Ցանկանում եմ` մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես

Հայաստանում այսօր վնասվածքաբանությունը, մասնագետների խոսքերով, բարձր դիրքերում է, նկատելիորեն արագ է զարգանում` թե՛ մասնագիտական, թե՛ պատրաստվածության տեսանկյունից: Այդ ակտիվությունն օրեցօր ավելանում է, բայց ինչպես բժշկության ցանկացած ճյուղ, այնպես էլ վնասվածքաբանությունը, անընդհատ թարմացվելու և կատարելագործվելու կարիք ունի, այսինքն՝ չի կարելի ոչինչ չանելով`  սպասել ինչ-որ նորությունների, պետք է մշտապես աշխատել նորանոր բարձունքների հասնելու համար:

Մեր զրուցակիցն է օրթոպեդ-վնասվածքաբան, «Կոկսա» կլինիկայի ղեկավար Հրաչյա Հարությունյանը։ Երկար տարիների դժվարին աշխատանքային գործունեությամբ, հարուստ կենսագրությամբ նա մեծապես նպաստել է Հայաստանի առողջապահական համակարգի կայացմանն ու զարգացմանը։ Մեր զրուցակցի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ կատարած մեծածավալ աշխատանքը` իր առջև դրված նպատակի իրականացում:

-Պարոն Հարությունյան, կպատմե՞ք էնդոպրոթեզավորման նորագույն մեթոդների և վերականգնողական շրջանի առանձնահատկությունների մասին։                                          

-Ասեմ, որ  էնդոպրոթեզավորման մեթոդիկան երբեք տեղում դոփել չի կարող, միշտ կան պրոթեզների նոր տարբերակներ` ավելի քիչ հետվիրահատական բարդություններով: Մեր կենտրոնում 1 տարուց ավելի է, ինչ առաջարկում ենք  զույգ հոդերի միաժամանակ էնդոպրոթեզավորում, որը բավականին լուրջ և մեծ առաջընթաց է մեր երկրի առողջապահական համակարգում։ Այժմ իրականացնում ենք կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորում,  տիրապետում ենք դիմային կտրվածքով, առանց մկանների հատման, կարճ ոտիկի տեղադրմանը, որից հետո շատ արագ է ընթանում հետվիրահատական վերականգնողական փուլը, և արդյունքները շատ ավելի գոհացուցիչ են, քան ստանդարտ իրականացվող վիրահատությունները։ Այն ցուցված է մի շարք հիվանդությունների դեպքում: Դրանցից են հոդերի դեգեներատիվ դիստրոֆիկ փոփոխությունները, օստեոարթրոզները, ազդրոսկրի գլխիկի ասեպտիկ նևրոզը, ազդրոսկրի վզիկի կոտրվածքը, կեղծ հոդերը, որոնք առաջացել են կոտրվածքների չսերտաճման հետևանքով և այլն: Կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորումը, լինելով մի շարք ախտաբանությունների բուժման առավել արդյունավետ եղանակ, թույլ է տալիս շատ արագ վերականգնել փոփոխված հոդի աշխատանքը և բարելավել հիվանդի կյանքի որակը:

 Այս կամ այն էնդոպրոթեզ տեղադրելու եղանակներին առնչվող հակացուցումները պետք է որոշվեն հիվանդի ոսկրային հյուսվածքի վիճակը մանրակրկիտ ուսումնասիրելուց հետո:  Դժվարություններ առաջանում  են աուտոիմուն հիվանդությունների հետևանքով առաջացած կոքսարթրոզների ժամանակ: Էնդոպոթեզավորումից հետո առօրյա կենսակերպի մեջ սահմանափակումներ չեն լինում. ամենաշատը 6 ամիս հետո մարդիկ մոռանում են արհեստական հոդի մասին, վերադառնում է շարժումների ազատությունը, և կյանքի որակն է բարելավվում: Ժամանակակից էնդոպրոթեզների կիրառման առավելությունն այն է, որ հիվանդի մոտ վերականգնվում է շարժումների ողջ ծավալը, նախկին ցավերն այլևս չեն անհանգստացնում:  Ոսկրի որակական փոփոխությունները կապ ունեն հաճախ կիրառվող հորմոնալ պատրաստուկների հետ: Քացախափոսի շրջանի ձևախախտումների դեպքում առաջնային պրոթեզավորման ժամանակ կարող են օգտագործվել ռևիզիոն պրոթեզներ:

 -Ո՞ր դեպքում կարող է առաջանալ ծնկի հոդի դեֆորմացիա, որոնք են  ծնկացավի պատճառները։   

-Ծնկահոդի դեֆորմացիան առաջանում է մի քանի պատճառներից. օստեոարթրոզի մեջ մեծ նշանակություն ունի գենետիկ ֆակտորը, բայց իհարկե կան պատճառահետևանքներ, որոնք կարող են նպաստել ընթացքի արագացմանը, կարող են վատթարացնել պրոցեսը: Առաջինը կրած տրավմաններն են, և կան հիվանդություններ, որոնք կարող են թիրախային դառնալ հոդերի համար. դրանք ռևմատիկ  և ռևմատոմալ հիվանդություններն են, օստեոպորոզն է, հետմենոպաուզալ շրջանում՝ կանանց համար, օստեոպորոզի հարցը և տարած ինֆեկցիաները։ Քիչ նշանակություն չունի նաև ճարպակալումը, որը նպաստում արթրոզների ընթացքի վատթարացմանը, արագ զարգացմանը։

-Այսօր մեծ տարածում ունի արթրիտը։ Մի փոքր կխոսեք այս հիվանդության տեսակների և դրանց առաջացման պատճառահետևանքների մասին։

 - Հոդաբորբը կամ արթրիտը հոդերի բորբոքային հիվանդություն է, որը կարող է առաջանալ տեղային կամ ընդհանուր վարակների, նյութափոխանակության խանգարումների, վնասվածքների և այլ պատճառներով։ Մի շարք ծանր հիվանդությունների (ռևմատոիդ հիվանդություն, անշարժացնող սպոնդիլոարթրիտ և այլն) առաջացման պատճառը դեռևս լրիվ պարզ չէ, սակայն հաստատված է, որ նպաստող գործոններ են համարվում օրգանիզմի սառեցումը, ֆիզիկական գերլարվածությունը և այլև։ Ըստ դասակարգման` հիվանդությունները բաժանվում են երկու հիմնական խմբի՝ որպես ինքնուրույն հիվանդություն և որևէ հիվանդության ախտանշան։ Մեկ հոդի բորբոքումը կոչվում է մոնոարթրիտ, մի քանիսինը՝ պոլիարթրիտ։ Ըստ ընթացքի` հիվանդությունները լինում են՝ սուր, ենթասուր և քրոնիկական, չոր և էքսուդատիվ (շճային, թարախային, արյունային), ըստ ծագման՝ վարակիչ և սպեցիֆիկ, դիստրոֆիկ, վնասվածքային և այլ հիվանդությունների հետ կապված։ Արթրիտները լինում են արթրոզի ուղեկցող հիվանդություն, եթե արթրիտները առանց արթրոզի են, հոդախտ կամ հոդաբորբոքում չի լինում։ Արթրիտները կարող են լինել նաև ռևմատիկ հիվանդությունների դեպքում և  ինֆեկցիոն բնույթի, որոնք պատանեկան կամ յուվենիլ իդիոպաթիկ արթրիտ են` այսինքն, օրգանիզմը  սուր վիրուսներ է կրել, փչացած ատամ է ունեցել, թոքաբորբ կամ միզային ինֆեկցիա է  տարել, որն էլ առաջացրել է հոդի բորբոքում: Ախտանշաններն են հոդացավեր, հոդի այլաձևություն, ֆունկցիայի խանգարում, հոդի մաշկածածկույթների կարմրություն և ջերմաստիճանի բարձրացում։ Սուր հիվանդությունների ժամանակ ցավերը լինում են ուժեղ և մշտական, իսկ քրոնիկականի դեպքում՝ միայն հոդը շարժելիս։

- Ի՞նչ հիվանդություն է պոդագրան, արդյո՞ք այն ունի զարգացման հստակ տարիքային շեմ։

- Հոդատապը (պոդագրա) նյութափոխանակության հիվանդություն է, առաջացնում է բորբոքային պրոցես։ Հոդատապը արթրիտի տեսակ է, արտահայտվում է հոդերի ուժեղ ցավով, այտուցվածությամբ և կարմրությամբ՝ առավել հաճախ վերջույթների հատվածում: Հիմնական պատճառը օրգանիզմից միզաթթվի արտադրության և արտազատման խախտումն է, որը կապված է միզաթթու պարունակող սննդամթերքի չարաշահմամբ կամ էլ այդ նյութն օրգանիզմից հեռացնելու գործընթացի խանգարմամբ: Պոդագրան հստակ տարիքային շեմ չունի: Այն միզաթթվի փոխանակման խանգարումն է, որը բերում է հոդերի ախտահարման։ Պոդագրայի վերջնական ապաքինում ամբողջ աշխարհում դեռ չկա, այն միշտ կարգավորման կարիք ունի դեղամիջոցներով և ներարկումներով։

- Պատելոֆեմորալ ցավային համախտանիշ։ Կմանրամասնե՞ք։  

- Պատելոֆեմորալ ցավային սինդրոմը թարգմանաբար ծնկոսկր-ազդրային համակցության ցավային համախտանիշն է, ամենատարածված հիվանդություններից մեկը: Առաջին նախադրյալը ծնկոսկրի դրսային տեղակայումն է, երբ  ծնկոսկորը չի աշխատում  ազդրի փոսիկությունից, կոպիտ է, մի քիչ թեքված դեպի դուրս: Այն առաջացնում է ազդրի ծնկոսկրի ցավ, արթրոզ՝ մաշվածություն: Մյուսը ծալքի հաստացումն է. հոդաշապիկի ծալքն այնքան է հաստանում և կոպտանում, որ ընկնում է ծնկոսկրի և ազդրի արանքը` առաջացնելով ցավային սինդրոմ և ձայներ։ Պատելոֆեմորալ ցավային համախտանիշի պատճառներն են ծնկների հոդի չափից ավելի ծանրաբեռնումը (վազել, ցատկել, կծկել և աստիճաններով բարձրանալ), սխալ սպորտային տեխնիկա կամ սարքավորում ընտրելը, կոշիկի փոփոխությունը, կոշտ խաղային մակերեսները, ծնկան հոդի հարթեցման անատոմիական խնդիրները, ազդրի թույլ մկանները,  հաճախակի  կամ երկար ժամանակ մարզվելու հանկարծակի փոփոխությունը։ 

-Ի՞նչ  մեթոդ է  պլազմոթերապիան։

- Այն աշխարհում  մեծ տարածում գտած բուժմոտեցում է և ոչ միայն օրթոպեդիայում, այլ բժշկության տարբեր ոլորտներում՝ կոսմետոլոգիա, գինեկոլոգիա, ուռոլոգիա, վիրաբուժություն: Բուժմոտեցման ընթացքում բուժառուի արյունից թանձրացված պլազման ներարկվում է վնասված հյուսվածքների կամ հոդերի մեջ: Այս պլազման հարուստ է թրոմբոցիտներով, որոնք օգնում են խթանել հյուսվածքների վերականգնումը:

Թրոմբոցիտներում առկա աճի գործոնները արագացնում են բջջային վերականգնումը: Շատ քիչ  են կողմնակի ազդեցությունները, ինչը նվազեցնում է ալերգիկ ռեակցիաների և վարակների վտանգը, ավելի քիչ ցավոտ է և արագ է վերականգնվում: Կիրառվում է մկանային վնասվածքների դեպքում, ինչպես նաև նվազեցնում է ցավը և բորբոքումը արթրիտի և մենիսկների վնասվածքների դեպքում։ Ներարկումների շնորհիվ  տվյալ տարածքը սնուցվում է, և բորբոքային պրոցեսները թեթևանում են:  Այն բավականին  էֆֆեկտիվ մեթոդ է։

-Ի՞նչ է դաստակային թունելի համախտանիշը,  և ի՞նչ բուժում է իրականացվում։

-Դաստակային թունելի համախտանիշը կամ կարպալ թունելի սինդրոմը ամենահաճախ հանդիպող մոնոնևրոպաթիան է։ Դասվում է վերին վերջույթի կոմպրեսիոն մոնոնևրոպաթիաների շարքին:  Այն  ախտանիշների հանրագումար է, որն առաջանում է դաստակային խողովակում (թունելում) վերին վերջույթի նյարդերից մեկի՝ միջնակ նյարդի ճզմումից՝ կապված դաստակային թունելի չափսերի և դրա պարունակության անհամապատասխանության հետ։ Կարող է լինել միակողմանի՝ հիմնականում ախտահարելով գերակշռող (դոմինանտ) կողմի ձեռքը։ Սակայն ավելի հաճախ հանդիպում է երկկողմանի դաստակային թունելի համախտանիշ, հատկապես էնդոկրին և հոդային հիվանդությունների ֆոնին։ Հաճախ հիվանդները գանգատվում են դաստակի ցավերից, ձեռքի թուլությունից (ձեռքից առարկաները կարծես «վայր են ընկնում»), ափի շրջանի ու I-III մատների ծակծկոցներից ու թմրածությունից։ Տիպիկ գանգատը ձեռքում ցավի սաստկացումն է, ծակծկոցները և ծանրության զգացումը հատկապես գիշերային ժամերին, որոնք ստիպում են հիվանդին արթնանալ, ձեռքն իջեցնել, թափահարել ու մատներն ինտենսիվորեն ծալել-տարածել։ Աշխատանքի ժամանակ, հատկապես, եթե այն պահանջում է ճաճանչ-դաստակային հոդի կրկնվող շարժումներ, ախտանիշները սովորաբար սաստկանում են։ Ոչ հազվագյուտ դիտվում է ցավի ճառագայթում դեպի բազկի, ուսագոտու շրջան:  Որքան վաղ է կատարվում ախտորոշումը, այնքան ավելի է մեծանում ոչ վիրահատական (կոնսերվատիվ) եղանակով բուժվելու և լիարժեք ապաքինվելու հավանականությունը։ Եթե վաղ և միջին շրջաններում նշանակվում է կոնսերվատիվ բուժում, ապա ուշ շրջանում ձեռքի վիրաբույժը ստիպված է լինում առաջարկել վիրահատական բուժում։ Կոնսերվատիվ բուժման ընթացքում կատարվում են տեղային ներարկումներ և  քսուքների թերապիա:  Եթե ջլաբորբը խրոնիկ բնույթ է կրում` առաջացնելով բշտեր, կարող է անհրաժեշտ լինել ընդհուպ  վիրահատական բուժում,  որն իրենից ներկայացնում է դաստակային լայնաձիգ կապանի հատում բաց կամ էնդոսկոպիկ եղանակով:

-Բժիշկ, տեղյակ ենք, որ անցած տարի սեպտեմբերին մասնակցել եք Հնդկաստանում կայանալիք 22-րդ Master's Course-ին։ Ըստ Ձեզ` ի՞նչ  հնարավորություն այն տվեց  ոլորտի զարգացմանը։

- Այո, անցած տարի`, սեպտեմբերի 26-28-ը մասնակցեցինք  Հնդկաստանում կայացած Meril Academy-ում 22-րդ Master's Course-ին, որը կարևոր հնարավորություն է աշխարհի առաջատար վիրաբույժների հետ փորձի և նորարարությունների փոխանակման համար արթրոպլաստիկայի ոլորտում: Ի դեպ, ոչ միայն Հնդկաստանում, այլ նաև արտերկրի մի շարք երկներում մենք մասնակցում ենք տարբեր Master's Course-ի և աշխատում ենք մշտապես նորարարությունների զարկերակի վրա լինել: Այս տարի հունվարին վերադարձել ենք Իտալիայում կայանալիք մաստեր կուրսերից, դա մեզ համար պարտադիր բնույթ է կրում, որպեսզի լինենք առաջադեմ ոլորտում, քանի որ օրթոպեդիկ վիրաբուժությունը խիստ գործիքային վիրաբուժություն է համարվում: Եթե մենք համընթաց չքայլենք այդ նորարարություններին, հետագայում իհարկե դժվար կլինի կիրառության մեջ ներդնել այդ բուժմոտեցումները:

-Ի՞նչ տեխնոլոգիա է իրենից ներկայացնում LIPOGEMS®-ը։

-LIPOGEMS®-ը առաջադեմ տեխնոլոգիա է, որը մշակում և օգտագործում է մարմնի սեփական ճարպային հյուսվածքը՝ վնասված հատվածների ցավային սինդրոմները մեղմելու և բուժելու համար:

Այս նորարարական տեխնոլոգիան հնարավորություն է տալիս ճարպից ստանալ ցողունային բջիջներ: Կարճ ասած՝ այս շրջադարձային տեխնոլոգիայի շնորհիվ օրգանիզմը ինքն իրեն է բուժում:

Այս միջամտությունն իրականացվում է տեղային անզգայացմամբ: Սովորաբար այն  կիրառվում է խոշոր, ինչպես օրինակ՝ կոնքի կամ ծնկի, հոդերի բուժման համար։

LIPOGEMS® իտալական ընկերության հետ մեր համագործակցությունը 2007 թվականից է, համարվում է ներարկումային տեխնոլոգիաների գագաթնակետը, այսինքն` ամենալուրջ ներարկումային տեխնոլոգիաները սկսում են լիպոսակցիայի, այսինքն ճարպաբջջանքի ստացումից լիպոսակցիայի միջոցով,  և LIPOGEMS® ընկերության հավաքածուի օգնությամբ կատարվում է ճարպի «կոտրում» և զտում, որի օգնությամբ մենք ստանում ենք հատուկ մեխանիզմ, որի մեջ ցողունային բջիջների կլետկաները կարող են հասնել տարբեր թվերի` ընդհուպ  5 միլիոնի։ Այն ներարկվում են հոդերի մեջ, եթե  հիվանդության  զարգաման վաղ  դեպքերում է կատարվում բուժօգնությունը, կարող ենք գրանցել նաև ամբողջական առողջացում, իսկ եթե արթրոզի դանդաղ ընթացք է, դրա էֆֆեկտիվությունը 5 տարի է: Այն համարվում է նորագույն մեթոդներից մեկը, իհարկե եթե կատարվում է գրագետ։

- Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն։ Իսկ եթե արդեն առկա է խնդիրը, հաղթահարեն  ապաքինման ելքով։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման և հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի համար։ Ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես:  Իսկ բժիշկներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ և հաստատուն կամք։ Մեր հասարակությանը կմաղթեմ, որ միշտ մեր ավանդական սեղանների շուրջ հնչող առողջության մաղթանքները իրականանան: Բայց այդ մաղթանքի տակ ամեն ոք իր լուման պետք է ունենա իր առողջության պահպանման համար` առողջ ապրելակերպ սահմանելով իր համար:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը