«Մոնտեսսորի սիթի» կենտրոնի մասին

«Մոնտեսսորի սիթի» երեխայի վաղ զարգացման միջազգային կենտրոնը Հայաստանում նմանը չունեցող յուրօրինակ համալիր է: Կենտրոնում գործող զարգացման ծրագրի հիմքում ընկած է իտալացի մանկավարժ, բժիշկ-հոգեբան, գիտությունների դոկտոր Մարիա Մոնտեսսորիի յուրօրինակ մեթոդաբանությունը, որն ամբողջ աշխարհում հաջողությամբ  կիրառվում  է  ավելի  քան  100   տարի  և  շարունակում  է  կատարելագործվել  տարբեր  գիտական կենտրոնների կողմից:

Մենք ստեղծել ենք հատուկ մթնոլորտ և միջավայր, որը համահունչ է երեխաների կրթության և զարգացման համար պահանջվող միջազգային չափանիշներին: «Մոնտեսսորի» սենյակում երեխան ինքնուրույն է ընտրում, թե որ ոլորտում, ինչ պարագայով և երեխաների որ խմբի հետ է ցանկանում աշխատել: Երեխան աշխատում է իր տեմպով: Մոնտեսսորի պարագաները զարգացնում են երեխաների մանր մոտորիկան, սենսորիկան, մաթեմատիկական, աշխարհագրական և կենսաբանական գիտելիքները: Այս պարագաները խաղի միջոցով ձեր փոքրիկին նախապատրաստում են դպրոցական կրթությանը:     Այս    ամենը    երեխաները    կատարում    են    արտերկրում    վերապատրաստված    «Մոնտեսսորի» մանկավարժների  խորհուրդներով:  Ծրագրում  կա  նաև  նկարչության  և  արվեստի  դասեր,  երաժշտության  դասեր, անգլերենի և ռուսերենի ուսուցում, մանկական ֆիթնես:

Մանկական ֆիթնես

Մանկական  ֆիթնեսը  բազմաբնույթ  վարժասարքերի  համալրմամբ  հետաքրքիր  և  զվարճալի  պարապմունքների ամբողջական ծրագիր է: Մկանների ձևավորման և ձգման հետ մեկտեղ երեխաները ձեռք են բերում ինքնավստահություն: Պարապմունքները սկսվում են նախավարժանքից, ապա հիմնական մասը շարունակվում է խաղերի միջոցով, որտեղ երեխաները վարժություններ են կատարում գեղեցիկ կեցվածքի պահպանման, մկանային և շարժողական համակարգի, ինչպես նաև կոորդինացիայի զարգացման համար:

Դիզայն և ինտերիեր

Կենտրոնն  ունի  ինտերիերի  բացառիկ  դիզայն,   որը  ստեղծվել  է`   հաշվի  առնելով  նախադպրոցական  տարիքի երեխաների  հոգեբանական  և  մանկավարժական  ցուցանիշները:  Այն  կահավորված  է  բարձրորակ  հոլանդական «Մոնտեսսորի» պարագաներով և կահույքով: Սենյակները հագեցած են դիդակտիկ նյութերով և էկոլոգիապես մաքուր, որակյալ խաղալիքներով: Մեր կենտրոնն ունի հարմարավետ մահճակալներով տաքուկ ննջարաններ, պրոֆեսիոնալ տեխնիկայով  և  սպասքով  հարուստ  խոհանոց,   որտեղ  ձեր  երեխաների  համար  ստեղծագործում  է  մեր  հմուտ խոհարարը:  Կենտրոնում  ստեղծվել  է  նաև  գեղեցիկ  ճաշասենյակ,  նկարչության  և  երաժշտության  դասարաններ, ֆիթնես սրահ, բացօթյա խաղահրապարակ, որտեղ երեխաներն անցկացնում են իրենց ակտիվ հանգիստը:

Մեր կոլեկտիվը

Մեր կոլեկտիվի կազմում ընդգրկված են արտերկրում վերապատրաստված «Մոնտեսսորի» մանկավարժներ,բարձրակարգ  ֆիթնես  մարզիչ,  անգլերենի  և  ռուսերենի  մասնագետներ,  երաժշտության  և նկարչության ուսուցիչներ, հմուտ խոհարար և հոգատար դայակներ:

Մեր առաջարկները

• «Մոնտեսսորի ակումբ»` 3-ժամյա հաճախում, շաբաթը 3 կամ 5 անգամ
• «Առավոտյան մոնտեսսորի»` 8.30-ից 13.30, 2-անգամյա սնունդ
• «Կեսօրյա մոնտեսսորի»` 8.30-ից 16.00, 3-անգամյա սնունդ
• «Ամբողջօրյա մոնտեսսորի»` 8.30-ից 19.00, 4-անգամյա սնունդ

Ծառայությունների և զեղչերի հատուկ փաթեթների ամբողջություն` մշակված Հայաստանի լավագույն մասնագետների կողմից:

Զեղչեր

Կոլեկտիվ հայտերի դեպքում (5 և ավելի երեխաներ)-20 %
Երկու երեխա մեկ ընտանիքից-10 %
Տարեկան աբոնեմենտ-10 %
Կես տարվա աբոնեմենտ-5%

 « Մո նտ եսսոր ի սիթ ի ». «Մենք սով որ եցնո ւմ ենք սով որ ել »:

Մեր մասնագիտությունը մեզ միշտ պահում է սթափ, զգոն վիճակում

Տարվա սեզոնային փոփոխությունների ժամանակ, հատկապես գարնանը սրվում են սիրտ-անոթային հիվանդությունները, որոնք դառնում են մահացության հիմնական պատճառը։ Դրանց կանխարգելումը և բուժումը ոչ միայն առողջապահական, այլև սոցիալական բնույթ է կրում, քանի որ դրանք ոչ միայն մահացության, այլև հաշմանդամության պատճառ են դառնում։ Վերջին տարիներին լուրջ միջոցառումներ են ձեռնարկվում իջեցնելու մահվան այս ցուցանիշը և հնարավորինս օժանդակելու բնակչությանը, ավելի հասանելի դարձնելու բուժումը հատկապես ժամանակակից մեթոդներով։ Մեր զրուցակիցն իր ոլորտում երկար ու բովանդակալից տարիների փորձ ունեցող, Երևանի Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի բժիշկ-սրտաբան ԼՅՈՒԴՄԻԼԱ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆՆ է:

-Տիկի՛ն Վարդանյան, ինչպիսի՞ մասնագիտական ճանապարհ եք անցել, և այն ինչպե՞ս կգնահատեք այսօր:

-Իմ մասնագիտությունն ինձ համար բրենդ է, որը եղել է և միշտ էլ կմնա իմ կյանքի նպատակը: Երբ սկսել եմ սրտաբանի ուղին, պրոֆեսոր Ռաֆայել Ստամբուլցյանի ղեկավարությամբ անցել եմ ինտերնատուրան՝ ստանալով շատ հարուստ գիտելիքներ, որոնք մինչ օրս օգտակար են և բավարար իմ աշխատանքային գործունեության կազմակերպման գործում: Այսօր էլ նրա ամեն մի խոսքը, խորհուրդը հիշում եմ: Եվ ես ոչ մի անգամ, ոչ մի օր չեմ շեղվել իմ մասնագիտությունից, ձգտել եմ անընդհատ կատարելագործվել և միանշանակ կարող եմ ասել, որ իմ մասնագիտության մեջ ինձ ավելի ու ավելի վստահ եմ զգում:

-Ձեր բաժանմունք սիրտ-անոթային ի՞նչ հիվանդություններով են ավելի շատ դիմում:

-Նախ ասեմ, որ անոթային խնդիրներն ամբողջ աշխարհում առաջին տեղն են զբաղեցնում. դա զարկերակային արտերիալ հիպերտենզիան է, աթերոտրոմբոզը: Այս հիվանդությունների ռիսկայնությունը ավելի մեծ է, մահացության հավանականությունը՝ շատ, եթե, իհարկե, ժամանակին չդիմեն կանխարգելիչ միջոցների:

-Սիրտ-անոթային հիվանդությունների ռիսկային խումբ տղամարդի՞կ են համարվում, թե կանայք:

-Միշտ ընդունված է ասել, որ տղամարդկանց մոտ ավելի շատ են նկատվում նման խնդիրներ, քան կանանց մոտ: Կանանց մոտ արդեն ավելի շատ հորմոնալ ֆունկցիայի խանգարման մասին է խոսքը գնում: Օրինակ, կանանց դաշտանի և դաշտանադադարի ժամանակ է այդ խնդիրը ավելի ակնառու լինում: Կանայք այդ ժամանակ ավելի գերզգայուն են դառնում, իսկ տղամարդիկ երիտասարդ տարիքում, կոպիտ ասած, նման պաշտպանության չունեն, և նրանց մոտ ավելի վաղ հասակում են արտահայտվում նմանատիպ խնդիրները: Ամեն դեպքում տղամարդիկ և կանայք ռիսկայնության առումով հավասար մակարդակի վրա են: Մենք այսօր կարողանում ենք արդյունավետ բուժում իրականացնել նաև ինվազիվ մեթոդով, այսինքն՝ ստենտի միջամտությամբ: Դա իրականացվում է այն դեպքում, երբ նևրոզն այդքան չի խորացել, որն իր հերթին արդեն սրտամկանը կվնասեր: Եթե ժամանակին կատարվի միջամտությունը, այն կարող է սրտամկանը փրկել: Եվ այդ մեթոդը տարածված է ամբողջ աշխարհում: Մեր կլինիկայում չի իրականացվում վիրահատական միջամտություն, և սրացած խնդիր լինելու դեպքում մեր հիվանդներին ուղարկում ենք Հերացի թիվ 1 համալսարանական հիվանդանոց, որտեղ էլ ցուցաբերվում է համապատասխան բուժօգնությունը:

-Բժշկուհի՛, իսկ ի՞նչ կանխագելիչ միջոցներ կառաջարկեք սիրտ-անոթային հիվանդությունների հետագա բարդացումներից խուսափելու համար:

-Մարդիկ ժամանակ առ ժամանակ պետք է անպայման գան հետազոտության, ուշադրություն դարձնեն իրենց առողջությանը: Մինչդեռ դա չի արվում, որովհետև մեզ մոտ դիմելիության կուլտուրան շատ ցածր մակարդակի վրա է: Ես ստույգ չեմ կարող ասել՝ դրա պատճառը ազգային մտածելակե՞րպն է, թե սոցիալապես անապահով լինելը: Կարծում եմ, որ արտերկրների նման Հայաստանում էլ պետք է զարգանա առողջապահական ապահովագրությունը, և այդ ուղղությամբ արդեն որոշ քայլեր արվում են:

-Իսկ ինչպիսի՞ մակարդակ ունի մեր առողջապահական համակարգն ընդհանրապես:

- Ես միայն մեր` սրտաբանության ճյուղի մասին կարող եմ ասել: Կարող եմ նշել, որ գոհ եմ մեր ոլորտի մակարդակից, քանի որ ունենք լավ գիտելիքների բազա, նկատվում է առաջադիմություն, զարգացում: Հիվանդը պետք է պարզապես բժշկին դիմելու ցանկություն ունենա թեկուզև պրոֆիլակտիկ նպատակով, բայց, ցավոք, դիմում են այն դեպքում, երբ բավականին ուշ է լինում, և արդեն անչափ դժվար է լինում լավագույն արդյունքի հասնել: Չնայած ամեն դեպքում մեր բժիշկները ջանք ու եռանդ չեն խնայում, ամեն ինչ անում են, որպեսզի կարողանան փրկել հազարավոր մարդկային կյանքեր: Մեր մասնագիտությունը մեզ միշտ պահում է սթափ, զգոն վիճակում, քանի որ գործ ունենք կարևորագույն օրգանի հետ:

-Բժշկուհի՛, հասցնո՞ւմ եք աշխատանքին զուգահեռ մասնակցել վերապատրաստումների:

-Իհարկե, բայց ինձ արդեն ազատել են այդ գործընթացից, որովհետև արդեն շատ տարիների կրեդիտներ ունեմ: Շատ ուրախ եմ, որ անցած ամիս Պրահայում մասնակցեցի <<Նորություններ սրտաբանության մեջ>> խորագրով եռօրյա կոնֆերանսի, ստացա սերտիֆիկատ: Մեր երկրում՝ <<Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնում էլ վերջերս առիթմոլոգների բավականին լավ կոնֆերանս կազմակերպվեց Համլետ Գրիգորևիչի և Միհրան Մարտիրոսյանի հետ համատեղ: Հրավիրված էր առիթմոլոգ Իսրայելից, որն ուներ մասնագիտական կլինիկա նաև Գերմանիայում: Ես ուրախալի փաստ եմ համարում երիտասարդների մասնակցությունն այդ կոնֆերանսին: 

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանայիք մաղթել մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ մարդիկ ընդհանրապես առողջական խնդիրներ չունենան, բայց լուրջ վերաբերմունք ցուցաբերեն իրենց առողջական վիճակի նկատմամբ և ժամանակ գտնեն պրոֆիլակտիկ նպատակներով դիմելու բժշկի՝ հետագա բարդություններից խուսափելու համար:

Ավելի դյուրին և մատչելի է հիվանդությունը կանխարգելել, քան թե այն հասցնել վատթարագույն վիճակի

Սրտաբանների կարծիքով Հայաստանում սիրտ-անոթային հիվանդությունները երիտասարդացել են, բայց դա գլոբալ խնդիր է, որի գործոնները լինում են կառավարելի և ոչ կառավարելի։ Առաջինի շարքում են ժառանգականությունը և վատ էկոլոգիան, երկրորդի շարքում՝ ոչ առողջ ապրելակերպը, վատ սովորությունները, ինչպես նաև հիպերտոնիան և արյան մեջ խոլեստերինի մակարդակը։

Մեր զրուցակիցն է սրտաբան, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, եվրոպական սրտաբանների միության, եվրոպական առիթմոլոգների ասոցիացիայի անդամ, Հայաստանի առիթմոլոգների ասոցիացիայի  նախագահ, սրտաբանության  գիտահետազոտական ինստիտուտի առիթմիայի բաժանմունքի հիմնադիր և ղեկավար ՍՎԵՏԼԱՆՆԱ  ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ:

-Տիկի՛ն Գրիգորյան, բժշկի մասնագիտություն ընտրելը շատ պատասխանատու և ռիսկային գործ է, ինչպե՞ս և ե՞րբ որոշեցիք գնալ այդ քայլին:

-Երբ գերազանցությամբ ավարտեցի Անտոն Չեխովի անվան դպրոցը, մտքովս էլ չէր անցնում, որ կընտրեմ բժշկի մասնագիտությունը: Դա իմ մայրիկի երազանքն էր, որն էլ ինձ ստիպեց գնալ այդ քայլին: Ընդունվեցի Մխիթար Հերացու անվան ինստիտուտ, գերազանցությամբ ավարտեցի այն: Այդ տարիներին նորաձև էր ասպիրանտուրա ընդունվելը, ասում էին՝ կմնաս ամբիոնում, բայց իմ մայրիկն ու ամուսինը, որը նույնպես բժիշկ է և ինձնից ավելի շատ փորձ ունի, այսպես ասած, ինձ շեղեցին՝ համոզելով, որ ճիշտը մարդկանց հետ անմիջականորեն աշխատելն է: Անցան տարիներ, և ես հասկացա, որ բժշկի աշխատանքից ավելի շնորհակալ գործ չկա: Հիվանդն այնպիսի հույսով, հավատով է քեզ նայում, որ դու արդեն մեծ պարտավորվածություն ես զգում քեզ վրա:

 -Սիրտ-անոթային հիվանդություններից որո՞նք են ավելի ռիսկային համարվում, ի՞նչ խնդիրներով են ավելի շատ դիմում:

-Մեզ շատ-շատ են դիմում առիթմիաների դեպքում: Ընդ որում, հաճախ մարդիկ չեն հասկանում, թե առիթմիան որտեղից է ի հայտ գալիս: Դա պարզապես սրտի անհամաչափ աշխատանքն է, և դրանում, այսպես ասած, ոչ միայն սիրտ-անոթային հիվանդություններն են մեղավոր, այլ նաև ճնշման բարձրացումը, նախկինում տարած իշեմիկ հիվանդությունը,  ինֆարկտը: Հաճախ դա առաջանում է նաև ներքին օրգանների բորբոքային հիվանդությունների հետևանքով, որին շատերն ուշադրություն չեն դարձնում: Ու երբ այդ գործընթացը երկարում է, արդեն սիրտն է ներքաշվում դրա մեջ, ինչն էլ ունենում է իր հետևանքները: Առիթմիաների ամենաշատ հանդիպող ձևերից մեկը շողացող առիթմիան է, որն ինքնըստինքյան վտանգավոր չէ, վտանգավոր են նրա բարդացումները: Մենք աշխատում ենք սերտ կապ հաստատել նևրապատոլոգների հետ, որովհետև,  շողացող առիթմայից բացի, ճնշման և մի շարք բարդություների դեպքում գործը կարող է հասնել ինսուլտային վիճակի: 2001թվականից սկսած՝ ունենք տվյալների համապատասխան բազա և մեր պացինետներին տարին մեկ անգամ կանչում ենք հերթական հետազոտության: Մենք մեր բոլոր հիվանդների հետ էլեկտրոնային մշտական կապի մեջ ենք, ու եթե նրանք չեն գալիս, զանգահարում ենք, տեղեկանում նրանց վիճակի մասին: Այդպես ենք աշխատում հատկապես հեռավոր շրջաններում և արտերկում գտնվող մեր պացիենտների հետ, որպեսզի խուսափենք հետագա բարդություններից:

-Բժշկուհի՛, ելնելով Ձեր աշխատանքային փորձից՝ կարո՞ղ եք ասել, թե որ հիվանդություններն են վերջին տարիներին երիտասարդացում ապրել:

-Միանգամից ասեմ՝ իշեմիկ հիվանդությունը: Երբ ես ասպիրանտուրա էի ընդունվել ակադեմիկոս Ադամյանի մոտ, գալիս էին 60-65 տարեկան ինֆարկտով հիվանդներ, և նրանց համարում էին երիտասարդ, իսկ հիմա նման խնդրով մեզ դիմում են արդեն 20-24 տարեկան երիտասարդներ: Բորբոքային հիվանդությունները, սխալ սննդակարգը, գենտիկան և այս բոլոր մուտացիաները առաջացնում են աթերոսկլերոզ, ինչպես նաև խրոնիկ սթրես: Շատ ժամանակ սովորական առիթմիային ուշադրություն չեն դարձնում, ասում են՝ այն վաղուց է ինձ մոտ, սակայն չեն պատկերացնում, որ տարիների ընթացքում առաջանում են բարդություններ:

-Բժշկությունը ձեր ոլորտում զարգացա՞ծ է, բարդությունների դեպքում արտերկիր դիմելու կարիք զգացվո՞ւմ է:

-Նշեմ, որ արտերկրում նույն բանն են անելու, ինչ որ այստեղ է արվում: Կարդիոթերապիան մեզ մոտ շատ-շատ զարգացած է, ու խորհրդային տարիներին մեր սրտաբանության ինստիտուտը համարվում էր լավագույններից մեկը, որտեղ գալիս էին սովորելու և պաշտպանելու իրենց գիտական թեզերը: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո աստիճանաբար այդ, այսպես ասած, բումը կորավ, բայց ուզում եմ նշել, որ ամեն դեպքում գիտությունը երբեք չի կորչում, մարդիկ նորարարություններին համընթաց են քայլում: Գրեթե ամեն տարի Եվրոպայի տարբեր քաղաքներում սրտաբանների եվրոպական կոնգրես է լինում, որոնց համարյա մշտապես մենք էլ ենք մասնակցում: Օրինակ, անցած տարի այն Հռոմում, այս տարի Մարսելում անցկացվեց, մյուս տարի կանցկացվի Մյունհենում: Դրանց մասնակցելը և՛ պատվաբեր է, և՛ մեզ, այսպես ասած, տոնուսի մեջ է պահում: Փառք Աստծո, ինտերնետն էլ մեզ հիանալի հնարավորություն է տալիս համընթաց շարժվել բոլոր նորությունների հետ: Վերջին տարիներին Հայաստանում սկսեց զարգանալ նաև ինվազիվ սրտաբանությունը: 1996թ. սկսած՝ մեր բաժանմունքում տեղադրոմ ենք պեսմեկեր` սրտի ռիթմի կարգավորիչ, երբ սրտի հաղորդչականության խանգարում է լինում: Մարդիկ պետք է միշտ հավատան բժիշկներին, և մեզ գովազդողն էլ հենց  մեր հիվանդներն են լինում:

-Բժշկուհի՛, տեղյակ ենք, որ նաև դասավանդում եք Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանում:

-Մենք ներկայացնում ենք պետական բժշկական համալսարանի հետդիպլոմային սրտաբանության կրթության ամբիոնը, որի վարիչը ակադեմիկոս Ադամյանն է, իսկ ես ամբիոնի պրոֆեսորն եմ: Մեզ մոտ 3 տարով գալիս են ուսանելու նորավարտ բժիշկներ, և արդեն այս տարի սեպտեմբերին կունենանք շրջանավարտներ, որը համարում եմ կարևորագույն գործընթաց: Բժշկական համալսարանը տալիս է գիտելիք, բայց մասնագիտացումը տալիս է ամբիոնը, այսինքն՝ բժիշկը սովորում է հիվանդի հետ վարվելու ձևը: Նա չպետք է հույսը դնի տեխնիկայի և գործիքային բուժման վրա, պետք է մտածելու ունակություն ունենա: Ես ավելի քան քառասուն օր եղել եմ բժշկական մենեջմենթի դասընթացների ԱՄՆ-ի 11 նահանգներում, եղել եմ Իսրայելում, եվրոպական մի շարք այլ երկրներում: Եվ ես հասկացա, որ, անկասկած, նրանց մոտ բժշկությունը տեխնիկապես ավելի բարձր մակարդակի վրա է գտնվում, բայց չի կարելի ավտոմատացված աշխատել, խախտել մտածելակերպը, որը կոչվում է կլինիկական մտածելակերպ: Եթե բժիշկը դա չունենա, կարող է տարբեր ժամանակահատվածներում տարբեր բուժումներ նշանակել, բայց իրականում դրանք արդյունավետ չեն լինի: Եվ ընդհանրապես բոլոր ապարատային հետազոտությունները, սարքավորումները ստեղծված են միայն ծառայելու բժշկի մտքին: Եթե համեմատենք ԱՄՆ-ի և Իսրայելի բժշկական համակարգերը, ապա ԱՄՆ-ի նույնիսկ լավագույն կլինիկաներում հիվանդն անցնում է բոլոր հետազոտությունները մի քանի փուլով, ապա նոր միայն բժշիկն առանց հիվանդին ստուգելու բուժում է նշանակում: Բայց Իսրայելում այդպես չէ, և ես շատ հավանեցի նրանց վերաբերմունքը հիվանդի նկատմամբ: Երևի դրա պատճառն այն է, որ բժիշկների մեծ մասը ուսանել է խորհրդային տարիներին, ունի համապատասխան մտածելակերպ և, ձեռքի տակ էլ ունենալով լավ տեխնիկա, տալիս է  բուժման փայլուն արդյունքներ: Ես Իսրայելի հետ պայմանագիր եմ կնքել, և արդեն քանի տարի այնտեղ ուղարկում ենք ոչ միայն սիրտ-անոթային խնդիրներ, բորբոքային հիվանդություններ  ունեցող, այլև ներվային, ինսուլտ տարած հիվանդների, անպտղություն ունեցող կանանց, և Իսրայելում շատ լավ իրականացվում են վերականգնողական գործընթացները:

- Բժշկուհի՛, սիրտ-անոթային հիվանդությունների կանխարգելման համար ի՞նչ կառաջարկենք:

-Ավելի դյուրին և մատչելի է հիվանդությունը կանխարգելել, քան թե այն հասցնել վատթարագույն վիճակի, ապա նոր միայն դիմել բժշկի: Բայց, ցավոք, կանխարգելիչ բժշկությունը մեզ մոտ շատ է կաղում: Հասարակ բան ասեմ. մեր երկրի բնակչության մեկ երրորդը ճնշման խնդիր ունի, որի պատճառները կարող են տարբեր լինել՝ սթրես, սխալ սննդակարգ, քիչ շարժվել և այլն և այլն: Բացի այդ, բուժում ստանալուց հետո հիվանդը չի շարունակում իրեն հետևել: Ընդ որում, մեղավորը ոչ միայն հիվանդն է, այլ նաև պետությունը, որը պետք է ստեղծի մի մեխանիզմ, որպեսզի հիվանդը հնարավորություն ունենա և ի վիճակի լինի միշտ հետազոտվել:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնել:

-Առաջինը՝ առողջություն: Մարդ արարածը պետք է հավատ ունենա, լավատես լինի: Միայն լավատեսության և հավատի դեպքում բոլորս էլ կհասնենք լավագույնին և կատարելությանը:

Կատարելության հասնելու համար չպետք է վախենալ դիմել առավելագույնին

Գաղտնիք չէ, որ պլաստիկ վիրաբուժությունը բժշկության մեծ պահանջարկ վայելող ոլորտներից է: Մարմնի և դեմքի բնածին, ձեռքբերովի ցանկացած թերություն և արատ ենթակա է շտկման, եթե խոսքը վերաբերում է պլաստիկային: Ելնելով ազգային դիմագծերից և գենետիկ առանձնահատկություններից` կան մի շարք պլաստիկ վիրաբուժական ծառայություններ, որոնք առավել տարածված են հենց հայերի շրջանում:

Էսթետիկ բժշկության շնորհիվ բնության թերացումը կամ գեների դրսևորումներն այևս «ճակատագիր» չեն։ Գիտության հնարավորություններից օգտվելով՝ այսօր իրենց «ճակատագիրը» շատերն են շտկում։

Պլաստիկ վիրաբուժությունն օգնում է մարդուն գեղեցկանալ և ձերբազատվել հոգեբանական բարդույթ առաջացնող արտաքին թերություններից:

Պլաստիկ վիրաբուժությունը Հայաստանում բավականին բարձր մակարդակ ունի և շատ ակտիվ զարգանում է:  Հայ մասնագետների արվեստի զգացողությունը նկատում են նաև դրսում, և դա նպաստում է էսթետիկ բժշկական տուրիզմի զարգացմանը մեր երկրում։

 Մեր զրուցակիցն է <<Հերացի>> թիվ 1 կլինիկական հիվանդանոցի պլաստիկ ռեկոնստրուկտիվ վիրաբուժության և միկրովիրաբուժության բաժանմունքի պլաստիկ վիրաբույժ, միկրովիրաբույժ ԳՈՌ ԱՄԻՐԲԵԿՅԱՆԸ:

-Պարո՛ն Ամիրբեկյան, ինչպե՞ս ընտրեցիք Ձեր մասնագիտությունը:

-Դեռ մանուկ հասակում մարդկանց օգնելու ցանկություն առաջացավ ինձ մոտ` իրենց առողջական խնդիրների լուծման գործում, և հենց այդ իսկ պատճառով էլ ընտրեցի բժշկի մասնագիտությունը, իսկ պլաստիկ վիրաբույժի, միկրովիրաբույժի մասնագիտությունն ընտրեցի արդեն ուսանողական տարիներին, երբ ավելի հոգեհարազատ դարձավ մարդկանց էսթետիկական աջակցություն ցուցաբերելու բնագավառը: 

-Ըստ  Ձեզ,  նորաձևությունից ելնելո՞վ են մարդիկ ավելի շատ ձգտում էսթետիկ փոփոխությունների:

-Եթե տարիներ առաջ մարդիկ պլաստիկ վիրաբույժին դիմելը գաղտնի էին պահում, ապա մեր օրերում արդեն շատ հանգիստ դիմում են նրա օգնությանը, և, բնական է, ավելացել է դիմողների թիվը: Ժամանակին հիմնականում կանայք էին դիմում, իսկ այսօր՝ արդեն նաև տղամարդիկ: Հայաստանում ավելի շատ դիմում են քթի դեֆորմացիայի շտկման, ինչպես նաև կրծքի չափերի փոփոխության համար: Մեր օրերում քթի շնչառական խանգարումների, հիմնականում ալերգիկ հիպերտոֆիկ ախտանիշի դեպքում լազերային եղանակով խեցիները հանվում են: Ընդ որում, միջամտությունը կատարվում է ոչ թե ընդհանուր, այլ տեղային անզգայացմամբ,  և այն տևում է մոտ 20-30 րոպե: Հիվանդը հենց վիրահատության ընթացքում արդեն սկսում է ավելի լավ շնչել:

-Իսկ հետագայում հետվիրահատական բարդություններ լինո՞ւմ են:

-Հետվիրահատական բարդություններ շատ քիչ են լինում այս դեպքում, քանի որ չի լինում արնահոսություն: Հետվիրահատական շրջանում պացինտները ստանում են դեղորայքային բուժում՝ կաթիլների տեսքով: Լազերային միջամտությունը կարելի է կիրառել նույնիսկ միջնապատի փոքր թեքվածությունների դեպքում, իսկ մեծ թեքվածությունների դեպքում արդեն պետք է դիմել վիրաբուժական միջամտության: Երբեմն դիմում են տարիքային փոփոխությամբ պայմանավորված կոպերի կախվածության դեպքում՝ դեմքի ձգման համար կամ էլ՝ հղիությունից հետո որովայնի առաջնային պատի կախվածության ժամանակ: Բավականին շատ են դիմում նաև բազուկների, ազդրերի պլաստիկայի խնդրով: Մարդկանց մոտ քաշի կորստից հետո բազուկերի միջին մակերեսի մաշկի կախվածություն է առաջանում, և այդ դեպքում կատարվում են լիֆտինգներ: Մինչ այդ նախօրոք պացիենտի հետ քննարկվում է, թե նա ինչ արդյունք է ակնկալում, և մենք պատկերացնում ենք մեր հետագա քայլերի ընթացքը: Պետք է միշտ գիտակցել, որ լիպոսակցիայի միջոցով չեն կարող նիհարել, լիպոսակցիան հիմնականում մարմնի կոնտուրային պլաստիկա է, այսինքն` ինչ-որ հատվածի դեֆեկտը շտկման դեպքում է հնարավոր մարմինն ավելի գեղեցիկ դարձնելը:

-Բժիշկ, տեղյակ ենք, որ գոյություն ունի պլաստիկ վիրաբույժների ասոցիացիա,  համագործակցո՞ւմ եք այդ կազմակերպության հետ:

-Այո, սերտ համագործակցում ենք ասոցիացիայի հետ, ինչպես նաև արտերկրներում մասնակցում վերապատրաստումների, կոնֆերանսների: Եթե բժիշկը չմասնակցի կոնֆերանսների, չվերցնի դրսի փորձը, կլճանա, տեղում կդոփի, իսկ բժշկությունը, բոլորս էլ գիտենք, շատ արագ է զարգանում,  ու մենք պետք է նրան համընթաց քայլենք: Օրեցօր նոր տեխնոլոգիաներ են զարգանում, նոր սարքավորումներ են արտադրվում, բայց մեր երկիրը, ցավոք, դրանք ձեռք բերելու ֆինանսական հնարավորություններ չունի: Իսկ ընդհանրապես մեր երկրում բժշկությունը մատչելի է, և մեզ դիմում են Ռուսաստանի Դաշնությունից ինչպես մեր հայրենակիցները, այնպես էլ ռուսները: Ունենք պացիենտներ Գերմանիայից, Հոլանդիայից, այլ երկրներից: Մեզ դիմում են նաև մեզ մոտ նախկինում վիրահատված պացիենտների ծանոթները, բարեկամները:

-Ի՞նչ կասեք այն պնդման մասին, որ տեխնիկան օգնում է լավ բժշկին:

-Տեխնիկան օգնում է բժշկին, բայց, օրինակ, ռենոպլաստիկայում` քթի վիրահատության դեպքում թե՛ մեզ մոտ, թե՛ արտերկրներում օգտագործվում են նույն գործիքները: Իսկ լազերային վիրաբուժության և լազերային  լիպոսակցիայի համար նախատեսված տեխնիկան այսօր բավականին թանկ է, և, քանի որ Հայաստանում շուկան համեմատաբար փոքր է, այդ որակի տեխնիկան ձեռք բերելու դեպքում ծախսերը փոխհատուցելու համար բավականին երկար ժամանակ է պահանջվելու: Մինչև դա կատարվում է,  արդեն տեխնիկան շատ հնացած է լինում, և առաջանում է նորը ձեռք բերելու անհրաժեշտություն:

-Ձեր կլինիկա շա՞տ դիմողներ կան:

-Չնայած այսօր մեր երկրում բավականին շատացել են պլաստիկ վիրաբույժները, սակայն մեր կլինիկա դիմողները շատ են, ինչը պայմանավորված է թե՛ մեր որակյալ աշխատանքով, թե՛ մեզ մոտ գործող զեղչային ճկուն համակարգով:

-Իսկ լինո՞ւմ են դեպքեր, երբ հրաժարվում եք վիրահատությունից՝ զգալով, որ դրա կարիքը չկա, բայց պացիենտը ստիպում է գնալ այդ քայլին:

-Այո, լինում են դեպքեր, երբ կունսուլտացիայի ժամանակ հասկանում ենք, որ վիրահատությունից հետո կարող են հետագա խնդիրներ առաջանալ և զգուշացնում ենք այդ մասին: Կան նույնիսկ մարդիկ, ովքեր վիրահատության գերազանց արդյունքից հետո էլ, միևնույն է,  դժգոհ են ինչ-որ բանից: Իհարկե, նման խնդրին ճիշտ լուծում տալու համար կիրառում ենք համակարգչային մոդելավորման մեթոդը: Այսինքն, նախքան վիրահատությունը այցելուին  տարբեր դիրքերից նկարում ենք և ծրագրի միջոցով նրան ցույց տալիս այն արդյունքը, որը գործնականում  կարող ենք ստանալ: Եթե զգում ենք, որ, այսպես ասած, բարդ մարդիկ են, գերադասում ենք  չվիրահատել նրանց, որ հետագայում խնդիրներ չունենանք: Հրաժարման պատճառը պացիենտի պահանջների և բժիշկների առաջարկների անհամապատասխանությունն է:

-Պարո՛ն Ամիրբեկյան, ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնել` որպես վերջաբան:

- Սիրեք ձեզ: Դուք եք որպես նկարիչ նկարում ձեր ճակատագիրը: Ինչպես ասում են, գեղեցկությունը զոհեր է պահանջում: Երբեք չպետք է վախենալ կատարելության հասնելու համար դիմել առավելագույնին: 

Մասնագիտություն` մանկական և մեծահասակների սրտաբան - առիթմոլոգ

Ամեն մարդ իր ճանապարհն է գնում, ամեն մարդ իր վերջնական կանգառին է հասնելու

Կինեզոթերապիա բառը հին հունարենից թարգմանաբար նշանակում է բուժում շարժմամբ, «kinesis»՝ շարժում, «therapia»՝ բուժում: Մեր մկաններն աշխատում են գիտակցության շնորհիվ և իրենց ազդեցությունն են ունենում ամբողջ օրգանիզմի վրա: Բայց որպեսզի դրանք աշխատեն, բավարար չէ միայն մկանաթելերի, ջլերի, կապանների կծկումը: Այդ գործընթացում իրենց մասնակցությունն ունեն նաև նյարդային, սիրտ-անոթային, շնչառական, աղեստամոքսային համակարգերը: Մկանային կծկման ժամանակ արտադրվում են մորֆիանման միացություններ՝ էնդորֆիններ, որոնք օժտված են ցավազրկող հատկությամբ: Դա է պատճառը, որ կինեզոթերապիայից հետո ցավային զգացումները հիվանդների մոտ լիովին կամ մասնակի անհետանում են: Ազդելով  մկանային համակարգի վրա՝ խթանվում է օրգանիզմի ինքնակարգավորման գործընթացը, քանի որ մարդկային օրգանիզմը միասնական ինքնակարգավորվող համակարգ է:

Կինեզոթերապիայի կենտրոններում որպես օրգանիզմի վրա ազդող գործոն օգտագործում են ուժային մարզման ձևերն ու մեթոդները:

Կինեզոթերապիայի և մի շարք այլ հարցերի մասին զրուցեցինք «Աքսիոմեդ» վնասվածքաբանական վերականգնողական բժշկական կենտրոնի տնօրեն, օրթոպեդ, վնասվածքաբան ՀԱԿՈԲ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ հետ:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կինեզոթերապիան:

-Դեռ կոմունիստական ժամանակաշրջանում կինեզոթերապիան մեզ առավել ծանոթ էր բուժական մարմնամարզություն անվանումով, բայց իրականում կինեզոթերապիան շատ ավելի լայն ընդգրկում ունի և իր մեջ ներառում է ոչ միայն կոնկրետ բուժական մարմնամարզություն,  այլև մեխանոթերապիա, տրակցիոն բուժում և շատ այլ մեթոդներ: Կինեզոթերապիա կիրառվում է թե՛ ֆիզիկական, թե՛ հոգեբանական խնդիրների ժամանակ: Խոսքը ոչ միայն ողնաշարային կամ խոշոր հոդային, այլև ցանկացած նևրոլոգիական խնդիրների մասին է: Իսկ հակացուցումները խիստ սահմանափակ են. ասենք, հենաշարժիչ համակարգի ուռուցքային ախտահարումները, ծանր սիրտ-անոթային և սիրտ-թոքային անբավարարությունները։ Ընդհանրապես բացարձակ հակացուցումներ կինեզոթերապիան չունի:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, իսկ Ձեր աշխատակիցներին ընտրելիս ի՞նչ սկզբունքներով եք առաջնորդվել և առաջնորդվում:

-Առաջնորդվել ենք և շարունակում ենք առաջնորդվել պրոֆեսիոնալիզմի սկզբունքով ու մարդկային հատկանիշներով: Կադրերի հավաքագրումը բավականին երկար տևեց մեզ մոտ, քանի որ ես միշտ խուսափել եմ վերցնել առաջին պատահած մասնագետին: Նշեմ, որ մենք Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ամբիոն ենք համարվում, և մեզ մոտ այսօր աշխատում են ամբիոնի աշխատակիցներ, դասախոսներ, որոնք բոլորն էլ ունեն գիտական կոչումներ, այսինքն՝ բոլորը կրթված մասնագետներ են, պատահական աշխատակիցներ չեն ընտրված: Պետք է նշեմ նաև, որ մեզ մոտ վերապատրաստում և ուսուցում են անցնում համալսարանի ուսանողներ:

-Հասցնո՞ւմ են արդյոք  Ձեր աշխատակիցներն իրենց աշխատանքին զուգահեռ մասնակցել վերապատրաստումների:

-Իհարկե համատեղում ենք։ Ընդ որում, վերջին 3-4 տարիներին մենք ենք կազմակերպում վերապատրաստման դասընթացներ արտերկրից ժամանած մասնագետների օգնությամբ, որոնք մեզ մոտ թրեյնինգներ են անցկացնում ոչ միայն մեր աշխատակիցների, այլև մեր քաղաքի մասնագետների հետ:

-Բժի՛շկ, մի փոքր խոսեք այն մասին, թե Ձեր կլինիկայում նիհարելու ինչ ծրագիր է իրականացվում:

-Արդեն մի քանի տարի է, ինչ մեր կլինիկայում կիրառվում է նյութափոխանակության կարգավորման մեթոդ, որն անվանում են մարմնի բաղադրիչների ախտորոշում: Մեզ դիմած պացիենտն անցնում է հատուկ հետազոտություն, որի ժամանակ ախտորոշվում են մարմնի բաղադրիչները, ճարպերը, մկանային, ակտիվ բջջային զանգվածը, հեղուկներն ըստ ֆրակցիաների, պացիենտի մետաբոլիկ տարիքը, հանգիստ վիճակում կալորիաների ծախսը, որից հետո ստուգվում է պացիենտի էնդոկրին վիճակը: Այդ ամենի արդյունքում պացիենտին նշանակվում է անհատական հինգանգամյա սննդակարգ: Արդյունքները բավականին լավ են, և պետք է հավելեմ նաև, որ այս ծրագիրը համարվում է ոչ թե նիհարելու, այլ նյութափոխանակության կարգավորման ծրագիր, որի ընթացքում քաշի կարգավորումը կատարվում է երկրորդային ճանապարհով: Առաջնայինը նյութափոխանակության կարգավորումն է, և այս ծրագիրը նաև անորեքսիայով տառապողների համար է:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, մասնագիտական ի՞նչ ճանապարհ եք անցել մինչև կլինիկան հիմնադրելը:

-Դեռ ուսանողական տարիներից սկսել եմ աշխատել այժմյան Միքայելյանի անվան ինստիտուտի ընդունարանում՝ որպես ֆելդշեր, ինչն էլ ինձ վիրաբուժության մեջ բավականին մեծ փորձ է տվել: Այդ տարիներին լայն կիրառություն ուներ Միքայելյանի ինստիտուտի միկրովիրաբուժության ճյուղը: Պատերազմական ժամանակաշրջան էր, հիվանդերի հսկայական հոսք կար, և բավականին շատ վիրահատություններ էին կատարվում: Այնուհետև տեղափոխվել եմ ներկայիս «Իզմիրլյան» կենտրոն, որն այդ ժամանակ կոչվում էր Նազարովի անվան պրակտոլոգիայի ինստիտուտ, որտեղ էլ իմ մասնակցությունն եմ ունեցել օրթոպեդիայի և վնասվածքաբանության բաժանմունքի հիմադրման գործում։ Այնուհետև տեղափոխվել եմ 8-րդ հիվանդանոց, սկզբնական շրջանում աշխատել որպես բժիշկ, հետո՝ բաժնի վարիչ: Կլինիկայի բացվելուց հետո հրաժարվեցի այդ պաշտոնից, բայց հիմա էլ շարունակում եմ կատարել վիրահատական միջամտություններ:

-Ուսանողության հետ շփվելով՝ ի՞նչ պատկերացում եք կազմում մեր առողջապահության ոլորտի ապագայի մասին:

-Կան լավ, ձգտում ունեցող, բավականին նպատակալսաց, խելացի, աշխատասեր ուսանողներ, որոնք ամեն ինչ անում են լավ մասնագետ դառնալու համար, և դա չի կարելի չտեսնել, հաշվի չառնել։ Սակայն նրանց կողքին կան նաև գործնականում ոչնչով չհետաքրքրվող, ոչնչով չզբաղվող ուսանողներ: Այնպես որ՝ պետք չէ ընդհանրացնել. ամեն մարդ իր ճանապարհն է գնում, ամեն մարդ իր վերջնական կանգառին է հասնելու:

-Շփվելով բազմաթիվ պացիենետների հետ՝ ի՞նչ կարծիք եք կազմել մեր հասարակության՝ բժշկի դիմելու կուլտուրայի մասին:

-Այդ առումով այս օրերին դրական տեղաշարժ կա. կան պացիենտներ, որոնք ոչ թե վերջին պահին, այլ զուտ պրոֆիլատիկ նպատակներով են դիմում մեզ, որպեսզի հետագայում իրենց մոտ չառաջանան առողջական խնդիրներ: Ասեմ ավելին. կան երիտասարդ կին պացիենտներ, որոնք նախապես են դիմում՝ առաջիկայում պլանավորելով հղիանալ, մայր դառնալ։ Իհարկե, լինում են դեպքեր, երբ հիվանդները դիմում են միայն այն ժամանակ, երբ արդեն անհնար է լավ արդյունքների հասնել ապաքինման հարցում, երբ արդեն պահանջվում է շատ երկարատև ու դժվարին աշխատանք: Ես միշտ շեշտել եմ այն միտքը, որ մեր հենաշարժիչ համակարգը մեր ամենաշնորհակալ օրգան համակարգն է, և ցանկացած այլ օրգան համակարգերի բուժման դեպքում (սիրտ-անոթային, միզասեռական և այլն) շատ հնարավոր է, որ կրկին առաջանան անլուծելի խնդիրներ, իսկ հենաշարժիչ համակարգը միշտ համարժեք պատասխան է տալիս ձեր տարած աշխատանքի դիմաց։  

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանաք մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ մարդիկ ավելի առողջ լինեն, որ քիչ ծուլանան, քանի որ շատ շարժվելը մեր հենաշարժական համակարգին, ընդհանրապես մեր օրգանիզմին խիստ անհրաժեշտ է։ 

Բժիշկն այսօր գնահատվում է ըստ իր ունակությունների, այլ ոչ թե հասարակության մեջ գրաված դիրքով

Բժշկությունը սերվում է գիտությունից ու արվեստից, իսկ դրանք լրացվում են հերոսության քողով: Բժշկի կոչումը կյանքից սովորելու և անընդհատ կատարելագործվելու կամքն է: Այսօր բժիշկը ոչ միայն որակավորված մասնագետ է, այլ նաև պայքարող ճակատային զինվոր`   հանուն առողջության, երկարակեցության, ստեղծագործական կյանքի, հանուն խաղաղության: Մեր հյուրը սրտաբան, <<Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնի թերապիայի բաժանունքի փոխտնօրեն ՀԱՍՄԻԿ ՍԱԻՅԱՆՆ է, ում հետ զրուցեցինք ոլորտի գերակա խնդիրների և մի շարք այլ հարցերի շուրջ:

-Տիկին Սաիյան, ի՞նչ մասնագիտական ճանապարհ եք անցել մինչ օրս:

-1994թ. ավարտել եմ Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտը, որից հետո <<Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնի սրտաբանական բաժանմունքում անցել կլինիկական օրդինատուրա, այնուհետև աշխատել նույն բաժանմունքում։ Երկու տարի հետո ինձ առաջարկվեց ընդունարանի վարիչի պաշտոնը, որը փորձել եմ համատեղել իմ կլինիկական գործունեության հետ:  2007 թվականից աշխատել եմ թերապիայի գծով փոխտնօրեն, բայց երբեք չեմ դադարեցրել իմ կլինիկական գործունեությունը, շարունակել եմ ընդունել և բուժել իմ հիվանդներին: Այս երկու գործերը, կարծես, մեկը մյուսին լրացնում են։

-Ձեր բաժանմունք հիմնականում ո՞ր հիվանդներն են դիմում։

-Հիվանդների ընդունում եմ սիրտ-թոքային բաժանմունքում, որտեղ հիմնականում հոսպիտալացվում են սրտաբանական և թոքաբանական խնդիրներով տառապող անձինք: Ընդհանրապես օրգանիզմի օրգանները փոխհամակցված են, փոխկապակցված, և դժվար է ասել, թե որ բաժանմունքն ինչ հիվանդների է ընդունում։ Իհարկե, որոշակի ուղղվածություն կա, բայց միևնույն է, եթե մի օրգանը  հիվանդ է, ապա այն որևէ ձևով ազդում է այլ օրգան համակարգերի վրա, իսկ սիրտն ու թոքն իրար ավելի արագ են լրացնում թե՛ հիվանդելիության, թե՛ հիվանդացության տեսակետից:

-Հասցնո՞ւմ եք համատեղել աշխատանքը վերապատրաստումների հետ:

- Շատ հաճախ չէ, բայց հատկապես վերջին շրջանում տարեկան երկու անգամ կարծես ինքս ինձ պարտադրում եմ ժամանակ հատկացնել վերապատրաստումներին, քանի որ դրանք այսօր շատ կարևոր նախապայմաններ են մեզ համար։ Բժիշկը պարզապես ի վիճակի չէ ամեն մի նորություն կարդալ, ընկալել, իսկ առանց դրանք իմանալու անհնար է առաջ շարժվել հոսքին համընթաց:

-Սիրտ-անոթային ոլորտում  ավելի շատ ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացել:

-Երևի թե սրտի իշեմիկ հիվանդությունը. լինում են դեպքեր, որ 20 տարեկան երիտասարդներն են ինֆարկտով հոսպիտալացվում մեզ մոտ։ Նախկինում, համենայնդեպս, մեր ուսանողական տարիներին այդպիսի դեպքերի չէինք հանդիպում: Երևի այդ տարիներին ախտորոշումն էր դժվար, և այդ հիվանդությանն այլ անվանում էին տալիս։ Իշեմիկ հիվանդության տանող ռիսկային գործոններ են համարվում սնունդը, մեր էկոլոգիան, սթրեսները...

-Իշեմիկ հիվանդության դեպքում ո՞ր տարիքն է ավելի խոցելի համարվում:

-Խոցելի տարիքը 35-55 տարեկանն է, բայց այսօր բժշկությունն այնքան է զարգացել, ինֆարկտն այնպես են բուժում, որ հետագայում, այսպես ասած, տեղն էլ չի երևում, իսկ ստենդավորման պայմաններում դա փրկություն է համարվում։ Դա էլ իր հերթին կրճատում է անաշխատունակությունը, հիվանդները ապաքինվում են ամբողջությամբ:

- Արդյոք հնարավո՞ր է մեր երկրում սիրտ-անոթային բոլոր հիվանդությունների բուժումն իրականացնել, թե ամեն դեպքում արտերկիր մեկնելու կարիքը զգացվում է:

 -Պետք է նշեմ, որ սիրտ-անոթային հիվանդությունների բուժման արդյունավետության առումով Հայաստանը չի զիջում եվրոպական երկրներին, ԱՄՆ-ին։ Դա այն բնագավառն է, որտեղ մենք համարյա թե նրանց հավասար քայլում ենք: Շատ ցանկալի կլիներ, որ մյուս հիվանդությունների դեպքում էլ այդպիսի զարգացում ապրեր մեր երկիրը։ 

- Բժշկուհի՛,  տեսնելով  այսօրվա ուսանողներին՝ ի՞նչ կարծիք եք կազմում մեր առողջապահական համակարգի ապագայի մասին։

-Ցանկանան թե ոչ, այսօրվա պայմաններում նրանք դառնալու են լավ բժիշկներ, քանի որ մրցակցությունը շատ ուժեղ է, և բոլորն էլ ստիպված են լինելու հաշվի առնել դա։ Բժիշկն այսօր գնահատվում է ըստ իր ունակությունների, այլ ոչ թե հասարակության մեջ գրաված դիրքով։ Հիվանդն է իր բժշկին ընտրում, ու եթե վերջինս չլինի պատասխանատու, ժամանակակից պահանջներին համապատասխան, պացիենտը շատ շուտ դա կզգա և կընտրի մեկ ուրիշին։ 

- Եվ վերջում ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը կարողանա գնահատել այն, ինչ ունի: Երբեմն լինում են դեպքեր, երբ հիվանդները մեզ դիմում են արդեն ծայրահեղ ծանր վիճակում: Կցանկանամ, որ նրանք երբեք չդիմեն ինքնաբուժության, գնահատեն և փայփայեն իրենց ունեցածը: Դրա համար պետք է միշտ կապ հաստատեն բժիշկների հետ, և մենք՝ բժիշկներս,  կտանք շատ լավ խորհուրդներ: Եղե՛ք առողջ, սիրե՛ք և գնահատե՛ք ձեզ։