Կմաղթեմ, որ բոլոր կանայք մայրանան, վայելեն ծնող լինելու բերկրանքը

Վերարտադրողական առողջությունը մարդու առողջության կարեւորագույն բաղադրիչներից է: Անպտուղ ամուսնությունը կարեւոր հիմնախնդիր է սոցիալական ու բժշկական առումներով: Ժամանակակից բժշկությունն իր զինանոցում ունի անպտղության բուժման համար անհրաժեշտ բոլոր միջոցները: Սակայն, ցավոք, կան այնպիսիները, որոնք, չնայած հանդիսանում են մայրանալու եւ հայրանալու միակ միջոցը զույգերի մի մեծ խմբի համար, բայց հասու չեն շատերին իրենց թանկ լինելու պատճառով (օրինակ` արտամարմնային բեղմնավորումը): Նշենք, որ առաջին արտամարմնային բեղմավորումն իրականացվել է 1978 թվականին` Քեմբրիջի համալսարանի գիտնական-ֆիզիոլոգ Ռոբերտ Էդվարդսի կողմից, ում շնորհիվ հիմք է դրվել արտամարմնային բեղմնավորման տեխնոլոգիայի առաջացմանն ու կիրառմանը:

Անպտղությունը ռազմավարական նշանակություն ունի, այն ժողովրդագրական, վիճակագրական խնդիր է, որը հասարակության, մեր պետականության առջեւ է ծառացած: Ամբողջ աշխարհում պետական, հասարակական եւ մասնավոր ընկերություններն այս հարցին հատուկ ուշադրություն են դարձնում…

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի վերարտադրողական առողջության բաժանմունքի գինեկոլոգ-ռեպրոդուկտոլոգ ԱՆՆԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԸ: Կայացած կնոջ կերպարը որքան գրավիչ, այնքան էլ երբեմն վախեցնող է թվում, քանի որ հակասում է կարծրատիպային մտածողությանն ու արժեքներին: Սակայն 21-րդ դարի կինը կոտրեց այդ մոտեցումը` ապացուցելով, որ հնարավոր է լինել նվիրված կին, մայր, սիրել ընտանիքն ու երեխաներին, բայց ընտանիքից դուրս ունենալ նաեւ սեփական աշխարհը, ուր դրսեւորվում եւ նյութական են դառնում կնոջ մասնագիտական երազանքները: Մեր զրուցակիցն այդ կանանցից մեկն է` երիտասարդ հայուհի, ով, առաջնորդվելով մարդկանց աջակցելու մարդասիրական մղումներով, ընտրեց գինեկոլոգ-ռեպրոդուկտոլոգի բարդ ու պատասխանատու մասնագիտությունը:

 -Տիկին Խաչատրյան, այս օրերին Հայաստանում անպղության ի՞նչ ցուցանիշներ են գրանցված:

- Պետք է նշեմ, որ անպտղությունը Հայաստանում կազմում է բավականին մեծ տոկոս. յուրաքանչյուր հինգերորդ ընտանիքն ունի անպտղության խնդիր, այսինքն` Հայաստանում անպտղությունը կարող է շատ լուրջ դեմոգրաֆիկ խնդիր առաջացնել: Եթե ամուսնությունից մեկ տարի հետո կինը չի հղիանում, ամուսինները պետք է դիմեն բժշկի: Իսկ 35 տարեկանի շեմը հատած կանայք պետք է դիմեն բժշկի վեց ամիսը լրանալուց հետո: Ըստ առողջապահության նախարարության հաշվարկների, 2009 թվականից սկսած` անպտղության ցուցանիշը իջել է մոտ 2.5 տոկոսով: Ի դեպ, նշեմ, որ, ըստ եվրոպական ռեպրոդուկտոլոգների ասոցիացիայի կողմից կատարվող հետազոտությունների, Հայաստանն իր անպտղության դեմ բուժման ցուցանիշով բոլոր եվրոպական երկրների ցուցակում գրավել է երրորդ տեղը: Դա այդպես է, որովհետեւ Հայաստանում անպտղության դեմ բուժումն իրականացվում է բարձր մակարդակով: Այս տարի լրանում է արտամարմնային բեղմնավորման մեթոդի կիրառման 40-ամյակը, եւ այդ ոլորտը մեր երկրում շատ արագ տեմպերով զարգացում է ապրում, քանի որ նորարարություններ կան թե դեղորայքային, թե տեխնիկական, թե նոր բժշկական մոտեցումների ուղղություններով: Ըստ վիճակագրական տվյալների, Հայաստանում անպտղության տոկոսներն ավելի բարձր նիշ են կազմում Երեւանում, Արտաշատում, Գեղարքունիքի եւ Շիրակի մարզերում: Դա պայմանավորված է տղամարդկանց` արտագնա աշխատանքի մեկնելու հանգամանքով. նրանք, բացի ինֆեկցիաներից, բերում են սեռավարակներ, իր դերն է խաղում նաեւ մրսածությունը: Ու հենց այդ պատճառով անպտղության հարցում տղամարդիկ հիսուն տոկոսից ավելի են կազմում: Կա նաեւ տարիքային շեմ, եւ, օրինակ, 90-ականներին ծնված ամուսնական զույգերի մոտ ավելի բարձր են անպտղության ցուցանիշները:  

 -Բժշկուհի, ի՞նչ մասնագիտական ուղի եք անցել մինչ օրս:

-2004-2010թթ. սովորել եմ Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետում, 2010-2014թթ.՝ բժշկական համալսարանի կլինիկական օրդինատուրայի՝ մանկաբարձություն եւ գինեկոլոգիա մասնագիտությամբ: 2014-2015թթ. հետդիպլոմային կրթություն ստացել եմ սոնոգրաֆիա մասնագիտությամբ: Վերապատրաստումներ ստացել եմ 2015-ին՝ մասնակցելով ԵՊԲՀ-ի «Ուլտրաձայնային ախտորոշումը մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի մեջ», 2017-ին Մոսկվայում՝ ակադեմիկոս Վ.Ի. Կուլակովի անվան գիտահետազոտական կենտրոնի «Վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաները էմբրիոլոգների համար՝ գործնական կուրսով» թեմաներով դասընթացներին: Ես ընդհանրապես անչափ կարեւորում եմ  վերապատրաստումները եւ նոր մոտեցումներից ու սկզբունքներից տեղեկացված լինելու համար տարեկան մի քանի անգամ մասնակցում եմ միջազգային կոնֆերանսների:

Նշեմ, որ մանկաբարձություն եւ գինեկոլոգիայի օրդինատուրան 4 տարի անցել եմ «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում` Աշոտ Սիրունյանի գլխավորությամբ: Աշխատել եմ նրա հետ, այնուհետեւ հետդիպլոմային կրթությունս մեկ տարի ստացել եմ ուլտրաձայնային հետազոտության ոլորտում, իսկ նեղ մասնագիտացումս մեկ տարի ստացել եմ մեր ռեպրոկտոլոգիայի բաժանմունքի նախկին վարիչ Կարինե Կիրակոսյանի մոտ:

Ներկայումս «Ավանդական բժշկություն» բժշկական համալսարանում դասավանդում եմ, օտար լեզվով ներկայացնում ռեպրոդուկտոլոգիա մասնագիտության բոլոր առանձնահատկությունները:

-Դասավանդելիս, բնական է, շփվում եք երիտասարդ կադրերի հետ, ի՞նչ ապագա եք տեսնում մեր բժշկության մեջ:

-Կարծում եմ՝ այդ առումով դրական տեղաշարժ է նկատվում. կան երիտասարդներ, որոնք ձգտում են հմտանալ իրենց մասնագիտության մեջ, ու դրա վառ ապացույցը «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում ուսանող օրդինատորներն են, որոնք ջանքեր չեն խնայում եւ իրենց ղեկավարող բժշկի հսկողությամբ իրականացնում են միջամտություններ թե գինեկոլոգիայի, թե մանկաբարձության մեջ:

 -Բժշկուհի, Ձեր կարծիքով հայ կանայք ինչպե՞ս են վերաբերվում իրենց առողջությանը:

-Ցավոք սրտի, հայ կանայք չեն սիրում հետեւել իրենց: Իհարկե, հարգում եմ նրանց մեծ նվիրվածությունը ընտանիքին, բայց պետք է առաջինը իրենք իրենց սիրեն եւ չդիմեն բժշկի արդեն լուրջ առողջական խնդիրներ ունենալու դեպքում:  Հետագա բարդություններից խուսափելու համար կինը պարտադիր տարին մեկ անգամ պետք է անցնի կանխարգելիչ հետազոտություններ:

 -Ի՞նչ կասեք զույգերի անհամատեղելիության մասին:

-Մեր հասարակության կարծրատիպերից մեկն էլ այն է, որ շատերը անպտղության խնդիրը վերագրում են կանանց, մինչդեռ խնդիրը հավասարապես թե կանանցն է, թե տղամարդկանցը: Եվ տղամարդկանց, եւ կանանց մոտ խնդիրը հիմնականում 40 տոկոս է կազմում, իսկ մնացած 20 տոկոսի պատճառներն անհայտ են: Օրինակ, դեռ բժշկության կողմից չի բացահայտվել, թե ինչու զույգերի մոտ ամեն ինչ նորմալ է, բայց երեխա ունենալ չի ստացվում: Անպտղության պատճառներից մեկը պարանոցային անպտղությունն է, օվուլյացիայի օրերին, ինչպես գիտենք, տեղի է ունենում սերմի ներթափանցում արգանդի պարանոցից դեպի արգանդի խոռոչ եւ արգանդափող: Այդ դեպքում կնոջ լորձում համապատասխանաբար հակամարմիներ են սինթեզվում, որոնք սերմը «սպանում» են, եւ այն չի կարողանում հասնել ձվարաններ: Ներկայումս գործում է բուժման ներարգանդային սերմանավորման մեթոդը, երբ տղամարդու սերմը հատուկ մշակման, կատետրի միջոցով ներարկվում է արգանդի խոռոչ:

 -Բժշկուհի, իսկ առողջապահության նախարարության կողմից ֆինանսավորվո՞ւմ է այդ ծրագիրը:

-Այո, կան ծրագրեր: Պետությունը պետք է ավելի մեծ ուշադրություն դարձնի անպտղության խնդրին, քանի որ այն ոչ միայն բժշկական, այլ նաեւ դեմոգրաֆիկ խնդիր է: Նախկինում գործող «Արագիլ» ծրագիրը լավագույններից մեկն էր, որն այժմ, ցավոք, չի գործում: Այսօր մեծ հույս է ներշնչում  «Հայ մանուկ» ծրագիրը, որը ֆինանսական աջակցության կարիք ունի:  

 -Ի՞նչ նորագույն մեթոդներ են իրականացվում ձեր կենտրոնում:

-Նորագույն մեթոդը նախաիմպլանտացիոն գենետիկ հետազոտությունն է: Զույգերի մոտ հանդիպում են գենետիկորեն փոխանցվող մի շարք հիվանդություններ, ու, երբ արտամարմնային բեղմնավորման ընթացքում ստանում ենք սաղմը, դրա որոշակի մաս վերցվում եւ ուղարկվում է գենետիկ հետազոտության լաբարատորիա: Ու եթե տվյալ սաղմը չի ունենում գենետիկ խնդիր, այն արդեն տեղադրվում է արգանդի խոռոչում: Այդ գործընթացն  իրականացվում է մեր կենտրոնի վերապատրաստված մասնագետների կողմից, այն հուսադրող միջամտություն է համարվում տարիքավոր անպտուղ զույգերի, բազմաթիվ անհաջող էկոների արդյունքում եւ գենետիկ խնդիրներ ունեցող կանանց համար:

 -Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հայ զույգերին:

-Նախ կցանկանամ, որ հետեւեն իրենց առողջությանը ու նաեւ այն նորարարություններին, որոնք կատարվում են վերարտադրողական բժշկության մեջ… Պետք է նշեմ, որ հայ տղամարդիկ նույնպես ուշադիր չեն իրենց առողջության նկատմամբ, հաճախ առողջ ապրելակերպ չեն վարում, չեն հետեւում սննդին, ալկոլոհոլն ու ծխախոտն են չարաշահում, ժամանակին չեն դիմում բժշկին հետազոտություններ անցնելու համար: Կմաղթեմ, որ բոլոր կանայք մայրանան, վայելեն ծնող լինելու բերկրանքը: Կցանկանայի, որ  այն ընտանիքները, որտեղ դեռ չի լսվել մանկան ճիչ, ապրեն ծնող դառնալու բերկրանքով:

ФИО: Хачатрян Анна Самвеловна            Дата рождения: 11.08.1987

Образование

1994-2004г .-  Школа N 12 им. Виктора Амбарцумяна- Ереван

2004-2010г .- Ер.Г.М.У им. М. Гераци по специальности “Лечебное дело”

2010-2014г. - Ер.Г.М.У. им М. Гераци клиническая ординатура  “ Акушерство и гинекология”

Постдипломное образование

2014-2015г.- Ер.Г.М.У. им М. Гераци  “ Сонография”  квалификация “Врач-сонографист”

04-06.2015г. -  Ер.Г.М.У. им М. Гераци  повышение квалификации  “УЗИ диагностика в акушерстве и гинекологии”

09-10.2017г. - Россия Москва НМИЦАГП имени академика В.И.Кулакова НОЦ ВРТ им. Фредерика-Паулсена. “Вспомогательные  репродуктивные технологии для эмбриологов с практическим курсом”

Сертификаты

2010-2014г.-  Армянская Асоцация Репродуктивной Медицины.

2014г.- “Актуальные проблемы в ЭКО” МЗ  Армении.

2017г.- ESHRE “Фактор времени в человеческой эмбриологии” Италия Милан

2017г.- ESGO “Новые аспекты гинекологической онкологии” Цахкадзор

2018г.-ESHRE ''Ежегодная конференция Европейского общества репродукиии человека и эмбриологии'' Испания Барселона

Общественная деятельность

С 2014г. Член Армянской Асоцации Молодых Врачей

С 2016г. Член Европейской Ассоцации Репродукции  человека

С 2018г. Преподаватель в 'Университете Традиционной Медицины' Кафедра Акушерство-Гинекология

Գեղեցիկին ձգտելը սխալ չէ, ուղղակի պետք է ճիշտ ժամանակին կանգ առնել

Ժամանակակից աշխարհի ռիթմն ու մրցակցությունը պահանջում են  անընդհատ կատարելագործվել ու ընդլայնել արդեն ձեռք բերած կարողություններն ու մասնագիտական որակը: Բժշկության ոլորտում երբեմն նեղ մասնագետների գործունեության դաշտը խաչվում է, ինչպես, օրինակ, դիմածնոտային վիրաբույժի ու պլաստիկ վիրաբույժի կատարած միջամտությունները դեմքի շրջանում: Վիճել, թե որ մասնագետը կարող է ավելի պրոֆեսիոնալ մոտեցում ցուցաբերել, կառուցողական չէ: Ինչքան որակավորումդ ավելի ընդգրկուն լինի, այնքան ավելի վստահելի կլինի կատարվող աշխատանքի արդյունքը: http://bestgroup.am/ կայքի հարցազրույցը <<Նյու-Մեդ>> բժշկական կենտրոնի դիմածնոտային վիրաբուժության բաժանմունքի եւ Գյումրու <<Ավստրիական մոր եւ մանկան հիվանդանոց>>-ի դիմածնոտային եւ պլաստիկ վիրաբույժ  ՌԱՖԻԿ ՇԱՀՊԱՐՈՆՅԱՆԻ հետ է: Չնայած բավականին երիտասարդ տարիքին, նա ունի մասնագիտական մեծ փորձ, գործնական եւ տեսական բարձր պատրաստականություն:

-Պարոն Շահպարոնյան, Ձեր կարծիքով ի՞նչ մակարդակ ունի դիմածնոտային վիրաբուժությունը Հայաստանում:

-Դիմածնոտային վիրաբուժությունը Հայաստանում, բարեբախտաբար, բարձր մակարդակ ունի, քանի որ կան բավականին լավ մասնագետներ, որոնցից մեկը իմ ուսուցչուհի  Աննա Յուրիի Պողոսյանն է` մեր ասոցիացիայի նախագահը: Եվ պատահական չէ, որ միջազգային կոնգրեսների, կոնֆերանսների ժամանակ հայ բժիշկների ներկայացրած աշխատանքները չեն զիջում արտերկրի բժիշկների աշխատանքներին:

-Բժշկի մասնագիտությունը շատ բարդ է ու պատասխանատու: Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց դիմածոնատային վիրաբուժությունը որպես նեղ մասնագիտացում:

-Վերջնական որոշումս կայացրել եմ, երբ արդեն ուսանում էի բարձր կուրսերում, իսկ 6-7-րդ դասարաններում դա ընդամենը թեթեւ, պատանեկան երազանք էր: Հավելեմ նաեւ, որ իմ արմատներում բժիշկներ չկան: Եթե եղել են, ապա, երևի, 80-100 տարի առաջ:

-Հիմնականում դիմածնոտային ի՞նչ խնդիրներով են Ձեզ դիմում:

-Բավականին երկար ժամանակ է, ինչ աշխատում ենք ավելի շատ էսթետիկ վիրահատության ձգտող պացիենտների հետ: Հատկապես վերջին չորս ամիսների ընթացքում ավելի շատ կատարում ենք դեմքի էսթետիկ փոփոխություններ, քթի, ականջների պլաստիկա, լոշտակության շտկում, վերին եւ ներքին կոպերի տարիքային կախվածության վերացում եւ նման այլ վիրահատություններ: Հպարտությամբ ուզում եմ նշել, որ ես եւ իմ գործընկերը կատարում ենք նաեւ կրկնակի վիրահատություն` կողաճառի տեղափոխություն, որն այսօրվա դրությամբ ոչ բոլոր բժշկական կենտրոններում է իրականացվում:

Իհարկե, հանդիպում են նաեւ կոտրվածքների, բորբոքումների խնդիրներով դիմողներ:

-Կա՞ն արդյոք հակացուցումներ նշված վիրահատությունների դեպքում:

- Ընդհանրապես բոլոր, այդ թվում, իհարկե, նշված վիահատությունների դեպքում կան բացարձակ եւ հարաբերական հակացուցումներ, որոնք վերաբերում են ինչպես վիրահատությանը, այնպես էլ ընդհանուր անզգայացմանը: Եթե մենք խոսում ենք կոնկրետ պլաստիկայի մասին, ապա այդ վիրահատություններն էսթետիկ նպատակ են հետապնդում, պլանային են, ու մինչեւ վիրահատությունը իրականացվում են հետազոտություններ, բորբոքային, քրոնիկական խնդիրներ լինելու դեպքում կատարվում են շտկումներ:  Երբեմն մենք ստիպված ենք լինում մեկի փոխարեն կատարել համակցված վիրահատություններ` պայմանավորված, օրինակ, հայմորյան խոռոչի կիստաների հեռացմամբ: Իսկ ինչ վերաբերում է բացարձակ հակացուցումներին, ապա դրանք իրականում չկան:

-Ի՞նչ մակարդակ ունի Ձեր կլինիկայի նյութատեխնիկական բազան:

-Մեր բժշկական կենտրոնն ապահովված է բավականին բարձր մակարդակի նյութատեխնիկական բազայով, քանի որ դրանով զբաղվում են ոչ միայն մեր կլինիկայի տնօրինությունը, ադմինիստրացիան, այլ նաեւ մենք` բժիշկներս, որպեսզի ապահովենք վիրահատական եւ հետվիրահատական անձնակազմի բժշկական պատրաստվածության բարձր մակարդակը: Եթե մեր պացիենտները դժգոհ լինեն նույնիսկ ամենաչնչին հարցից, ապա մեզ դիմողների թիվը, բնականաբար, կտրուկ կնվազի, ինչը մեզ ձեռնտու չէ: Չպետք է մոռանալ, որ վիրահատության դիմող պացիենտն ինքն է ընտրում բժշկական հաստատությունը եւ իր բժշկին, ու յուրաքանչյուր մանրուք մեծ դեր է խաղում այդ  հարցում:  

-Տեղյակ ենք, որ աշխատում եք նաեւ Գյումրու <<Ավստրիական մոր եւ մանկան հիվանդանոց>> -ում: Ի՞նչ վիրահատական միջամտություններ եք իրականացնում այնտեղ:

- Արդեն մոտավորապես ութ ամիս է, ինչ շաբաթ օրերին Գյումրու <<Ավստրիական մոր եւ մանկան հիվանդանոց>>-ի տնօրեն Աշոտ Կորյունի Կուրղինյանի աջակցության գրեթե բարեգործական հիմունքներով  իրականացնում ենք վիրահատություններ` կապված շնչառական խնդիրների, պլաստիկայի հետ: Ընդ որում, պլաստիկայի դեպքում վիրահատությունն իրականացվում է նվազագույն ծախսերով, հաշվի է առնվում միայն հիվանդանոցի ծախսերը: Մեր աձնակազմը համաձայնության է եկել ինձ հետ նման վիրահատություններ կատարել մեր գյումրեցիների համար, քանի որ թե ես, թե ասիստենտս գյումրեցի ենք: Եվ մենք անչափ գոհ ենք, որ կարողանում ենք օգտակար լինել մեր գյումրեցիներին:  

-Կարողանո՞ւմ եք մասնակցել նաեւ վերապատրաստումների:

-Եթե ասեմ, որ հասցնում եմ իմ ցանկացած բոլոր վերապատրաստումներին մասնակցել, դա ճիշտ չի լինի, բայց ամեն դեպքում փորձում ենք ետ չմնալ դրանցից: Վերջին միջոցառումը, որին մենք մասնակցել ենք, մեր վրացի գործընկերների նախաձեռնությամբ տեղի է ունեցել շուրջ մեկ ամիս առաջ: Նկատի ունեմ 12-րդ միջկովկասյան կոնգրեսը` նվիրված պլաստիկային եւ ռեկոնստրուկտիվ վիրաբուժությանն ու կոսմետոլոգիային: Բավականին մեծ կոնֆերանս էր, որին հրավիրված էին շատ երկրների բժիշկներ, եւ փորձի փոխանակություն ու նոր ծանոթություններ եղան: Հույս ունենք, որ նոյեմբերի վերջին նորից նման մի կոնֆերանսի կմասնակցենք: Եվ ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ դրանց մասնակցում են նաեւ մեր հայ բժիշկներից շատերը, ովքեր բարձր մակարդակով ներկայացնում են իրենց աշխատանքները:

-Իսկ Ձեզ համար  ո՞րն է գեղեցկության չափանիշը:

-Գեղեցկությունը  սուբյեկտիվ հասկացություն է, եւ դրա մասին պատկերացումների 50 տոկոսը չի համընկնում պացիենտի ճաշակի հետ: Բոլոր դեպքերում մենք փորձում ենք մեր ստացած արդյունքը համապատասխանեցնել գրքային սիմետրիայի եւ ասիմետրիայի կանոններին, որպեսզի նայողը ենթագիտակցական մակարդակում հասկանա, որ իր տեսածը գեղեցիկ է: Իհարկե պետք է պարտադիր նշել այն դեպքերը, երբ խնդիրն առնչվում է տարիքային փոփոխություններին: Երբեմն հոգեբանական խնդիրների առկայության դեպքում փորձում ենք պացիենտին օգնել մեր բազային գիտելիքներով, իսկ եթե դա չի բավականացնում, ապա փորձում ենք նրան ուղարկել մեր կոլեգա հոգեբանների մոտ: Բայց նման դեպքեր շատ քիչ են հանդիպում: Լինում են դեպքեր, երբ, անկախ արդյունքից, պացիենտը դժգոհ է մնում, քանի որ նրան պետք չէ այդ արդյունքը ստանալ: Նա, անընդմեջ իր վրա փոփոխություններ կատարելով, մշտապես ցանկանալով հասնել ամենակատրյալին եւ չբավարարվելով արդյունքից, սթրեսի է ենթարկում իր օրգանիզմը: Եվ շատ դեպքերում մենք մերժում ենք այդ պացիենտներին, գիտակցում ենք, որ, միեւնույն է, իրենք գոհ չեն լինելու կրկնակի վիրահատությունների դեպքում էլ: Ընդհանրապես գեղեցիկին ձգտելը սխալ չէ, պարզապես պետք է ճիշտ ժամանակին կանգ առնել:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Բոլորին մաղթում եմ առողջություն, ցանկանում, որ մեր հայ բժիշկներն ունենան այնպիսի լավ ուսուցիչներ, ինչպիսին ես եմ ունեցել, որ մշտապես կատարելագործվեն եւ տեղում չդոփեն, առաջ ընթանան: Իսկ պացիենտն էլ պետք է լավ գիտակցի, որ բժիշկների աշխատանքն անչափ բարդ է, եւ նրանք օգնում են իրենց ցանկություններն իրականացնելու հարցում:

ՊԵՏՔ Է ՍԻՐԱՀԱՐՎԵՍ ՔՈ ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆԸ, ՈՐ ՍԻՐՈՎ ԱՇԽԱՏԵՍ

Եթե զարգացած երկրներում վերջին տարիներին նկատվում է սիրտ-անոթային հիվանդությունների, ինչպես նաեւ դրանցից մահացության ցուցանիշների որոշակի նվազման միտում (ի հաշիվ կենսակերպի փոփոխության, մի շարք ռիսկի գործոնների ազդեցության նվազման եւ այլն), ապա զարգացող երկրներում, ինչպիսին Հայաստանն է, այդ ցուցանիշներն ունեն բարձրացման միտում: Սիրտ-անոթային հիվանդությունների շարքում առաջին հերթին անհրաժեշտ է նշել սրտի իշեմիկ հիվանդությունը, մասնավորապես՝ սրտամկանի սուր ինֆարկտը: Սրտի իշեմիկ հիվանդությունը բազմապատճառային հիվանդություն է, որի զարգացման մեջ մեծ դեր ունեն ճարպակալումը, ծխախոտամոլությունը, ալկոհոլի չարաշահումը, ֆիզիկապես պասիվ կենսակերպը, զարկերակային գերճնշումը, շաքարային դիաբետը, ժառանգական նախատրամադրվածությունը եւ այլն: Ի վերջո, սիրտ-անոթային հիվանդությունների հիմնական մասը բերում է սրտային անբավարարության զարգացման, եւ, ինչքան վաղ ախտորոշվի այն, այդքան արդյունավետ կլինի հետագա բուժումը:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է <<Աստղիկ>> բժշկական կենտրոնի  ընդհանուր, միջամտական սրտաբանության եւ առիթմիոլոգիայի բաժանմունքի միջամտական սրտաբան, բժշկական գիտությունների թեկնածու ՅՈՒՐԻ ՄԱԿԱՐՅԱՆԸ, ով, չնայած երիտասարդ տարիքին, բավականին գիտակ ու բանիմաց բժիշկ է եւ արդեն իր հաստատուն քայլերն է անում սրտաբանության ոլորտում:

-Բժիշկ Մակարյան, Ձեր կարծիքով Հայաստանում սրտաբանության ճյուղն ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում:

-Ես կարծում եմ, որ սրտաբանությունը մեր երկրում բավականին բարձր մակարդակի վրա է գտնվում, քանզի սրտաբանության դպրոցը Հայաստանում դեռ 90-ականների վերջում լուրջ զարգացում ապրեց, ընդ որում, ոչ միայն թերապեւտիկ, այլ նաեւ միջամատական սրտաբանության ոլորտում: <<Նորք-Մարաշ>> բժշկական կենտրոնի սրտաբանական բնագավառը զարգացնելու գործում անուրանալի է Հրայր Հովակիմյանի մեծ ներդրումը: Ֆրանսիացի մասնագետները նույնպես օժանդակեցին միջամտական սրտաբանության զարգացման գործին, մեր մասնագետներն էլ, ի դեմս Շահեն Խաչատրյանի, Նարինե Գոջաբաշյանի, լուրջ վերապատրաստում անցան ու Հայաստանում հիմնեցին միջամտական սրտաբանության դպրոցը: Եվ արդեն նրանց սերունդն է սերունդ  տվել: Թող անհամեստ չհնչի, բայց մեր սրտաբանները բարձրակարգ պրոֆեսիոնալներ են, ու մենք փորձում ենք, ինչքան որ մեր պետության զարգացվածությունն է թույլ տալիս, աշխատել եվրոպական եւ ամերիկյան ուղեցույցների մակարդակին համապատասխան: Կարծում եմ՝ մեր սրտաբանությունը բավականին լուրջ առաջընթաց ունի, եւ դա շարունակական է լինելու:

-Ամեն ոք չի կարող բժիշկ դառնալ. դա լուրջ ու բարդ մասնագիտություն, եւ ոչ բոլորին է վիճակվում լավագույնը լինել իր ոլորտում: Ինչպե՞ս եւ ե՞րբ գնացիք այդ պատասխանատու քայլին:

-Ծնվել եմ բժիշկների ընտանիքում, երկու քույրս նույնպես բժիշկ են, եւ կարծում եմ՝ ընտանեկան մթնոլորտը մասնագիտության ընտրության հարցում արդեն իսկ տրամադրող էր: Իհարկե, ես ռոմանտիզմով չէի առաջնորդվում, շատ լավ գիտակցում էի, թե ինչ դժվարին ուղի եմ ընտրում: Մեր աշխատանքը շատ պատասխանատւ է, բայց նաեւ բավականին հաճելի կողմեր ունի, եւ պետք է սիրահարվես քո մասնագիտությանը, որ սիրով աշխատես: Երբ տրվում ես այդ մասնագիտությանը, իսկական նվիրյալ ես դառնում եւ այլ մասնագիտոթյունների մեջ քեզ չես պատկերացնում:

-Բժի՛շկ, Ձեր բաժանմունք հիմնականում ի՞նչ սիրտ-անոթային խնդիրներով են դիմում:

-Ես միջամտական սրտաբան եմ եւ ավելի նեղ մասնագիտացում ունեմ. վերջին տարիներին ավելի շատ սրտի իշեմիկ հիվանդությանն ու դրա միջամտական կողմին եմ առնչվում: Բայց մեր բաժանմունքը եզակիներից է Հայաստանի Հանրապետությունում, որտեղ իրականացվում է սրտաբանական օգնության ծառայությունն իր ամբողջ ծավալով, կատարվում են սրտային ամենատարբեր վիրաբուժական միջամտություններ: Սրտին առնչվող խնդիրներից են, ասենք, թեթեւ նեվրոզները, որոնք լուրջ միջամտություն չեն պահանջում, ինչպես նաեւ ավելի բարդ հիվանդությունները՝ սրտային անբավարարությունը, սրտի իշեմիկ հիվանդության ծանր դրսեւորումները` սրտամկանի սուր ինֆարկտը, առիթմիաները, փականային խնդիրները…

-Ի՞նչ կարծիք ունեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Դիմելիության կուլտուրան ավելի բարձր մակարդակ ունի երիտասարդ սերնդի մոտ, որն արդեն գիտակցում է, որ պետք է զբաղվի իր առողջությամբ,  ժամանակին՝ թեկուզ կանխարգելիչ նպատակով, դիմի բժշկի, այլ ոչ թե սպասի բարդացումների:  Իհարկե, սիրտ-անոթային հիվանդությունները մեծ մասամբ լուրջ դրսեւորումներ են ունենում, եւ մարդիկ հաճախ արդեն անկախ իրենց կամքից են գալիս մեզ մոտ: Ու պարզապես զարմանալի եւ ցավալի է այն երեւույթը, երբ  մարդը տարիներով գանգատներ է ունենում, բայց բժշկի չի դիմում ու գալիս կամ, ինչպես ասում են, նրան պարզապես բերում են մեզ մոտ այն ժամանակ, երբ արդեն մասնագետի ցուցաբերած օգնությունն էլ կարող է պակաս արդյունավետ լինել: Իհարկե, չդիմելը որոշ դեպքերում պայմանավորված է ֆինանսական խնդիրներով, ու լավ է, որ վերջին տարիներին արդեն գործում են անվճար ստենտավորման պետական ծրագիրը: Ու նաեւ բժշկական ապահովագրությունն է բավականին հեշտացրել այդ գործը:

-Ըստ Ձեզ, ի՞նչ ապագա ունի Հայաստանի սրտաբանության ոլորտը:

-Առողջապահության կազմակերպումը լուրջ մասնագիտություն է, մարդիկ համապատասխան կրթություն են ստանում այդ հարցում պրոֆեսիոնալ դառնալու համար, եւ ես այդ գործում ինձ փորձագետ չեմ համարում: Բայց ես կցանկանամ, որպեսզի բժշկական ապահովագրությունը ներգրավի ավելի մեծ մարդկանց շրջանակ, լինեն ֆինանսավորման միջոցներ, պացիենտը դիմի մեզ, եւ մենք՝ բժիշկներս, կարողանանք լիարժեք բուժօգնություն ցուցաբերել, անկախ նախապայմաններից: Ու պացիենտն էլ իրեն երբեք վատ չզգա, որ, ֆինանսական միջոցներից ելնելով, չի կարող բուժօգնություն ստանալ: Ես կցանկանամ, որ ֆինանսը երբեւիցե չխանգարի, որպեսզի մարդիկ ստանան լիարաժեք եւ ամբողջական բուժօգնություն: Երեւի հենց դա է իմ երազանքը:

-Տեղյակ եք, որ առողջապահության համակարգի կողմից իրականացվում է ակտիվ հակածխախոտային պայքարի ծրագիր:

- Դա շատ ողջունելի քայլ է, եւ ես նույնպես ակտիվ հակածխախոտային պայքարի մասնակից եմ, ավելին՝ իմ պացիենտները գիտեն, որ ես ծխողների հետ չեմ աշխատում: Դա իմ սկզբունքներից է եւ առաջին պայմանը իմ բուժօգնության առաջին քայլերի մեջ: Այդ խնդիրը մշտապես քննարկում եմ իմ պացիենտների հետ: Ամեն ոք պետք է գիտակցի, որ բուժվելու համար առաջինն ինքը պետք է իրեն օգնի. իր կենսակերպը, ապրելակերպը փոխի, սպորտով զբաղվի, ծխելը թողնի, ալկոհոլը չչարաշահի, որպեսզի բժշկի օգնությամբ դրական արդյունքի հասնի: Ողջունում եմ հակածխախոտային պայքարի ծրագիրը ձեռնարկողներին, աջակիցներին եւ կարծում եմ, որ համապատասխան քարոզը, իրազեկումը էական դեր, ազդեցություն կունենան, ու, եթե ոչ այսօր, ապա մոտ ապագայում կտեսնենք դրա դրական արդյունքը:

-Կատարելագործման նպատակով հասցնո՞ւմ եք մասնակցել վերապատրաստումների:

-Ոչ միայն հասցնում ենք, այլեւ պարտավոր ենք հասցնել, քանի որ բժշկական կրթությունը պետք է շարունակական լինի, դառնա բժշկի առօրյայի մի մասը: Փառք Աստծո, 21-րդ դարում կարող ենք նույնիսկ տանը՝ համակարգչի առջեւ նստած սեմինարների մասնակցել, դասախոսություններ լսել: Ինչքան էլ աշխատանքով տարվես, միեւնույն է, պետք է ժամանակակից սրտաբանության նորարարություններին համընթաց քայլես: Եվրոպական ասոցիացիաների կողմից ևս դրամաշնորհներ են սահմանված, որոնք տրվում են երիտասարդ բժիշկներին, գիտնականներին, ինչից օգտվում եմ նաև ես: Ոչ միայն հայկական, այլեւ եվրոպական միջամտական սրտաբանության ասոցիացիաների, ինչպես նաեւ տարբեր աշխատանքային խմբերի անդամ եմ, քանի որ առանց դրանց առաջընթաց չի կարող լինել:

-Արտերկրից շա՞տ են դիմում:

-Ունենում ենք պացիենտներ Իրանից, Սիրայից, Եվրոպայից՝ ավելի քիչ, Ռուսաստանից` ավելի շատ:

- Իսկ Դուք՝ որպես պացիենտ, վերջին անգամ ե՞րբ եք դիմել բժշկի:

-Վերջին անգամ դիմել եմ անցյալ տարի, երբ ստամոքսի հետ կապված խնդիր ունեի: Բարեբախտաբար, բժշկուհիս՝ Մալխասյան Նանա Երվանդովնան, մեր <<Աստղիկ>> բժշկական կենտրոնի իմ գործընկերուհին է, շատ գիտակ եւ հմուտ բժիշկ, պրոֆեսիոնալ ձեւով իրականացրեց իմ բուժման գործընթացը:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Կմաղթեմ, որ ապրեն առավելագույնս առողջ, խուսափեն սթրեսներից, լավատես լինեն եւ, իհարկե, խնայեն իրենց սիրտը, որը շատ նուրբ  օրգան է: Ու, եթե զբաղվեն նրանով, սիրտը միշտ համապատասխան շնորհակալական պատասխանը կտա: Թող մարդիկ իրենք իրենց սիրեն եւ ուշադիր լինեն ամեն մի գանգատի նկատմամբ:

Ամեն հիվանդի խնդրին պետք է  յուրովի մոտենալ

ԼՕՌ հիվանդությունները, ցավոք սրտի, այսօր մեծ տարածում ունեն: Թույլ դիմադրողականությունը, նստակյաց կյանքը, գունանյութերով ու կոնսերվանտներով հարուստ սնունդը, հակաբիոտիկների չարաշահումը, ինչպես նաեւ հարբուխը, գրիպը եւ տարբեր վիրուսները կարող են նպաստել քթի, կոկորդի ու ականջի հիվանդությունների առաջացմանը:

Երեւանի թիվ 2 բուժմիավորման  քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքի մասնագետներն ունեն տարիքային տարբեր խմբերի հիվանդների հետ շփման հարուստ փորձ: Բաժանմունքում կատարվում են հետեւյալ վիրահատությունները՝ խոանալ պոլիպի հեռացում, քթի պոլիպոտոմիա, ստորին խեցիների հատում, միջնապատի պլաստիկա, քթի խեցիների գերձայնային դեզինտեգրացիա, հայմորոտոմիա, ֆրոնտոտոմիա, քիթ-ըմպանային նշիկի հեռացում, արտաքին լսողական անցուղու էկզոստոզի հեռացում, միրնգոտոմիա, անտրոմաստոիդոտոմիա, տրախետոմիա, տոնզիլեկտոմիա, սեպտոտոմիա, հայմորոտոմիա, ականջախեցու դեֆորմացիաներ՝ լոշտակություն:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է թիվ 2 բուժմիավորման,  ինչպես նաեւ «Վարդանանց» բժշկական կենտրոնի քիթ-կոկորդ-ականջաբան, իր գործի լավ գիտակ ՆՈՒՆԵ ՄԱԼԽԱՍՅԱՆՆ է, ով պատրաստ է մանրամասն ու մատչելի բացատրել հիվանդության սկզբնաղբյուրները, բուժման ընթացքն իր առանձնահատկություններով ու նրբություններով:

- Տիկի՛ն Մալխասյան,  ինչպիսի՞ խնդիրներով են Ձեզ ավելի շատ դիմում:

-Մեզ ավելի հաճախ դիմում են քթային դժվարությունների, քթահոսության խնդիրների դեպքում, որոնք պացիենտի մոտ արտահայտվում են գլխացավով, դեմքի շրջանում՝ ծանրության զգացումով, ավելի շատ՝ սինուսիտներով, քթի հարակից ծոցերի բորբոքումով, որոնք հիմնականում քրոնիկական բնույթ են կրում: Լինում են նաեւ սուր դեպքեր, երբ պացիենտն ունենում է գլխացավ, հոգնածության զգացում, ընդհանուր թուլություն, դյուրագրգիռ վիճակ:

-Ի՞նչ նորագույն մեթոդներ ու նորամուծություններ են կիրառվում բաժանմունքում, ինչպիսի՞նն է նյութատեխնիկական բազան:

-Մեր բաժանմունքում առկա է անհրաժեշտ տեխնիկական բազան. հիվանդության վաղ ախտորոշման համար կա վերջին սերնդի համապատասխան տեխնիկա, որը շատ է հեշտացնում մեր աշխատանքները: Կան այնպիսի սարքեր, որոնց միջոցով հնարավոր է անմիջապես, ըստ օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ տվյալների հաստատել հիվանդության ընթացքը եւ կազմակերպել հետագա ճշգրիտ ու արդյունավետ բուժումը:

• Պացիենտն ինչպե՞ս հասկանա, թե որտեղ է գտնվում խնդրահարույց օջախը, քանի որ գործ ունենք երեք փոխկապակցված օրգան-համակարգերի հետ:
• Եթե ունենում են ուժեղ գլխացավեր՝ կապված քթի փակվածության, քթից արտադրության հետ կամ էլ ցավեր դեմքի շրջանում, դա նշանակում է, որ հարակից խոռոչներն արդեն ներգրավված են պրոցեսի մեջ: Եվ դա արդեն իսկ ահազանգ է, որպեսզի դիմեն մասնագետի: Այսինքն՝ դա հասարակ ռինիտ չէ, որի դեպքում խանգարվում է նորմալ շնչառական համակարգի ընթացքը, ձայնային ռնգախոսություն է նկատվում, ձայնն արձագանքվում է ականջներում, կարող է զգացվել նաեւ ականջների փակվածություն՝ նայած, թե ինչ փուլում է գտնվում հիվանդության ընթացքը:

-Բժշկուհի՛, մի փոքր ներկայացրեք Ձեր մասնագիտական ուղին:

-Ես մանկական քիթ-կոկորդ-ականջաբան եմ, բայց մասնակցում եմ տարբեր վերապատրաստումների, որպեսզի ընդլայնեմ իմ մասնագիտական գիտելիքները ոչ միայն մանկական պաթոլոգիաների ոլորտում: Եվրոպական շատ գիտաժողովների եմ մասնակցել, փորձի փոխանակում կատարել, համագործակցել <<Վարդանանց>> բժշկական կենտրոնի հետ: Բացի այդ, այսօր ինտերնետային պորտալը մեզ թույլ է տալիս հետեւելու նորարարություններին, համընթաց քայլելու դրանց հետ: Մեր երկրում էլ կազմակերպվում են գիտաժողովներ, որոնց նույնպես միշտ մասնակցում ենք: Ես նաեւ մեր մասնագիտական ասոցիացիայի անդամ եմ, շուտով մեկ ամսով պետք է Վիեննա գնամ վերապատրաստման, որպեսզի մասնակցեմ ախտորոշման եւ բուժման գործընթացներին, ծանոթանամ մեր ոլորտում նրանց մոտեցումներին: Ուզում եմ հավելել, որ ունեմ առաջին օղակում՝ պոլիկլինիկայում 20 տարվա աշխատանքային ստաժ: Ես շատ եմ սիրում իմ՝ բավականին հետաքրքիր մասնագիտությունը, մեծ սիրով եմ աշխատում, ամեն հիվանդի խնդրին յուրովի, համարժեք եմ մոտենում, քանի որ բժշկության մեջ նույնանման բուժում գոյություն չունի: Ընդհանրապես հիվանդները տարբեր են. կան իրենց խնդրի մասին թե՛ տեղեկացված, թե՛ չտեղեկացված պացիենտներ, կան նաեւ ավանդական ու ժողովրդական ճանապարհով սխալ տեղեկացված մարդիկ, եւ դա ավելի է դժվարեցնում մեր աշխատանքը:

Բարեբախտաբար, կան նաեւ ուշադիր ծնողներ, որոնք իրենց երեխայի՝ տարին երեք անգամ հիվանդանալու դեպքում որոշում են նրա նշիկները հեռացնել՝ լավ գիտակցելով, որ հետագայում բարդություններ կլինեն, որոնք կարտահայտվեն հոդացավերի, հոդերի բորբոքման, սրտի եւ երիկամների խնդիրներով:  

-Տարիքային սահմանափակում կա՞ այդ վիրահատական միջամտությունն իրականացելու համար:

-Պետք է երեխան վիրահատվի չորս տարեկանից սկսած, որովհետեւ դրանից փոքր տարիքում կարող է հիվանդանալ, բայց ոչ թարախային անգինայով: Ի դեպ, նշիկների վիրահատությունը նախկինում կատարում էին տեղային, իսկ հիմա՝ ընդհանուր անզգայացմամբ:

-Բժշկուհի, մի փոքր խոսեք օտիտների եւ ադենոիդների մասին:

-Արտաքին ականջաբորբ (օտիտ) առաջանում է այն դեպքում, երբ  միկրոօրգանիզմներն ընկնում են արտաքին լսողական անցուղու վնասված մաշկի վրա։ Արտաքին ականջաբորբի հիմնական ախտանշանը քորն է։ Ականջն ուժեղ ցավում է միայն սեղմելիս, լսողությունը քիչ է տուժում։

Միջին ականջաբորբը լինում է սուր եւ քրոնիկական։ Միջին ականջի սուր բորբոքումն ավելի հաճախ հանդիպում է մանկական տարիքում։ Հիվանդության ընթացքը ծանր է, ուղեկցվում է ականջի ուժեղ ցավով, բարձր ջերմությամբ, լսողության զգալի թուլացմամբ, հնարավոր են ուղեղապատյանների եւ գլխուղեղի բարդություններ։ Միջին ականջաբորբի սուր տեսակն առաջացնում են վարակիչ հիվանդությունների (գրիպ, սուր շնչառական հիվանդություններ, կարմրուկ, քութեշ եւ այլն) հարուցիչները՝ ախտահարելով վերին շնչուղիները, եւ բորբոքային գործընթացը քթաըմպանից եվստախյան խողովակով անցնում է թմբկախոռոչ։ Երբեմն թարախը, ճեղքելով թմբկաթաղանթը, դուրս է գալիս արտաքին լսողական անցուղով։ Միջին ականջի սուր բորբոքման առաջացմանը (հատկապես՝ երեխաների) նպաստում են գեղձանմանները, պոլիպները, քթի միջնապատի ծռումները։

Միջին ականջի քրոնիկական բորբոքման ժամանակ թմբկաթաղանթում մշտական ճեղք է մնում, քայքայվում են լսողական ոսկրիկները, լսողությունը թուլանում է, իսկ թարախահոսությունը՝ ժամանակ առ ժամանակ կրկնվում։ Քրոնիկական ականջաբորբը հատկապես վտանգավոր է, երբ ականջում առաջանում է, այսպես կոչված, ոսկրափուտ (խոլեստեատոմա), ոսկրն աստիճանաբար քայքայվում է, եւ թարախային գործընթացն անցնում է ներքին ականջ՝ առաջացնելով ներքին ականջաբորբ՝ լաբիրինթաբորբ։ Հիվանդի մոտ առաջանում են գլխապտույտ, սրտխառնոց կամ, նույնիսկ, փսխում, հավասարակշռության խախտում, անվստահ քայլվածք եւ այլն։

Եթե դա ժամանակին չի բուժվում, ապա կարող են առաջանալ ավելի վտանգավոր ներգանգային բարդություններ՝ ուղեղապատյանաբորբ, արյան վարակում, նույնիսկ գլխուղեղի հյուսվածքների թարախակույտ։ Ցավոք, հաճախ հիվանդները տասնյակ տարիներ տառապում են քրոնիկական ականջաբորբով, այսինքն՝ ջերմություն են ունենում, ուժեղ գլխացավ, խոսքի խանգարում, բայց չեն դիմում բժշկի՝ մինչդեռ այդ ամենի պատճառը ականջի թարախային օջախն է։ Միջին ականջի քրոնիկական բորբոքումը պետք է կանոնավոր բուժել եւ անպայման՝ քիթկոկորդականջաբանի հսկողությամբ։

Մանկական տարիքում շատ են հանդիպում ռինիտներ, քանի որ այդ ժամանակ էթմոիդիալ ծոցերի բորբոքում է նկատվում, իսկ մնացած խոռոչներն այդքան զարգացած չեն: Լինում են տոնզիլիտներ, որոնց դեռ քրոնիկական չենք կարող ասել, ինչպես նաեւ ականջի օտիտներ: Տոնզիլիտի հետվիրահատական շրջանում կարող է արյունահոսություն, ձայնի փոփոխություն նկատվել: Երբ հեռացվող նշիկները մեծ են լինում, կարող է տեղի ունենալ ձայնային ինտոնացիայի փոփոխություն: Ամեն դեպքում ավելի հեշտ է նշիկները վիրահատել մանկական, քան թե մեծ տարիքում: Արդեն մեծ տարիքում  սինուսիտների խնդիրն է ծագում: Վերջին տարիներին էլ ալերգիկ  ռինիտներ են շատ հանդիպում. կարծես դարի հիվանդություն լինեն:

Ադենոիդներն ավելի հաճախ հանդիպում են մանկական հասակում, երբ դիմային գանգի ոսկրերը շարունակում են աճել` ձեռք բերելով մեծահասակին բնորոշ կոնֆիգուրացիա, եւ երբ ձեւավորվում է ատամնաշարը: Դրանք, իհարկե, ոչ այնքան հաճախ հանդիպում են նաեւ մեծահասակների շրջանում: Ադենոիդները կարող են դառնալ քթային շնչառության կայուն խանգարման, քթի եւ հարքթային ծոցերի լորձաթաղանթի կանգային պրոցեսների, ինչպես նաեւ կայուն ռինիտների եւ միջին ականջաբորբերի առաջացման պատճառ: Ախտանշաններն են՝ քթային դժվարաշնչություն, քրոնիկական ռինիտ, լսողության վատթարացում, հաճախակի գլխացավեր, տրամադրության եւ ախորժակի անկում: Ադենոիդ հյուսվածքի գերաճով տառապող հիվանդների քթային շնչառության վերականգնման հիմնական եղանակը վիրաբուժականն է (երբեմն կիրառվում է նաեւ դեղորայքային բուժում): Ժամանակին կատարված ադենոտոմիան (գերաճի հեռացման վիրահատությունը) կանխում է քթի եւ հարքթային ծոցերի հիվանդությունների ու դիմածնոտային ապարատի անկանոնությունների (ստոմատիտ, գինգիվիտ, կարիես եւ կծվածքի խանգարում) զարգացումը:

- Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կանխարգելիչ մեթոդներ կառաջարկեք, ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեր հասարակությանը, որպեսզի շնչառական խնդիրների հետ չբախվեն:

-Հասարակությանը կցանկանամ, որ ժամանակին դիմի բժշկի, քանի որ ավելի հեշտ ու նպատակահարմար է կանխարգելել հիվանդության հետագա բարդությունների առաջացումը, քան թե դիմել վիրահատության կամ բարդ ու ծախսատար միջամտությունների:  Բայց, ցավոք, մեզ մոտ բժշկին դիմելու սովորույթը, կուլտուրան դեռ զարգացած չէ: Դրա պատճառներից մեկը գուցե այն է, որ մեր բնակչության մեծ մասը ստիպված է դրա համար վճարել, բայց շատերը պարզապես վճարունակ չեն, ուստի չեն դիմում այդ քայլին: Մինչդեռ արտերկրում գործում է պարտադիր բժշկական ապահովագրություն, եւ նույնիսկ ամենաաննշան խնդիրների առաջացման դեպքում մարդիկ կարողանում են դիմել բժշկի: Թեեւ մեզ մոտ էլ կան առաջնային բժշկական օղակներ, որտեղ բուժումն ու սպասարկումն անվճար է:

Ուզում եմ ընթերցողներին խորհուրդ տալ զերծ մնալ չմտածված քայլերից, որոնք կարող են վնասել իրենց իսկ առողջությունը, եւ մաղթել նրանց ամուր առողջություն ու երկարակեցություն:

Սննդային հավելումները դարձել են ալերգիկ հիվանդությունների թվի մեծացման պատճառ

Տարեցտարի աճում է ալերգիայի տարբեր տեսակներից տառապող մարդկանց թիվը, եւ այսօր մոլորակի գրեթե յուրաքանչյուր երրորդ բնակչի մոտ ախտորոշվում է այդ հիվանդությունը: Իմունային համակարգը հուսալի պաշտպանություն է ապահովում արտաքին միջավայրի բացասական ազդեցությունից եւ խոչընդոտում օտարածին տարրերի ներթափանցմանը օրգանիզմ: Նորմալ վիճակում իմունային համակարգի արձագանքը համապատասխանում է օրգանիզմի վրա ախտածին տարրի ազդեցության ուժին: Ալերգիկ բնույթի պաթոլոգիաներից տառապող մարդկանց մոտ նկատվում է իմունային համակարգի բարձր ակտիվություն նույնիսկ նվազագույն արտաքին ազդեցության դեպքում: Մեկ անգամ սխալվելով` իմունային համակարգը հետագայում եւս գործի կդնի իր պաշտպանական մեխանիզմը: Որոշ բժիշկներ այդ հիվանդության լայն տարածումը կապում են բնապահպանական վիճակի վատթարացման, փոշու պարունակության ավելացման հետ ինչպես խոշոր քաղաքներում, այնպես էլ այլ բնակելի տարածքներում: Ալերգիկ ռեակցիաների քանակի ավելացման եւս մեկ պատճառ է համարվում օգտակար սննդային նյութերի ոչ բավարար քանակն օրգանիզմում: Մեր օրգանիզմը հսկայական կենսաքիմիական լաբորատորիա է, որին ամեն րոպե տարբեր սննդանյութեր են հարկավոր, եւ դրանցից թեկուզ մեկի դեֆիցիտը կարող է ալերգիկ ռեակցիաներ զարգացնել:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է, Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի ալերգոլոգ-իմունոլոգ  ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՀՈՎՆԱՅԱՆԻ կարծիքով ալերգիայի հետ կապված խնդիրներն այսօր լուծելի են: Իսկ դրան հասնելու համար պարզապես ժամանակին պետք է կանխարգելիչ միջոցառումներ ձեռնարկել, որովհետեւ առաջին հայացքից թեթեւ թվացող երեւույթը կարող է հետագայում լուրջ խնդրի առաջ կանգնեցնել մարդուն:

 -Տիկի՛ն Հովնանյան, ի՞նչ  երեւույթներով են դրսեւորվում ալերգիաները, որո՞նք են դրանց առաջացման պատճառները:

-Ալերգիան իմունային համակարգի փոփոխություն է, որը համարվում է օրգանիզմի գերզգայուն վիճակ արտաքին եւ ներքին ազդակների նկատմամբ: Ալերգիայի տեսակները բաժանվում են մաշկային, ինչպես նաեւ շնչառական համակարգի, որի մեջ ներառվում են բրոնխիալ ասթման, ալերգիկ ռինիտը եւ ալերգիկ մաշկային արտահայտումների (ալերգիկ եղնջատենդ, ալերգիկ մաշկաբորբ) ու դրանց մնացյալ դրսեւորման ձեւերը: Ալերգիայի առաջացման պատճառներ կարող են լինել առաջնահերթ արտաքին գործոնները, որոնց մեջ մտնում են սննդամթերքը, քիմիական նյութերը, փոշին, կոսմետիկ բոլոր միջոցները, ինչպես նաեւ շփումը կենդանիների հետ, միջատների խայթոցը:

-Ինչպե՞ս տարբերել սեզոնային ալերգիկ ռինիտն այլ ալերգիաների դրսեւորումներից։

-Ալերգիկ ռինիտը մեծ մասամբ լինում է սեզոնային բնույթի, այն կարող է գրանցվել ապրիլ ամսից մինչեւ հոկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում: Ընդ որում, այն ամեն մեկի մոտ տարբեր ժամկետով է ի հայտ գալիս եւ արտահայտվում է փռշտոցով, քթից թափանցիկ, ոչ թարախային արտադրությամբ, աչքերի եւ քթըմպանի շրջանում քորով… Բայց միայն հատուկ լաբորատոր, համալիր հետազոտություններից հետո է տրվում վերջնական ախտորոշումը:  

-Ո՞րն է Հայաստանում ամենատարածված ալերգենը:

-Ալերգիայի առաջացման պատճառ կարող է լինել սեզոնային ալերգենը: Եվ Հայաստանում ամենատարածված ալերգենը բարդու ծառն է, որի ազդեցությունը նկատվում է ապրիլ ամսվա վերջից մինչեւ հունիս, եւ հենց դրանով էլ կարող ենք տարբերակել ալերգիայի առաջացման պատճառը: Քանի որ մեր մայրաքաղաքը շատ փոշոտ է, ալերգեն կարող են համարվել քիմիական նյութերը, որոնք մեծ քանակով լինում են նաեւ օդում: Էկոլոգիայի փոփոխությունը հատկապես Երեւանում, ինչպես նաեւ Հայաստանի այլ մեծ քաղաքներում նույնպես հանգեցրել է ալերգիկ երեւույթների կտրուկ աճի: Իսկ դեղորայքային ալերգիայի արտահայտման ամենացայտուն ձեւերը դրսեւորվում են մանր ցանի կամ մեծ եղնջատենդի տեսքով, բանը նույնիսկ հասնում է քվինքի այտուցի, ինչը շատ վտանգավոր է: Հիշեցնեմ, որ բժշկության մեջ կա արտահայտություն, ըստ որի՝ կվինկեի այտուցից մեկ քայլ այն կողմ կարող է եւ մահ լինել: Ընդ որում, դեղորայքային ալերգիան կարող է ի հայտ գալ դեղն ընդունելուց անմիջապես հետո՝ 1-2 րոպեների ընթացքում:  

-Բժշկուհի՛, խոսենք նաեւ սննդային ալերգենների մասին:

-Կա ալերգիկ ռեակցիա առաջացնող սննդամթերք, իսկ սննդային ալերգիան ամենատարածվածներից է եւ արտահայտվում է մաշկային ցանավորմամբ, նույնիսկ կվինկեի այտուցով, կարող են լինել փռշտոցներ, նույնիսկ բրոնխիալ ասթմա: Եվ բժշկի առաջնահերթ խնդիրն է սննդի միջից հեռացնել ալերգենները, ինչի արդյունքում կարող ենք համարել, որ բուժման 50-60 տոկոս ընթացքն արդեն անցել ենք: Իսկ երեխաների դեպքում կարող ենք բավարարվել սննդի հեռացմամբ՝ չհասնելով դեղորայքային միջամտության: Պետք է ցավով նշեմ, որ սննդային ալերգենները վերջին շրջանում բավականին ակտիվացել են, քանի որ սննդի մեջ շատացել են սննդային հավելումները, որոնք այս դարում դարձել են ալերգիկ հիվանդությունների թվի մեծացման պատճառ:

- Բժշկուհի՛, ալերգիան կարո՞ղ է ունենալ ժառանգական նախատրամադրվածություն:

-Իհարկե: Եվ մենք առաջնահերթ պացիենտին հարցնում ենք ժառանգական նախատրամադրվածության մասին, քանի որ 50-60 տոկոսի դեպքում այն անպայման հայտնաբերվում է: Նախկինում մշտապես ժառանգական գործոնն է կարեւոր դերակատարում ունեցել. ամեն երկրորդ սերնդի մոտ անպայման հայտնաբերվում էին ալերգիկ երեւույթներ: Այնպես որ՝ արդի բժշկության մեջ  նաեւ այդ գործոնն ենք հաշվի առնում:

-Հնարավո՞ր է ալերգիան վերացնել ինքնաբուժմամբ:

-Ինքաբուժությամբ զբաղվելը, կարծես թե, բժշկությանը ամենավատ հարվածն է հասցնում, եւ կապ չունի, թե ինչ հիվանդութուն է: Պարզապես նախկինում ալերգիկ երեւույթներին վերաբերվում էին շատ թեթեւ ու միայն վատ վիճակում հայտնվելուց  հետո էին դիմում բժշկի, եւ բուժումը բարդանում էր: Մինչդեռ ժամանակին ճիշտ բուժում ստանալուց հետո կարող էր բացառվել խնդրի լրջության աստիճանը: Հանրությանը հորդորում եմ, որպեսզի ինքնաբուժությամբ չզբաղվեն, ժամանակին դիմեն համապատասխան բժշկի օգնությանը, եւ այդ դեպքում հիվանդությունն արագ կբուժվի, չի դառնա քրոնիկական: Ավելորդ չեմ համարում ընդգծել, որ ներքին օրգանների խնդիրները կարող են հանգեցնել երկրորդային ալերգիայի:

- Ալերգիայի դեմ պայքարի ի՞նչ միջոցներ կան, կարո՞ղ ենք ասել, որ այն արմատապես բուժվում է, թե ամեն դեպքում իր հետքը թողնում է:

-Երբ ալերգիայի քրոնիկ դեպքում են դիմում բժշկի, ամեն ինչ շատ բարդ ընթացք է ստանում: Իսկ ժամանակին դիմելու եւ շուտափույթ համապատասխան բուժում ստանալու դեպքում կարող են հետագայում չբախվել այդ խնդրին: Կարեւոր նշանակություն ունի նաեւ այն հանգամանքը, թե ինչ տեսակի ալերգիա է: Իհարկե, ինչպես բոլոր, այնպես էլ  ալերգիկ հիվանդություների պարագայում դրանք երբեմն լինում են քրոնիկական բնույթի, երբ արդեն պահանջվում է երկարատեւ բուժում, կանխարգելիչ աշխատանքներ, առաջին հերթին՝ ալերգենների վերացում (եթե, իհարկե, դա հնարավոր է): Ուզում եմ նշել, որ վերջին տարիներին վերջնական բուժման հասնելու հավանականությունը բավականին մեծ է. 70-80 տոկոս դեպքերում ստանում ենք բուժման ու լիարժեք վերականգնման բավականին հուսադրող եւ դրական արդյունքներ:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կանխարգելիչ միջոցներ կառաջարկեք մեր ընթերցողներին:

-Երբ արդեն իր խնդրի հետ հաշտված պացիենտը տեղյակ է նաեւ, թե ինչից է այն ի հայտ գալիս, ու մեզ է դիմում, առաջնային հեռացվում են ալերգենները՝ լինեն դրանք սննդի մեջ թե օդում: Եթե օդային է, առաջարկում ենք մշտապես տունը մաքրել խոնավ շորով, օդափոխություն կատարել, եւ այդ ամենը մոտ 50 տոկոսով նվազեցնում է ալերգենների շփումը պացիենտների հետ, ինչի արդյունքում, կարելի է ասել, նվազում է հիվանդութան գլուխ բարձրացման տոկոսը: Բացի դեղորայքային բուժումը, իրականացվում են կանխարգելիչ աշխատանքներ դիմադրողականությունը՝ իմունիտետը բարձրացնելու ուղղությամբ, իսկ այդ նպատակով անհրաժեշտ է սննդակարգի ճիշտ ռեժիմի պահպանում: Բոլոր այն պացիենտները, որոնք կյանքում գոնե մեկ անգամ ունեցել են ալերգիկ բնույթի հիվանդություն, արդեն գիտեն՝ ինչից հրաժարվեն, բայց լավ կլինի, որ ինչ-որ ալերգիկ երեւույթի ի հայտ գալու դեպքում անմիջապես դիմեն բժշկի:

Ցանկանում եմ, որպեսզի յուրաքանչյուր կին առողջ լինի եւ վայելի մայրանալու բերկրանքը

Յուրաքանչյուր մարդու կյանքում գերագույն արժեքներ են համարվում ընտանիքն ու երեխան, առանց որոնց դժվար թե լինի կատարյալ երջանկություն: Երեխաները մեր կյանքը լցնում են սիրով, ջերմությամբ ու բազում գույներով: Յուրաքանչյուր կին ծնված օրվանից իր մեջ կրում է մայրական բնազդը, որը տարիքի հետ հասունանում եւ ուղեկցում է նրան ողջ կյանքում: Թեեւ աշխարհի բոլոր կանայք ծնվում են մայրական բնազդով, բայց, ավաղ, նրանց մի մասը զրկված է մայրանալու երջանկությունից: Եվ հենց մանկաբարձագինեկոլոգիական հարցերի շուրջ ծավալվեց մեր զրույցը <<Շենգավիթ>> բժշկական կենտրոնի գլխավոր տնօրենի՝ ծննդօգնության գծով տեղակալ, մանկաբարձական բաժնի ղեկավար ԱՇՈՏ ՍԻՐՈՒՆՅԱՆԻ հետ: Նշենք, որ նա արդեն երկար տարիներ  զբաղվում է իր սիրած աշխատանքով, ինչը նրա համար ոչ միայն մասնագիտություն է, այլ նաեւ՝ ապրելակերպ:

-Պարո՛ն Սիրունյան, մի փոքր խոսենք Ձեր մասնագիտական ուղու մասին:

-Ասեմ, որ արմատներով բժիշկների ընտանիքից եմ, բժիշկներ են նաեւ եղբայրս, քույրս եւ իմ բարեկամներից շատերը: Այնպես որ՝ իմ բժիշկ դառնալը, կարծես թե, ծրագրավորված էր: Ուզում եմ նշել, որ ես վիրաբույժ եմ, եւ իմ հիմնական աշխատանքը վիրահատական միջամտություններ իրականացնելն է, բայց, քանի որ մասնագիտությամբ նաեւ մանկաբարձ եմ, ապա, բնականաբար, զբաղվում եմ նաեւ մանկաբարձությամբ:

Տարին մի քանի անգամ պարտադիր մասնակցում եմ վերապատրաստումների, որոնցից կառանձնացնեմ 2000 թվականին ԱՄՆ-ի Կալիֆորնիայի նահանգի Օրանժ կոմսության Սենտ-Ջոզեֆ հոսպիտալում «Էնդոսկոպիկ եւ հեշտոցային վիրաբուժություն գինեկոլոգիայում»  թեմայով եւ 2005 թվականին Ավստրիայի Զալցբուրգ քաղաքի Կորնելյան համալսարանում <<Մանկաբարձություն եւ գինեկոլոգիա>> թեմայով սեմինարները:

Անդամակցում եմ Հայաստանի եւ Կանադայի մանկաբարձ-գինեկոլոգների, ինչպես նաեւ ամերիկյան գինեկոլոգ-լապարոսկոպիստների ու  ուրոգինեկոլոգիական միջազգային ասոցիացիաներին:

- Ձեր բաժանմունքը հագեցա՞ծ է ժամանակակից սարքավորումներով:

-Մենք ունենք այնպիսի սարքավորում, որը Հայաստանում առաջինն է: Ես նկատի ունեմ 3D լապարոսկոպիկ սարքավորումը, որը ֆանտաստիկ հնարավորություններ է տալիս վիրաբույժին: Ես ինքս հիացած եմ այդ սարքով եւ ամեն օր շտապում եմ աշխատանքի, որպեսզի կարողանամ աշխատել դրանով:

-Բժի՛շկ, անպտղության խնդիրը տղամարդկա՞նց, թե՞ կանանց  մոտ է ավելի շատ հանդիպում:

- Քանի որ ինձ հիմնականում դիմում են կանայք, կարելի է եզրակացնել, որ անպտղությունը մեծ մասամբ հանդիպում է հենց նրանց մոտ: Բայց, ամեն դեպքում, պարտադիր միաժամանակ կատարվում է զույգերի հետազոտություն, նաեւ կոնսուլտացիա ենք անցկացնում: Եվ հետազոտությունները նույնպես փաստում են, որ այդ խնդիրը տղամարդկանց մոտ շատ ավելի քիչ է ի հայտ գալիս:  

-Գինեկոլոգին այցելելու կուլտուրան Հայաստանում զարգացե՞լ է:

- Ավելորդ չեմ համարում միանգամից նշել, որ հղիանալուց առաջ անչափ կարեւոր է բժշկին այցելելը, քանի որ մինչեւ հղիանալը պետք է հասկանալ՝ ինչ խնդիրներ կան ապագա մոր մոտ:

Իսկ ընդհանրապես վերջին տարիներին Հայաստանում զարգացել է գինեկոլոգին այցելելու կուլտուրան: Ընդ որում, դիմողների թիվն էլ զգալիորեն ավելացել է: Դա, իմ կարծիքով, պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ հատկապես երիտասարդները շատ են օգտվում ինտերնետ պորտալից՝ փորձելով ավելի տեղեկացված լինել: Իսկ դա մեր աշխատանքը ե՛ւ հեշտացրել է, ե՛ւ, ավելի շատ, դժվարացրել: Պացիենտը գալիս է արդեն տեղեկացված, պատրաստված, ինտերնետ պորտալով փորձում է հասկանալ իր խնդրի լրջությունը: Բայց, ցավոք, շատ քչերն են կարդում այն, ինչը զուտ մասնագիտական է: Փաստորեն, նման մարդիկ արդեն ընդունած են լինում ուրիշների մտքերը, մտահղացումները, եւ շատ դժվար է լինում նրանց հետ աշխատելը, ինչ-որ բան հասկացնելը: Նրանք, այսպես ասենք, շատ կարդացած են, բայց նրանց իմացած տեղեկատվությունը, մեղմ ասած, ոչ ստույգ է: Իհարկե, կան նաեւ ճիշտ տեղեկացված հիվանդներ էլ, որոնց հետ մեր աշխատանքն ավելի հեշտանում է:                                                                                                                 

Ուրախությամբ նշեմ, որ մեր բժշկական կենտրոնում լիարժեք հարմարավետ պայմաններ են ստեղծվել հղիների եւ ծննդկանների համար. Ծնարանները հագեցած են ամենաժամանակակից սարքավորումներով, հիվանդասենյակները հարմարավետ են, գեղեցիկ կահավորված: Մեզ մոտ կա ամենաժամանակակից չափանիշներին համապատասխանող 9 վիրասրահ, որտեղ իրականացվում են բազմապրոֆիլ՝ մանկաբարձագինեկոլոգիական, օրթոպեդիկ, ինչպես նաեւ սրտի վիրահատություններ:

-Բժի՛շկ, ըստ Ձեզ, ի՞նչ ապագա ունի Հայաստանի գինեկոլոգիան:

-Ես շատ եմ ցանկանում, որ մեր մասնագիտական բնագավառում ավելի շատ տղամարդիկ լինեն, սակայն, ցավոք, բավականին պակասել է երիտասարդ տղամարդ մանկաբարձ-գինեկոլոգների թիվը: Մեզ մոտ հիմնականում գեղեցիկ սեռի ներկայացուցիչներ են գալիս, իսկ մեր մասնագիտությունը ինքնին շատ ծանր է ու բարդ. գիշերվա եւ ցերեկվա տարբերություն, տոն օրեր չկան մեզ համար, անընդհատ գերլարված աշխատում ենք, կարող ենք օրերով մնալ հիվանդանոցում: Եվ դա, իհարկե, կնոջ համար բավականին ծանր աշխատանք է: Ասեմ, որ մեզ մոտ գալիս են շատ զարգացած, կրթված, ձգտում ունեցող, պրպտող երիտասարդներ, ցանկանում են սովորել, արարել, եւ մենք բոլոր հարցերում մշտապես նրանց կողքին ենք: Ուրախությամբ պետք է հավելեմ, որ մենք դարձել ենք <<Օլիմպոս>> ֆիրմայի  թրեյնինգ կենտրոն եւ այնտեղ մեր փորձն ենք փոխանցելու: Մի խոսքով՝ մեր երկիրն այս ասպարեզում վստահ քայլերով առաջ է ընթանում:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն զույգերին, որոնց մոտ ախտորոշվել է անպտղություն. ընդունել ու համակերպվե՞լ այդ դաժան վճռի հետ, թե՞ չհուսահատվել ու ելքեր որոնել:

-Միանշանակ՝ պայքարել մինչեւ վերջ: Ընդհանրապես կյանքում ու հատկապես անպտղության հարցում չարժե հուսահատվել: Այս խնդիրը լուծելի է, ու այսօր բժշկական տեխնոլոգիաները, բուժման մեթոդները, դեղորայքը բավականին զարգացած են ու մեծ հնարավորություններ են ընձեռում բժշկին՝ բազմաթիվ ելքեր գտնելու ու տվյալ զույգին երեխա պարգեւելու համար: Պետք է անընդհատ ձգտել, չհուսահատվել: Ցանկանում եմ, որպեսզի յուրաքանչյուր կին առողջ լինի եւ վայելի մայրանալու բերկրանքը։ Մեր նոր կառավարությունից էլ նորություններ ենք ակնկալում. հեղափոխությունից հետո սպասելիքները շատ են, բայց բոլորս էլ նաեւ լավ գիտակցում ենք, որ այդ ամենի համար դեռ ժամանակ է անհրաժեշտ, եւ պետք չէ շուտափույթ փոփոխությունների ակնկալիքով ապրել: