Անպտղությունը դատավճիռ չէ

Յուրաքանչյուր կին ծնված օրվանից ի վեր իր մեջ կրում է մայրական բնազդը, որը տարիքի հետ հասունանում ու ուղեկցում է կնոջը ողջ կյանքում: Երեխայի ծնունդը կնոջ կյանքում  ամենամեծ երջանկությունն է: Թեև աշխարհի բոլոր կանայք ծնվում են մայրական բնազդով, բայց, ավա՜ղ, նրանցից շատերն ունակ չեն մայրանալու, այդ շնորհը նրանց բնությունից տրված չէ, և այստեղից էլ ծայր է առնում դաժան իրականությունը. Անպտղություն կոչվող խնդիրն է ծառանում երիտասարդ զույգի առջև՝ խորտակելով մայրանալու այլևս անկատար թվացող  երազանքներն ու կոտրում զավակի լույս աշխարհ գալով ընտանեկան երջանկության ու  մայրանալու կարոտով ու սպասումով ապրող հազարավոր սրտեր: 

Եվ ահա թե ինչու անպտղությունը ռազմավարական նշանակություն ունեցող խնդիր է, ժողովրդագրական, վիճակագրական խնդիր՝ ծառացած մեր պետության ու հասարակության առջև: Ամբողջ աշխարհում պետական, հասարակական և մասնավոր առողջապահական կառույցները, զանազան ընկերություններն այս խնդրին հատուկ ուշադրություն են հատկացնում: Հուրախություն մեզ՝ այսօր ժամանակակից բժշկությունն իր զինանոցում ունի անպտղության բուժման համար անհրաժեշտ բոլոր միջոցները:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է  Հայկական բժշկական ինստիտուտի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ամբիոնի դասախոս, ցիկլի ղեկավար, «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի մանկաբարձ-գինեկոլոգ Շաքե Խաչատրյանը:

Կայացած կնոջ կերպարը որքան գրավիչ, այնքան էլ երբեմն վախեցնող է թվում, քանի որ հակասում է մեզանում առկա կարծրատիպային մտածողությանն ու արժեքներին: Կարծում ենք, բժշկի մասնագիտությունը կյանքի ինչ-որ փուլում դադարում է ամենօրյա աշխատանք լինելուց և վերածվում է յուրօրինակ ու որոշակի ապրելակերպի, որ պահանջում է ինքնամոռաց նվիրում իր աշխատանքին: Բժշկուհին ընտրել է դժվարագույններից դժվարագույնը՝ բժշկի մասնագիտությունը, սակայն երբեք չի զղջացել՝ մշտապես առաջնորդվելով իր բնույթին հարիր սկզբունքով՝ այն է՝ իր և այլոց նկատմամբ պահանջկոտությամբ և խիստ կարևորելով բժշկության առաջընթացին համահունչ ամենօրյա նոր գիտելիքներ ուսանելը, տքնաջան աշխատանքով ձեռք բերված փորձառությունը բազմապատկելը։

-Բժշկուհի, ովքե՞ր կարող են Ձեզ դիմել, ովքե՞ր են Ձեր շահառուները:

-Քանի որ աշխատում եմ գինեկոլոգիական բաժանմունքում, վարում եմ հղիություններ, ծնունդներ, գինեկոլոգիական հիվանդություններով եմ զբաղվում, մասնակցում վիրահատությունների, ինձ կարող են դիմել նրանք, ովքեր բախվել են մանկաբարձական և ամենատարբեր գինեկոլոգիական խնդիրների: Ցավոք, հիմա շատ են այն դեպքերը, երբ դժվար է լինում հղիանալ, և երիտասարդ զույգերը տարբեր պատճառներով դիմում են մեզ՝ մասնագետներիս։

- Անպտղություն. այսօր, արդյոք, այն կարո՞ղ ենք համարել դատավճիռ:

- Ցավոք սրտի, պիտի փաստենք, որ այսօր անպտղությունը շատ մեծ տարածում ունի։ Սովորաբար ընդունված է բժշկության մեջ անպտղություն համարել այն դեպքերը, երբ զույգը կանոնավոր սեռական կյանքով ապրում է մեկ տարի ու ավելի, և հղիություն չի գրանցվում: Այսօր անպտղությունը երիտասարդացում է ապրել, ու թե՛ տղամարդկանց, թե՛ կանանց գործոնը գրեթե նույն նժարի վրա է դրված:

Ռեպրոդուկտիվ տարիքը սկսվում է այն ժամանակ, երբ ձվարանները սկսում են լիարժեք կատարել իրենց գործառույթը, և ավարտվում է այն ժամանակ, երբ ձվարանային ռեզերվը վերջանում է։ Պատճառները տարատեսակ են, առկա են ինչպես տղամարդկային, այնպես էլ կանանց գործոններ: Տղամարդկային գործոնն հիմնականում կապված է սպերմատազոիդների ակտիվության, կենսունակության, շարժունակության խնդրի հետ, խնդիր, որով  հիմնականում  զբաղվում են անդրոլոգները և գինեկոլոգների  հետ համատեղ իրականացնում ամբողջ հետազոտությունները: Իսկ կանանց անպտղության  պատճառները բավականին տարատեսակ են: Մեծ տարածում ունի արգանդափողերի անանցանելիությունը, որը, ցավոք, ավելի ուշ է հայտնաբերվում, քանզի հետազոտություններն իրականացվում են փուլ առ փուլ, և պետք է հասկանալ՝ կնոջ մոտ նորմալ ձվազատում լինու՞մ է, թե՞ ոչ, կա՞ն, արդյոք, հորմոնալ խանգարումներ կամ վարակներ, և ապա վերջում միայն կատարվում է արգանդափողերի հետազոտություն, որը, ինչպես արդեն ասվեց, երիտասարդ կանանց շրջանում լայնորեն տարածված է  և դրանց հետազոտությունն ու բուժումը լայն կիրառություն ունի մեր բժշկական կենտրոնում: Հետազոտման մեթոդներից է նաև հիստերոսալպինգոգրաֆիան, որն արգանդի խոռոչի և արգանդափողերի հետազոտման ռենտգենյան մեթոդ է: Այն թույլ է տալիս հայտնաբերել որոշ պաթոլոգիկ վիճակներ, որոնք կարող են անպտղության պատճառ հանդիսանալ: Առավել հաճախ այս միջամտությունը նշանակվում է այն դեպքերում, երբ լինում է արգանդափողերի անցանելիությունը ստուգելու անհրաժեշտություն, և կատարվում է լապարոսկոպիա: Ժամանակին դիմելու և ճիշտ ախտորոշելու դեպքում հնարավոր է վաղ  կանխարգելել առկա խնդիրները, որպեսզի չհասնենք նրան, որ ամենանպաստավոր ելքը արդեն լինի միայն արտամարմնային բեղմնավորումը: Շատ կարևոր է նաև հաշվի առնել զույգերի տարիքային խումբը, ինչպես նաև սոմատիկ անամնեզը և այլն։ Հետազոտումը պետք է կատարել գրագետ ու  ճիշտ՝ հասկանալու համար, թե արդյոք ձվարաններում կա՚՞ անհրաժեշտ պաշար: Նշենք, որ  հետազոտման է ենթարկվում նաև հակամուլյեր հորմոնը։ Եթե հայտնաբերվում են այս հորմոնի հետ կապված խնդիրներ, ապա կնոջը միանգամից խորհուրդ ենք տալիս դիմել ռեպրուկտոլոգին, իսկ մնացյալ դեպքերում եթե առկա են լինում խնդիրներ, արգանդի, արգանդափողերի և ձվարանների և էնդոմետրոզի հետ կապված բոլոր վիրահատություններն իրականացվում են մեր կենտրոնում։ Եվ այսպես, ժամանակին կատարված անհրաժեշտ վիրահատությունների և գրագետ բուժմոտեցումների շնորհիվ ունենում ենք բավականին գոհացուցիչ արդյունքներ: 

Այժմ էլ խոսենք այնպիսի անպտղության մասին, որն անհայտ ծագում ունի, այսինքն՝ կարող է արդյունքում խանգարող ոչինչ չլինի, սակայն հղիություն չգրանցվի։ Ահա  այդ դեպքում արդեն խորհուրդ է տրվում դիմել ռեպրուկտոլոգի՝ արտամարմնային հղիություն  իրականացնելու համար: Ցավոք սրտի, լինում են նաև դեպքեր, երբ արտամարմնային բեղմանավորումը նույնպես արդյունք չի տալիս։ Այսպիսի  դեպքերում արդեն դիմում են վերջին մեթոդին՝փոխնակ մոր օգնությանը։ Այս ամենով հանդերձ պետք է միշտ բարձրաձայնել, որ անպտղությունը բնավ էլ դատավճիռ չէ, երբեք չպետք է հուսահատվել, այլ պետք է բուժող բժշկի հանդեպ հավատով լցված՝ համբերատար հետևել նրա խորհուրդներին, փորձել գտնել դրական ելքեր՝ տարատեսակ այլընտրանքային միջոցներով հասնել ցանկալիին և զգալ ու վայելել մայրանալու բերկրանքը:

- Ո՞ր տարիքային շեմը արդեն կարող ենք համարել անպտղություն:

-Անպտղության տարիքային շեմը, որպես այդպիսին, չենք կարող տարանջատել, քանզի այսօր, ցավոք սրտի, շատ տարածված է, և կարող են ընդհուպ լինել դեպքեր, երբ 19 տարեկանից միասին ապրող ամուսնական զույգն ունենա մինչև 5-6 տարվա անպտղություն, և, բնականաբար, որպես այդպիսին, ես չեմ կարող սահմանել տարիքային շեմ։ Բայց այսօր պետք է ահազանգ լինի այն, որ եթե կանոնավոր սեռական կյանքով ապրում են գոնե երկու տարի /երբ նախկինում նշում էինք մեկ տարի/, բայց այսօր մեկ տարի և ավել գրանցված դեպքերում  պետք է արդեն անհապաղ դիմել բժշկի օգնությանը՝ պարզաբանելու անպտղության բուն պատճառը:

-Ըստ վիճակագրական տվյալների՝ անպտղության մեջ տղամարդկային գործո՞նն է գերադասում, թե՞ կնոջ:

-Նախկինում միգուցե տղամարդիկ շատ հակված չէին հետազոտություններ անցնելու, և մինչ օրս, ցավոք սրտի, պահպանված է այն կարծրատիպը, որ առաջնահերթ կինը  պետք է հետազոտվի, հետո  միայն, անհրաժեշտության դեպքում՝ տղամարդը, բայց, հավատացեք, հավասար են, երկուսն էլ այս առումով բարձր տեղ են զբաղեցնում, երկուսն էլ անպտղության սանդղակի վրա հավասար դիրքում են՝ 50/50: Բայց այսօր կան   զույգեր, որոնք, հուրախություն մեզ, հղիությունը պլանավորելուց առաջ նախապես բժիշկների ցուցումներով անցնում են հետազոտություն և նոր միայն պլանավորում հղիությունը, ինչը, ըստ իս, ողջունելի քայլ է:

-Կա՞ն, արդյոք, հղիանալու համար բացարձակ հակացուցումներ:

-Այո, կարող են լինել սոմատիկ խնդիրների հետ կապված բացարձակ հակացուցումներ, որոնք ախտորոշում  են նեղ մասնագետները։ Օրինակ՝ սրտի լրջագույն խնդիրների դեպքում /սրտի լուրջ արատներ, սրտային և երիկամային անբավարարություն, փոխպատվաստված երիկամ/, այսինքն՝ հակացուցումները սահմանվում են համապատասխան մասնագետի և գինեկոլոգի կողմից, և որից հետո նոր միայն խորհուրդ է տրվում հղիությունը շարունակել՝ հաշվի առնելով, որ հնարավոր է ունենալ ծննդկանի մահ և, բնականաբար, գերադասելի է, որ ասպիսի առողջական տվյալներով կանայք իրենց երեխայի բեղմնավորումն իրականացնեն փոխնակ մոր օգնությամբ:

- Ո՞ր մանկաբարձագինեկոլոգիական հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել։

-Պետք է նշեմ, որ, ցավոք սրտի, բավականին երիտասարդացում են ապրել արգանդի միոմաները, ձվարանների կիստաները, շատ տարածված են ինֆեկցիոն բնույթի դեպքերը, որը շատ անգամ պայմանավորված է տղամարդկանց արտագնա աշխատանքով /դրսից  վարակներ բերելը/։ Սակայն մտահոգության կողքին կա և ուրախալին՝ այսօր դիմելիության մշակույթը մեզանում զգալի առաջընթաց է արձանագրել, անհամեմատ ավելացել է այս կամ այն խնդրի հետ կապված՝ բժշկին դիմողների թիվը։ Անգամ երբ դեռահաս աղջիկների մոտ դաշտանային ցիկլի խանգարում է նկատվում, մայրիկներն անմիջապես դիմում են բժիշկների օգնությանը, քանի որ հնարավոր է՝ դեռահասի մոտ ի հայտ գան հիվանդություններ, որոնք մշտապես հսկողության  և կարգավորման կարիք ունեն, և որոնք հետագայում կարող են դառնալ անպտղության պատճառ: Եվ շատ կարևոր է, որ մայրիկները գիտակցեն, որ էական չէ, թե երեխան որ տարիքում է, որ անգամ մի փոքր գանգատի դեպքում պետք է դիմել մանկական գինեկոլոգի: Այսօր մենք ունենք բավականին լավ մասնագետներ, և  ես ինքս էլ հորդորում եմ, որ անգամ թեթև գանգատի դեպքում մայրիկները իրենց դստրիկների մոտ նկատվող խնդիրներով դիմեն մանկական գինեկոլոգի:

-Այսօր երիտասարդ կանայք հակված են իրենց ծննդալուծումը կատարել կեսարյան հատումով, և այդ միտումը գնալով մինչև իսկ աճում է։ Ի՞նչ կասեք այդ առումով, ի՞նչն է  երիտասարդ կնոջը մղում ծննդալուծման այս միջոցին:

-Ցավոք սրտի, դա տարածում ստացած իրողություն է։ Այսօր երիտասարդ կանայք շատ են դիմում կեսարյան հատմամբ ծննդալուծման՝ ամեն կերպ փորձելով խուսափել բնական ճանապարհով ծննդաբերելուց։ Այսպիսի կանայք այսօր իսկապես բավականին մեծ թիվ են կազմում։ Անձամբ ես իմ հսկողության տակ գտնվող հղիներին, որպես կանոն,  միշտ հորդորում եմ, որ հրաժարվեն այդ մտքից, քանի որ դա բժշկության մեջ լավագույն մեթոդը չէ։ Այս մեթոդին պետք  է դիմել միայն այն դեպքերում, երբ բացարձակապես չկա այլընտրանքային ճանապարհ: Կեսարյան հատումը համարվում է վիրահատություն, կատարվում է կտրվածք արգանդի ստորին սեգմենտում՝ խախտելով արգանդի ամբողջականությունը, առաջացնելով արգանդի պատին սպիական փոփոխություններ, և դա իր հերթին թելադրում է իր հետագա բարդությունները․ առաջին հերթին սպիի անլիարժեքություն, պտղաձվի իմպլանտացիա սպիի շրջանում, որն էլ կարող է հանգեցնել լուրջ բարդությունների: Այդ իսկ պատճառով հորդորս բոլոր հղիներին այն է, որ այսօր բժշկության մեջ ծննդալուծման շատ  արդիական և հարմարավետ բուժմոտեցումներ կան, օրինակ՝ էբիդուրալ անզգայացումը, որի դեպքում շատ հեշտ են ծննդաբերում ծննդաբերությունը ընդհանուր առմամբ սթրեսային չի լինում։ Ուրեմն՝ ի՞նչ իմաստ ունի դիմել վիրահատական մեթոդին և ընկնել դրա հետագա հնարավոր բարդությունների մեջ։ Չեմ զլանա կրկնել, որ կեսարյան հատման պետք է գնալ միմիայն բացարձակ ցուցումների պայմաններում։ Անգամ հետույքային առաջադրությունը մեր բուժկենտրոնում խրախուսվում է ծննդալուծել բնական ճանապարհով, բազմապտուղ հղիությունները նույնպես բնական ճանապարհով, եթե պտղի դիրքը կանոնավոր է։ Եվ նույնիսկ այսպիսի  դեպքերում մենք՝ բժիշկներս, խուսափում ենք  ծննդալուծումն իրականացնել կեսարյան հատումով։

-Հղիության արհեստական ընդհատում՝ նույնպես  տարածում գտած իրողություն մեզանում։ Այս մասի՞ն ինչ  կասեք:

-Արհեստական ընդհատումներ․  կրկին ցավոտ թեմա բժիշկներիս համար, սակայն, ցավոք սրտի, մեր պետությունը չի արգելում հղիության ընդհատումը մինչև տասնմեկ շաբաթականը, երբ դա տեղի է ունենում բացառապես կնոջ ցանկությամբ։ Եվ, իհարկե, մենք ունենք նաև բժշկական ցուցումով ընդհատումներ․ դրանք են չզարգացող հղիություննեըը, թերի վիժումները կամ արատով պտուղները: Ցավոք, սովորաբար կանայք շատ-շատ են դիմում արհեստական ընդհատման, և մեր բուժկենտրոնում կարգն այնպիսին է, որ մենք ամեն կերպ փորձում ենք ետ պահել կանանց այդ քայլից՝ նրանց տալով 3 օր ժամանակ՝ վերանայելու համար բոլոր հանգամանքները, և այդպիսով՝ հղիությունն ընդհատելու իրենց որոշումը, սակայն եթե կանայք շարունակում են մնալ  անդրդվելի, բնականաբար, համապատասխան բոլոր հետազոտություններն անցնելուց հետո, բնականաբար, իրականացվում է հղիության արհեստական ընդհատում: Իրականում ցանկացած ընդհատում՝ լինի դա արհեստական, թե դեղորայքային և թե ինքնաբեր վիժում, այն կարող է  օրգանիզմում տարատեսակ խնդիրների  առաջացման պատճառ դառնալ: Ինչքան էլ գրագետ կատարվի արհեստական ընդհատումը, միևնույն է, հնարավոր է լինի արգանդի լորձաթաղանթի վնասում, որն էլ իր հերթին կարող է հետագայում կրկին չհղիանալու պատճառ լինել, ինչպես նաև  կարող է գրանցվել դաշտանային ցիկլի խանգարում:

-Արտարգանդային հղիություն․ ի՞նչ պայմաններում է զարգանում այս դեպքոմ հղիությունը:

-Դա հիմնականում պայմանավորված է արգանդափողերի պաթոլոգիայով և առաջանում է վարակային գործընթացների հետևանքով: Կան վարակներ, որոնք առաջացնում են կպումային գործընթացներ, և առաջանում է արգանդափողերի մասնակի անանցանելիություն, բեղմնավորված ձվաբջիջը մնում է փողում։ Այդպես էլ կարող են գրանցվել խնդիրներ արգանդի խոռոչում, երբ բեղմնավորումը տեղի է ունենում արգանդափողի ամբուլյար հատվածում։ Բեղմնավորված զիգոտան պետք է ներթափանցի արգանդի խոռոչ։    Լինում է թավիկների շարժողականության իջեցում, կպումներ, և իմպլանտացիան լինում է և արգանդափողում:Այդ դեպքում էլ հղիության նշանները նույնն են, թեստը դրական է ցույց տալիս, լինում են դաշտանային ցիկլի ուշացում, սրտխառնոց։ Սովորաբար, խորիոբ գոնատոտրիպին (ԽԳ) քանակը նույնպես բարձր է լինում, բայց արգանդի խոռոչում պտղաձու, որպես այդպիսին, չի հայտնաբերվում: Պատկերում տեսնում ենք լայնացած արգանդափողերից մեկը, և  եթե ժամանակին կարողանում են դիմել բժշկի, հնարավոր է լինում կոնսերվատիվ եղանակով խուսափել արգանդափողի պատռումից և վիրահատությունից և ավարտին հասցնել արտարգանդային հղիությունը: Բայց նաև շատ են հանդիպում դեպքեր, երբ լինում է փողի պատռում, ներքին արյունահոսություն, և արդեն ծանր վիճակում  կանայք դիմում են բուժկենտրոններ: Նման դեպքերում արագ կերպով իրականացվում է վիրահատություն:

-Բժշկուհի, ըստ Ձեզ՝ բժշկությունը առաքելությո՞ւն է, թե՞ կոչում:

-Ըստ իս՝ և՛ այն է, և՛ այն։ Բժշկի առաքելությունն է տալ այն բոլոր հարցերի պատասխանները, որոնցով հիվանդը դիմում է իրեն, և դու՝ բժիշկդ, բուժառուիդ հետ պետք է անցնես այդ ճանապարհը պատվով ու սրտացավորեն, քանի որ նա քեզ վստահել է իր համար ամենաթանկագինը՝ առողջությունը։ Եվ ես իմ աշխատանքում  ելնում եմ այս հավատամքից՝ պահպանել հիվանդի վստահությունն ու հավատը՝ իմ աշխատանքը հիվանդի հետ կազմակերպում եմ այնպես, որ նա լիարժեքորեն տեղեկանա տվյալ պահի իր առողջական վիճակին, ինչպես նաև դրա հետ կապված իրեն հետաքրքրող բոլոր խնդիրներին, և ես իմ բուժառուի հետ պարտավոր եմ անցնել  այդ ամբողջ ճանապարհը և նրա հետ գրանցել մեր հաջողության արդյունքները: Մեր ամեն հաջողությամբ ես իրենց հետ հավասար ուրախանում եմ, օրինակ՝ երբ գրանցվում է հղիություն, կամ երբ բարդ հղիությունը լուծվում է հաջող ծննդալուծմամբ, և բնականաբար, տխրում իրենց հետ, երբ լինում են չզարգացող հղիություններ կամ վատ ելքով ծննդալուծումներ։

-Ըստ Ձեզ՝ հայ կինը որքանո՞վ է ուշադիր իր առողջության նկատմամբ:

-Հատկանշական է, նաև ուրախալի փաստ, որ հայ կանայք սկսել են բավականին հետևել իրենց առողջությանը։ Այնուամենայնիվ, դեռևս շարունակվում են գրանցվել այնպիսի դեպքեր, կինը մեզ երբ է դիմում առողջապես միանգամայն բարձիթողի վիճակում, երբ մենք անգամ անկարող ենք լինում օգնել: Այդ իսկ պատճառով իմ հորդորն է հայ կանանց՝ սիրեք և գնահատեք ձեր անձը,  գնահատեք ձեր մարմինը և առողջությունը և երջանիկ ապրեք: Կցանկանայի, որ մեր հայ կանայք լինեն ավելի ուշադիր, նախապես պլանավորեն իրենց ցանկացած հղիություն, երբեք հղիությունը պարտավորություն չհամարեն։ Կինը պետք է վայելի հղիությունը և այդ ընթացքում ժամանակին դիմի բժշկի, որպեսզի հետագայում չբախվի տարատեսակ անցանկալի խնդիրների: Մաղթում եմ, որ բոլորը լինեն առողջ, հաճախ դիմեն իրենց համար վստահելի մասնագետին, անցնեն պլանային զննումներ, հետազոտություններ, որպեսզի հիվանդությունները վաղ ախտորոշվեն և հիմնովին բուժվեն։ Իսկ կանանց առանձնահատուկ մաղթում եմ, որ լինեն գնահատված,  մայրանան  և վայելեն մայր լինելու աստվածատուր զգացողությունը։

Հիշե՛ք, ձեր առողջությունը Ձեր ապագա երեխայի առողջության գրավականն է:

Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն, ողջախոհություն և հաղթանակներ

Այսօր Հայաստանում վնասվածքաբանությունը և օրթոպեդիան համաշխարհային սանդղակով բավականաչափ բարձր դիրքերում է: Բնականաբար, նյութերի, սարքավորումների տեսանկյունից որոշակիորեն զիջում ենք աշխարհի առաջատար երկրներին: Բայց օրթոպեդիկ մտքի, կատարողական տեխնիկայի ու վարպետության, նախաձեռնող մտածելակերպի տեսանկյունից  մենք չենք զիջում  առաջատար երկրներին:

Մեր զրուցակիցն է օրթոպեդ-վնասվածքաբան, «Կոկսա» կլինիկայի ղեկավար Հրաչյա Հարությունյանը։ Բժիշկ, ում համար բժշկությունն իր ապրելակերպն է, ամեն փրկված կյանքը` կյանքի իմաստը, բժիշկ, ով անգնահատելի հետք է թողել  մեր երկրի օրթոպեդիայի  զարգացման մեջ և մինչ օրս մեծ նվիրումով ու անմնացորդ անում է անհնարն ու հնարավորը` մարդկանց վերադարձնելով նրանց առողջությունը:

-Պարոն Հարությունյան,  բուժական  ի՞նչ մեթոդ է օրթոբիոլոգիան։

-Օրթոբիոլոգիայի մեթոդներին դիմում են այն դեպքում, երբ ցուցված չեն լինում վիրահատական մեթոդները, այսինքն` պաթոլոգիան վիրահատական չէ, և դիմում են հոդերի բուժման այլընտրանքային միջոցին: Օրթոբիոլոգիայում բուժումն իրականացվում է ներհոդային ներարկումներով, արյան միջոցով, որը կոչվում է պլազմոթերապիա: Իսկ ճարպի միջոցով մեթոդիկան ավելի հզոր է, քան արյան միջոցով մեթոդիկան: Օգտագործվում է վաղուց՝ հորմոնալ ներարկումների և հիալուրոնաթթվի ածանցյալների ներարկումների տեսքով։Մեզ մոտ կիրառվում է օրթոբիոլոգիայի մի քանի տեսակ՝ պլազմաթերապիան, որն արյան ածանցյալների ներարկումն է վնասված հոդի շրջակայք։ Այս պրոցեդուրան հոդի սնուցման, վերականգման զգալի էֆֆեկտ է ապահովում։ Մյուս տեսակը ցողունային բջիջների ներարկումն է։ Ցողունային բջիջներով հատկապես հարուստ է մարդու ճարպաբջջանքը։ Լիպոսակցիայի արդյունքում ստացված և ճիշտ մշակված ճարպաբջջանքից ստացվում է ցողունային բջիջների բարձր պարունակությամբ զանգված, որը ներարկվում է ոչ միայն ներհոդային շրջան, այլև` ներոսկրային։

- Օրթոպեդիայի մեջ ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել։

-Կովիդից հետո բավականին երիտասարդացում է ապրել ասեպտիկ նեկրոզը, ոսկրի որակի վատթարացումը` ավելի հաճախ կոնքազդրային հոդի գլխիկի եռակի իջեցումը, որը բերում է նեկրոզի, նաև արտրոզի  և էնդոպրոթեզավորման։ Եթե արթրոզը նախկինում ավելի տարեց մարդկանց մոտ էր ի հայտ գալիս, ապա այսօր, ցավոք սրտի, այն երիտասարդացում է ապրել։  

-Ի՞նչ նորարարական բուժմոտեցումներ կան Ձեր ղեկավարած կլինիկայում։

- Իհարկե, էնդոպրոթեզավորման մեթոդիկան երբեք տեղում դոփել չի կարող, միշտ կան պրոթեզների նոր տարբերակներ` ավելի քիչ հետվիրահատական բարդություններով:  Օրինակ` մենք 1 տարուց ավելի է, ինչ առաջարկում ենք  զույգ հոդերի միաժամանակ էնդոպրոթեզավորում, որը բավականին լուրջ և մեծ առաջընթաց է մեր երկրի առողջապահական համակարգում։ Այժմ իրականացնում ենք կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորում,  տիրապետում ենք դիմային կտրվածքով առանց մկանների հատման կարճ ոտիկի տեղադրմանը, որը շատ արագ է դուրս բերում հետվիրահատական վերականգնողական վիճակից, և արդյունքները շատ ավելի գոհացուցիչ են, քան ստանդարտ իրականացվող վիրահատությունները։ Շուտով մեր կլինիկան կգրանցի նոր առաջընթաց` մի քանի ամիս հետո կկատարենք ուսահոդի տոտալ էնդոպրոթեզավորումը։

-Փսորիատիկ արթրիտ։ Ի՞նչ պաթոլոգիա է այն:

- Փսորիատիկ արթրիտը զարգանում է չնահանջող սինովիտի ժամանակ, երբ ոչ մի կերպ բորբոքումը չի վերանում: Մենք աշխատում ենք ռևմատոլոգների հետ, և երբ բուժումից արդյունք չի լինում, դիմում են հոդի մեխանիկական եղանակով մաքրման: Այս հիվանդությամբ զբաղվում են ռևմատոլոգները,  և վերը նշեցի` որ դեպքում են անհրաժեշտ լինում մեր բուժական միջամտությունները։  Բարդ վիրահատությունների շարքում պետք է նշեմ զույգ հոդերի էնդոպրոթեզավորումը` զույգ կոնքերի,  արդեն ծնկան հոդերի շրջանում, որն ավելի շատ պատասխանատվություն է պահանջում, քան մյուսները, քանի որ կիրառվում են ծանր ռեսկտրուկցիանները` կոնտրաս,  մեծ հոդերի փոխպատվաստում: Մեզ դիմել էր Բուլղարիայից եկած 70 անց մի կին, որը  Իսրայելի, Գերմանիայի  հայտնի կլինիկաներում մերժում էր ստացել: Հուրախություն մեզ` իրականացրեցինք այդ վիրահատությունը: Երկու հոդն էլ 17-28 տարի տեղաշարժված հոդեր էին` բավականին լուրջ ուղեկցող հիվանդություններով, բայց փառք Աստծո, մենք բուժառուին վերադարձրինք իր առօրյա կյանքին։

- Ո՞րոնք են կոկարթրոզի առաջացման պատճառները։

- Կոկարթրոզի առաջացման պատճառները մինչ օրս բացահայտված չեն, առաջնահերթ պատճառագիտությունից մեկը գենետիկան է` գենետիկ արթրոզների հանդեպ հակումը։ Իրականում այդ խնդրին կարող են հանգեցնել նաև գիրությունը, ծանրաբեռնվածությունը, նախկինում կրած տրավմաները, վահանաձև գեղձի հիվանդությունը` խպիպը, շաքարային դիաբետը, ինչպես նաև ռևմատոիդ և ռևմատեիդ հակվածություն ունեցող հիվանդությունները։

-Բժիշկ, ո՞րոնք են վնասված մենիսկի ախտանիշները։

-Առաջինը, իհարկե, ցավային սինդրոմը, շարժումների սահմանափակումը, խորը կքանիստը վերանում է կամ սահմանափակվում, իսկ ավելի ցայտուն համախտանիշը  դիստանցիոն քլիկն է, ձայն, որը լսվում է ու ոչ միայն պացիենտը, այլ նաև իր շրջապատող մարդիկ, և բլոկավորումը:  Իսկ երբ մենիսկի կտորը վնասված է լինում այնքան մեծ, որ հոդի շարժունակությունը ոչ թե սահմանափակվում է, այլ տարանջատվում է՝ պոկվում, վիճակ, որն արդեն իսկ խոսում է բավականին լուրջ վնասման մասին։ Լինում է այտուց,  հեղուկի կուտակում, որը կրկին մենիսկի վնասման համախտանիշներից մեկն է։

-Բուրսիտ։ Կմանրամասե՞ք:

- Բուրսիտը, որը նաև անվանում են բարձիկաբորբ, իրենից ներկայացնում է հոդերի ձուսպապարկերի բորբոքում: Բուրսիտները լինում են այն դեպքում, երբ ոսկրի եզրերը շատ մոտ են մաշկին, այսինքն ծածկված չեն մկանային խմբերով: Իրականում բնությունը ստեղծել է պաշտպանային պարկեր, որոնք կարող են բորբոքվել, և ոսկորը բավականին շատ է մոտենում մաշկին։ Հիվանդությունը կարող է ընթանալ ինչպես սուր, այնպես էլ քրոնիկական: Առավել հաճախ բուրսիտն առաջանում է արմունկային, ուսային, սրունքաթաթային, ինչպես նաև ծնկային հոդերում:
Սովորաբար սուր բուրսիտն առաջանում է որևէ վնասվածքի հետևանքով կամ էլ որպես առանձին հիվանդությունների բարդություն, իսկ քրոնիկականը, որպես կանոն, առաջանում է հոդերի հարակից ձուսպապարկերի երկարատև մեխանիկական գրգռման հետևանքով:
Սուր բուրսիտը սովորաբար առաջանում է հոդապարկի շրջանում, որտեղ նկատվում են մաշկի կարմրություն և շճային հեղուկով լցված փափուկ, առաձգական ուռածություն: Դրանից հոդի շարժունակությունը սահմանափակվում է, երբեմն բարձրանում է նաև մարմնի ջերմաստիճանը: Եթե հիվանդությունը սաստկանում է, ապա առաջանում է թարախային բուրսիտ, որը կարող է տարածվել հոդի կամ շրջակա փափուկ հյուսվածքների վրա և առաջացնել ֆլեգմոն:
Քրոնիկական բուրսիտից վերջույթի ֆունկցիան սովորաբար չի խանգարվում, բայց պահանջվում է պարտադիր բուժում, քանզի հիվանդությունը կարող է սրանալ, ինչը կհանգեցնի ժամանակավոր անաշխատունակության:

-Արթրոզի նախանշանները որո՞նք են:

-Արթրոզի առաջին նշանը ցավն է ու շարժումների սահմանափակումը հոդերում: Ենթաճառային համակարգում առաջանում է նյութափոխանակության խանգարում, որն էլ բերում է արթրոզի: Ենթաճառային համակարգում նյութափոխանակման խանգարման կարող են հանգեցնել, օրինակ, ինֆեկցիաները, հորմոնալ խանգարումները, նստակյաց կյանքը, տրավմաները և այլն: Հիվանդությունը, ցավոք,  լիարժեք չի բուժվում, բայց այսօր բժշկության մեջ տարբեր մեթոդներ կան, որոնց կիրառման շնորհիվ հնարավոր է մեղմացնել ցավը, դանդաղեցնել հիվանդության զարգացման տեմպը  և բարելավել կյանքի որակը: Արթրոզը կարող է բերել վերջույթի կարճացման, մկանների թուլացման և այլ հետևանքների: Սա հիվանդներին  ոչ թե պետք է վախեցնի, այլ սթափեցնի: Արթրոզի  առաջին իսկ նշանների դեպքում անհրաժեշտ է դիմել բժշկի:

-Էնդոպրոթեզավորում, ո՞ր դեպքում եք դիմում այս մեթոդին:

-Այն ցուցված է մի շարք հիվանդությունների դեպքում: Դրանցից են հոդերի դեգեներատիվ դիստրոֆիկ փոփոխություններնը, օստեոարթրոզները, ազդրոսկրի գլխիկի ասեպտիկ նևրոզը, ազդոսկրի վզիկի կոտրվածքը, կեղծ հոդերը, որոնք առաջացել են կոտրվածքների չսերտաճման հետևանքով և այլն: Կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորումը, լինելով մի շարք ախտաբանությունների բուժման առավել արդյունավետ եղանակ, թույլ է տալիս շատ արագ վերականգնել փոփոխված հոդի աշխատանքը և բարելավել հիվանդի կյանքի որակը:

Էնդոպրոթեզավորման ուղղակի ցուցումներ են կոնքազդրային հոդի դեգեներատիվ-դիստրոֆիկ հիվանդությունները, դրանց շարքում ՝ կոքսարթրոզը, ազդրի գլխիկի ասեպտիկ մեռուկացումը, հոդի հետվնասվածքային դեֆորմացիաները, հատկապես կոնսերվատիվ բուժման անարդյունավետության դեպքում և հիվանդության 3-րդ և 4-րդ փուլերում: Այս կամ այն էնդոպրոթեզ տեղադրելու եղանակներին առնչվող հակացուցումները պետք է որոշվեն հիվանդի ոսկրային հյուսվածքի վիճակը մանրակրկիտ ուսումնասիրելուց հետո: Էնդոպրոթեզավորման մեթոդների զարգացման շնորհիվ կոքսարթրոզների վիրահատական բուժման մեջ բավականին առաջընթաց է գրանցվում: Դժվարություններ առաջանում  են աուտոիմուն հիվանդությունների հետևանքով առաջացած կոքսարթրոզների ժամանակ: Առօրյա կենսակերպի մեջ սահմանափակումներ չեն լինում էնդոպրոթեզավորումից հետո. ամենաշատը 6 ամիս հետո մարդիկ մոռանում են արհեստական հոդի մասին, վերադառնում է շարժումների ազատությունը, և կյանքի որակն է բարելավվում: Ժամանակակից էնդոպրոթեզների կիրառման առավելությունն այն է, որ հիվանդի մոտ վերականգնվում է շարժումների ողջ ծավալը, նախկին ցավերն այլևս չեն անհանգստացնում: Այս կամ այն էնդոպրոթեզ տեղադրելու եղանակներին առնչվող հակացուցումները պետք է որոշվեն հիվանդի ոսկրային հյուսվածքի վիճակը մանրակրկիտ ուսումնասիրելուց հետո: Էնդոպրոթեզավորման մեթոդների զարգացման շնորհիվ կոքսարթրոզների վիրահատական բուժման մեջ բավականին առաջընթաց է գրանցվում: Դժվարություններ առաջանում  են աուտոիմուն հիվանդությունների հետևանքով առաջացած կոքսարթրոզների ժամանակ` ոսկրի որակի և քացախափոսի տարբեր ձևախախտումների հետ կապված: Ոսկրի որակական փոփոխությունները կապ ունեն հաճախ կիրառվող հորմոնալ պատրաստուկների հետ: Քացախափոսի շրջանի ձևախախտումների դեպքում առաջնային պրոթեզավորման ժամանակ կարող են օգտագործվել ռևիզիոն պրոթեզներ:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք, կհորդորեք հասարակությանը:

-Նախ մեր երիտասարդ կադրերին կհորդորեմ ինքնակրթվել:  Եթե քո ղեկավարը բազմիցս սովորել և վերապատրաստվել է  արտերկրի լավագույն կլինիկաներում և իր փորձը քեզ է փոխանցում, դրանով պետք չէ բավարարվել, քանզի այսօր բժշկությունը, մասնավորապես մեր ոլորտը շատ  արագ է զարգանում։ Երբ դոփեցիր տեղում, ուրեմն արդեն լճացել ես:

Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն, ողջախոհություն և հաղթանակներ, որոնք  մեզ հիմա շատ են պետք: Մարդը ինքն է որոշում, թե ինչ է ցանկանում. առողջ ապրի՞, թե հիվանդանա: Հիվանդը կա՛մ հավատում է իր բժշկին, կա՛մ չի հավատում, ընտրությունն իրենն է: Առողջ մարդը կհասնի ամեն ինչի, կարարի, բայց եթե առողջ չէ, ամեն ինչ տուժում է: Իսկ առողջ լինելու համար պետք է վարել առողջ կենսակերպ և հարկ եղած դեպքում  ժամանակին դիմել համապատասխան մասնագետի օգնությանը: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը զգոն լինի: Մենք կրել ենք դառը պարտություն, և մեր հիշողության մեջ այն դեռ երկար դաջված կմնա, ու ժամանակ է պետք, որպեսզի երկիրն ապաքինվի: Հույս ունեմ, որ այդ կորուստը մեզ կմիավորի, ու մեր երկիրը  դեռ կծաղկի, քանի որ մեր ազգը արժանի է լավագույնին: Մենք դեռ պիտի հասնենք մեր նվիրական երազանքների երկրին:  

«Երբ  չտեսնող մարդուն  լույսի նշույլ ես տալիս, նա արդեն երջանիկ է, ու նրա շնորհակալությունը բժշկի համար օրհնանք է»

Աչքերի բորբոքային հիվանդությունները շատ տարածված են, սակայն ոչ բոլորն են կարողանում տարբերել դրանք միմյանցից ու ճիշտ մասնագետի մոտ ուղղորդվել: Այսօր ակնաբուժությունը նոր տեխնոլոգիաների կիրառման շնորհիվ իրականացնում է աչքի հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման, ճշգրիտ ախտորոշման և բուժման լայն սպեկտր` համաձայն միջազգային ուղեցույցների: Այս հիվանդությունների ախտանշանները կարող են շատ նման լինել, ուստի խորհուրդ չի տրվում զբաղվել ինքնաբուժությամբ: 

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի վնասվածքների բաժանմունքի ակնաբույժ, միկրովիրաբույժ Սրբուհի Բաբաջանյանը։ Երբ կոչումն ու նվիրումը միաձույլ են, գրվում է ուրույն կենսագրություն, որն իր բարերար և նշանակալից հետքն է թողնում բժշկագիտության մեջ: Նրա շնորհիվ է տեղայնացվում միջազգային փորձը, և հարյուրավոր հիվանդներ գտնում են առողջացման ճանապարհը:​ Մեծ է բժշկուհու ավանդը Հայաստանում ակնաբուժության կայացման և զարգացման մեջ: Նրա երկար  տարիների նվիրյալ աշխատանքը իսկապես  մեծագույն սխրանք է, իսկ կյանքը՝ բացառիկ հրաշք: Նրա բազմամյա վաստակը բժշկության մեջ պարզապես անգնահատելի է, իսկ ավյունն ու ջանասիրությունն օրինակ կարող են լինել շատ-շատերի համար: 

Հավելենք, որ վերջերս Սրբուհի Բաբաջանյանը <<Նվիրյալ ակնաբույժ, միկրովիրաբույժ>> անվանակարգում <<Որակի նշան>> ընկերության կողմից արժանացավ մրցանակի: Շնորհավորում ենք բժշկուհուն և մաղթում նորանոր ձեռքբերում ու նվաճումներ իր ընտրած բարդ և ամենամարդասիրական մասնագիտության մեջ:

https://t.me/malayanvisioncenter

- Բժշկուհի, ի՞նչ է կոնյունկտիվիտը, ինչպե՞ս է այն արտահայտվում:

-Կոնյուկտիվիտը կամ շաղկապենաբորբը աչքի լորձաթաղանթի բորբոքումն է: Կոնյուկտիվան աչքի այն թաղանթն է, որը ծածկում է կոպերի ներքին մակերեսը  և ակնագնդի  սպիտակ հատվածը: Նորմայում շաղկապենին թափանցիկ է, սակայն վերջինիս բորբոքման ժամանակ անոթները լայնանում են, արյունալեցուն են դառնում, որը բերում է աչքի կարմրության: Կոնյուկտիվիտի առաջացման պատճառները կարող են լինել տարբեր՝ բակտերիալ, վիրուսային, սնկային և ալերգիկ: Կոնյուկտիվիտի կլինիկական ախտանիշներն են աչքի կարմրությունը, արտադրությունը (բակտերիալ կոնյուկտիվիտների դեպքում արտադրությունը լինում է թարախային՝ կոպերը կարծես սոսնձվում են, կպնում, վիրուսայինի դեպքում՝  ջրային), առաջանում է նաև արցունքահոսություն, լուսավախություն: Ալերգիկ կոնյուկտիվիտներին առաջին հերթին  բնորոշ է երկու աչքերի արտահայտված քորը, կոպերի այտուցը:

Ինֆեկցիոն կոնյուկտիվիտները կարող են լինել  վարակիչ, ուստի հիվանդության ընթացքում անհրաժեշտ է պահպանել հիգիենայի կանոնները (աչքերը ձեռքերով չտրորել, ձեռքերը հաճախ լվանալ, օգտագործել անհատական հիգիենայի պարագաներ և այլն ), հիվանդության առաջին իսկ նշանների դեպքում չօգտագործել կոնտակտային լինզաներ: Լինզաները, հեղուկը, լինզաների տարան պետք է փոխարինել նորով և օգտագործել լիարժեք լավացումից հետո: Աչքի կարմրությունը միշտ չէ, որ խոսում է կոնյուկտիվիտի մասին. աչքի լորձաթաղանթը կարող է կարմրել նաև այլ, ավելի լուրջ պատճառներից՝ գլաուկոմա, ուվեիտ, եղջրենու վնասում և այլն, ուստի նմանատիպ գանգատների դեպքում անհրաժեշտ է դիմել մասնագետի օգնությանը:

Կախված բորբոքում առաջացնող պատճառից` կոնյուկտիվիտի բուժումը կարող է լինել հակաբիոտիկային, հակահիստամինային, հակաալերգիկ, հակավիրուսային դեղամիջոցների՝ կաթիլների ձևով:

- Ի՞նչ է ուվեիտը:

-Ուվեիտը  աչքի միջին թաղանթի՝ անոթաթաղանթի բորբոքումն է: Անոթաթաղանթը բաղկացած է 3 հատվածներից՝  ծիածանաթաղանթ, ցիլիար մարմին, բուն անոթենի կամ խորիոիդեա, ըստ որի, տարբերում են առաջնային, միջին և հետին ուվեիտ կամ խորիոիդիտ:

Ըստ առաջացման պատճառի` լինում են ինֆեկցիոն բնույթի՝ վիրուսային, բակտերիալ, սնկային, ալերգիկ բնույթի, հետտրավմատիկ, ինչպես նաև որպես պատճառ կարող է լինել  գենետիկ նախատրամադրվածությունը: Ուվեիտները հաճախ հանդիպում են նաև զանազան համախտանիշների կազմում  (Բեխչետ, Ռեյտեր և այլն ): Ըստ ընթացքի` լինում են սուր ընթացող , ենթասուր  և խրոնիկ:

Սուր ուվեիտները զարգանում են հանկարծակի, բնորոշվում են կտրուկ ցավով: Աչքը կարմրում է, ցավն ուժեղանում է երեկոյան ժամերին, ընկնում է տեսողությունը:

Խրոնիկ ուվեիտների ժամանակ ցավն այդքան ուժեղ չի լինում,  հիմնականում նվազում է  տեսողության սրությունը, կարող է ընթանալ նաև առանց կլինիկական ախտանիշների արտահայտման:

Հիմնականում առաջնային ուվեիտների կամ իրիդոցիկլիտների կլինիկան արտահայտվում է աչքի կարմրությամբ, ցավով, երբեմն` արցունքահոսությամբ, բլեֆարոսպազմով, ցավը կարող է ճառագայթել քունքային շրջան և ճակատային հատված: Առաջնային ուվեիտները հաճախ ուղեկցվում են հետին կամ առաջային սինեխիաներով, այսինքն առաջանում են ծիածանաթաղանթի կպումներ ոսպնյակի առաջային պատիճին, որի պատճառով բիբը ունենում է տձև տեսք, անկանոն ձև կամ կպումներ եղջրենու հետ, որի արդյունքում կարող է զարգանալ երկրորդային գլաուկոմա:

Հետին ուվեիտները՝ խորիոիդիտները լինում են կենտրոնական, պերիֆերիկ: Կենտրոնականի դեպքում տուժում է տեսողության սրությունը, իջնում է նաև մթնային ադապտացիան ( մթնշաղին ավելի վատ են տեսնում), կարող են առաջանալ ֆոտոպսիաներ՝ լուսարձակումներ աչքի առջև, մետամորֆոպսիա՝ ծռմռվում են առարկաները, ցավը բնորոշ չէ, իսկ պերիֆերիկ խորիոռետինիտների դեպքում հիվանդությունը ընթանում է աննկատ, հայտնաբերվում է պատահական այլ նպատակով ակնահատակի զննման ժամանակ: Ախտանշաններից  կարող են լինել ֆոտոպսիաներ (կայծեր աչքի առջև), մթնշաղային տեսողության իջեցում: Այսպիսի գանգատների դեպքում ինքնաբուժությամբ չի կարելի զբաղվել, քանի որ կլինիկական պատկերը կարող է փոխվել, և բժշկի համար ախտորոշում դնելը  դժվարություններ կառաջացնի:  Ուվեիտների ախտորոշման դեպքում անհրաժեշտ է հոսպիտալացում, արյան համապատասխան անալիզների ստուգում,  հակաբիոտիկային, հակաբորբոքային բուժում (տեղային, ընդհանուր): Ժամանակին, ճիշտ բուժման դեպքում արդյունքը կարող է լինել բարենպաստ, սակայն չբուժվելու դեպքում հիվանդությունը կարող է բերել տեսողության անվերադարձ կորստի:

-Ի՞նչ է կատարակտան և կատարակտայի ֆակոէմուլսիֆիկացիան:

- Նախ նշեմ, որ կատարակտը հիվանդություն է, որի ժամանակ ակնագնդի ներսում գտնվող թափանցիկ  ոսպնյակը մասնակի կամ ամբողջությամբ  պղտորվում  է, իսկ  այդ թափանցիկ բնական ոսպնյակը  թույլ է տալիս, որ լույսի ճառագայթներն աչքում բեկվեն, անխափան մուտք գործեն դեպի ակնահատակ՝ ցանցենի, և տարիների ընթացքում, տարբեր պատճառների հետ կապված, այն կարող է պղտորվել,  խափանել լույսի ճառագայթների ներթափանցումը, բերել տեսողության սրության վատացման, մինչև իսկ` լուսազգացողության, տեսողության կորստի: Կատարակտը կարող է լինել բնածին կամ ձեռքբերովի: Կատարակտի միակ բուժումն ամբողջ աշխարհում վիրահատական միջամտությունն է, որի ժամանակ բնական պղտոր ոսպնյակը փոխարինվում է արհեստական ոսպնյակով: Ամենաժամանակակից մեթոդը (նվազագույն ռիսկեր պարունակող, նվազագույն տրավմատիկ, վստահելի) կոչվում է ֆակոէմուլսիֆիկացիա։ Վիրահատական բուժումը կատարվում է հատուկ ուլտրաձայնային ապարատով, որի ծայրակալը աչքի մեջ մտնում է մոտ 2-3 մմ կտրվածքով, ուլտրաձայնային տատանումներով բնական ոսպնյակը կիսվում է մանր կտորների և վերածվում էմուլսիայի: Այդ էմուլսիֆիկացված ոսպնյակային մասսաները դուրս են գալիս աչքից բարակ խողովակով, աչքի մեջ հատուկ ինժեկտորի օգնությամբ տեղադրվում է տվյալ աչքին համապատասխան օպտիկական ուժով ներակնային արհեստական ոսպնյակ /IOL/։ Վիրահատության այս մեթոդի առավելությունը հետվիրահատական շրջանի արագ վերականգնումն է, որի դեպքում բացակայում են կարերը, հետվիրահատական աստիգմատիզմի առաջացման հնարավոր նվազումը կամ գրեթե բացակայությունը, վիրահատությունն անցավ է։ Կան արհեստական ոսպնյակների տարբեր տեսակներ՝ «ստանդարտ» կամ «շարքային», մուլտիֆոկալ, տորիկ, տորիկ-մուլտիֆոկալ, որոնք կարող են շտկել ինչպես եղջրենու աստիգմատիզմը, այնպես էլ ապահովել բարձր տեսողության սրություն տարբեր տարածություններում։

-Իսկ  մեր ժամանակներում  աչքի  ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել։

-Առավել շատ երիտասարդացել է կարճատեսությունը, որը կրկին մեծապես պայմանավորված  է մեր առօրյա կենսակերպով` այս տեխնոլոգիական դարում համակարգիչ-հեռախոս համատարած կիրառումը բերում է  այդ խնդրին: 

-Բժշկուհի, ըստ Ձեր աշխատանքային փորձի, որո՞նք են ավելի հաճախ հանդիպող ակնային հիվանդությունները։

-Ամենից հաճախ հանդիպող աչքի հիվանդություններն են՝ կարճատեսությունը, հեռատեսությունը, աստիգմատիզմը, կատարակտը, գլաուկոման, ցանցաթաղանթի խնդիրները, վիրուսային, բակտերիալ շաղկապենաբորբերը և այլն: Վերջին ժամանակաշրջանում ավելի հաճախ հանդիպում ենք «չոր աչքի համախտանիշ» ախտորոշմանը, որը մեծապես պայմանավորված է մեր առօրյա կենսակերպով՝ գաջետների, համակարգիչների, մոնիտորների հետ երկար աշխատելը (մենք ավելի հազվադեպ ենք թարթում աչքերը և արցունքային շերտը ավելի արագ է գոլորշիանում), սենյակներում օդորակիչները, տաքացուցիչները, որոնք բերում են օդի չորացմանը:

-Բժշկուհի, արդյո՞ք բուժելի է  կուրությունը:

-Կուրությունը տեսողության ամբողջովին կորուստն է կամ կրիտիկական իջեցումը: Կուրության որոշ դեպքեր  կարելի է բուժել, օրինակ՝ հասուն և գերհասուն կատարակտաները բերում են տեսողության իջեցման, ընդուպ` լուսազգացողության, այսինքն մարդը կարող է այդ աչքով զգալ միայն  լույսի առկայությունը, սակայն վիրահատական միջամտությունից հետո տեսողության սրությունը կարող է բարձրանալ մինչ 100%,  ցանցենու շերտազատումը, որի դեպքում տեսողությունը նույնատիպ կարող է նվազել,  թարմ դեպքերում վիրահատությունը կարող է տեսողությունը բավական բարձրացնել, սակայն ուշացած դեպքերում, ցավոք, վիրահատական կամ կոնսերվատիվ բուժումները արդյունք չեն տա, տեսաներվի ախտահարումները՝ ատրոֆիա, սուբատրոֆիա, ցանցենու պիգմենտային, ոչ պիգմենտային դիստրոֆիաները, տերմինալ, բացարձակ գլաուկոման և որոշ այլ ակնային հիվանդություններ ներկայումս ցավոք բուժելի չեն:

Նշեմ  նաև որ տեսողական ուղին իր մեջ է ներառում  ակնագնդերը, տեսողական նյարդերը, խիազման, հետխիազմալ փունջը, գլխուղեղի ծոծրակային բլթերի կեղևը, և այս ուղու ցանկացած հատվածի վնասում բերում է կուրության, քանի որ մենք տեսնում ենք ոչ թե աչքերով, այլ` ուղեղով: Ուղեղի վնասվածքների դեպքում (տրավմա, ուռուցք, կիստա, արյունազեղում), նույնիսկ առողջ ակնագնդերի դեպքում մարդը կարող է մեկ կամ երկու աչքով կուրանալ:

Երբ չտեսնող մարդուն լույսի նշույլ ես տալիս, նա արդեն երջանիկ է, ու նրա շնորհակալությունը բժշկի համար օրհնանք է։

-Ո՞ւմ կարող եք Ձեր ուսուցիչը համարել:

-Մեր կյանքում առաջին ուսուցիչները մեր ծնողներն են, որոնք ոչ միայն մեզ կյանք են տալիս, այլև կյանքի համար անհրաժեշտ գիտելիքներ են մեզ հաղորդում: Ծնողներս  են  ձևավորել  իմ աշխարհահայացքը, վերաբերունքը կյանքի և մարդկանց նկատմամբ: Մեր կյանքի ընթացքում մենք միշտ ունենում ենք ուսուցիչներ՝ ընտանիքում թե դպրոցում, մեր շրջապատում թե աշխատավայրում: Այս կամ այն կերպ նրանք մեզ սովորեցնում են ապրել ու սիրել, գթալ ու ներել, պայքարել ու հաղթել, լինել ուժեղ, լինել իմաստուն ու կիրթ, ձեռք բերել գիտելիք ու փորձ: Նրանցից մեկը մեզ սովորեցնում է պաշտպանել ու պահպանել Հայրենիքը և ազգային արժեքները, մյուսը՝ խիզախ ու հաստատակամ լինել, երրորդը՝ աշխատել ու ստեղծել, չորրորդը՝ երջանիկ ու կարեկից լինել, հինգերորդը… Նրանք բոլորը սովորաբար ամբողջանում են մեկ՝ Ուսուցչի կերպարի մեջ:

-Ի՞նչ կասեք այս ասպարեզում ներգրավված երիտասարդ կադրերի մասին: Եվ առհասարակ, ապագայում բժշկությունը, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ մասնագետների ձեռքերում է լինելու։

- Ունենք շատ բարձր մակարդակի երիտասարդ կադրեր, բավականին խելացի են, արագ կողմնորոշվելու և ընկալելու ունակություն ունեն, պրպտող են, իրենք սիրահարված են իրենց ընտրած մասնագիտությանը, ձգտում ունեն հասնելու լավագույն արդյունքների, այդ նորարարությունների զարկերակի վրա ինֆորմացիայի հասանելիության հետ միաժամանակ, քան մեր դեպքում էր, երբ դժվար էինք գրականություն ձեռք բերում, ակնաբուժությունը ապագայում նվիրյալների ձեռքերում է. ես վստահ եմ իրենց ներուժի և ցանկությունների համընկնման մեջ, ավելի ժամանակակից են մտածում, և իրենց ուսանող ավագ սերունդը երբեմն իրենցից բան ունի ուսանելու։

- Որպես մեր զրույցի  վերջաբան` Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։

-Առողջությունը, թերևս, ամեն ինչ չէ, սակայն առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է: Չգիտեմ՝ որպես վերջաբա՞ն, հորդո՞ր կամ խնդրա՞նք գուցե, դիմում եմ մեր հասարակությանը, որ գնահատեն իրենց առողջությունը, վստահեն բժիշկներին: Մենք` բժիշկներս, 24 ժամ աշխատում ենք, որ մեր բուժառուների համար անենք լավագույնը, առավելագույնը:  Կմաղթեմ մեր երկրին խաղաղություն, մարդկանց հոգիներին` ներդաշնակություն, երբեք չխամրեն նրանց հոգիների և աչքերի լույսը։ Ժամանակին դիմեն բժշկի` խուսափելու  բարդացած դեպքերից։ Մենք համընթաց քայլում ենք եվրոպական երկրների հետ, ոլորտում բավականին լուրջ քայլեր ենք անում: Իսկ որպես վերջաբան կոչ եմ անում մեր հայրենակիցներին` սիրելինե՛րս, պահպանե՛ք առողջ ապրելակերպի կանոնները, պահպանե՛ք ձեզ տրված թանկագին պարգևը՝ կյանքը: