ՈւՁՀ-ն ամենաինֆորմատիվն է՝ ներարգանդային կյանքում պտղի վիճակը գնահատելու համար. բժիշկ-սոնոգրաֆիստ

Բժիշկները պնդում են՝ ներարգանդային կյանքում պտղի վիճակը գնահատելու համար ժամանակակից բժշկության մեջ ամենաինֆորմատիվ հետազոտությունն ուլտրաձայնայինն է: Այսօր դժվար է պատկերացնել հղիություն՝ առանց ՈւՁ հետազոտության. բոլոր հղիները երեք անգամ պարտադիր անցնում են սկրինինգ՝ այս կամ այն խնդիրը հնարավորինս շուտ հայտնաբերելու նպատակով: Դրանից բացի՝ թերևս բոլոր ծնողներին էլ հետաքրքրում է երեխայի սեռը, ինչը նրանք օր առաջ ցանկանում են իմանալ, իսկ դա ևս հնարավոր է լինում դարձյալ ՈւՁՀ-ի միջոցով:

Հատկապես հղի կանանց համար մեծ նշանակություն ունի բժշկի ճիշտ ընտրությունը. վստահաբար՝ բոլորը կնշեն, որ պարտադիր պայմաններից է ոչ միայն բժշկի գրագետ լինելն ու հղիության ընթացքը ճիշտ վարելը, այլև՝ իրենց հանդեպ բարեհամբույր վերաբերմունքն ու անհատական մոտեցում ցուցաբերելը: Հենց այդպիսին է Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոնի գինեկոլոգ, ՈւՁՀ մասնագետ գինեկոլոգիայում և մանկաբարձությունում՝ Վարդուհի Հովհաննիսյանը: Երիտասարդ, սակայն արդեն բավականին փորձառու և անչափ հմայիչ բժշկուհին թե՛ իր մասնագիտական կարողությունների, թե՛ մարդկային բարձր որակների շնորհիվ արդեն իսկ սիրված ու գնահատված է բազմաթիվ կանանց կողմից, որոնք նրան միանշանակ վստահում են իրենց առողջությունը:

http://bestgroup.am/ կաjքի զրուցակիցն է բժիշկ-սոնոգրաֆիստ Վարդուհի Հովհաննիսյանը:

-Բժշկուհի՛, երբ կինը հղիության թեստի վրա տեսնում է երկու բաղձալի գծիկները՝ հղիության նշանը, դրանից հետո նա ե՞րբ պետք է դիմի բժշկի՝ ուլտրաձայնային հետազոտություն անցնելու նպատակով:

-Երբ հղին տեսնում է երկու գծիկ հղիության որոշման թեստի վրա, նրա մոտ հարց է առաջանում՝ ե՞րբ դիմել բժշկի: Համապատասխան թեստի միջոցով միայն հաստատվում է հղիությունը, իսկ անմիջապես հետո պետք է դիմել բժշկի՝ պտղաձվի ճիշտ տեղակայումը, զարգացումը, սրտի բաբախը հաստատելու, ինչպես նաև՝ հղիության ընթացքի վերահսկումն ամրագրելու նպատակով: Վաղ շրջանում շատ կարևոր է հաստատել պտղաձվի ճիշտ տեղակայումը՝ արտաարգանդային հղիությունը բացառելու նպատակով, այդ իսկ պատճառով պետք չէ շատ ուշացնել և հիղությունը հաստատելու համար պետք է դիմել ՈւՁՀ-ի:

-Որո՞նք են արտաարգանդային հղիության մասին հուշող առաջին նշանները:

-Եթե հղիության թեստը դրական է, բայց որովայնի ստորին հատվածում ցավեր կան, արյունային արտադրություն կա, կինն ունի թուլություն, գլխապտույտ, ձվաբջիջը գտնվում է արգանդի խոռոչից դուրս: Ամենատարածված ձևը փողայինն է, սակայն պտղի հետագա զարգացումը հնարավոր չէ, որովհետև արգանդափողը չենք կարող փոխարինել արգանդով, պետք է հեռացվի:

-Նշեք, խնդրեմ, արտաարգանդային հղիության պատճառները:

-Արտաարգանդային հղիության պատճառներն են արգանդափողերի բորբոքային հիվանդությունները, ինֆանտիլիզմը, արհեստական բուժումները, չբուժված էնդոմետրիոզը, էստրոգենի հորմոնի անբավարարությունը, փողային պատճառները… Ամենաինֆորմատիվ ախտորոշումը կատարվում է ՈւՁՀ-ի միջոցով՝ 4-5 շաբաթից սկսած:

Ինչպես նշեցի՝ ՈւՁՀ-ն ամենաինֆորմատիվն է ներարգանդային կյանքում պտղի վիճակը գնահատելու համար, և դրա արդյունավետությունը էսքպերտ ապարատներով բավականին բարձր է. մինչև 90-95 տոկոսով ախտորոշում ենք արատները:

-Իսկ երեխայի սեռը հստակ ո՞ր ամսում կարելի է պարզել:

-Երեխայի սեռը, իհարկե, որոշվում է բեղմնավորման պահին՝ կախված այն բանից, թե ինչ քրոմոսոմով է բեղմնավորվում՝ x, թե՞ y: Առաջին պահից հստակ գենետիկորեն պարզ է սեռը, բայց մինչև 12 շաբաթականն ընթանում է դիֆերենցումը, այսինքն՝ սոնոգրաֆիկ ուլտրաձայնային հետազոտությամբ մինչև 12 շաբաթ շատ նման են աղջիկն ու տղան, իսկ տարբերակումն ավարտվում է 12 շաբաթականում, այսինքն՝ 12 շաբաթականից սկսած՝ սոնոգրաֆիկ կարելի է հստակ նշել սեռը:

-Բժշկուհի՛, գաղտնիք չէ, որ երեխայի սեռով պայմանավորված հղիության ընդհատումները մեզանում քիչ չեն…

-Այո, չթաքցնեմ, իմ պրակտիկայում նույնպես եղել է, բայց կարծես թե հոսքը գնալով նվազում է…

-Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

-Դա պայմանավորված է երիտասարդների մտածելակերպի փոփոխությամբ. աղջիկ-տղա խտրականությունը նոր սերնդի մոտ հանգչում է…

-Ինչու՞ են մեծերն ասում, որ այսօր առողջ երեխա ունենալը հերոսություն է:

-Այն ժամանակ դեպքերն ավելի քիչ էին հայտնաբերվում, թեկուզ՝ էխոգրաֆիկ, գուցե ապարատների հզորությունը թույլ չէր տալիս, բայց հիմա արատներն ավելի են արտահայտված, դա պայմանավորված է դեղորայքի օգտագործմամբ, ծխելով, ալկոհոլի չարաշահմամբ, թմրանյութերի օգագործմամբ, էկոլոգիայով, սննդում բիոհավելումներով և այլն… Իհարկե, փաստացի որևէ բան չկա, բայց դրանք բոլորը նպաստում են երեխայի մոտ արատների առաջացմանը:

-Ձեր պրակտիկան ի՞նչ է ցույց տալիս, մերօրյա երիտասարդ մայրիկները գրագե՞տ են այդ առումով:

-Ավելի ինֆորմացված են, քանի որ նույն սոցիալական կայքերն էլ ավելի հասանելի են…

-Ի՞նչն է Ձեզ ամենից շատ գրավում Ձեր մասնագիտության մեջ:

-Իհարկե, ինձ գրավում է այն, որ ես տեսնում եմ նոր կյանքը, նոր սկիզբը՝ սրտի առաջին բաբախ, աճ… Նոր կյանք ենք գրանցում…

-Ցավով եմ ասում, սակայն, անշուշտ, լինում են նաև դեպքեր, որ խնդիրներ եք հայտնաբերում. ինչպե՞ս եք հայտնում մայրիկին:

-Իհարկե, լինում են նման դեպքեր, բավականին դժվարությամբ եմ հայտնում… Աշխատանքի սկզբում շատ դժվար էր, ամեն հղիի հետ կարող էի հուզվել, հետո այդ հուզմունքը տուն տանել, իսկ հիմա գնալով ավելի եմ կոփվում, փորձում եմ այնպես նրանց տեղեկացնել, որ մինիմալ տրավմայի ենթարկվեն:

-Իսկ լինու՞մ են դեպքեր, երբ երեխայի մոտ խնդիր եք նկատում, որը հնարավոր է շտկել դեռ ներարգանդային փուլում:

-Եթե կան դոպլերոգրաֆիկ սնուցման խանգարումներ, այո, բայց զարգացման արատների վրա չենք կարող ազդել որևէ կերպ: Արտերկրում կատարում են ներարգանդային վիրահատություններ, բայց Հայաստանում, ցավոք սրտի, այդպիսի բան դեռ չկա:

-ՈւՁՀ սարքավորումները ՀՀ-ում զարգացա՞ծ են, ի՞նչ պատկեր ունենք այդ առումով:

-Միանշանակ կարող եմ ասել, որ ՀՀ-ում այդ ասպարեզը բավականին զարգացած է: Էքսպերտ ապարատները բազմաթիվ հնարավորություններ են ընձեռում, բայց, իհարկե, վերջին խոսքը բժշկինն է:

-Բժիշկներն էլ, անշուշտ, մասնակցում են վերապատրաստումների…

-Այո, իհարկե, վերապատրաստումների, կոնֆերանսների, վերջին շրջանում, քովիդով պայմանավորված, օնլայն են անցկացվում, բայց մշտապես մասնակցում ենք:

-Առողջ կինն արդյոք պիտի՞ հետազոտվի:

-Անկախ այն բանից՝ կինն ունի խնդիր, թե ոչ, տարին մեկ-երկու անգամ հետազոտվելը պարտադիր է: Յուրաքանչյուր հիվանդություն սկզբնական փուլում հայտնաբերելու ժամանակ մենք հետագա շատ բարդություններ կարող ենք կանխարգելել:

-Խոսքս վերաբերում է նաև սեռական կյանքով չապրող կանանց, աղջիկներին. ո՞ր տարիքից սկսած պիտի հետազոտվեն:

-Դաշտանային ցիկլը տեսնելուց սկսած՝ ցանկալի է, որ գոնե տարին մեկ անգամ հետազոտվեն: Իհարկե, հղիները, անկախ այն բանից՝ ունեն խնդիր , թե ոչ, պետք է երեք սկրինինգային  հետազոտություն անցնեն: Դրանք կատարում ենք, որպեսզի վաղ փուլում հայտնաբերենք խնդիրները: Հղիության ժամանակ, բացի այն բանից, որ կինն այցելում է ՈւՁՀ-ի, շատ ինֆորմացիա է ստանում, նաև փորձում ենք նրան դրական էմոցիաներ պարգևել, ինչը մեծապես կարևորում ենք: Այդ նպատակով կատարում ենք 3D, 4D սոնոգրաֆիա. կինը տեսում է իր բալիկի շարժումները, դեմքը, քթի ձևը, շրթունքի ձևը, շատերն արդեն սկսում են նմանեցնել իրենց… Բավականին հաճելի է լինում բոլորիս: Հաճախ պատահում է, որ երեխան դեմքը փակած է լինում, այդ ժամանակ հայրիկը շոյում է, խոսում, երեխան ակտիվանում է, ինչը, իհարկե, զարմացնում ու զվարճացնում է: Երեխաները միանշանակ արձագանքում են ծանոթ ձայներին, միանգամից տարբերակում են ծնողների ձայները:

Հղիության ժամանակ, ինչպես ասացի, կատարում ենք երեք սկրինինգ: Առաջինը քրոմոսոմային արատների կանխարգելման նպատակով է արվում, կատարում ենք 11 շաբաթ մեկ օրականից մինչև 13 շաբաթ վեց օրականում, երկրորդ սկրինինգը կատարում ենք 18-22 շաբաթականում, և երրորդ սկրինինգը՝ 32-34 շաբաթականում: Դա հստակ այն սկրինինգներն են, որ պարտադիր բոլոր հղիները պետք է անցնեն:

-Որքանո՞վ է անվտանգ ուլտրաձայնային հետազոտությունը:

-ՈւՁՀ-ն ճառագայթում չէ, ձայնային ալիք է, և մինչ օրս բժշկությունը որևէ բացասական ազդեցություն չի արձանագրել:

-ՈւՁՀ-ի ժամանակ առավել հաճախ ի՞նչ խնդիրներ են հայտնաբերվում երեխաների մոտ:

-Առավել հաճախ տեսնում ենք սպինա բիֆիդաներ, կիստոս գիգրոմաներ, սրտի տարբեր տեսակի արատներ և այլն:

-Բժշկուհի, կա՞ արդյոք որևէ խնդիր, որևէ հարց՝ թե՛ մոր, թե՛ երեխայի հետ կապված, որը կցանկանաք բարձրաձայնել:

-Կուզենամ խոսել նաբոտյան կիստաների մասին: Դրանք արգանդի վզիկի բարորակ գոյացություններ են, գլանաձև էպիթելի խցիկների խցանված ծորաններ են: Սեկրեցիան կուտակվում է ներսում, մեծանում է ծավալով՝ վերածվելով նաբոտյան կիստաների, որոնք լինում են եզակի ու բազմակի: Ցանկանում եմ ընդգծել, որ նաբոտյան կիստաները չեն առաջացնում քաղցկեղ, բորբոքային պրոցեսներ, կապված չեն անպտղության հետ, վիժում չեն առաջացնում, չեն սպառնում առողջական վիճակին, բայց պացիենտներից շատ անգամ լսում եմ, որ իրենց մոտ նաբոտյան կիստաներ են բուժել, վիրահատել և այլն: Ոչ մեծ չափերի նաբոտյան կիստաները ոչ մի խնդիր չեն առաջացնում, դրանք ուղղակի կուտակումներ են, որոնք ժամանակ առ ժամանակ ինքնամաքրվում են:

-Իսկ նաբոտյան կիստաներն ի՞նչ բուժում են պահանջում:

-Ոչ մեծ չափերի նաբոտյան կիստաները, որոնք չեն դեֆորմացնում ցերվիկալ կանալը, բուժում չեն պահանջում, կնոջը նեղություն չեն պատճառում…

Նաև կցանկանամ խոսել գինեկոլոգիական շրջանում որովայնի ստորին հատվածի ցավերի մասին: Ի՞նչ կարող են դրանք նշանակել՝ արտաարգանդային հղիություն, ձվարանների ապոպլեքսիա, դաշտանի հետ կապված ցավեր, էնդոմետրիոզ, արգանդի միոմա, փոքր կոնքում գոյացություններ, ձվարանների կիստաներ, փոքր կոնքի օրգանների բորբոքային պրոցեսներ, կպումային պրոցեսներ և այլն: Կարող են նաև ոչ գինեկոլոգիական պատճառով առաջացած ցավեր լինել՝ միզուղիների, ստամոքս-աղիքային համակարգի հետ կապված և այլն: Այս բոլոր դեպքերում, իհարկե, պետք է կատարվի ՈւՁՀ:  

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք կանանց ու հատկապես՝ հղիներին:

-Հղի կանանց խորհուրդ կտամ ավելի պատասխանատու լինել իրենց ներարգանդային կյանքում գտնվող նոր կյանքի նկատմամբ, չուշացնել սկրինինգային հետազոտությունները: Իսկ կանանց առհասարակ՝ խորհուրդ կտամ, որ սիրեն իրենց և տարին գոնե մեկ անգամ այցելեն գինեկոլոգի՝ անկախ այն բանից՝ ունե՞ն խնդիր, թե՞ ոչ, քանի որ ոչ բոլոր հիվանդություններն են գանգատով արտահայտվում: Շատ հիվանդություններ, ախտաբանություններ կան, որոնք գանգատներ չեն առաջացնում, բայց սովորական ՈւՁՀ-ի ժամանակ հայտնաբերվում են, իսկ կինն անգամ տեղյակ չի լինում, որ այդպիսի խնդիր ունի: Այնպես որ՝ պետք չէ ուշացնել այցելությունները բժշկին, քանի որ անգամ օնկոլոգիական հիվանդությունները սկզբնական փուլում հայտնաբերվելու դեպքում լիովին բուժվում են:

Եթե օտար մարմին է ընկնում աչքի մեջ, թող այն հեռացնի բժիշկը. ակնաբույժ

Ասում են՝ մասնագիտության ընտրության հարցում պետք չէ ազդել երեխայի նախասիրությունների վրա, անհրաժեշտ է ազատ ընտրելու հնարավորություն ընձեռել: Սակայն լինում են դեպքեր, երբ երեխաները, նույնիսկ չցանկանալով, բայց գնում են ծնողների ճանապարհով, և արդյունքն ավելի քան գերազանց է լինում:

Այդպես է պատահել նաև Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի Գլաուկոմայի բաժանմունքի ղեկավար, դոցենտ Լիլիթ Ոսկանյանի գեղեցկուհի դստեր՝ երիտասարդ, բայց արդեն իսկ բավականաչափ փորձառու և գրագետ բժշկուհի Աստղիկ Ղազարյանի դեպքում:

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի Գլաուկոմայի և Վիտրեոռետինալ բաժանմունքների բժիշկ-ակնաբույժ Աստղիկ Ղազարյանը:

-Բժշկուհի՛, տեղյակ եմ, որ Դուք հայտնի, սիրված ակնաբույժ Լիլիթ Ոսկանյանի դուստրն եք: Ինչպե՞ս եք ընտրել Ձեր մասնագիտությունը, մայրիկի ճանապարհո՞վ եք գնացել, թե՞ ինքներդ էլ ցանկանում էիք ակնաբույժ դառնալ:

-Սկզբնական շրջանում գնացել եմ երևի թե մայրիկիս ճանապարհով, որովհետև այդքան էլ չեմ ցանկացել բժշկություն: Սկզբնական փուլում համոզելով էր, բայց հիմա, իհարկե, ոչ, արդեն ինքս շատ ուրախ եմ, շատ գոհ եմ և վստահ, որ ճիշտ ընտրություն կատարեցի:

-Գլաուկոմայի և վիտրեոռետինալ բաժանմունք. Դրանք տարբե՞ր ուղղություններ են:

-Այո, խոսքը տարբեր բաժանմունքների մասին է՝ աչքի տարբեր հատվածներին վերաբերող, ուղղակի գլաուկոման ավելի շատ զուտ մայրիկիս ուղղությունն է, բայց իմ ավելի սիրելի ու ցանկալի ճյուղը, որ հետագայում փոխեմ, վիտրեոռետինալն է, դա իմ մեծագույն երազանքն է, հուսով եմ՝ կփոխեմ:

-Ինչո՞վ է այդ ուղղությունը Ձեզ համար ավելի հետաքրքիր:

-Վիրահատությունների առումով, քանի որ, գիտեք, բժիշկների մեծամասնության ամենասիրելի կողմը բժշկության մեջ վիրահատությունն է, բազմաթիվ բժիշկների համար վիրահատական պրոցեսը տարերք է, վիտրեոռետինալի դեպքում վիրահատություններն ավելի մասշտաբային են, ավելի հզոր:

-Իսկ կարելի՞ է ասել, որ պատասխանատվությունն այդտեղ ավելի մեծ է:

-Ոչ, յուրաքանչյուր  վիրահատություն՝ ամենափոքրից մինչև ամենամեծ, շատ պատասխանատու գործողություն է, ուղղակի վիտրեոռետինալն ավելի բարդ է, բարդություններն ավելի ծանր են, քան մնացած հատվածներինը, թեև գլաուկոման էլ է մտնում բավականին բարդ վիրահատական պրոցեսների մեջ, ոչ թե բարդ՝ վիրաբույժի համար, այլ ընդհանուր ռիսկերի առումով:

-Ի՞նչ խնդիրներով են դիմում Ձեզ:

-Կատարակտայով, իհարկե, բացի դա՝ ներակնային ճնշման բարձրացում, վատ, մշուշոտ տեսողություն, ցավ, քանի որ գիտեն՝ սա գլաուկոմայի բաժանմունքն է, հիմնականում այս խնդիրներով են դիմում, իսկ վիտրեոռետինալ՝ ավելի շատ շաքարային  դիաբետի, բարձր զարկերակային ճնշման, ուռուցքային հիվանդությունների պարագայում:

-Դրանից կարելի՞ է եզրակացնել, որ ավելի շատ բարձր տարիքի մարդիկ են Ձեզ դիմում:

-Գլաուկոմայի առումով՝ այո, չնայած երկու բաժանմունքներում էլ տարիքային շեմն ավելի բարձր է՝ համեմատած լազերային բաժանմունքի հետ, որտեղ հիմնականում երիտասարդ տարիքային խումբն է, իսկ այստեղ ընդհանուր ավելի ծանր հիվանդություններ ունեցողներն ավելի շատ են:

-Նույն շաքարային դիաբետը նաև երեխաների շրջանում է լինում, Դուք աշխատու՞մ եք երեխաների հետ:

-Այո, ավելի եզակի, ճիշտ է, երեխաների մոտ լինում է, բայց կան նաև բնածին ցանցաթաղանթի հիվանդություններ, ինչպես, օրինակ, պիգմենտային ռետինոպաթիաները: Սկզբում նման երեխաները գտնվում են մանկական բաժանմունքի հսկողության տակ, հետագայում, եթե կարիք է լինում, միանում են այլ բաժանմունքների բժիշկներ, բայց հիմնական նորածնայինն փուլում նրանք գտնվում են մանկական բաժանմունքում:

-Գաղտնիք չէ, որ երբ, օրինակ, 80-ն անց մարդիկ դիմում են՝ զուտ տեսողությունը բարելավելու նպատակով, միշտ չէ, որ արդյունքը գոհացուցիչ է լինում՝ հաշվի առնելով նաև նրանց տարիքը: Այդպիսի դեպքերում արժե՞ վիրահատության դիմել:

-Միանշանակ, եթե, օրինակ, բարձր տարիքային խմբում մարդն ունի սովորական կատարակտա, և հետազոտություններից պարզվում է, որ այդ մարդն այս աստիճան վատ է տեսնում միմիայն կատարակտայի պատճառով, ինչու՞ չվիրահատվի և ավելի լավ տեսնի, տարիքն այդ դեպքում նշանակություն չունի, եթե կարող է տեսնել ավելի լավ, ինչու՞ ոչ: Բայց տարեց հիվանդների մոտ ավելի շատ ցանցաթաղանթում կան հիվանդություններ, ինչպես, օրինակ, տարիքային մակուլոդեգեներացիան, դա բավականին տարածված է 55-60-ից բարձր տարիքային խմբում, երիտասարդների մոտ չի հանդիպում, դա շատ տարածված խնդիր է, այդ հիվանդներն արդեն պիտի գտնվեն ստաբիլ հսկողության տակ: Բայց վիրահատություն՝ միանշանակ, եթե մարդը կարող է թեկուզ մեկ տող ավելի տեսնել, ինչու՞ չէ: Մեզ մոտ մեծամասամբ վիրահատությունները կատարվում են տեղային անզգայացմամբ (ընդհանուր նարկոզ չի տրվում հիվանդներին, եթե ծանր դեպք չէ), շատ երկար չեն տևում, հիվանդները գտնվում են հսկողության տակ… Ինչու՞ ավելի լավ չտեսնեն, եթե կարող են…

-Բժշկին դիմելու կուլտուրայի առումով ի՞նչ կասեք, պացիենտները սպասում են, մինչև «դանակը հասնի ոսկորին», նո՞ր դիմեն:

-Պատկերացրեք՝ տարեցտարի փոխվում է այդ մտածելակերպը, արդեն աչքի մի փոքրիկ դիսկոմֆորտի ժամանակ դիմում են բժշկի, անգամ այնպիսի բաների դեպքում, որ ասում ենք՝ լավ, դրա համար ինչու՞ եք եկել, չնչին խնդիր է: Սակայն, իհարկե, դա շատ ճիշտ է, որովհետև սկզբից հայտնաբերել հիվանդությունը և կանգնեցնել՝ ավելի հեշտ է, քան երբ գալիս են արդեն ծայրահեղ վիճակում, իսկ հատկապես գլաուկոմայի դեպքում, շաքարային դիաբետով հիվանդների պարագայում ինչ էլ անենք՝ վիրահատություն, սրսկումներ, դեղորայք, միևնույն է, արդյունքը լինում է շատ թերի: Արդյունքում՝ պացիենտը գնում է դժգոհ՝ ասելով, որ, միևնույն է, մշուշոտ, ծուռ, անհարթ է տեսնում… Դա անցկացնել չի լինում, դրա համար որքան շուտ դիմեն, այդքան արդյունքը շատ ավելի լավ կլինի: Ե՛վ բուժման գործընթացն է լինում ավելի կարճ, և՛ արդյունքն է լինում ավելի բարձր, և՛ բժշկի, վիրաբույժի համար է հեշտ լինում այդ պրոցեսը կազմակերպել:

-Իսկ նշված ախտանիշները, որոնք, ինչպես ասացիք, վերացնել չի լինում, գոնե կանգնեցնել, թողնել այն մակարդակում, ինչպես կա, հնարավո՞ր է:

Այո, օրինակ՝ վիտրեոռետինալ ծառայության պայմաններում, եթե շաքարային դիաբետ կա, մենք պատճառը չենք վերացնում, որովհետև պատճառը հենց շաքարն է, այն անբուժելի է, չի վերանում: Մենք սրսկումներ ենք անում, վիրահատություն ենք կատարում, լազերային միջամտոթյուններ ենք անում, բայց հիվանդությունը կա, այն անընդհատ պրոգրեսիվում է: Այդ պատճառով ցանկալի է, որ շաքարային դիաբետով հիվանդներն ամիսը մեկ դիմեն վիտրեոռետինոլոգի, որ հսկողությունը ճշգրիտ պահպանվի, եթե միջամտության կարիք կա, արվի, եթե ոչ՝ հնարավորինս ձգեն, պարտադիր չէ ամեն ամիսը մեկ միջամտություն կատարել, բայց հսկողություն պետք է:

Իսկ գլաուկոմայի պայմաններում կանգնեցվում է: Մենք միշտ մեր պացիենտներին ասում ենք, որ չենք վերացնում, հետ չենք բերում եղածը, քանի որ վնասվում է տեսողական նյարդը, իսկ դա չի վերականգնվում, մենք ուղղակի կանգնեցնում ենք պրոցեսը, որ չտանի կուրության, որովհետև այն շատ արագ, անվերադարձ հանգեցնում է կուրության:

Գլաուկոմայի պայմաններում հիվանդներն ավելի շատ նշում են կողքի՝ պերիֆերիկ տեսողության բացակայությունը: Մարդը կարող է ունենալ 100 տոկոս տեսողություն, բայց կարծես տեսնի կլոր անցքի միջով, կողքը ընդհանրապես ոչինչ չի նկատում, իսկ շաքարային դիաբետի դեպքում՝ վիտրեոռետինալ ծառայության ժամանակ, հակառակն է, հիմնականում սկսում է կենտրոնը վնասվել, տարիքային մակուլոդեգեներացիայի դեպքում այդ պրոցեսը սկսվում է կենտրոնից: Գլաուկոմայի պայմաններում կենտրոնական տեսողությունը կարող է մինչև վերջ պահպանվել բարձր, բայց հիվանդը կողքից ուրիշ ոչինչ չտեսնի. դա, ցավոք սրտի, չի էլ վերականգնվելու:  

-Բայց, փաստորեն, եթե ավելի շուտ դիմեին…

-Շատ ուշադիր մարդիկ նշում են, որ մի քիչ մշուշոտ են տեսնում, այդքան էլ հստակ տեսողություն չունեն, շատ պերիֆերիկ հատվածը չեն տեսնում: Դա ոչինչ, մարդիկ դրան հարմարվում են, բայց երբ արդեն հասնում է այն աստիճանի, որ տեսողության միմիայն կենտրոնականն է մնում, միևնույն է, վիրահատությունն անում ենք, ներակնային ճնշումն իջնում է, տեսողությունը լինում է շատ բարձր, բայց կողքի տեսողություն չի լինում…

-Նշեցիք, որ բժշկին դիմելու առումով առաջընթաց է նկատվում, իսկ ավելի շատ կանա՞յք են դիմում, թե՞ տղամարդիկ:

-Երևի թե տղամարդիկ, նրանք շատ ուշադիր են, ամեն ծակոցի համար գալիս են, դա շատ լավ է, երանի կանայք էլ այդպես լինեին, երևի Հայաստանում կանայք հոգսաշատ են, զբաղված են լինում ընտանիքով, երեխաներով, ասում են՝ ոչինչ, հետո կգնանք…

Երբ գալիս են տարեց մարդիկ, որոնք ունենում են ծանր խնդիրներ, ասում ենք՝ գիտեք, վիրահատելու ենք, ոչինչ չի փոխվելու, ուղղակի պետք է վիրահատենք, քանի որ լինում են դեպքեր, երբ վիրահատում ենք զուտ աչքը՝ որպես այդպիսին պահպանելու համար, որովհետև, օրինակ, գլաուկոմայի պայմաններում բարձր ճնշման տակ կարող է հասնել նրան, որ անգամ եղջերաթաղանթը ծակվի, և աչքի միջի պարունակությունը  դուրս գա: Այդ դեպքում աչքի պարունակությունը ստիպված հեռացնում ենք: Տարեց մարդիկ սովորաբար խնդրում են որևէ դեղ նշանակել, ասում են՝ չենք ուզում մտնել վիրահատական ծանր գործընթացի մեջ: Այդ պայմաններում ինչ-որ տեղ ընդառաջում ենք, փորձում ենք դեղով աչքը պահել, բայց եթե սովորական կատարակտա է տարեց մարդու մոտ, կամ որևէ այլ ավելի մեղմ միջամտության կարիք, որից ինքը կարող է ավելի լավ տեսողություն ունենալ, միանշանակ վիրահատում ենք:

-Բժշկուհի՛, տեղյակ եմ, որ Դուք բազմաթիվ տեղերում վերապատրաստումներ եք անցել: Հրաշալի է, իհարկե, երբ բժիշկը գրագետ է ու պատրաստված, իսկ ի՞նչ կասեք սարքավորումների առումով, հագեցա՞ծ է Ձեր բաժանմունքը:

-Ամբողջությամբ. չկա ոչ մի հետազոտություն, որ մենք ցանկանանք անել և չկարողանանք ու հիվանդին ուղարկենք արտերկիր:

-Պարկտիկան ի՞նչ է ցույց տալիս, երբ դիմում են Ձեզ, մեծ մասամբ գործը հասնու՞մ է վիրահատության, թե՞, այնուամենայնիվ, հնարավոր է լինում դեղերով երկարաձգել…

-Գլաուկոմայի պայմաններում, եթե, իհարկե, ներակնային ճնշումը շատ բարձր չէ, երևի թե մի կարճ ժամանակ կարողանում ենք պահել, սակայն երբ տեսնում ենք, որ ներակնային ճնշումը շատ բարձր է, և արդեն տեսողական նյարդն է վնասվել, հիվանդի տեսողության վրա է ազդում, իհարկե, միանգամից պատրաստում ենք վիրահատության: Բայց եթե դիմել են գլաուկոմայի նոր սկսվող փուլում, ճնշումը հնարավոր է դեղերով կարգավորել, մի որոշ ժամանակ պահում ենք: 90 տոկոս դեպքերում, սակայն, միևնույն է, գործը հասնում է վիրահատության, իսկ վիտրեոռետինալ ծառայության մեջ՝ ավելի հաճախ: Վիտրեոռետինալի դեպքում սկսվում է վիրահատությունից, հետո ամբողջ կյանքում՝ հսկողություն: Գլաուկոմայի դեպքում՝ հսկողություն, հետո վիրահատություն, իսկ վիրահատությունից հետո գոնե երեք ամիսը մեկ պետք է ներակնային ճնշումը չափել, տեսանյարդը նայել, կոմպյուտերային պերիմետրիա անել, որպեսզի տեսնենք՝ ինչպիսի՛ փոփոխություններ կան, և այլն:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ է ենթադրում աչքի հիգիենան:

-Հիգիենայի առումով երևի ամենացանկալին սովորական սառը ջրով լվացումներն են, պետք է հետևել կոպերի խնդիրներին, քանի որ կոպերի քրոնիկ չորություն է լինում՝ բլեֆարիտ, այդ ժամանակ շատ կարճ կուրս ենք նշանակում, և դա լինում է մեր պացիենտների ստաբիլ խնամքը: Հատկապես երիտասարդները հաճախ ունենում են աչքի չորություն՝ կապված այփադների կիրառման հետ, դրանք անմիջապես ազդում են աչքերի վրա՝ հանգեցնելով չորության: Այդ դեպքերում ուղղակի արհեստական արցունք ենք նշանակում: Եթե չորությունը հասնում է շատ բարձր մակարդակի, կամ եթե լինում են երիտասարդներ, որոնք նշում են, թե չեն հասցնում կաթեցնել արհեստական արցունքը, մոռանում են և այլն, նման դեպքերում իմպլանտներ ենք տեղադրում արցունքային կետրիկների մեջ, փակում ենք կետիկը, որպեսզի արցունքը մնա աչքի մեջ ամբողջ օրվա ընթացքում:

Նաև ուզում եմ հատկապես շեշտել, որ եթե օտար մարմին է ընկնում աչքի մեջ, շատ եմ խնդրում, թող դա հեռացնի բժիշկը, որովհետև մարդկանց թվում է, որ իրենք դա հեռացնում են, բայց եթե դա հատկապես երկաթային մասնիկ է, հետագայում ժանգի նստվածքներ են լինելու, իսկ դրանց հետքը միշտ մնալու է եղջերաթաղանթի վրա, ու մարդիկ ամբողջ կյանքի ընթացքում այդ կետիկն աչքի առաջ տեսնելու են: Մաքրել հնարավոր է, ամբողջությամբ հեռացվում է, բայց մարդիկ հանում են փայտը, երկաթային մնացորդները, սակայն դա սխալ է, հետագայում չեն իմանում ի՛նչ կաթեցնել, որպեսզի բորբոքումից խուսափեն, բացի այդ՝ եթե մի փոքր մնացորդ էլ մնում է, դա հետագայում խանգարելու է ամբողջ կյանքում:

-Երբ հատկապես երեխաները, օրինակ, համակարգչի առջև երկար նստելուց հետո աչքերի կարմրություն են ունենում, մեծերը խորհուրդ են տալիս աչքերի բորբոքումն անցկացնելու նպատակով թեյով լվացումներ անել. արդյոք դա ճի՞շտ է:

-Թեյով լվացումն ուղղակի մեղմացնում է, բայց այն ամբողջությամբ չի կարող լվանալ աչքը, օրինակ՝ արհեստական արցունքն իր մեջ պարունակում է խտացված այն ամենը, ինչ ունի մեր արցունքը, այն, ինչ աչքին անհրաժեշտ է՝ լվանալու, սնուցելու, փափկացնելու համար, իսկ թեյը չունի: Ինչու՞ է տարածված թեյը, որովհետև այն անվնաս է, լվացումներն անում են, բայց խնդիրը դրանից չի վերանում: Կարելի է լվացում անել, կարելի է և չանել, ամեն դեպքում՝ դա, միանշանակ, հարցի լուծում չէ: Օրինակ՝ երեխաները, որոնք շատ են նստում համակարգչի մոտ, կամ տարեց մարդիկ, որոնք շատ են աշխատում համակարգչով ու խնդիրներ են ունենում, դիսկոմֆորտը մեղմելու նպատակով պիտի միմիայն արհեստական արցունք օգտագործեն: Աչքի չորությունը դարի խնդիրն է, ամենաշատ տարածված սինդրոմն է:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Ես ցանկանում եմ, որ մեր ազգը տեսնի որքան հնարավոր է սուր, ունենա բարձր տեսողություն, լինի առողջ, և թող դիմեն մեզ, մենք սիրով պատրաստ ենք ընդունել մեր բոլոր պացիենտներին, բոլորին շատ ենք սիրում և փորձում ենք անել ամեն ինչ, որպեսզի իրենց բուժումը լինի հնարավորինս արդյունավետ:

 Բժշկի համար առաջնայինը պետք է լինի անկեղծությունն ու ազնվությունը

Կանանց չարորակ նորագոյացությունների ընդհանուր կառուցվածքում կրծքագեղձի քաղցկեղը գրավում է առաջին հորիզոնականը: Տնտեսապես զարգացած երկրներում կրծքագեղձի քաղցկեղը բնութագրվում է հիվանդացության բարձր ցուցանիշներով, աճի կայուն տեմպերով` հիվանդների միջին տարիքի նվազման պարագայում:
Հայաստանում նույնպես նկատվում է հիվանդացության ցուցանիշների աճ, այն բնութագրվում է նաեւ հիվանդության երկարատեւ նախակլինիկական փուլով ու վաղ փուլերում բուժման  բարձր  արդյունավետությամբ:

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն  է երկար տարիների մասնագիտական փորձ, վճռականություն, Հայաստանի բժշկագիտության մեջ մեծ ավանդ, ներդրում ունեցող բժշկուհի, Վ.Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի համալիր ախտորոշման բաժանմունքի ռադիոլոգ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, Երեւանի բժշկական համալսարանի դոցենտ ՀԱՍՄԻԿ ԴԱՎԹՅԱՆԸ: Իսկական բժիշկը նա է, որը ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Եվ հենց այդպիսին է մեր զրուցակիցը, որն ունի նաեւ խղճի թելադրանքով առաջնորդվելու հատկանիշ, հրաշալի պատկերացնում է իր մասնագիտության ամբողջ բարդությունն ու պատասխանատվությունը:

-Բժշկուհի՛, կրծքագեղձի քաղցկեղը երիտասարդացում ապրե՞լ է:

-Այո, եթե նախկինում քառասուն տարեկանից հետո էինք սկսում մամոգրաֆիկ հետազոտություններ կատարել, ապա ցավով պետք է նշեմ, որ այսօր արդեն երեսունհինգ տարեկանից կատարում ենք մամոգրաֆիա, որովհետեւ 30-40 տարեկան տարիքային խմբում բավականին հաճախ ենք հանդիպում քաղցկեղի դեպքերի: Սակայն շատ գովելի փաստ է, որ հիվանդները ակտիվ են,  հետեւում են իրենց առողջությանը: Վերջին ժամանակներում հետազոտվում են նաեւ սոցիալական փաթեթներով, որն ունի իր թե՛ դրական, թե՛ բացասական կողմերը: Մի կողմից լավ է, որ կանայք պոլիկլինիկաներում հետազոտվում են, իմանում իրենց կրծքագեղձի պատկերը, պոլիկլինիկայի բժշկուհին, սոնոգրաֆիստը երբեմն մամոգրաֆիայի ցուցումներ է նշանակում: Բայց երբեմն շատ ցավալի դեպքերի ենք ականատես լինում: Կինը պոլիկլինիկայում ամեն տարի հետազոտություն է անցնում, որի արդյունքում նշում են, որ գոյացությունը բարորակ է, սակայն, երբ արդեն մեզ մոտ է հետազոտվում, արդեն բավականին բարդացած աստիճանի կրծքագեղձի քաղցկեղ ենք հայտնաբերում:  Այնպես որ՝ այդ սոցիալական փաթեթները դրական նշանակություն էլ ունեն, սակայն, ցավոք, բացթողումներն էլ են շատ:

-Ընդհանրապես ի՞նչ կարծիք ունեք առաջնային օղակի մասին:

-Առաջնային օղակի աշխատակիցները պետք է գիտակցեն, որ սոնոգրաֆիայով միշտ չեն կարող քաղցկեղ հայտնաբերել, ու, երբ հետազոտում եւ կիստաներ, բարորակ գոյացություններ են հայտնաբերում, պացիենտին պետք է խորհուրդ տան անպայման հետազոտվել նաեւ թվային մամոգրաֆիայով: Հատկապես դա վերաբերում է քառասունից բարձր տարիքի կանանց:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում թվային մոմոգրաֆիայի սարքը, ի՞նչ առավելություններ ունի:

-Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում իրականացվում է կրծքագեղձի հետազոտություն նոր թվային մամոգրաֆով եւ տոմոսինթեզով: Դրա հիմնական առավելությունն այն է, որ ճառագայթման չափաբաժինը նվազագույնի է հասցվում, իսկ հետազոտության արդյունքներն ավելի հավաստի են լինում։
Տոմոսինթեզով թվային մամոգրաֆիա հետազոտության առանձնահատկություններն են՝ փոքր քաղցկեղների հայտնաբերումը, գոյացությունների եզրերի, չափի, տեղակայման ավելի ստույգ որոշումը, ինչպես նաեւ բոլոր ուռուցքների հայտնաբերումը՝ քաղցկեղի բազմաօջախային աճի դեպքում:

Թվային մամոգրաֆիայի շնորհիվ մեծացել է հետազոտությունների արագությունը, ռենտգեն պատկերները ստացվում են համակարգչի էկրանին, կրճատվել է հետազոտության ժամանակը, հեշտացել է կրծքագեղձի ռենտգեն պատկերների պահպանումը։ Մասնագետը կարող է աշխատել էկրանին ռենտգեն պատկերների վրա՝ մեծացնելով դրանց չափսը ու ինտենսիվությունը, նաեւ կարող է համեմատության համար էկրանի վրա նոր պատկերների կողքին հին պատկերները դիտել։ Տվյալ մեթոդի եւս մեկ կարեւոր առավելություն է ավելորդ բիոպսիաների կրճատումը։ Փոքր, չշոշափվող նորագոյացությունների հայտնաբերման դեպքում թվային մամոգրաֆիան թույլ է տալիս ասեղային ուղեցուցային տեղայնացում կատարել:

-Դեպքերի քանի՞ տոկոսն է բարորակ լինում:  

-Դեպքերի 80 տոկոսում կրծքագեղձի նորագոյացությունները կանանց մոտ բարորակ են լինում: Երբեմն լինում են կասկածներ քաղցկեղի վերաբերյալ, կամ էլ այդ ուռուցքները քաղցկեղային են լինում։ Ամենից հաճախ հանդիպող գոյացություններից են կիստաները, որոնց խոշոր չափերի դեպքում կատարվում է ասպիրացիա, եւ հիվանդը մնում է հսկողության տակ։ Երիտասարդ տարիքում հաճախ են հանդիպում ֆիբրոադենոմաներ, ադոնեմաներ, կերակրող մայրերի մոտ լինում է գալակտոցելե։ Հանդիպում են նաեւ ինտրակիստոզ պապիլոմաներ, որոնք խորհուրդ է տրվում հեռացնել։

-Չարորակ ուռուցքը դատավճի՞ռ է:

-Չարորակ ուռուցքով հիվանդների կյանքի տեւողությունը պայմանավորված է բազմաթիվ գործոններով՝ ուռուցքի տեղակայմամբ եւ վերջինիս ագրեսիվությամբ, հիվանդի առողջական վիճակով ու տարիքով, ինչպես նաեւ ստացած բուժմամբ: Շատ կարեւոր է, թե որ փուլում է հայտնաբերվել հիվանդությունը: Չարորակ նորագոյացությունները վաղ շրջանում հայտնաբերելու դեպքում 5 տարվա ապրելիությունը կազմում է 85 տոկոս: Որոշ տեղակայումների դեպքում (օրինակ` կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքում) բուժված հիվանդների թիվը կազմում է 95 տոկոս: Սակայն, ցավոք, հիվանդների 50 տոկոսը բժշկի տեսադաշտում հայտնվում է հիվանդության 3-4-րդ փուլում:

-Որո՞նք են կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկի գործոնները:

-Կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկի գործոններն են՝ հղիությունների կամ ծննդաբերությունների բացակայությունը, վաղ դաշտանային ցիկլը, ուշ դաշտանադադարը, ժառանգականությունը, կրծքագեղձի քաղցկեղի պատմությունը, ճարպակալումը, երկարատեւ հարմոնաթերապիան, կրծքագեղձի տրավման եւ, իհարկե, տարիքը:

-Ո՞րն է Ձեր հաջողության գրավականը:

-Աշխատել, աշխատել, աշխատել… Ես չեմ հոգնում ու մինչեւ վերջին հիվանդը պետք է հետազոտեմ:

-Ո՞րն է վերջին շրջանում Ձեզ հանդիպած բարդագույն դեպքը, ինչպիսի՞ ապրումներ եք ունեցել:

-Այդ հիվանդը մի տարի առաջ էր վիրահատվել, բայց հետազոտությունից պարզեցինք, որ կարի տակ քաղցկեղ է առաջացել: Նախկինում վիրաբույժն այդ գոյացությունը հեռացրել էր, բայց այն կրկին առաջացել էր:     

- Երբևէ չե՞ք զղջացել, որ ընտրել եք այս մասնագիտությունը:

-Ոչ, եթե հնարավորություն տրվեր, նորից կընտրեի այս նույն մասնագիտությունը: Ես շատ եմ սիրում իմ մասնագիտությունը, ապրում նրանով:

-Երիտասարդ կադրեր կա՞ն ձեր նեղ մասնագիտական ոլորտում:

-Ռադիոլոգիայի բնագավառում կան լավերը, բայց ոչ մեկը չի ուզում մամոգրաֆիայի ոլորտում աշխատել: Երեւի թե բարդ է, այդ իսկ պատճառով վախենում են ընտրեն այդ ոլորտը:

-Ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն պետք է լինի բժիշկը:

-Բժշկի համար առաջնայինը պետք է լինեն անկեղծությունը, ազնվությունը, փողին եւ  շահին չնվիրվելը: Ես պացիենտների հետ միշտ անկեղծ եմ լինում ու, երբ, ասենք, կասկածելի օջախ եմ տեսնում, զգուշացնում եմ, որ այն ինձ դուր չի գալիս, ու նրանցից մեկը որոշում է անմիջապես վիրահատվել, մեկ ուրիշն էլ ցանկանում է բուժվել:
-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Մեր հասարակությանը կցանկանամ միմիայն առողջություն, համբերատարություն եւ լավատեսություն: Կցանկանամ, որ առաջնահերթ սիրեն իրենց, իրենց մարմինը, հոգ տանեն նրա մասին, եւ մեր երկրում վերջապես վերանա հայկական այն մտածելակերպը, երբ դանակը ոսկորին հասնելու դեպքում միայն դիմեն բժշկի: Եթե ունենանք արդեն վտանգված օրգանիզմ, ապա կյանքն էլ, բնականաբար, կդրվի հարցականի տակ: Ուրախալի փաստ է, որ այսօր մեր երկրում կան ժամանակակից սարքավորումներ եւ լավագույն մասնագետներ, որոնք կարող են օգնել հայտնաբերելու հիվանդությունները վաղ փուլերում եւ կցուցաբերեն անհրաժեշտ արդյունավետ բուժօգնություն: Սիրեք ձեզ եւ ձեր մարմինը:

Աստված է ապրեցնողն ու տանողը, իսկ բժիշկը միջոց է, որը պիտի ծառայի մարդկանց ֆիզիկական առողջությանը. Գևորգ Ոսկանյան

Կյանքում ամենաշատ մահերը տեսնում են թերևս բժիշկներն ու զինվորները, ու միևնույն ժամանակ դարձյալ նրանք են, որ ամենից հաճախ են վերապրում փրկության բերկրանքը:

«Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի Կրծքային վիրաբուժության ծառայության ղեկավար, թոքային վիրաբույժ, փոխգնդապետ Գևորգ Ոսկանյանի դեպքում, այսպես ասած, երկուսը մեկում է՝ զինվորական և բժիշկ, մարդ, որը ողջ գիտակցական կյանքում պայքարի մեջ է՝ մի դեպքում՝ հանուն հայրենիքի, մյուս դեպքում՝ հանուն այլոց առողջության:

Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակից բժիշկն այսօր միևնույն քաջությամբ, ինչ մարտի դաշտում էր, մարդկանց օգնելու իր առաքելությունը շարունակում է վիրահատական սեղանի մոտ՝ փրկելով բազմաթիվ կյանքեր:

http://bestgroup.am/   չափազանց հետաքրքիր զրուցակիցն է իր գործին անսահման նվիրված, փորձառու և հմուտ բժիշկ և պարզապես՝ կյանք ու կռիվ տեսած մարդ՝ Գևորգ Ոսկանյանը:

-Պարոն Ոսկանյան, մանրամասնեք, խնդրում եմ, թե կրծքային վիրաբուժությունը ո՛ր օրգանների խնդիրներով է զբաղվում:

-Նախ՝ մի փոքր թյուրըմբռնում կա կրծքային վիրաբուժության տերմինի վերաբերյալ: Կոչվում է կրծքային, և մարդիկ հասկանում են կրծքագեղձի վիրահատություն, բայց այդպես չէ, կրծքային՝ այսինքն՝ կրծքավանդակի վիրահատություն: Մեր ոլորտն ընդգրկում է կրծքավանդակի օրգանների վիրաբուժական հիվանդությունների սպասարկումը: Կրծքավանդակի օրգանները բավականին շատ են՝ շնչափող, կերակրափող, թոքեր, կրծքավանդակի պատ, պատի վրա նաև կրծքագեղձն է, սակայն դրանցից առանձին վիրաբուժական ուղղություն է սրտային վիրաբուժությունը, որը չի մտնում մեր գործունեության մեջ: Մեր ոլորտը ներառում է կրծքավանդակի մնացած օրգանների վիրաբուժությունը, հիմնականում թոքերի, որովհետև հիվանդություններն ավելի շատ թոքերի հետ են կապված լինում, քան կերակրափողի, շնչափողի, միջնորմի և այլն՝ պարանոցից սկսած՝ մինչև ստոծանի:

-Ավելի շատ ի՞նչ հիվանդությունների դեպքում են Ձեզ դիմում:

-Մեր բաժանմունքը սկսել է զարգացնել Հայաստանում մեծերի էնդոսկոպիկ վիրաբուժական առանձին ուղղությունը, որը հիմնական ծավալով կատարվում է մեզ մոտ: Դրանք թորակոսկոպիկ վիրահատություններն են, երևի լսել եք լապարասկոպիայի մասին, այդ նույն ձևով կատարվում են նաև թոքերի և միջնորմի վիրահատությունները՝ էնդոսպկոպիկ եղանակով, այսինքն՝ փակ վիրահատություններ, որոնք մենք ենք սկսել: Հիմա էլի կան անողներ, բայց հիմնական ծավալներն արվում են «Աստղիկ» ԲԿ-ում:

Սկսել ենք մոտ վեց տարի առաջ, բայց մեծ ծավալները վերջին երեք տարում հնարավորություն ունեցանք իրականացնելու՝ կապված թե՛ տեխնիկական հագեցվածության, թե՛ վերապատրաստումների հետ: Սա հեշտ ուղղություն չէ, պահանջում է շատ ներդրումներ և՛ տեխնիկական առումով, և՛ վերապատրաստումների: Այսօր մենք այդ վիրահատություններն անում ենք նույն մակարդակի, ինչ շատ զարգացած երկրների կլինիկաներում։

-Տեղյակ եմ, որ նման վիրահատություններն արվում են նաև ռոբոտի միջոցով. ի՞նչ առավելություններ ունի ռոբոտը:

-Ավելի կոմֆորտ է վիրաբույժի համար, պացիենտի համար որևէ տարբերություն չկա, հակառակը, ռոբոտն աշխատում է նվազագույնը չորս անցքով, իսկ մենք հիմա աշխատում ենք մեկ կամ երկու անցքով, կողմնակից ենք քիչ ինվազիայի, և մեր վիրահատությունների մեծ մասը մեկ անցքով ենք անում, մեծ, ծավալուն վիրահատություններինը՝ երկու անցքով, երեք անցք վերջին 2-3 տարում 1-2 անգամ ենք դրել: Սովորաբար ֆուլ թորակոսկոպիան երեքից չորս անցք է, բայց սա նոր մոդիֆիկացիա է, որը մեզ թույլ տվեցին մեր վերապատրաստումները:

-Որտե՞ղ են վերապատրաստվում Ձեր բաժանմունքի բժիշկները, ի՞նչ արդյունքներ ունեք:

-Տարբեր երկրներում, կոնկրետ՝ մերոնք հիմա Պետերբուրգ պիտի գնան, իսկ իմ ամենամեծ մասնագիտական վերապատրաստումը եղել է Շանհայում, որտեղ նեղ մասնագիտացած կլինիկա կա, այն կոչվում է հենց Թոքային հոսպիտալ, որտեղ տարեկան մոտ 10 հազար վիրահատություն է արվում՝ միայն թորակոսկոպիկ մեթոդով: Իհարկե, թող մեզ մոտ այդքան չլինի, տա Աստված՝ մարդիկ առողջ լինեն…

Ցավալին այն է, որ մարդիկ առողջ չեն և իրենց հիվանդության համար ուշ են դիմում: Մարդու բժշկական սպասարկունը պետական խնդիր է, պետությունը պարտավոր է դնելու հետազոտման այնպիսի ցենզեր, որ հիվանդին շուտ հայտնաբերի, իսկ հիվանդի ինքնագիտակցության մասին 3-4-5-րդ հերթին պետք է խոսել: Դա զուտ դաստիարակություն է, մարդը պետք է հասկանա, որ ինքը պարտավոր է այսինչ  տարիքում այսինչ հետազոտությունն անցնել: Հիմա ինչպե՞ս է, մարդն աշխատում է, կազմակերպությունները ռենտգենը պարտադրում են, բայց դա քիչ է, աշխարհն առաջ է գնում, թոքերի համար, օրինակ, հակածխախոտային լուրջ միջոցառումներ են պետք…

-Ձեր ոլորտի հիվանդություններն ինչո՞վ են պայմանավորված, բնածի՞ն են, թե՞ ձեռքբերովի, ինչպե՞ս են առաջանում մարդու մոտ:

-Կան բնածին հիվանդություններ, բայց հիմնականում ձեռքբերովի են և կոնկրետ կախված են նաև մարդկանց ապրելակերպից: Մեր մասնագիտության մեջ ամենաշատ հանդիպող հիվանդությունները կերակրափողի և թոքերի չարորակ ուռուցքներն են: Թոքերի ուռուցքների 60 տոկոսի պատճառը ծխելն է: Եթե մարդը չի ծխում, 60 տոկոսով պակասեցնում է իր հիվանդանալու հավանականությունը, իսկ մեզ մոտ շատ են երկրորդային ծխողները: Ի՞նչ է դա՝ ծնողը տանը ծխում է, երեխան չի ծխում, բայց ծուխը շնչում է, նա ենթարկվում է այդ ռիսկին: Աշխատողն իր առանձնասենյակում ծխում է, ինչն ուղղակի անընդունելի է: Ծխելու դեմ պայքարը շատ մեծ արդյունք է տվել աշխարհում, դա ապացուցված է…

-Մեզանում  նու՞յնպես:

-Մեզ մոտ դեռևս չունենք, ի՞նչ միջոցառում ունենք որ… Եթե համեմատենք, օրինակ, ՌԴ-ի հետ, մեզ մոտ անհամեմատ թույլ է պայքարը ծխելու դեմ՝ քարոզչությունից սկսած՝ հեռուստատեսություն, ռադիո, թերթեր… Այսպիսի բան կա՝ դպրոցի, մանկապարտեզի շրջակայքում մի քանի մետր հեռավորության վրա ծխող մարդն իրավունք չունի ծխախոտը ձեռքին կանգնելու: Կա ցենզ՝ հեռուստատեսությունում ծխելիս փակում են ծխախոտը, իսկ մեզ մոտ ինչպե՞ս է. մեր սերիալները վերցրեք, այնտեղ ոչ թե պայքարում են, այլ քարոզում են ծխել, որովհետև այնտեղ ցանկացած «կռուտոյ» տղա ծխում է, երեխան տեսնում է, ուզում է նմանվել… Ոչ մի պայքար ես չեմ տեսնում ծխախոտի դեմ:

Պետք է ապրելակերպի ճիշտ քարոզչություն: Մեր հասարակությունը, սկսած ինձնից, փնթի է, մենք փնթի ենք ոչ միայն աղբ նետելու առումով, այլև մեր ապրելակերպի մեջ փնթիություն ունենք: Ամեն մարդ որքանո՞վ է անդրադառնում ինքն իր կյանքին, ինքն իր օրգանիզմը պահպանու՞մ է, թե՞ ոչ: Փնթիությունը մսխելն է: Մենք կարող ենք ուտել-խմել, քանի երիտասարդ ենք, ու չմտածել, որ այդ օրգանիզմը մեզ հավերժ չէ տրված և անսահմանափակ չէ:

Մեծ անելիք կա առողջապահության կազմակերպչական առումով, պետական առումով, անհատական քարոզների առումով… Եթե ինձ հետ շփումից հետո Դուք Ձեր շրջապատում կարողանաք գոնե երկու հոգու վրա ազդել այնպես, որ ծխելը թողնեն, դա արդեն արդյունք է: Աստված մեզ ի՞նչ է ասում, չի ասում, որ մարդկային հասարակությունը ազատվելու է մեղքից, բայց ամեն անհատին կանչել է, ասում է՝ դու կարող ես փրկվել և քո շրջապատում օրինակ ծառայել: Մենք երբեք չենք մտածում, որ հիվանդությունը կվերացնենք, բայց եթե ես կարողանամ իմ շրջապատում գոնե մի քանի հոգու փրկած լինել, արդեն արդյունք է, չէ՞:

-Անշուշտ, իհարկե… Իսկ ի՞նչ մեթոդներով է կատարվում ախտորոշումը:

-Ախտորոշման հիմնական մեթոդը կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտություններն են: Դրանց մեջ ներկայումս ամենաընդունված հետազոտությունը կոմպյուտերային տոմոգրաֆիան է, և աշխարհը հիմա անում է սկրինինգ, այսինքն՝ պլանային կոմպյուտերային տոմոգրաֆիա: Ռիսկի խումբ են վերցնում (որը մեր երկրում դեռ չկա, հուսով եմ՝ կլինի, մենք փորձում ենք նախարարությանը ներկայացնել), այդ ռիսկի խումբը լինում է 40-ից բարձր, այսինչ տեղում ապրող, ծխող, փոշոտ քաղաքում ապրող և այլն, այդ խմբին տարին մեկ անգամ պարտադիր ԿՏ են անում, ինչը թույլ է տալիս հիվանդությունը հայտնաբերել առաջին ստադիայում:

Ի՞նչ է նշանակում թոքի ուռուցք՝ առաջին ստադիայում. դա 90 տոկոսով լիարժեք բուժվող հիվանդություն է: Թոքի ուռուցքը 3-րդ ստադիայում 2-3 տարի ապրելիությամբ հիվանդություն է, պատկերացրեք՝ ինչ մեծ է տարբերությունը: Ճիշտ է, այն թանկ հետազոտության ձև է, ճառագայթման ծանրաբեռնվածություն ունի, բայց անհամեմատ է, և ամբողջ Եվրոպան հիմա աստիճանաբար անցնում է դրան, պետականորեն ներմուծում են սկրինինգային հետազոտությունը:

-Ձեզ հիմնականում ո՞ր ստադիայում են դիմում:

-Թոքի ուռուցքների պարագայում մեզ մոտ ամենաշատը 3-րդ ստադիայում են դիմում, հետո՝ 4-րդ: Առաջին, երկրորդ ստադիայում հազվադեպ են դիմում: Մենք ԿՏ-ի ռեալ ազդեցությունը զգացինք վերջին մեկ տարում՝ աշխատելով կորոնավիրուսային իրավիճակում, ի դեպ՝ մեր կլինիկայում ծառայությունը ես եմ ղեկավարել: Հազարավոր պացիենտների ԿՏ արեցինք, զուտ դրանով  պայմանավորված՝ շատերի մոտ  առաջին ստադիայի ուռուցք կարողացանք հայտնաբերել: Այդ մարդիկ հաստատ չէին դիմելու, որովհետև իրենք  գանգատ չունեին: Այսինքն՝ մարդը ԿՏ չի անցնում, ինքն առողջ է՝ դեռևս,  դրանից հետո՝ ևս մի տարի, իսկ արդեն մյուս տարի լինում է գանգատը, որն արդեն երրորդ ստադիան է:

-Մենք նման պետական ծրագիր ունենք:

-Չունենք, մեր կլինիկան, օրինակ, մինչև քովիդը մի քանի ամիս սկրինինգ կատարեց կես գնով՝ ցածր ճառագայթման դոզայով՝ մեր ՀՇ ապարատն ունի այդ հնարավորությունը, դա եղավ զուտ կլինիկայի կողմից, բայց հուսով եմ, որ կլինի պետական ծրագիր. մեր պետությունը հիմա շատ խնդիրներ ունի, դրան ևս հերթը կհասնի…

-Իսկ ցածր դոզայովը և՞ս հայտնաբերում է հիվանդսւթյունը:

-Այո, լիարժեք հայտնաբերում է, ուղղակի ցածր դոզայով էինք անում, որպեսզի մարդկանց շատ չճառագայթենք:

-Պարոն Ոսկանյան, ԿՏ-ի վերաբերյալ մարդիկ մտավախություններ ունեն՝ նույն կանխարգելիչ ստուգումների առումով՝ կապված ճառագայթման հետ. այս մասին ի՞նչ կասեք:

-ԿՏ-ով սկրինինգը ռիսկային խմբին է արվում, ոչ բոլորին, այն չի արվում ամբողջ ազգաբնակչությանը, ռիսկային խմբերի համար կան տարբեր ցենզեր, որոնցով արվում է։ Երեխաներին չի կարելի, տարիքը սկսվում է 40-ից: Հիսուն էր, հիմա իջեցրել են քառասունի, և ոչ բոլոր 40-ից բարձր մարդկանց է արվում, արվում է կոնկրետ ռիսկային խմբին:

-Բժի՛շկ, Ձեր խոսքում հաճախ եք շեշտում Աստծուն, Ձեր սենյակում էլ բազմաթիվ սրբապատկերներ կան, «Նարեկ» կա…

-Ես փորձում եմ ապրել որպես քրիստոնյա… Ես քրիստոնյա եմ, մկրտված եմ, ուշ եմ մկրտվել, ցավոք սրտի, որովհետև կոմունիստների ժամանակ եմ ծնվել, մեր գյուղում եկեղեցի չկար… Ես մինչև դպրոցն ավարտելը քահանա տեսել եմ մի երկու անգամ՝ թաղման ժամանակ, ու մենք՝ երեխաներս, կարծում էինք, թե քահանան թաղում անելու համար է: Հիմա Երևանում էլ մեր շենքերի մոտ երբ մարդիկ քահանա են տեսնում, ասում են՝ թաղու՞մ կա: Մոռանում են, որ քահանան Աստծո ներկայացուցիչն է, կյանք տվող է: Բժիշկներն առավել ևս պետք է մտածեն հոգու մասին, որովհետև բժիշկն այն մարդն է, որն առավել հաճախակի է առնչվում մահվան հետ, հիվանդության հետ, տարբեր տարիքում կյանքից հեռանալու մարդկային անուժության հետ, դրա համար ինքն ավելի շատ պետք է փորձի հասկանալ ու կարևորել հոգին:

-Այն էլ՝ փոխգնդապետ բժիշկը, այն էլ՝ կյանք ու կռիվ տեսած զինվորական բժիշկը… Եթե դեմ չեք, մի փոքր էլ զրուցենք նաև Ձեր կյանքի այդ շրջանի մասին…

-Ես առաջին պատերազմին որպես ազատամարտիկ մասնակցել եմ պարտիզանական ջոկատում: Ուսանող էի, ընկերներով պայմանավորվեցինք, որ ճիշտն ասեմ՝ իմ նախաձեռնությունը չէր, ես նույնիսկ չէի ուզում ուսումն ընդհատել զուտ պատերազմի գնալու համար, բայց երբ ընկերս այնտեղ էր, մեջս մի այդպիսի բան արթնացավ… Հանրակացարանում էի ապրում, կոլեկտիվ ունեինք ՝աղջիկներ, տղաներ, մեր ընկերուհիներից մեկի վիրավոր եղբայրը հայտնվեց հանրակացարանում՝ վերականգնողական շրջանում, դա էլ դեր խաղաց, որ ես ինձ մեղավոր զգացի, որ չեմ գնում մասնակցելու… Պատերազմի ավարտից հետո դա առիթ եղավ, որ ֆակուլտետս փոխեմ, ես բուժֆակ էի ընդունվել, բայց ավարտել եմ ռազմաբժշկականը, փոխեցի ֆակուլտետը… 2018 թվին գնացել եմ թոշակի, թողել եմ զինվորական ծառայությունը:

Իմ կյանքի նշանակալից դեպքերից մեկն էլ այն էր, որ երբ 2017 թ. Չինաստանից վերապատրասումից վերադարձա, «Ավրորայից» ինձ դիմեցին, որ Նուբա գնամ: Ինձ մի քանի բառով ներկայացրին, որ նոմինանտ կա, որը չի կարողանում գալ, փոխարինող չունի, ու ես գնացի: Հարավային Սուդան գնալն իմ կյանքում կարևոր դեր խաղաց, որովհետև երբ դու ապրում ես առանց ուրիշ կյանքեր, իրավիճակներ տեսնելու,  հեշտ է դժգոհելը, բայց երբ գնում տեսնում ես, թե ի՛նչ ավելի վատ իրավիճակում մարդիկ կարող են լինել, դրանից հետո ավելի շատ ես փառք տալիս Աստծուն: Դրա համար միշտ, ամեն օր, անկախ մեր վիճակից՝ կլինենք բանտում, հիվանդ, թե այլ, ամեն արևածագն ու մայրամուտը տեսնելու համար պիտի Աստծուն փառք տանք… Սուրբ Ջբրանն ասում է՝ ամեն ննջելուց մի սիրո խոստովանությամբ գլուխներս բարձին դնենք. «Սիրածիս համար մի աղոթք սրտում, և փառաբանանքի մի երգ շուրթերի վրա՝ պետք է ննջել»:

-Ի՞նչ է զգում բժիշկը՝ մահ տեսնելիս, և ի՞նչ է զգում իր փրկած հիվանդին տեսնելիս՝ զուտ մարդկային զգացողությունների, զգացմունքների առումով:

-Սկզբից, երբ երիտասարդ ես, ամեն փրկված հիվանդի համար սկսում ես հպարտանալ, ամեն մի կորստի համար՝ ընկնել դեպրեսիայի մեջ, բայց տարիքի հետ դա փոխվում է, որովհետև  սկսում ես հասկանալ, որ ո՛չ ապրեցնողն ես դու, ոչ էլ տանողն ես դու, դու միջոց ես, որ  պետք է ծառայի մարդկանց ֆիզիկական, մարմնական առողջությանը, իսկ եթե որևէ մեկը պիտի գնա՝ պիտի գնա, դու չես կարող փրկել, Աստված է ապրեցնողն ու տանողը, բայց այդ միջոցի գնահատականը, երբ դու ինքդ քեզ որպես միջոց ես գնահատում, շատ ավելի կարևոր է, որովհետև այդ միջոցը՝ անոթը, պետք է լինի մաքուր, պետք է լինի լավ որակի …

Եթե դու ուզում ես հստակ ծառայել մարդկանց, պիտի ուղղակի հնարավորին չափ ամեն վայրկյան ավելի որակով դառնաս՝ գիտելիքներով, պրոֆեսիոնալ բոլոր հնարավորություններով, որովհետև դա էլ է Աստծո շնորհ, որ գիտություն է տվել, որը զարգանում է: Դու պետք է վերցնես այդ գիտությունը, եթե հետ ես մնում, արդեն խնդիր է: Եվ շատ կարևոր է, որ հոգևոր առումով դու լինես մաքուր, որովհետև ինչքան մաքուր լինես, այնքան ավելի լավ ես ծառայում, դու կարող ես մարդուն խոսքով էլ բուժել: Եթե ուզում ենք՝ Աստծուց շնորհն ավելանա, պարզապես պիտի հնարավորին չափ ապաշխարենք, մաքրվենք, ու այդ դեպքում մենք մեր սիրած գործին ավելի լավ, անվախ կծառայենք, նեղ պահերին չենք ընկրկի, չենք փախչի, իսկ բժշկի կյանքում այդ նեղ պահերը շատ հաճախակի են լինում, ցավոք սրտի, թե՛ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունների առումով, թե՛ նաև կարող է իրավիճակ լինել, որ հիվանդին կորցնելուց հետո հիասթափվես, ընդհանրապես ուզենաս թողնել մասնագիտությունդ… Այդ բոլոր պահերը միայն Աստված մեզ կարող է օգնել ճիշտ հաղթահարելու, առաջ գնալու…

-Բժի՛շկ, ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

Առաջինը՝ խորհուրդ կտամ, որ ամեն մարդ իմանա՝ ինքն ո՛վ է, ինքնաճանաչողություն է պետք, մենք չգիտենք՝ մենք ո՛վ ենք: Մարդը միայն մարմին չէ, մարդը միտք է, հոգի և մարմին: Շատ կուզենամ, որ մենք պարտադիր մեր երեխային սովորեցնենք, թե ինքն ով է, որպեսզի ինքը հոգ տանի իր մտքի, հոգու և մարմնի համար: Երբ այդ երեքն էլ հոգատար ձեռքերում են, իրենց փոխհարաբերությունը ճիշտ մարդ է ստեղծում: Առանձին միտք չի կարող լինել, հիվանդ մարմնի մեջ հոգին էլ է ընկճվում, հիվանդ հոգին բերում է մարմնի հիվանդության: Շատ կարևոր է, որ մենք նաև հոգևոր ու մտավոր սով զգանք, չլինենք թերի կրթված, մեր խնդիրները թերի կրթվածությունից են, մտավոր, և հատկապես՝ հոգևոր գիտելիքների առումով կրթվածության պակասից են: Երբ մենք բավականաչափ կկրթենք մեր միտքն ու հոգին, այդ ժամանակ մեր մարմինն էլ կլինի ավելի ապահով ձեռքերում, ավելի առույգ կլինի և ժամանակից շուտ չի ծերանա:

Իսկ ամենամեծ խորհուրդս այն է, որ գնան եկեղեցի, մասնակցեն մեր սուրբ պատարագներին, ստանան հաղորդություն, որովհետև ամենամեծ բժշկությունը Աստծո հետ շփումն է, որի համար երեք ճանապարհ կա՝ բառն է՝ Բանն է Աստված, խոսքով կարող ենք շփվել, Սուրբ հոգու միջոցով, որը մենք չենք գնահատում, միայն մկրտության ճանապարհով է բացվում, մեզնից կախված չէ, և մյուսը սրբությունների միջոցով է՝ օրհնած ջուր, սուրբ մյուռոն, կարագ ենք օրհնում, խաղող ենք օրհնում… Դրանցից լավագույնը՝ Աստծո մարմինն ու արյունը, ամենամեծ սրբությունը, որը գոյություն ունի:

-Հացն ու գինին, Տեր կենդանին…

-Այո, դա պապենական խոսք է, մենք երբեմն առանց հասկանալու ենք ասում՝ հացն ու գինին, Տեր կենդանին, այսինքն՝ կենդանի Տիրոջ հետ շփում: Մենք ունենք այդ հնարավորությունը, փառք Աստծո, մեր ազգը քրիստոնյա է: Երբ հիվանդ ենք, բժշկի ենք գնում, սակայն մենք պիտի նաև մեր հոգու ցավը զգանք…