիվանդություններով: Մարտահրավերները, որոնց հետ առնչվում է ուռուցքաբանության ոլորտում աշխատող սրտաբանը, կարելի է բաժանել մի քանի խմբերի՝

1. Նախկինում սիրտ-անոթային հիվանդություններով տառապող հիվանդների վարման մոտեցման մշակում,
2. Քիմիա եւ ճառագայթային թերապիայի կարդիոտոքսիկության պրոֆիլակտիկան, ախտորոշումը եւ բուժումը,
3. Բուժման ընթացքում սիրտ-անոթային բարդությունների պրոֆիլակտիկան:

Վերջին  տարիների ընթացքում, շնորհիվ ՈւԱԿ-ի ադմինիստրացիայի եւ բուժող բժիշկների համատեղ ջանքերի, կատարվել են հսկայական փոփոխություններ ուռուցքներով հիվանդների հիվանդությունն ախտորոշելու եւ բուժումը վարելու մեջ: Գրեթե բոլոր հիվանդները քիմիա-ճառագայթային բուժումից առաջանցնում են համալիր ախտորոշում, որի  մեջ պարտադիր ընդգրկվում են ԷՍԳ եւ էխոսրտագրությունը, ստորին վերջույթների անոթների դուպլեքս հետազոտությունը եւ այլն: Միայն դրանից հետո է որոշվում բուժման անհատական սխեման:

Ներկայումս օգտագործվող քիմիաթերապիայի պրեպարատներն ունեն կարդիոտոքսիկ ազդեցություն, որոշների մոտ  ավելի արտահայտված, մյուսների մոտ` առավել  քիչ: Առավելագույն կարդիոտոքսիկ ազդեցությունն ունենան տրացիկլինային պրեպարատները՝Դոքսորուբիցինը, Էպիրուբիցինը: Նշված խումբն ամբողջ աշխարհում պոլիքիմիաթերապիայի սխեմաների առաջին ընտրության խումբն է, սակայն եթե հետազոտությունների ընթացքում հայտնաբերվում են սիրտ-անոթային համակարգի ախտահարումներ, հնարավորինս փորձ է արվում խուսափել այս դեղորայքային խմբից:

Այդիսկ պատճառով հիմնական հիվանդության բուժման ընթացքում առաջանում են սիրտ-անոթային համակարգի բարդություններ, ընդհուպ մինչեւ ծանր սրտային անբավարարություն` նույնիսկ մահվան ելքով: Այդ բարդությունների կանխարգելումը եւ բուժումը բարդ կլինիկական խնդիրներ են: Այդ ամենում մեծ դեր ունի ուռուցքաբանի եւ սրտաբանի սերտ համագործակցությունը: Քիմիա-ճառագայթային թերապիա ստացող հիվանդներին անհրաժեշտ է երկարատեւ դինամիկ հսկողություն սիրտ-անոթային բարդությունների հնարավորինս վաղ ախտորոշման նպատակով: Հիվանդների կյանքի տեւողության աճի հետ զուգահեռ ավելանում են նաեւ հակաուռուցքային բուժման ուշացած բարդությունների հայտնաբերումը:

Վերջին տարիներին քրոնիկ սրտային անբավարարության պատճառներից են, բացի հիմնական հիվանդությունների ցանկից՝ սրտի իշեմիկ հիվանդություն, զարկերակային հիպերտենզիա, կարդիոմիոպաթիաներ եւ այլն, նաեւ ճառագայթումը եւ քիմիաթերապիան: Բարդությունները, որոնք հաճախակի դիտվում են հակաուռուցքային թերապիայից հետո, սրտի ռիթմի տարբեր խանգառումներն են, QT- ինտերվալի երկարացումը, արտամղման ֆրակցիայի իջեցումը, սուրմիոկարդիտը, պերիկարդիտը, սրտամկանի սուր ինֆարկտը եւ այլն:

Շնորհիվ հիմնական բուժող բժիշկների, դիագնոստների, անեսթեզիոլոգ-ռեանիմատոլոգների եւ սրտաբանների սերտ համագործակցության, հաջողվել է զգալիորեն բարելավել հնարավոր բարդությունների կանխարգելումը, վաղ ախտորոշումը եւ լիարժեք բուժման կազմակերպումը, ինչը իր հերթին դրական է անդրադարձել կյանքի որակի եւ տեւողության վրա>>:

Специальность  врач- радиолог (рентген,маммография)

Расшифровка рентгенограмм, флюорограмм и маммограм ,рентген-скопия,работа с новейшими рентген-аппаратами(цифрофой и аналоговый),работа с компьютером (интернет) ,онлайн расшифровка

Образование:

1985-1993 средняя школа N-11  г. Кировакана

1993-1995 средняя школа N-6  г. Крымска Краснодарского края

1995-1998 Государственное медицинское училище г. Ванадзора по специальности акушерство(диплом с отличием)

1998-2004   ЕГМУ

2004-2006 «Национальный Институт Здравоохранения Республики Армения» им. академика С.Авдалбекяна. Клиническая ординатура по специальности общая радиология.

Профессиональная деятельность :

2006-2012 зав. рентген отделением «2 больницы » ГЗАО г. Ванадзора

2009-2011 главный рентгенолог Лорийской области

2006-2012 по совместительству врач рентгенолог в «3 поликлинике» г. Ванадзора и в туб. деспансере  г. Ванадзора  Лорийской области.

2012-2016   врач радиолог М.Ц. "Ереван"

2014-2016   зав. рентген отделением М.Ц. "Ереван"

2006-2018   множественные благодарственные, грамоты и сертификаты

2011   наименование лучшего врача рентгенолога со стороны  губернатора Лорийской области

2015  по сей день врач радиолог М.Ц. "Нормед"

2016  по сей день член ассоциации радилогов Армении

2017 по сей день врач радиолог в национальном центре онкологии имени В.А.Фанарджяна Усовершествование:

2007 трейнинги усовершенствования <<Современные вопросы рентгенологии>> для рентгенолов и лучевых диагностов . Национальный  Институт  Здравоохранения Республики Армения» им. академика С.Авдалбекяна

2010 семинар <<Лучевая безопасность >> Հայպետատոմ հսկողություն, ԱՄՆ ատոմային կարգավորման հանձնաժողով, միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալություն

ESR/ESOR семинар усовершествования  Прага

ESR  европейская конференция Виенна

2014  Ереван: Маммография в Армяно-Американский  МЦ

2014  ЕГМУ им. М.Гераци  Сравнительная характеристика методов лучевой диагностики

2016  Epilepsy days in Armenia,international conference ,Yerevan,Armenia

2017/05/19-21   Радиография .Ереван

2017 Международный семинар Армения-Латвия <<Актуальные проблемы  меланомы и виротерапии >>

2018  Радиография Ереван

СЕРТИФИКАТЫ

Квалификационный экзамен для лиц, занимающих важные должности с точки зрения безопасности в области атомной энергетики.

Հուսամ, որ մեր Առողջապահության նախարարության որդեգրած ուղին իր պտուղները ապագայում տալու է

 Երեխաները ծնողների կյանքի շարունակությունն են: Նրանք, անշուշտ, իրենց վրա են կենտրոնացնում ծնողների ամբողջ ուշադրությունը, եւ ցանկացած հարց, ինչը վերաբերվում է փոքրիկներին, ծնողների կողմից ընկալվում է որպես հույժ կարեւոր, հատկապես, երբ խոսքը հիվանդությունների մասին է: Բնականաբար, որոշ հիվանդությունների զարգացումը շատ տարածված չէ, բայց ավելի լավ է իմանալ նրանց մասին, քան մտածել, թե ինչ է տեղի ունենում սիրելի փոքրիկի հետ:

Երեխաների հիվանդություններից մեկը, որը հնարավոր չէ չնկատել՝ հեմանգիոման է: Այս հիվանդությունը ի հայտ է գալիս մաշկի վրա, այդ իսկ պատճառով երեխայի խնամքի ընթացքում անհնար է այն չտեսնել: Առաջին հարցը, որ մտահոգում է ծնողներին. ի՞նչ է հեմանգիոման:  Հեմանգիոման բարորակ նորագոյացություն է, որը կազմված է լայնացած մազանոթների խիտ կուտակումներից: Հեմանգիոմաները նորածինների մոտ առավել հաճախ հանդիպող նորագոյացություններ են: Դրանք առավել հաճախ տեղակայվում են դեմքին, գլխին եւ կրծքավանդակի վերին հատվածներում, ինչպես նաեւ կարող են լինել ծայրանդամներին: Մաշկի մակերեսային շերտերում տեղակայվելիս նրանք սովորաբար երեւում են փոքր, կարմիր քերծվածքների կամ բշտիկների տեսքով: Աճին զուգընթաց, նրանք դառնում են գորշ կարմիր գույնի: Մաշկի հեմանգիոմաները երբեմն կոչվում են մորենման հեմանգիոմաներ՝ բնորոշ տեսքի պատճառով: Մաշկի առավել խորը շերտերում տեղակայվելիս դրանք անգույն են լինում եւ արտահայտվում են հիմնականում` որպես մաշկի արտափքված գոյացություն: Նորածինների հեմանգիոմաները բնորոշվում են արագ աճով, որին հաճախ հաջորդում է դրանց հետզարգացումը: Հեմանգիոմաների առավել ակտիվ աճը դիտվում է երեխայի 4-6 ամսական հասակում, որից հետո դիտվում է աճի համեմատական կանգ:  Որպես կանոն, հեմանգիոմաները իրենց հանդեպ գերուշադրություն չեն պահանջում, սակայն դրանք պետք է վերահսկվեն: Եթե ​​նորագոյացության աճը համամասնական է երեխայի աճին, ապա այն ավտանգ է: Նման գոյացությունը միայն կոսմետիկ թերություն է, որը մեծ հավանականությամբ ինքնուրույն վերանալու է: Եթե ​​հեմանգիոման սկսում է արագորեն մեծանալ, փոխում է իր գույնը, խոցոտվում է,  ապա անհապաղ պետք է այցելել բժշկի: Բացի այդ, հեմանգիոման պետք է հեռացվի, եթե այն մշտապես վնասվում է, քանի որ դա կարող է արյունահոսության պատճառ հանդիսանալ: Կլինիկապես արտահայտված հեմանգիոմաների բուժման տարբերակները ներառում են դեղորայքային կոնսերվատիվ բուժումը, լազերային վիրաբուժությունը եւ վիրաբուժական եղանակով հեռացումը:

 Այս հիվանդության մասին առավել մանրամասն տեղեկանալու եւ այլ հարցերի շուրջ մեր զրույցը ծավալվեց «Սուրբ Աստվածամայր» բժշկական կենտրոնի դիմածնոտային վիրաբույժ ԱՆԱՀԻՏ  ՇԱՀԻՆՅԱՆԻ հետ, ով չնայած իր երիտասարդ տարիքին  արդեն հասցրել է տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ գնալ: Բժշկուհին, 2004-2009 թթ. ընդունվել եւ ավարտել է Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ստոմատոլոգիական ֆակուլտետը, որից անմիջապես հետո 2009-2012թթ. կլինիկական օրդինատուրան` դիմածնոտային վիրաբուժության  մասնագիտությամբ, որն անցկացրել է <<Սուրբ Աստվածամայր>> կլինիկայում, որտեղ էլ 2012թ. սեպտեմբերից մինչ օրս աշխատում է որպես դիմածնոտային վիրաբույժ:

- Բժշկուհի,  ինչպե՞ս կգնահատեք այսօր Հայաստանում դիմածնոտային վիրաբուժության վիճակը, ի՞նչ մակարդակի վրա է հասել այս ոլորտը:

-Պետք է ուրախությամբ  նշեմ, որ մեր երկրում դիմածնոտային վիրաբուժության մակարդակը շատ բարձր դիրքերում է, չնայած այն փաստին, որ իմ նեղ մասնագիտացման ուղղվածությունը մանկական  դիմածնոտային վիրաբուժության մեջ է: Մենք այսօր այդ ոլորտում ունենք գործիքների հագեցվածության խնդիր, քանզի ամբողջ աշխարհը բավականին արագընթաց  քայլերով զարգացում է ապրում, բայց, չնայած նրան, որ արդեն մոտ երկու տարի է, ինչ մեր կենտրոնում հեմանգիոմա հիվանդության բուժման մեջ բարեհաջող ելքերը արդեն առկա են` արդյունքում մեզ զերծ պահելով վիրահատական միջամտություններից: Բուժման կոնսերվատիվ տարբերակի դեպքում, երբ ծնողները ճիշտ ժամանակին բերում են երեխային հետազոտման, եւ ժամանակին էլ ախտորոշվում է հեմանգիոմա հիվանդությունը: Կոնսերվատիվ բուժմամբ կարող ենք հասնել նրան, որ վիրահատություն չկատարվի, հատկապես դեմքի շրջանում հանդիպող հեմանգիոմաները չվիրահատվեն, քանի որ յուրաքանչյուր վիրահատություն կամ ոչ վիրահատական մեթոդներ` սառեցում, սկլերոզացնում թողնում են իրենց հետեւանքները սպիերի տեսքով, որոնք կարող են մնալ ամբողջ կյանքի ընթացքում: Հեմանգիոման բնածին անոթային  ուռուցք է, որը ժամանակակից գրականության մեջ համարվում է նաեւ բնածին արատ, քանի որ դեռեւս ապացուցված չէ, եւ չենք կարող պնդել այն թեորապես: Հիվանդությունը լինում է  մի քանի տեսակների` հասարակ, կավերնոզ, համակցված, խառը: Հասարակ հեմանգիոման տեղակայվում է մաշկի վերին շրջանում, կավերնոզը` մաշկի տակ, համակցվածը` ենթամաշկի եւ մաշկի վրա, խառը տեսակը կազմված է տարբեր հյուսվածքներից: Հեմանգիոմաներին բնորոշ է վարդագույնից մինչեւ ալ կարմիր գույնը: Սեղմելիս հեմանգիոման տափակում եւ գունազրկվում է (արյան արտահոսքի հետեւանքով), իսկ երբ երեխան լացում է, ճչում եւ հազում, այն մեծանում է, որի պատճառն արյան ներհոսքն է: Բուժումը հիմնականում պետք է սկսել որքան հնարավոր է շուտ` ախտորոշումից անմիջապես հետո: Այն ավելի արդյունավետ է երեխայի կյանքի առաջին ամիսներին: Հեմանգիոմաների բուժման եղանակները տարբեր են` վիրահատական, կրիոթերապիա` հեղուկ ազոտով սառեցում, սկլերոզացնող, ճառագայթային, լազերային, հորմոնային բուժում եւ իմունաբուժում: Մանկական պաթոլոգիաները, որոնք հանդիպել են իմ պրակտիկայում, բավականին շատ են եւ քիչ լուսաբանված, հատկապես քիչ են տեղեկացված մարզերում: Մեր պրակտիկայում ավելի շատ գործ ենք ունենում կավերնոզ եւ խառը տեսակների հետ, ինչպես նաեւ ինֆանտիլ հեմանգիոմաների, քանի որ մազանոթային հեմանգիոմաները մինչեւ 5 տարեկանը կարող են ինքնուրույն հետզարգացում ապրել: Իրականում  ցանկալի է, որ ախտորոշումը համապատասխան մասնագետը տա, թե իրականում դրանք որ տիպի հեմանգիոմաներին են պատկանում, ինքնուրույն նահանջող են, թե պետք է իրականացվի համապատասխան բուժօգնություն: Կա բուժման մեջ դեղամիջոց, որի կիրառելիությունը մինչեւ երեխայի մեկ տարեկան դիմելը` կավերնոզ եւ ինֆանտիլ հեմանգիոմայի դեպքում օգնում է: Դեղամիջոց, որն առաջարկվում եւ կիրառվում է մեր պրակտիկայում, եւ մենք ունենք հավաքած բավականին փաստեր բազմաթիվ հիվանդների կողմից, որ այդ դեղամիջոցի կիրառելիությունը  արդյունավետ եւ խոստումնալից է այնքանով, որ այն թույլ է տալիս հետագա միջամտությունների ծավալը փոքրացնել այնքանով , որ հետագայում նույն սպիերը կարող են լինել շատ աննշան: Ասեմ նաեւ, որ այսօր բավականին շատ են մեզ դիմողները, ովքեր իրականում պետք է սպասարկվեն  առաջնային օղակում` պոլիկլինիկաներում, բայց ավաղ, մեր երկրում դեռեւս այնքան էլ զարգացած չէ առաջնային օղակը,  երբեմն լինում են դեպքեր, որ ուղեգրում են մեզ մոտ հիվանդների, ովքեր, այսպես ասած, մեր հիվանդները չեն: Հուսամ, որ մեր Առողջապահության նախարարության որդեգրած ուղին իր պտուղները ապագայում տալու է, ինչպես նաեւ առաջնային օղակի զարգացման ուղղությամբ ավելի ծավալուն աշխատանքներ տարվեն: Սպասելիքներս մեծ են, տա Աստված, որ ի կատար ածվեն:

- Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաները ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր դեպքում ինչպե՞ս էր:

- Ես ծնվել եւ մեծացել եմ բժիշկների ընտանիքում, ունեմ հրաշալի ծնողներ, ովքեր մշտապես եղել են եւ կլինեն իմ կողքին ամեն հարցում: Իմ ամբողջ սերը, նվիրումը եւ հիմքը իմ մասնագիտացման մեջ դրվել է հայրիկիս կողմից, ով մասնագիտությամբ թերապեւտ է, իսկ մայրս` մանկական ատամնաբույժ է, ով ինձ օգնեց ճիշտ կողմնորոշվել նեղ մասնագիտացման ուղղվածության մեջ, քանզի տեսնելով իր նվիրումը` իր ընտրած գործին, ցանկությունս էլ ավելի մեծացավ, որպեսզի ես նույնպես աշխատեմ մանուկների հետ:  

- Բժշկուհի, հասցնո՞ւմ եք աշխատանքին համատեղել վերապատրաստումները:

- Ես դեռ բավականին անելիքներ ունեմ իմ ընտրած բնագավառում, երբ անհատն արդեն իրեն համարում է կատարյալ ամեն ինչում, ապա նրա մոտ լճացում է լինում:  Բոլորս էլ մշտապես անելիքներ ունենք այս կյանքում, դեռ կա եւ կլինի  կրթվելու կարիք, ես երբեք չեմ դադարում կամ զլանում աշխատել ինքս ինձ վրա, մշտապես մասնակցում եմ  վերապատրաստումների, քանզի դրանից է կախված մեր մասնագիտական հմտացումները, քանզի այսօր բժշկությունը բավականին արագ տեմպերով է առաջ գնում, պետք է հասցնել համահունչ շարժվել նորարարությունների զարկերակին, որպեսզի մենք էլ կարողանանք ճիշտ եւ գրագետ բուժօգնություն ցույց տանք մեզ դիմող հիվանդներին: Ասեմ, որ ես ինքս հանդիսանում եմ նաեւ դիմածնոտային վիրաբուժության ասոցացիայի անդամ, բայց կցանկանայի, որ ասոցացիաներն էլ ավելի ակտիվ գործունեություն ծավալեին`  ցուցաբերելով ժամանակակից մոտեցումներ:

- Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք հասարակությանը:

- Կցանկանամ  հորդորել մեր հասարակությանը, որ դադարի զբաղվել ինքնաբուժությամբ,  քիչ օգտվի ինտերնետ պորտալի խեղաթյուրված, լայնածավալ տեղեկատվությունից եւ առաջին իսկ գանգատների եւ սիմպտոմների դեպքում անհապաղ դիմի բժշկի:

 Պետք  է  հավատանք   եւ  համոզված  լինենք,  որ  ե՛ւ  այս,  ե՛ւ  բոլոր  դարերըայսուհետ  մերն  են  լինելու

 Հայոց դպրոցի բուն պատմությունն անխզելիորեն կապված է գրերի ստեղծման հետ։ Կրթությունը վիթխարի ուժ է, որը վճռում է ժողովուրդների եւ պետությունների կենցաղն ու ճակատագիրը: Դպրոցն արվեստանոց է, որտեղ ձեւավորվում է աճող սերնդի միտքը:

Վաղարշապատի Վահան Ռշտունու անվան թիվ  11 հիմնական դպրոցի աշխատանքները, որպես տնօրեն, ղեկավարում է բանիմաց, խելացի, մասնագիտությամբ մանկավարժ Մարգարիտա Սարգսյանը: Իր  գործին  գիտակ տնօրենը շատ լավ հասկանում է, որ հարկավոր է նոր մոտեցումներ, ժամանակաճանաչ ծրագրեր, որոնք կնպաստեն դպրոցի առաջընթացին եւ հետագա գործունեությանը: Տարիների ընթացքում ուսուցչական անձնակազմը վերածվեց մի կուռ, ամբողջական հանրույթի, որը համալրված է գիտակ, բանիմաց, բարեխիղճ ուսուցիչներով, ովքեր աշխատում են համագործակցված: Դպրոցն այն հարազատ տունն է, թրծարանը, որտեղ կոփվում են ապագա սերնդի հոգիները: Ջերմեռանդ, անմնացորդ աշխատանքի շնորհիվ դպրոցի հանրույթը հասել է բազմաթիվ հաջողությունների տարբեր բնագավառներում: Դպրոցի թիմը մշտապես աչքի է ընկնում իր ակտիվությամբ, իսկ  աշխատանքներն ընթանում են առողջ, ջերմ մթնոլորտում` համախմբված աշխատանքային բարձր կարգապահությամբ եւ  ժամանակի պահանջներին համահունչ:  Ճիշտ  է,  շենքային  պայմանները  վատ  են,  բայց  դա  չի  ազդում  ուսումնական  գործընթացի  վրա: Ինչեւէ, տարիների ընթացքում որոշ խնդիրներ լուծվեցին, որոշ հարցեր էլ մնացին կիսատ, անլուծելի: Բայց նույնիսկ այս դեպքում վստահորեն կարելի է ասել, որ այս կրթօջախը միշտ էլ փառահեղորեն է կատարել իր գործը:

  Այժմ էլ դպրոցը զգում է աջակցության կարիք, դեռ շատ խնդիրներ <<շարք կանգնած>> սպասում են իրենց հերթին` սպորտդահլիճի վերանորոգում, ժամանակակից տեխմիջոցների ներդրում…Այս երկար ու ձիգ տարիների ընթացքում ոչ միայն պահպանվել են լավագույն ավանդույթները, այլեւ նորացվել ու ժամանակակից հնչեղություն են ստացել: Դպրոցի առջեւ ծառացած խնդիրների մասին զրուցեցինք դպրոցի տնօրեն ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ: 

- Տիկին Սարգսյան, խոսեք դպրոցի անցած ճանապարհի մասին, ե՞րբ է ստեղծվել դպրոցը եւ մինչ օրս ի՞նչ ուղի է անցել:

- Ասեմ, որ   5 տարի է  արդեն, ինչ ստանձնել եմ տնօրենի պաշտոնը: Դպրոցը 1972 թվականի կառույց է, եւ հիմնադրման օրվանից մինչ իմ պաշտոնավարումը այստեղ վերանորոգման ոչ  մի  աշխատանք  չի  կատարվել: Այսօր մենք ունենք արդեն 354 աշակերտ: Երբ ես ստանձնեցի  դպրոցը տնօրինելու պաշտոնը, աշակերտների  թիվը 318 էր: Այժմ  նկատելի  է  սովորողների  թվի  որոշակի  աճ, թեեւ շենքային  պայմանները  բարենպաստ  չեն:

Ես տնօրենի պարտականությունը ստանձնել եմ 2014 թվականից:  Դպրոցն ունի 6 մասնաշենք,  հիմնովին  նորոգվել  են 3 մասնաշենքի տանիքները, որից հետո այլ տեղաշարժ չեղավ. կանգ առան շինարարական աշխատանքները: Ընթացքում կրկին եղան կոսմետիկ որոշ հարդարանքներ, որն ինձ համար բավականին քիչ էր եւ ոչ տեսանելի: Բակում աշխատանքներ ենք տանում, կանաչապատվել է  դպրոցի  տարածքը, տնկվել են գեղեցիկ ծաղիկներ, ծառեր,  թփեր, որը  հաճելի  է բոլորին: Ինչպես  գիտենք,   դպրոցը ֆինանսավորվում է աշակերտների թվով: Մեր դպրոցի շենքային անբարենպաստ պայմանների պատճառով այսօր սաների թիվը այլ դպրոցների  համեմատությամբ, որոնք նորոգված  են եւ  բարեկարգ,  բավականին քիչ է, բայց աշակերտների  թիվն ավելանում է մեր ուսուցչական կազմի լավագույն աշխատանքի եւ  նվիրման շնորհիվ;
Իրականում չկա մի ծնող, ով մեր աշխատանքից դժգոհ լինի:

Անցյալ տարի  գծվեց նախագիծը, կազմվեց նախահաշիվ,  բայց կրկին ամեն ինչ խառնվեց իրար, շինարարական աշխատանքները հետաձգվեցին: Սակայն փառք ու պատիվ <<Արթուր Ասատրյան բարեգործական հիմնադրամին>>, որի միջոցներով հիմնանորոգվել են դպրոցի 10-ը սանհանգույցներ: Այս  պահին էլ  նորոգվում  են  4 դասասենյակներ, որոնցից  յուրաքանչյուրում  լինելու է 15 համակարգիչ: Մեզ  խոստացել  են  նաեւ, որ ամռանը  ամբողջությամբ նորոգելու  են  դպրոցի  սպորտդահլիճը: Մեր ուսուցչական կազմի  բարեխիղճ  աշխատանքի  շնորհիվ  է,  որ այս շենքային պայմաններում ծնողները մեզ վստահում են իրենց երեխաներին:  Դպրոցում  կարող  էին սովորել  1000-ից  ավելի  աշակերտներ,  եթե լինին   լավ    պայմաններ:

- Դուք Ձեզ համարո՞ւմ եք ուժեղ կին:

 -  Ունեմ  անկոտրում  բնավորություն, որը,   ինչ  խոսք, ուժեղ  լինելու  գրավական  է: Մեծացել  եմ  գյուղում, կարող  եմ  կատարել  ցանկացած  աշխատանք, գյուղատնտեսությունից էլ բավականին  գիտելիքներ ունեմ,  եւ  դպրոցամերձ  տարածքի  կանաչապատումը  կատարվել  է  իմ ցուցումով:

- Գերլարված աշխատանքային օրվանից հետո հասցնում եք արդյո՞ք ընտանիքին ժամանակ տրամադրել:

- Շատ եմ սիրում ընտանիքս, ունեմ մեկ տղա: Իրականում ես օրս պլանավորում եմ լիարժեք եւ  շաբաթ-կիրակի  օրերը  միմիայն տրամադրում եմ իմ ընտանիքին  եւ  տնային գործերին:

- Ըստ Ձեզ,  ո՞րն է կայացած դպրոցի գաղտնիքը:

- Եթե սիրում  ես  քո  աշխատանքը,  ապա կկայանա դպրոցը, եւ կհասնես նորանոր բարձունքների: Ես մասնագիտությամբ մանկավարժ եմ եւ եթե այսչափ չսիրեի դպրոցը, ապա  կբավարարվեի  միայն դասավանդելով: Աշխատել եմ չորս դպրոցում, եղել եմ ուսուցիչ, այնուհետեւ` ուսմասվար Ներսիսյան  վարժարանում եւ փոխտնօրեն ուսգծով  թիվ 12 հիմնական  դպրոցում: Բոլոր դպրոցներն էլ ինձ համար եղել են շատ հոգեհարազատ, աշխատել  եմ  սիրով  ու  մեծ  նվիրումով: Կարեւորում  եմ նաեւ ղեկավարի  ձիրքով օժտված լինելը: 

- Ինչպե՞ս կգնահատեիք 21-րդ դարի սերնդին:

- Անկեղծ կլինեմ: Ուրախ  եմ,  որ նոր սերունդն ունի իր սեփական կարծիքը եւ կաշկանդված չէ, կապանքներից ազատված է, բայց երբեմն շատ ու շատ դեպքերում, երբ  դաստիարակությունը  չի  ընթանում ճիշտ  ուղիով, երեխաները  չարաշահում  են  մեծերի  վստահությունը,  որն  էլ   տանում է սանձարձակության: Այժմյան աշակերտը գիրք չի կարդում, ոչ էլ իրեն  ձգում է այն: Իհարկե, կա մի ստվար զանգված, որն ուշադիր է իր գիտելիքների ձեռքբերման հանդեպ, եւ  արդյունքում  ունենում  ենք  հաջողություններ:  Իմ ղեկավարած  տարիներին մեր աշակերտները  պարբերաբար մասնակցել են օլիմպիադաների, ունեցել  ենք   հանրապետական փուլ անցած  աշակերտներ:

- Ի՞նչ նորանոր ծրագրերի մասին կխոսեք, որոնք ակնկալում եք կյանքի կոչել:

- Մեր դպրոցը հանրակրթական դպրոց է, եւ  մենք ցանկանում ենք  մեր աշակերտներին տալ  հիմնավոր  գիտելիքներ, որպեսզի նրանք կարողանան իրենց  ուսումը  շարունակել   ավագ դպրոցներում, մասնագիտացված ոսումնական հաստատություններում: Երեխաների նորմալ կրթությունը ապահովելու համար հնարավորության սահմաններում անում ենք ամեն ինչ, որպեսզի հասնենք առավելագույնի:  Արդեն երրորդ  օտար  լեզուն` ֆրանսերենն է  դասավանդվում   մեզ  մոտ,   որն    ընդգրկվել   է  <<Դասավանդիր Հայաստան>> ծրագրի շրջանակներում: Գործում  է ֆրանսերենի խմբակ՝ շաբաթական  մեկ  ժամով: Խմբակի  ուսուցիչը  Ֆրանսիայից  է, ով  կարճ  ժամանակով  բնակվում  է  մեր երկրում  եւ  կամավորական սկզբունքով  մեր աշակերտների  հետ աշխատում  է   անվճար: Վերջերս  Ֆրանսիայից  ժամանել էր  լրագրող,  որը հարցազրույց  վերցրեց  մեր  աշակերտներից` թերթում  տպագրելու  համար:

 Ուրախությամբ նշեմ, որ Գորիսում <<Ֆրանկոֆոնիայի>> շրջանակներում կայացավ մեծ միջոցառում: Մեր 8-րդ դասարանի 10-ը աշակերտ իրենց մասնակցությունը ցուցաբերեցին`  ներկայացնելով  բեմականացում  ֆրանսերեն լեզվով:

- Կվերհիշե՞ք, երբ ուսուցչուհի էիք, առաջին անգամ մտաք դասասենյակ, ինչպիսի՞ն էին Ձեր ապրումները:

-  Ես 21 տարեկան էի, երբ մտա դպրոց, ինձ վստահվեց տարրական դասարան: Իմ ուսուցչուհին, ով ինձ  դասավանդել էր, ինձ հետ   զուգահեռ դասարան ուներ: Եվ իմ պատասխանատվությունը  ավելի  էր  մեծանում  իմ  աշխատանքի  նկատմամբ: Հպարտություն էի ապրում, որ աշխատում  էի իմ  ուսուցչի հետ նույն  դպրոցում, եւ որ  ինձ իրավունք էր վերապահվել ստանձնել մատաղ  սերնդի  կրթության ու   դաստիարակության գործը:

- Ձեր կարծիքով, մանկավարժն այսօր գնահատվա՞ծ է, թե` ոչ:

- Գիտեք, անկեղծ կգտնվեմ այս պահին: Իրականում, երբ որ մի խնդրահարույց դեպք է լինում, սկսում են շահարկել եւ  լրատվական դաշտով ներկայացնել, եւ  որը   անընդմեջ  քննարկման  թեմա է դառնում  թե՛ սոցցանցերով, եւ թե՛ ԶԼՄ-ներով: Բայց երբ մի նշանակալից, լավ դեպք է լինում, այն  չի  լուսաբանվում  ամբողջությամբ: Մեր ազգի մեջ վատաբանման միտումն ավելի  մեծ է, լավը` քիչ արձագանքվող: Շատ  ցածր  է  նաեւ  մանկավարժների վարձատրությունը  նրանց կատարած նվիրական աշխատանքի դիմաց: Կարծում եմ, որ մեր նոր կառավարությունն անպայման այդ խնդրին կանդրադառնա: Ինչ  խոսք,  բոլորս էլ հասկանում ենք, որ  այս պահին այդքան հնարավորություններ չկան, սակայն  հույսով եւ հավատով ենք տոգորված դեպի նոր կառավարությունը  եւ  ակնկալում  ենք ապագայում ողջամիտ փոփոխություններ:

- Ի՞նչ ակնակալիքներ ունեք ապագա սերնդից:

- Ցանկությունս  է, որ մեր ապագա սերունդը հայրենասեր լինի եւ նվիրյալ իր հող ու ջրին: Ունենք առաջադեմ բանակ, որը բնորոշ է առաջադեմ երկրներին: Հավատում  եմ, որ  կգա այն օրը, երբ մեր երկրում  կլինի  խաղաղություն,  եւ  մեր  երիտասարդները առաջնագծում չեն  լինի: Ապագա  սերունդները  կվարակվեն մեր օրինակով  եւ  կլինեն    քաղաքակիրթ  ու հանդուրժող:

- Իսկ որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը, ընթերցողներին  եւ Ձեր սաներին:

- Կցանկանամ, որ միմյանց հանդեպ բոլորը լցվեն միայն բարությամբ, լավատեսությամբ: Պետք է մենք մեզ հավատանք, լինենք անկոտրում եւ վստահ քայլերով գնանք դեպի մեր երազած ապագան:

Հավատը բժշկի հանդեպ ամենաարդյունավետ դեղամիջոցն է

Գիտության արագընթաց զարգացմանը անմասն չի մնում բժշկությունը: Ժամանակակից բժշկության մեջ մեծ նշանակություն ունի նոր տեխնոլոգիաների կիրառումը, ինչը օգնում է բարձրացնել մատուցվող բժշկական ծառայությունների որակը եւ ախտորոշել հիվանդությունները ավելի վաղ փուլերում: Ամբողջ աշխարհում վերջին տարիների ընթացքում քաղցկեղով հիվանդացությունն ավելացել է 3-4 անգամ: Սա պայմանավորված է ոչ միայն հիվանդացության աճով, այլեւ ախտորոշման մեթոդների զարգացմամբ: Բժշկության ձեռքբերումների շնորհիվ մեծացել է ուռուցքով հիվանդների կյանքի տեւողությունը։

Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը շարունակում է հետազոտման նորագույն մեթոդների ներդրումը։ Ռադիոլոգիայի ծառայությունը զինված է ժամանակակից սարքավորումներով, որոնք թույլ են տալիս եւս մեկ քայլ առաջ գնալ բժշկության ոլորտում:

Այս թեմայի շուրջ զրուցեցինք Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի բժիշկ-ռադիոլոգ Կարինե Խոնդկարյանի հետ։

- Տիկին Խոնդկարյան, ի՞նչ է ճառագայթաբանությունը: Ի՞նչ հետազոտություններ եք կատարում Դուք, մի փոքր պատմեք դրանց մասին։

-  Ճառագայթաբանությունը մարմնի օրգան-համակարգերի պատկերների ուսումնասիրությունն է, այն բժշկության համեմատաբար նոր ճյուղ է։ Ճառագայթաբանության գերագույն խնդիրը հիվանդության վաղ ախտորոշումն է, որը հետագա արդյունավետ բուժման նախապայմանն է: Այն վերջին տարիներին բուռն զարգացում է ունեցել՝ կապված համակարգչային տեխնոլոգիաների զարգացման հետ։ Հաճախ կատակում են, որ ախտորոշումը այնքան է զարգացել, որ չկա առողջ մարդ, կա թերի հետազոտված: Ժամանակակից սարքավորումների օգնությամբ այսօր կարելի է ախտորոշել անգամ ամենավաղ փուլերում գտնվող քաղցկեղային հիվանդությունները։ Այս դեպքում հիվանդը հաջողությամբ բուժվելու լավ հնարավորություններ կունենա:

Մեր օրերում ուռուցքային հիվանդությունները դարձել են լուրջ խնդիր, դրանցից մահացությունը 2-րդ տեղում է, տարեցտարի քաղցկեղը երիտասարդանում է: Հիվանդների 60%-ն իր հիվանդության մասին տեղեկանում է 3-4-րդ փուլում, ինչը դժվարացնում է բուժումը։ Այս խնդիրը հատկապես մտահոգիչ է մեր երկրում՝ կապված ոչ միայն ֆինանսական բարդությունների, այլեւ կանխարգելիչ ծառայության թերի աշխատանքի հետ։

Ես զբաղվում եմ ռադիոլոգիայի ուլտրաձայնային, դոպլեր, դուպլեքս եւ ռադիոիզոտոպային հետազոտություններով: Ուլտրաձայնային ախտորոշման մեթոդի հիմնական առավելություններն են նրա մատչելիությունը, ոչ ինվազիվությունը, բարձր զգայունությունն ու ճառագայթային ծանրաբեռնվածության բացակայությունը: Հետազոտությունը կարելի է կատարել ինչքան որ անհրաժեշտությունը կլինի, այն հակացուցումներ չունի։

Դուպլեքս հետազոտությունը անոթների ուլտրաձայնային հետազոտություն է, որի ժամանակ ուսումնասիրվում են անոթների կառուցվածքը (պատերի վիճակը, լուսանցքը), հարակից բոլոր հյուսվածքները, գնահատվում են արյան հոսքի ցուցանիշները։ Այս հետազոտությունը շատ կարեւոր է ուռուցքային հիվանդների համար։ Քիմիաթերապիան եւ ճառագայթային բուժումը բարձրացնում են արյան մակարդելիությունը, եւ որպես բարդություն ուռուցքային հիվանդների մոտ հաճախ առաջանում է երակների թրոմբոզ։

Ամենահետաքրքիրն ինձ համար ռադիոիզոտոպային հետազոտությունն է։ Այդ պատճառով ես կցանկանայի ավելի մանրամասն նկարագրել այն: Ռադիոիզոտոպային ախտորոշումը մոլեկուլյար բժշկության ճյուղ է։ Հետազոտության հիմքում ընկած է ռադիոակտիվ նյութերի միջոցով պաթոլոգիական պրոցեսների բացահայտումը: Այս մեթոդը թույլ է տալիս ֆունկցիոնալ մակարդակով հետազոտել բոլոր օրգան-համակարգերը եւ բացահայտել փոփոխությունները դեռեւս նյութափոխանակության խանգարման փուլում: Այսպիսով, հետազոտության արդյունքում ոչ միայն ստանում ենք ախտահարված օրգանի անատոմիական պատկերը, այլեւ գնահատում ենք նրա ֆունկցիոնալ վիճակը:

Ֆունկցիոնալ փոփոխությունները շատ ավելի վաղ են ի հայտ գալիս, քան անատոմիական փոփոխությունները, ինչը հիվանդությունների վաղ ախտորոշման համար միջուկային բժշկության մեթոդները եզակի է դարձնում։ Ռադիոնուկլիդային հետազոտությունը ոսկե ստանդարտ է համարվում սրտաբանության, ուռուցքաբանության, նեֆրոլոգիայի, ուրոլոգիայի եւ մի շարք այլ ոլորտներում:

Շատ հաճախ հիվանդները չգիտեն, թե ինչով է այս հետազոտությունը տարբերվում ռենտգեն հետազոտությունից, վախենում են ճառագայթումից: Հետազոտության հիմքում ընկած է իզոտոպների ներմուծումը օրգանիզմ եւ նրանց ընտրովի կուտակումը տարբեր օրգան-համակարգերում։ Ռադիոնուկլիդները, կուտակվելով տարբեր օրգաններում, արձակում են գամմա-ճառագայթներ, որոնք կլանվում են գամմա-խցիկների կողմից։ Ի տարբերություն իզոտոպային մեթոդի, ռենտգեն հետազոտման կամ համակարգչային շերտագրման /ՀՇ/ ժամանակ ճառագայթները արձակվում են ռենտգեն խողովակից, անցնում են հիվանդի մարմնի միջով, եւ ժապավենի կամ համակարգչի մոնիտորի վրա ստեղծվում է պատկեր։ Գամմա- ճառագայթումը նման է ռենտգեն ճառագայթմանը, սակայն ճառագայթման աստիճանը ռադիոիզոտոպային հետազոտման ժամանակ զգալիորեն ցածր է: Հետազոտման հակացուցումները նույնն են, ինչ ռենտգեն հետազոտման ժամանակ: Այսօր Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը հագեցած է միջուկային բժշկության նորագույն սարքավորումներով: Կենտրոնում տեղադրված է մեկֆոտոնային էմիսիոն Գամմա-խցիկ (SPECT), որը հնարավոր է դարձնում ռադիոիզտոպային հետազոտությունների ողջ սպեկտրի իրականացումը: 2018թ․ սպեկտ խցիկի համար ձեռք է բերվել նաեւ համակարգչային տոմոգրաֆիայի /ՀՏ/ առանձին մոդուլ, որի օգնությամբ անհրաժեշտության դեպքում միաժամանակ կարելի է կատարել եւ՛ ՀՏ, եւ՛ ռադիոիզոտոպային հետազոտություններ, համադրել ՀՇ եւ ռադիոիզոտոպային պատկերները` այդպիսով ստանալով ավելի մանրամասն եւ ճշգրիտ տեղեկատվություն հիվանդության մասին: Այս մեթոդը կոչվում է հիբրիդ մեթոդ, սարքավորումը՝ SPECT/CT։ Այն միակն է Հայաստանում։ Մենք համագործակցում ենք Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության հետ, տեխնիկական համագործակցության նախագծի շրջանակներում էքսպերտներ եւ ինժեներներ պարբերաբար այցելում են մեր կենտրոն, անցկացնում թրեյնինգներ եւ իրականացնում սարքավորումների տեխնիկական սպասարկում։

Մեր կենտրոնում ռադիոիզոտոպային հետազոտությունը ավելի հաճախ կիրառվում է ոսկրային համակարգի հետազոտության համար, ի տարբերություն ՀՏ եւ ՄՌՏ հետազոտությունների, սցինտիգրաֆիայի ժամանակ հետազոտվում է ամբողջ ոսկրային համակարգը, եւ ոսկրային համակարգի փոփոխությունները ախտորոշվում են ավելի վաղ փուլում։ Ոսկրերի սցինտիգրաֆիան ուռուցքային հիվանդների համար համարվում է առաջնահերթ հետազոտություն: Այս հետազոտությունը մեր կլինիկայում կատարվում է տարեկան մոտ 500 անգամ:

Անցյալ տարի ներդրվել է նաեւ լիմֆոստինցիգրաֆիան, որի հիմքում ընկած է կրծքագեղձի վիրահատություններից առաջ ավշային հանգույցների ռադիոիզոտոպային հետազոտությունը: Այն օգնում է գտնել ախտահարված ավշային հանգույցները եւ խուսափել բոլոր ավշային հանգույցների հեռացումից:

- Դուք նաեւ դասախոս եք․ ի՞նչ կասեք Ձեզ փոխարինելու եկող սերնդի մասին։

Մեր կենտրոնը նաեւ ուսումնական է, մեզ մոտ սովորում են ուսանողներ եւ օրդինատորներ։ Մեծ ձեռքբերում եմ համարում այն, որ հնարավորություն ունեմ, որպես ԵՊԲՀ դասախոս, իմ գիտելիքներն ու փորձը փոխանցել երիտասարդ բժիշկներին:

Իմ կարծիքով, երիտասարդ սերունդը պրպտող է, նրանք մշտապես ցանկանում են ավելին իմանալ: Ավելի շատ հնարավորություններ ունեն, քան մենք իրենց տարիքում։ Մեր օրերում հեշտությամբ կարելի է նյութեր հայթայթել, արտերկրի համալսարանների դասախոսություններ լսել, եթե, իհարկե, տիրապետում ես լեզվին: Կարեւորն այն է, որ մարդ անընդհատ ձգտի ինքնակատարելագործման, կրթի ինքն իրեն, քանի որ միշտ ավել սովորելու բան կա։ Լավ մասնագետ միայն համալսարանական գիտելիքներով չեն կարող դառնալ, մասնագետը հենց աշխատանքի ժամանակ է հղկվում, ձեռք բերում անհրաժեշտ հմտություններն ու փորձը։

- Չարորակ գոյացության հայտնաբերման դեպքում Ձեր իրավասությունների մեջ մտնու՞մ է հիվանդին հայտնել այդ մասին:

- Իհարկե, հիվանդը անպայման պետք է տեղեկանա իր առողջական վիճակի մասին, ողջամիտ մոտենա եւ բժշկի հետ անցնի բուժման դժվարին ճանապարհը՝ հասկանալով իրավիճակի ողջ լրջությունը: Բժիշկը, օգտագործելով իր հոգեբենական հմտությունները, պիտի անհատական մոտեցում ցուցաբերի յուրաքանչյուր պացիենտի` հաշվի առնելով նրա անձնային առանձնահատկությունները եւ հոգեբանական վիճակը։ Ես, որպես բժիշկ-ռադիոլոգ, կարող եմ ուղղորդել հիվանդին ճիշտ հետազոտման եւ բուժման սխեմա ընտրելու, իսկ վերջնական ախտորոշումը հայտնելու բեռը ընկած է բուժող բժշկի ուսերին։

- Ի՞նչ կարգախոսով եք առաջնորդվում կյանքում։

- Ամեն ինչին նայի՛ր լավատեսորեն։ Փորձի՛ր ամեն մարդու մեջ տեսնել լավը։

- Առիթից օգտվելով ՝ ի՞նչ խնդիր կուզենայիք բարձրացնել։

- Ուզում եմ խոսել մեր հասարակության մեջ բժշկի դերի մասին։ Բժիշկը մշտապես ամենահարգված մասնագիտություններից է եղել, իսկ հիմա մենք մտել ենք մի փուլ, որտեղ գերակշռում են բժիշկ-հիվանդ շուկայական հարաբերությունները։ Ամենաթանկը մարդկային կյանքն է, մարդու առողջությունը, իսկ ամենաթանկի համար պատասխանատուները՝ բժիշկները, այսօր արժեզրկված են։ Բժիշկը գտնվում է ամենօրյա ֆիզիկական, մտավոր, հոգեկան գերլարվածության մեջ, նա իրեն նվիրում է ուրիշների առողջության պահպանմանը եւ չի ստանում համապատասխան վերաբերմունք։ Ես վստահ եմ, որ ցանկացած բժիշկի նպատակը հիվանդի ապաքինումն է։ Ուրեմն, եկե՛ք հավատով, հարգանքով եւ վստահությամբ մոտենանք մեր բժիշկներին։

- Իսկ որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման եւ հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի համար։ Ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես:  Իսկ բժիշկներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ եւ հաստատուն կամք։