Վահանաձև գեղձի հիվանդություններ
Վահանաձև գեղձը գտնվում է պարանոցի առջևի հատվածում, ոչ մեծ օրգան է, կշիռը կազմում է ընդամենը 15-20 գրամ և ունի թիթեռի ձև: Այս գեղձի հիմնական ֆունկցիան մարդու կենսագործունեության տարբեր գործոնները՝ նյութափոխանակություն, աճ, սրտամկանի, ուղեղի երկամների, լյարդի, մաշկի ֆունկցիան վերահսկող հորմոններ արտադրելն է: Վահանաձև գեղձն արտադրում և արյան հոսքին է փոխանցում թիերոիդային հորմոններ, որոնք պատասխանատու են ֆիզիկական և հոգեկան վիճակի համար՝ թիրոքսին, տրիյոդթիրոնին և կալցիտոնին, որը պատասխանատու է օրգանիզմում կալցիումային փոխանակության համար: Թիրոքսինի և տրիյոդթիրոնինի սինթեզը տեղի է ունենում հիպոֆիզի վերահսկողությամբ, որն արտադրում է թիրեոտրոպային հորմոնը՝ «ТТГ»:
Հայտնի է, որ աշխարհի բնակչության մոտ 20-50 տոկոսի մոտ կան վահանաձև գեղձի ֆունկցիոնալ խանգարումներ: Տվյալ խանգարումներն ավելի շատ հանդիպում են 35-60 տարեկան կամ նոր ծննդաբերած կանանց մոտ:
Վահանագեղձի ֆունկցիոնալ խանգարումները բերում են հիպերթիերոզի կամ հիպոթիերոզի:
Հիպերթիերոզի ժամանակ գեղձը սկսում է ավելի շատ հորմոն արտադրել, քան օրգանիզմին անհրաժեշտ է, որի արդյունքում ի հայտ են գալիս հետևյալ ախտանիշները՝ զարկերակային ճնշման բարձրացում, սրտամկանի կծկումների հաճախականության արագացում, նյարդային լարվածություն, ախորժակի կտրուկ լավացում, քաշի կորուստ, մկանային հոգնածություն, մաշկի ու եղունգների թուլություն ու փխրունություն, դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, առատ քրտնարտադրություն, դող, աղիների հաճախ դատարկվելու ցանկություն, տեսողության խանգարում և այլն:
Հիպոթիերոզի ժամանակ արտադրվում են ոչ բավարար քանակությամբ հորմոններ, որոնք բերում են տվյալ ախտանիշների առաջացմանը՝ մշտական հոգնածություն, ախորժակի կորուստ և քաշի ավելացում, օրգանիզմում հեղուկի կուտակում, զարկերակային ճևնման բարձրացում, մաշկի չորություն ու սառնություն, փխրուն եղունգներ ու բարակ մազեր, դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, շարժումների և խոսքի դանդաղում, հոդացավեր, թուլություն, քնկոտություն, ցրտի հանդեպ անհանդուրժողականություն:
Վահանաձև ֆունկցիոնալ խանգարման ախտորոշման համար կատարվում են հետևյալ հետազոտությունները՝ արյան մեջ հորմոնների մակարդակի որոշում, ուլտրաձայնային հետազոտություն, դոպլերոգրաֆիկ հետազոտություն, կասկածելի հանգույցների դեպքում՝ էլաստոգրաֆիա կամ ասեղային պունկցիոն բիոպսիա, 40-տարեկանից բարձր մարդկանց մոտ՝ KT, MRT հետազոտություններ, սցինտիգրաֆիա:
Վահանաձև գեղձի հետազոտության համար ավելի հեշտ, անվտանգ, ինֆորմատիվ միջոց է ուլտրաձայնային հետազոտությունը, որի ժամանակ հայտնաբերվում է չափերի, տեղակայման, ձևի, եզրագծերի փոփոխությունների առկայությունը, գեղձի հյուսվածքային փոփոխությունները՝ դիֆուզ (խառը) փոփոխություններ, հանգույցների առկայությունը, դրանց նկարագիրը, անոթավորումը, բնույթը, միկրոմակրոկալցինատների առկայությունը:
Կարելի է կատարել վահանագեղձի ուլտրաձայնային հետազոտություն հղիության պլանավորման դեպքում, շաքարային ղիաբետի և ժառանգական ֆակտորի առկայության պայմաններում, հորմոնալ պրեպարատների ընդունումից հետո, 40 տարեկանից հետո, մազաթափության դեպքում, քաշի զգալի տեղաշարժերի դեպքում:
Վահանաձև գեղձը կարելի է հետազոտել տարին մեկ անգամ, ավելի շատ՝ 35-40 տարեկան հասակում և ավելի շատ՝ կանանց մոտ:
Սկանավորումը հնարավորություն է տալիս պրոբլեմները գտնել վաղ ստադիաներում, որը բերում է ավելի արդյունավետ բուժման: