Կմաղթեմ, որ բոլոր կանայք մայրանան, վայելեն ծնող լինելու բերկրանքը

Վերարտադրողական առողջությունը մարդու առողջության կարեւորագույն բաղադրիչներից է: Անպտուղ ամուսնությունը կարեւոր հիմնախնդիր է սոցիալական ու բժշկական առումներով: Ժամանակակից բժշկությունն իր զինանոցում ունի անպտղության բուժման համար անհրաժեշտ բոլոր միջոցները: Սակայն, ցավոք, կան այնպիսիները, որոնք, չնայած հանդիսանում են մայրանալու եւ հայրանալու միակ միջոցը զույգերի մի մեծ խմբի համար, բայց հասու չեն շատերին իրենց թանկ լինելու պատճառով (օրինակ` արտամարմնային բեղմնավորումը): Նշենք, որ առաջին արտամարմնային բեղմավորումն իրականացվել է 1978 թվականին` Քեմբրիջի համալսարանի գիտնական-ֆիզիոլոգ Ռոբերտ Էդվարդսի կողմից, ում շնորհիվ հիմք է դրվել արտամարմնային բեղմնավորման տեխնոլոգիայի առաջացմանն ու կիրառմանը:

Անպտղությունը ռազմավարական նշանակություն ունի, այն ժողովրդագրական, վիճակագրական խնդիր է, որը հասարակության, մեր պետականության առջեւ է ծառացած: Ամբողջ աշխարհում պետական, հասարակական եւ մասնավոր ընկերություններն այս հարցին հատուկ ուշադրություն են դարձնում…

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի վերարտադրողական առողջության բաժանմունքի գինեկոլոգ-ռեպրոդուկտոլոգ ԱՆՆԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԸ: Կայացած կնոջ կերպարը որքան գրավիչ, այնքան էլ երբեմն վախեցնող է թվում, քանի որ հակասում է կարծրատիպային մտածողությանն ու արժեքներին: Սակայն 21-րդ դարի կինը կոտրեց այդ մոտեցումը` ապացուցելով, որ հնարավոր է լինել նվիրված կին, մայր, սիրել ընտանիքն ու երեխաներին, բայց ընտանիքից դուրս ունենալ նաեւ սեփական աշխարհը, ուր դրսեւորվում եւ նյութական են դառնում կնոջ մասնագիտական երազանքները: Մեր զրուցակիցն այդ կանանցից մեկն է` երիտասարդ հայուհի, ով, առաջնորդվելով մարդկանց աջակցելու մարդասիրական մղումներով, ընտրեց գինեկոլոգ-ռեպրոդուկտոլոգի բարդ ու պատասխանատու մասնագիտությունը:

 -Տիկին Խաչատրյան, այս օրերին Հայաստանում անպղության ի՞նչ ցուցանիշներ են գրանցված:

- Պետք է նշեմ, որ անպտղությունը Հայաստանում կազմում է բավականին մեծ տոկոս. յուրաքանչյուր հինգերորդ ընտանիքն ունի անպտղության խնդիր, այսինքն` Հայաստանում անպտղությունը կարող է շատ լուրջ դեմոգրաֆիկ խնդիր առաջացնել: Եթե ամուսնությունից մեկ տարի հետո կինը չի հղիանում, ամուսինները պետք է դիմեն բժշկի: Իսկ 35 տարեկանի շեմը հատած կանայք պետք է դիմեն բժշկի վեց ամիսը լրանալուց հետո: Ըստ առողջապահության նախարարության հաշվարկների, 2009 թվականից սկսած` անպտղության ցուցանիշը իջել է մոտ 2.5 տոկոսով: Ի դեպ, նշեմ, որ, ըստ եվրոպական ռեպրոդուկտոլոգների ասոցիացիայի կողմից կատարվող հետազոտությունների, Հայաստանն իր անպտղության դեմ բուժման ցուցանիշով բոլոր եվրոպական երկրների ցուցակում գրավել է երրորդ տեղը: Դա այդպես է, որովհետեւ Հայաստանում անպտղության դեմ բուժումն իրականացվում է բարձր մակարդակով: Այս տարի լրանում է արտամարմնային բեղմնավորման մեթոդի կիրառման 40-ամյակը, եւ այդ ոլորտը մեր երկրում շատ արագ տեմպերով զարգացում է ապրում, քանի որ նորարարություններ կան թե դեղորայքային, թե տեխնիկական, թե նոր բժշկական մոտեցումների ուղղություններով: Ըստ վիճակագրական տվյալների, Հայաստանում անպտղության տոկոսներն ավելի բարձր նիշ են կազմում Երեւանում, Արտաշատում, Գեղարքունիքի եւ Շիրակի մարզերում: Դա պայմանավորված է տղամարդկանց` արտագնա աշխատանքի մեկնելու հանգամանքով. նրանք, բացի ինֆեկցիաներից, բերում են սեռավարակներ, իր դերն է խաղում նաեւ մրսածությունը: Ու հենց այդ պատճառով անպտղության հարցում տղամարդիկ հիսուն տոկոսից ավելի են կազմում: Կա նաեւ տարիքային շեմ, եւ, օրինակ, 90-ականներին ծնված ամուսնական զույգերի մոտ ավելի բարձր են անպտղության ցուցանիշները:  

 -Բժշկուհի, ի՞նչ մասնագիտական ուղի եք անցել մինչ օրս:

-2004-2010թթ. սովորել եմ Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետում, 2010-2014թթ.՝ բժշկական համալսարանի կլինիկական օրդինատուրայի՝ մանկաբարձություն եւ գինեկոլոգիա մասնագիտությամբ: 2014-2015թթ. հետդիպլոմային կրթություն ստացել եմ սոնոգրաֆիա մասնագիտությամբ: Վերապատրաստումներ ստացել եմ 2015-ին՝ մասնակցելով ԵՊԲՀ-ի «Ուլտրաձայնային ախտորոշումը մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի մեջ», 2017-ին Մոսկվայում՝ ակադեմիկոս Վ.Ի. Կուլակովի անվան գիտահետազոտական կենտրոնի «Վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաները էմբրիոլոգների համար՝ գործնական կուրսով» թեմաներով դասընթացներին: Ես ընդհանրապես անչափ կարեւորում եմ  վերապատրաստումները եւ նոր մոտեցումներից ու սկզբունքներից տեղեկացված լինելու համար տարեկան մի քանի անգամ մասնակցում եմ միջազգային կոնֆերանսների:

Նշեմ, որ մանկաբարձություն եւ գինեկոլոգիայի օրդինատուրան 4 տարի անցել եմ «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում` Աշոտ Սիրունյանի գլխավորությամբ: Աշխատել եմ նրա հետ, այնուհետեւ հետդիպլոմային կրթությունս մեկ տարի ստացել եմ ուլտրաձայնային հետազոտության ոլորտում, իսկ նեղ մասնագիտացումս մեկ տարի ստացել եմ մեր ռեպրոկտոլոգիայի բաժանմունքի նախկին վարիչ Կարինե Կիրակոսյանի մոտ:

Ներկայումս «Ավանդական բժշկություն» բժշկական համալսարանում դասավանդում եմ, օտար լեզվով ներկայացնում ռեպրոդուկտոլոգիա մասնագիտության բոլոր առանձնահատկությունները:

-Դասավանդելիս, բնական է, շփվում եք երիտասարդ կադրերի հետ, ի՞նչ ապագա եք տեսնում մեր բժշկության մեջ:

-Կարծում եմ՝ այդ առումով դրական տեղաշարժ է նկատվում. կան երիտասարդներ, որոնք ձգտում են հմտանալ իրենց մասնագիտության մեջ, ու դրա վառ ապացույցը «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում ուսանող օրդինատորներն են, որոնք ջանքեր չեն խնայում եւ իրենց ղեկավարող բժշկի հսկողությամբ իրականացնում են միջամտություններ թե գինեկոլոգիայի, թե մանկաբարձության մեջ:

 -Բժշկուհի, Ձեր կարծիքով հայ կանայք ինչպե՞ս են վերաբերվում իրենց առողջությանը:

-Ցավոք սրտի, հայ կանայք չեն սիրում հետեւել իրենց: Իհարկե, հարգում եմ նրանց մեծ նվիրվածությունը ընտանիքին, բայց պետք է առաջինը իրենք իրենց սիրեն եւ չդիմեն բժշկի արդեն լուրջ առողջական խնդիրներ ունենալու դեպքում:  Հետագա բարդություններից խուսափելու համար կինը պարտադիր տարին մեկ անգամ պետք է անցնի կանխարգելիչ հետազոտություններ:

 -Ի՞նչ կասեք զույգերի անհամատեղելիության մասին:

-Մեր հասարակության կարծրատիպերից մեկն էլ այն է, որ շատերը անպտղության խնդիրը վերագրում են կանանց, մինչդեռ խնդիրը հավասարապես թե կանանցն է, թե տղամարդկանցը: Եվ տղամարդկանց, եւ կանանց մոտ խնդիրը հիմնականում 40 տոկոս է կազմում, իսկ մնացած 20 տոկոսի պատճառներն անհայտ են: Օրինակ, դեռ բժշկության կողմից չի բացահայտվել, թե ինչու զույգերի մոտ ամեն ինչ նորմալ է, բայց երեխա ունենալ չի ստացվում: Անպտղության պատճառներից մեկը պարանոցային անպտղությունն է, օվուլյացիայի օրերին, ինչպես գիտենք, տեղի է ունենում սերմի ներթափանցում արգանդի պարանոցից դեպի արգանդի խոռոչ եւ արգանդափող: Այդ դեպքում կնոջ լորձում համապատասխանաբար հակամարմիներ են սինթեզվում, որոնք սերմը «սպանում» են, եւ այն չի կարողանում հասնել ձվարաններ: Ներկայումս գործում է բուժման ներարգանդային սերմանավորման մեթոդը, երբ տղամարդու սերմը հատուկ մշակման, կատետրի միջոցով ներարկվում է արգանդի խոռոչ:

 -Բժշկուհի, իսկ առողջապահության նախարարության կողմից ֆինանսավորվո՞ւմ է այդ ծրագիրը:

-Այո, կան ծրագրեր: Պետությունը պետք է ավելի մեծ ուշադրություն դարձնի անպտղության խնդրին, քանի որ այն ոչ միայն բժշկական, այլ նաեւ դեմոգրաֆիկ խնդիր է: Նախկինում գործող «Արագիլ» ծրագիրը լավագույններից մեկն էր, որն այժմ, ցավոք, չի գործում: Այսօր մեծ հույս է ներշնչում  «Հայ մանուկ» ծրագիրը, որը ֆինանսական աջակցության կարիք ունի:  

 -Ի՞նչ նորագույն մեթոդներ են իրականացվում ձեր կենտրոնում:

-Նորագույն մեթոդը նախաիմպլանտացիոն գենետիկ հետազոտությունն է: Զույգերի մոտ հանդիպում են գենետիկորեն փոխանցվող մի շարք հիվանդություններ, ու, երբ արտամարմնային բեղմնավորման ընթացքում ստանում ենք սաղմը, դրա որոշակի մաս վերցվում եւ ուղարկվում է գենետիկ հետազոտության լաբարատորիա: Ու եթե տվյալ սաղմը չի ունենում գենետիկ խնդիր, այն արդեն տեղադրվում է արգանդի խոռոչում: Այդ գործընթացն  իրականացվում է մեր կենտրոնի վերապատրաստված մասնագետների կողմից, այն հուսադրող միջամտություն է համարվում տարիքավոր անպտուղ զույգերի, բազմաթիվ անհաջող էկոների արդյունքում եւ գենետիկ խնդիրներ ունեցող կանանց համար:

 -Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հայ զույգերին:

-Նախ կցանկանամ, որ հետեւեն իրենց առողջությանը ու նաեւ այն նորարարություններին, որոնք կատարվում են վերարտադրողական բժշկության մեջ… Պետք է նշեմ, որ հայ տղամարդիկ նույնպես ուշադիր չեն իրենց առողջության նկատմամբ, հաճախ առողջ ապրելակերպ չեն վարում, չեն հետեւում սննդին, ալկոլոհոլն ու ծխախոտն են չարաշահում, ժամանակին չեն դիմում բժշկին հետազոտություններ անցնելու համար: Կմաղթեմ, որ բոլոր կանայք մայրանան, վայելեն ծնող լինելու բերկրանքը: Կցանկանայի, որ  այն ընտանիքները, որտեղ դեռ չի լսվել մանկան ճիչ, ապրեն ծնող դառնալու բերկրանքով: