Կասեմ, որ հուրախություն մեզ, մեր բժշկությունը   վստահելի ձեռքերում է

Կոչումով բժշկին բոլոր ժամանակներում էլ բնորոշ են եղել անկեղծ կարեկցանքը, ինքնազոհողությունը, սրտացավությունը, պատասխանատվության բարձր զգացումը, հիվանդի ցավը խորապես վերապրելով` նրան մասնագիտական բարձր պատրաստվածությամբ ապաքինելը:

Այսօր բժիշկը ոչ միայն որակավորված մասնագետ է, այլ նաև  ճակատային պայքարող զինվոր` հանուն առողջության, երկարակեցության, ստեղծագործական կյանքի, հանուն խաղաղության: 

Մեր զրուցակիցն է Բժշկական գիտությունների դոկտոր, Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր բժիշկ, Հայաստանի վիրաբույժների հայկական ասոցացիայի նախագահ, Ռուսաստանի Դաշնության Գիտությունների ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ, Երևանի պետական բժշկական համալսարանի վիրաբուժության ամբիոնի պրոֆեսոր Մուշեղ Միրիջանյանը: Վիրաբուժության մեջ ներդրած  մեծ ավանդի համար բժշկական երկարամյա դարբնոցում մշտապես արծարծվում է մեծանուն վիրաբույժի անունը, ով բժշկագիտության մեջ յուրահատուկ անհատականություն է՝ իր տարբերվող  մտածողությամբ ու հույզերով, իր գործի արժեքով ու ճշտությամբ: Լինելով ճանաչված բժիշկ ու իր ժողովրդի նվիրյալ զավակ՝ նա արդեն երկար տարիների դժվարին աշխատանքային գործունեությամբ, հարուստ կենսագրությամբ մեծապես նպաստել է Հայաստանի առողջապահական համակարգի կայացմանն ու զարգացմանը:  Մեր զրուցակցի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ կատարած մեծածավալ աշխատանքը` իր առջև դրված նպատակի իրականացում:

Բազում պարգևներից և կոչումներից, իր բարձր հեղինակությունից նա երբեք չի մեծամտացել, բժշկությանը սիրահարված  մարդ է՝ միշտ զգոն և աչալուրջ, միշտ աշխատասեր ու պահանջկոտ: Նա ողջ էությամբ տարված է իր աշխատանքով և հավակնություններ չունի` իր անձի շուրջ հերոսական պատմություներ լսելու: Մարդ, որն իր կյանքը նվիրել է մարդկային  կյանքեր փրկելու, նոր կյանք պարգևելու մեծ ու սուրբ առաքելությանը:

-Պարոն Միրիջանյան, խոսենք ձեր կլինիկայի՝ վիրաբուժության դարբնոցի մասին, որը ղեկավարելու մեծագույն և պատասխանատու բեռը երկար տարիներ դրված էր Ձեր ուսերին։

-Ասեմ, որ մեր բաժանմունքը սկսել եմ ղեկավարել 1996 թվականից, երբ պաշտպանեցի դոկտորական թեզ «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնում որպես ամբիոնի աշխատակից, Հովհաննես Վազգենիչի հանձնարարականով տեղափոխվեցի այստեղ`  որպես Հերացի թիվ 1 հիվանդանոցային համալիրի վիրաբուժության կլինիկայի ղեկավար։ Չեմ ցանկանա խոսել մինչ իմ ղեկավարելը կլինիկայի վիճակի մասին. միայն  մի բան կասեմ` այդ տարիներին կլինիկայի վիրասրահը ջեռուցվում էր փայտի վառարանով։ Եվ ստանձնելով մեծ պատասխանատվություն` փորձեցի հունի մեջ դնել առկա իրավիճակը: Այդ տարիներին մեր կլինիկայում աշխատում էին եթե ոչ Հայաստանի, ապա Երևանի լավագույն վիրաբույժները։ Բայց արդեն նրանք մեծահասակ տարիքային շեմին էին, և իհարկե արդեն նկատելի էին որոշ դժվարություններ, քանզի հայկական մտածելակերպում կա այն կարծրատիպը, որ սկսում են արդեն չվստահել տարիքն առած մասնագետներին, որը նկատելի է նաև այսօր: Եթե նախկինում 1 ամսում 80-100 վիրահատություն էին իրականացնում, ապա այսօր երևի թե` 8-10, և այդ կարծրատիպը հաշվի առնելով` ցանկացա իմ ձեռք բերած փորձը փոխանցել իմ ավանդը շարունակողներին` կրթելով ապագա բժիշկների։ Մեր կլինիկայի անունը բարձր էր հնչում շնորհիվ այդ տարիներին մեծ ճանաչում ունեցող վիրաբույժների թիմի՝ Կամիս Մարտիրոսյան, Զարե Աբրահամյան, Պավել Սիմոնյան, Յուրա Կարապետյան և պրոֆեսոր Սուրեն Զախարի Հովհաննիսյան, ով Հայաստանի այդ տարիների լավագույն վիրաբույժներից մեկն էր, պատկառելի հզոր թիմ` Հովհաննես Վազգենիչի ղեկավարությամբ: Այնուհետև իմ ղեկավարման տարիներին փորձեցի նորամուծություններ ներառել մեր կլինիկայում: Իրականում ունեինք լավագույն աշխատանքային թիմ, չէի ասի` շատ երիտասարդ էինք, երիտասարդների շարքերում ես էի, Հրաչյա Բաղդասարյանը և մի շարք լավագույն մասնագետներ: Թող ամպագոռգոռ չթվա, բայց սկսեցինք աշխատել մեծ նվիրվածությամբ` աշխատելով լավագույն արդյունքներ ապահովել, կատարելով ամեն տեսակի վիրահատություններ` որովայնի խոռոչի, ինչու չէ, նաև կրծքավանդակի անհետաձգելի դեպքերի հետ կապված։ Եղել են նաև դեպքեր, որ կատարել ենք սրտի և թոքի դանակահարության և հրազենային վնասվածքներով անհետաձգելի վիրահատություններ։ Ցավոք, այդ տարիներին նման դեպքերը շատ էին, բայց փառք Աստծո, մեր երիտասարդ, բայց հմուտ մասնագետների ներուժի և նվիրումի շնորհիվ հասնում էինք հիանալի արդյունքների։ Կրթվելով և մեծ փորձ ձեռք բերելով իրենց ոլորտում` մեր երիտասարդ կադրերն առաջ շարժվեցին, ցավոք, մի քանիսը գնացին արտերկիր աշխատելու, մնացին նաև այդ լավագույն կադրերից Հովհաննես Հովհաննիսյանը, Կարեն Գրիգորյանը, ով այսօր փոխարինում է ինձ ամբիոնի վարիչի և կլինիկայի ղեկավարի պաշտոններում։ Ես մեծ ուրախությամբ, առանց մեկ վայրկյան կասկածելու, վստահեցի նրան այդ պատասխանատու գործը: Ցանկանում եմ նշել  նաև Արման Կիրակոսյանի, Արամայիս Յուրևիչի, իմ եղբոր տղայի` Արամ Միրիջանյանի անունները, լավագույն աշխատանքային թիմ ունենք` նաև  բուժքույրերի և մայրապետների առումով:  Երախտապարտ եմ բոլորին, որ կարողացել ենք  շուրջ  30 տարիների ընթացքում լավ աշխատանքային թիմ ձևավորելով` հասնել բավականին լավ արդյունքների։ Մեր երիտասարդ վիրաբույժներն այսօր կիրառության մեջ ներդրել են նորագույն մեթոդներով վիրահատական միջամտություններ: Մեր թիմում է  նաև օնկոլոգիական հմուտ վիրաբույժ Գագիկ Աշոտի Համբարձումյանը, ինչպես նաև իր տղան, ովքեր կատարում են լապարոսկոպիկ օնկոլոգիական, օրինակ` հաստաղիքի, հետորովայնային տարածության գոյացությունների, թափածակված խոցի, ճողվածքների, կույր աղիքի վիրահատություններ։ Աշխատում ենք մշտապես լինել վիրաբուժության նորարարությունների զարկերակին: Մեր վիրաբույժերին միշտ հորդորում եմ կլինիկայում ներդնել բոլոր նորարարական մեթոդները, իսկ խոչընդոտների դեպքում դիմել ղեկավարությանը` նոր անհրաժեշտ սարքավորումների ձեռքբերման համար։

-Ըստ Ձեզ` ո՞րն է ձեր բաժանմունքի հաջողության գրավականը։                                                            

-Մեր հաջողության գրավականը աշխատանքային թիմի անվերապահ նվիրումն է, որևէ մեկի մոտ չեմ տեսել թերացում իր աշխատանքի մեջ` սկսած մայրապետներից, քույրերից և բժիշկներից, բոլորը կատարում են անհնարն և հնարավորը իրենց ուսերին դրված գործը պատվով կատարելու համար:

-Ի՞նչ նոր ասելիք ունի այսօր Ձեր բաժանմունքը, և որն է, ըստ Ձեզ, Ձեր ղեկավարած բաժանմունքի առաքելությունը մինչ օրս:

 -Մեր առաքելությունը մարդկանց առողջությունը վերականգնելն է։ Այսօր այդ առաքելությունը պետք է միանա գիտության և արդի նոր տեխնոլոգիաների  ներդրումը. չէ՞ որ մենք նաև բժշկական կարևորագույն ամբիոն ենք ներկայացնում:

-Հաճախ ենք Ձեր մասին լսել հետևյալ արտահայտությունը` պարոն Միրիջանյանը վիրտուոզ վիրաբույժ է և հոգատար ուսուցիչ։

-Շնորհակալ եմ նման գնահատանքի համար, հուսամ, որ իմ անցած ուղին ներդրում է մեր ոլորտում, ուղղակի ես չեմ սիրում իմ մասին ամպագոռգոռ խոսքեր լսել։ Աշխատանքս մինչ օրս մեծ նվիրումով եմ կատարում և  փորձս փոխանցում մեր երիտասարդ կադրերին։

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում բժշկությունը վստահելի ձեռքերո՞ւմ է:

-Կասեմ, որ հուրախություն մեզ, մեր բժշկությունը  վստահելի ձեռքերում է։ Կարևոր է նաև  կառավարություն աջակցությունը մեր առողջապահական համակարգին, և որ երբեք չմարի հանրության վստահությունը։  Հասարակությունն այսօր ավելի պահանջատեր է դարձել, վստահություն, ցավոք, շատ չեմ տեսնում, պատճառը ես էլ չեմ կարող ասել։ Հավատացեք, մեր բժիշկները մեծ  բուժօգնություն եմ ցուցաբերում`իրականում չունենալով այն տեխնիկական հագեցվածությունը, ինչն առկա է արտերկրում։

-Եթե կրկին մասնագիտություն ընտրելու առջև կանգնած լինեինք, կրկին կընտրեի՞ք վիրաբուժությունը։

-Միանշանակ կրկին ու  կրկին կընտրեի իմ  սիրելի վիրաբուժությունը` բայց առավել կներգրավվեի տեխնիկական հագեցվածության ապահովման գործին` ավելի մեծ արդյունքներ գրանցելու համար։

-Ո՞րն է պարոն Միրիջանյանի համար մասնագիտական դեղատոմսը՝ լավ բժիշկ դառնալու միակ նախապայմանը։

-Հոգատարությունը և գիտելիքների կիրառությունը։

-Ձեր տեսակով պահանջկո՞տ եք Ձեր  և Ձեզ շրջապատող մարդկանց հանդեպ։                   

-Կասեմ, որ բավականին շատ, պաթոլոգիական աստիճանի պահանջկոտ եմ իմ և ինձ շրջապատող մարդկանց հանդեպ:

-Պարոն Միրջանյան, Դուք միշտ հանրության ուշադրության կենտրոնում եք, բազմիցս արժանանում եք մրցանակների, ի՞նչ են տալիս այդ մրցանակները Ձեզ։

-Այդ մրցանակներն ինձ իրականում ոչինչ չեն տալիս, դրանք իմ ժառանգներին և  թոռնիկներին են հպարտանալու առիթ տալու, որ հետագայում ասեն, որ իրենց պապիկը արժանացել է հանրության նման գնահատանքին։

-Ո՞րն է Ձեր ամենակարևոր խորհուրդը, որ տալիս ենք  սկսնակ բժիշկներին։ 

-Առաջինը` լինել  լավ մարդ, մարդասեր ու իրենց աշխատանքի նվիրյալը։

-Ի՞նչ մաղթանք և հորդոր ունենք մեր հասարակությանը, մեր ընթերցողներին:

- Մեր երկրին խաղաղություն եմ մաղթում, մեր հասարակությանը՝ առողջություն, իսկ բժիշկներին` համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ և հաստատուն կամք։ Ցանկանում եմ, որ մարդիկ վստահեն բժիշկներին և համբերություն ու լավատեսություն ունենան վաղվա օրվա հանդեպ։ Թող միշտ մեր ավանդական սեղանների շուրջ հնչող առողջության մաղթանքներն իրականանան: Բայց այդ մաղթանքի տակ ամեն ոք իր լուման պետք է ունենա իր առողջության պահպանման համար, առողջ ապրելակերպ սահմանի իր համար: Մաղթում եմ մեր հայ ազգին, որ ոչ ոք  հիվանդ չունենա իր ընտանիքում, իսկ եթե արդեն առկա է խնդիրը, հաղթահարեն առողջ ապաքինման ելքով։

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը

«Առողջությունից զատ, չկա ավելի կարևոր բան, այն մեր գլխավոր արժեքն է»

Առողջապահական համակարգը պարբերաբար նոր նշաձողեր է սահմանում, և  Հայաստանը նույնպես անմասն չի մնում բժշկության բոլոր առաջադեմ մոտեցումները ներդնելուց ու կիրառելուց։ Վաղուց արդեն հայաստանյան առաջատար կլինիկաներում կատարվում են այնպիսի վիրահատություններ, որոնք հնարավորություն են տալիս ձերբազատվել տարբեր հիվանդություններից և կանխարգելել որոշ հիվանդությունների զարգացումն ու խորացումը: Տարեցտարի աճում է ալերգիայի տարբեր տեսակներով տառապող մարդկանց թիվը, և այսօր մոլորակի գրեթե յուրաքանչյուր երրորդ բնակչի մոտ ախտորոշվում է այդ հիվանդությունը: Իմունային համակարգը հուսալի պաշտպանություն է ապահովում արտաքին միջավայրի բացասական ազդեցությունից և խոչընդոտում օտարածին տարրերի ներթափանցումը օրգանիզմ: Նորմալ վիճակում իմունային համակարգի արձագանքը համապատասխանում է օրգանիզմի վրա ախտածին տարրի ազդեցության ուժին: Ալերգիկ բնույթի պաթոլոգիաներից տառապող մարդկանց մոտ նկատվում է իմունային համակարգի բարձր ակտիվություն` նույնիսկ նվազագույն արտաքին ազդեցության դեպքում: Որոշ բժիշկներ այդ հիվանդության լայն տարածումը կապում են բնապահպանական վիճակի վատթարացման, փոշու պարունակության ավելացման հետ ինչպես խոշոր քաղաքներում, այնպես էլ այլ բնակելի տարածքներում:

Մեր զրուցակիցն է Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի ալերգոլոգ-իմունոլոգ  ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ  ՀՈՎՆԱՆՅԱՆԸ: Բժշկուհին իր հաջողության գաղտնիքը վաղուց է հասկացել. դա սերն է հիվանդների հանդեպ: Կարող ես լինել հոյակապ բժիշկ, սակայն եթե հիվանդը մարդկային վերաբերմունք չտեսնի, չի ձևավորվի բժիշկ-հիվանդ անչափ կարևոր փոխադարձ կապը:          

-Բժշկուհի, ինչ է անաֆիլակտիկ շոկը, և ինչպես է այն դրսևորվում։  

 -Անաֆիլակտիկ շոկը արտաքին ազդակների հանդեպ մարմնի սուր, ալերգիկ ռեակցիան է. զարգանում է կայծակնային արագությամբ, պատճառ կարող են լինել դեղորայքը, սնունդը, միջատների խայթոցը։

Այն անաֆիլաքսիայի ծանրագույն դրսևորումն է, որը բնորոշվում է զարկերակային ճնշման անկմամբ, հյուսվածքային օքսիգենացիայի խանգարմամբ: Ծանր ալերգիկ ռեակցիա է, որը զարգանում է արագ՝ ընդհուպ մահվան ելքով։ Առաջանում է որոշ նյութերի՝ ալերգենների օրգանիզմ մուտք գործելու դեպքում, որի ախտանիշներն  են ցանը, քորը` լեզվի կամ ըմպանի այտուցով, փսխումով, հևոցով։

 -Դերմատիտի ի՞նչ տեսակներ կան։

-Դերմատիտների` մաշկաբորբների ամենատարածված տեսակներից են ատոպիկ, կոնտակտային, սեբորեային մաշկաբորբը, նեյրոդերմիտը, ինչպես նաև էկզեման։

-Դեղորայքային ալերգիան ի՞նչ պաթոլոգիաների կարող է հանգեցնել։

-Դեղորայքային ալերգիան օրգանիզմի գերզգայունությունն է որոշակի դեղամիջոցների նկատմամբ։ Դա իմունային համակարգի պատասխանն է ալերգենների՝ նույնիսկ նվազագույն քանակի դեպքում։ Հիմնական դրսևորումներից են մաշկային ցանը, քորը, կարող է առաջանալ անգիոայտուց, արագ զարգացող տեսակի ժամանակ ընդհուպ մահվան ելք։ Նաև դրսևորվում է արյունատար անոթների և հոդերի վնասմամբ։

 -Ինչպիսի՞ն են կենցաղային, փոշուց և այլ ծագման ալերգիաների արտահայտման ձևերը։

-Գոյություն ունեն ալերգիկ ռեակցիաներ տան փոշուց, կենցաղային նյութերից, որոնք արտահայտվում են ցանավորումով, քորով, փռշտոցով, ալերգիկ մաշկաբորբի ձևով։

-Եղջերացանի ի՞նչ տեսակներ կան, և ո՞ր դեպքում կարող է այն զարգանալ։                                                 

-Եղջերացանը (լատ.՝ urticaria) ունի սուր և քրոնիկ ձևեր,  արտահայտվում է շոշափելիությամբ, քորի զգացումով, լինում է տեղային և գեներալիզացած։ Առաջացման պատճառներն են սնունդը, դեղորայքը, ցուրտը, արևի ազդեցությունը, ներքին հիվանդությունները։

 -Եթե տեղյակ ենք, որ ալերգիկ ենք, բայց չունենք նման ռեակցիաներ, կարիք կա՞  այցելելու ալերգոլոգի՝ կանխելու համար։

-Այո, պարտադիր պետք է այցելել բժիշկ-ալերգոլոգի և գտնվել ամբուլատոր բուժման հսկողության տակ։

 -Ինչպե՞ս զսպել քորելու կամ փռշտալու ցանկությունը, կամ հնարավո՞ր է դրանց զսպումը, գուցե չի՞ կարելի։                                            

-Զսպելը սխալ է, նաև կարելի է ասել, որ հնարավոր չէ։ Անհապաղ պետք է դիմել ալերգոլոգի։

 - Արդյո՞ք  որոշ մետաղներ կարող են  ալերգիկ երևույթներ առաջացնել:                           

-Այո, գոյություն ունեն մետաղների հետ շփումից (շփումային ալերգիա), հատկապես ոչ թանկարժեք մետաղներից առաջացած ալերգիկ ռեակցիաներ։

- Ի՞նչ կասեք հղիների շրջանում ալերգիկ հիվանդությունների տարածվածության մասին:

-Հղիների մոտ ավելի հաճախ հանդիպող ալերգիկ ռեակցիաները սննդային և սեզոնային են։ Սովորաբար հղիության ժամանակ նոր ի հայտ եկած ալերգիաները անցնում են, սակայն դրանք պահանջում են անընդհատ հսկողություն ալերգոլոգների կողմից և համապատասխան թույլատրելի դիետա։ Իսկ եթե հղիի մոտ ախտորոշված է բրոնխիալ ասթմա, այդ դեպքում կիրառվում է նաև հորմոնոթերապիա։

-Ալերգիաները հիմնական բուժում ունենո՞ւմ են, թե՞ իրենց հետքն ամեն դեպքում թողնում են:

-Հիմնական բուժումը ալերգիաների ժամանակ, ինչպես և բոլոր մնացյալ հիվանդությունների, պարտադիր է, ինչն առաջին հերթին կբերի առողջության բարելավմանը և հետագայում կրկնվելու քչացմանը, ինչու չէ` նաև լիարժեք լավացմանը։

 -Շատերն ինքնաբուժությամբ են զբաղվում հարևանի կամ բարեկամի խորհրդով: Ի՞նչ կասեք մեզանում  տեղ գտած, լավագույն դեպքում՝ դեղատների «խորհրդատվությամբ»  ինքնաբուժության վերաբերյալ:  

-Վերաբերմունքս բացասական է, ինքնաբուժումը չի խրախուսվում, քանի որ այն  շատ դեպքերում ավելի է խորացնում խնդիրը: Այնպես որ, ալերգիկ ֆոնի ի հայտ գալուն պես պետք է անպայման դիմել բժիշկ-ալերգոլոգի: Օգտվելով առիթից՝ հանրությանը հորդորում եմ և ոչ մի հիվանդության դեպքում չզբաղվել ինքնաբուժությամբ, ժամանակին դիմել համապատասխան մասնագետի, ստանալ նրա խորհրդատվությունը, ու եթե կա կարիքը, նաև մասնագիտական օգնությունը: Դա լավագույն երաշխիքն է, որ հիվանդությունն արագ կբուժվի և չի դառնա քրոնիկական: Իսկ ալերգոլոգի առաջնահերթ խնդիրն է ապահովել մարդու կյանքի որակը՝ թեթևացնելով հիվանդության ախտանշանները:

 -Կանդրադառնա՞ք կոսմետիկ միջոցներից ալերգիայի առաջացմանը:                                              

-Դրանք կարող են առաջանալ օծանելիքից, շրթներկից, մազի ներկից, դեմքի կրեմներից և այլն։ Այս դեպքում առաջանում է մաշկի բորբոքում, ցանավորում և քոր։ Անհրաժեշտ է դադարեցնել կիրառել այդ միջոցները և ստանալ համապատասխան բուժօգնություն բժիշկ-ալերգոլոգի կողմից` հետագայում բժշկի հետ ընտրելով համապատասխան հիպոալերգիկ կոսմետիկ միջոցները։

- Որպես մեր զրույցի  վերջաբան` Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությանը։

-Առողջությունը, թերևս, ամեն ինչ չէ, սակայն առանց առողջության, ամեն ինչ ոչինչ է: Չգիտեմ՝ որպես վերջաբա՞ն, հորդո՞ր կամ խնդրա՞նք գուցե, դիմում եմ մեր հասարակությանը, որ գնահատեն իրենց առողջությունը, վստահեն բժիշկներին: Մեր հասարակությանը կհորդորեմ պահպանել առողջությունը, քանզի առողջությունից զատ, չկա ավելի կարևոր բան, այն մեր գլխավոր արժեքն է։ Ես լիահույս եմ, որ ամենամեծ սերը, որը մենք կարող ենք պարգևել մեր ընտանիքին և աշխարհին, մենք ենք՝ առողջ վիճակում։ Միայն առողջ հասարակությունը, առողջ ազգն է ընդունակ բարձր նվաճումների։ Առողջ եղեք:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը

«Հիվանդի հավատն է ինձ պարտավորեցնում և ոգեշնչում, քանի որ նա ինձ վստահում է ամենաթանկը` աչքի լույսը»

Ակնաբուժությունը բժշկության ամենազարգացած ճյուղերից մեկն է  Հայաստանում:

Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը` Հայաստանի ամենամեծ բազմապրոֆիլ  ակնաբուժական հաստատությունը,  հագեցած է ժամանակակից  սարքավորումներով, որտեղ իրականացվում է ախտորոշիչ, բուժիչ և գիտահետազոտական գործունեություն`  միջազգային ստանդարտներին համապատասխան: Այս ամենը հնարավորություն է տալիս  կատարել աշխարհում առկա գրեթե բոլոր տեսակի վիրահատական միջամտությունները:

Կենտրոնի 45 տարիների կերտած պատմությունն իր մեջ է կրում բազմաթիվ անուններ, որոնց շնորհիվ մենք հնարավորություն ունենք քայլելու աշխարհի զարգացման ռիթմին համահունչ: Պատմությունը նույնքան գեղեցիկ է, որքան ազնիվ ու գեղեցիկ են եղել նպատակներն այն մարդկանց, ովքեր իրենց մնայուն քայլերն են կատարել այս ճանապարհին:

Արդ­յո՞ք հայ­կա­կան ակ­նա­բու­ժութ­յու­նը տի­րա­պե­տում է ժա­մա­նա­կա­կից բուժ­ման ար­դիա­կան մե­թոդ­նե­րին, ու­նի՞ հա­մա­պա­տաս­խան մաս­նա­գի­տա­կան ու նյու­թա­տեխ­նի­կա­կան ներուժ` արդ­յու­նա­վետ բու­ժօգ­նութ­յուն տրա­մադ­րե­լու հա­մար: 

Հայ­կա­կան ակ­նա­բու­ժութ­յան խնդիր­նե­րի  ու զար­գաց­ման մի­տում­նե­րի մա­սին զրուցեցինք  Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի վնասվածքների բաժանմունքի ակնաբույժ,  միկրովիրաբույժ Սրբուհի Բաբաջանյանի հետ:  Բժշկուհու երկար  տարիների նվիրյալ աշխատանքը իսկապես  մեծագույն սխրանք է, իսկ կյանքը՝ բացառիկ հրաշք: Նրա բազմամյա վաստակը ակնաբուժության  մեջ պարզապես անգնահատելի է, իսկ ավյունն ու ջանասիրությունն օրինակ կարող են լինել շատ-շատերի համար:
-Բժշկուհի, ի՞նչ է կատարակտի ֆակոէմուլսիֆիկացիան, և ո՞ր դեպքում է այն իրականացվում։

-Նախ մեր ընթերցողներին հիշեցնենք կատարակտ հիվանդության մասին: Յուրաքանչյուր  մարդ ունի իր սեփական ոսպնյակը, դա թափանցիկ փոքր լինզա է աչքի ներսում, գտնվում է անմիջապես բբի ետևում և ֆոկուսավորում է լույսը այնպես, որ պատկերն ընկնի ուղիղ ցանցենու կենտրոնի վրա: Ժամանակի ընթացքում այս կամ այն պատճառով ոսպնյակը կարող է պղտորվել` կորցնելով իր թափանցիկությունը, որն էլ իր հերթին  բերում է տեսողության սրության խանգարման։ Ոսպնյակի ցանկացած պղտորումը կոչվում է կատարակտ: Կատարակտի առաջացման պատճառները տարբեր են: Դրանք  հիմնականում տարիքային փոփոխություններն են, և սովորաբար 60 տարեկանից հետո են զարգանում, ավելի հազվադեպ հանդիպում են բնածին կատարակտները: Տրավմաները նույնպես կարող են դառնալ կատարակտի առաջացման պատճառ, ինչպես նաև որոշ դեղորայքների երկարատև ընդունումը։ Կատարակտի  ժամանակակից բուժմոտեցումը միայն վիրահատական է, այլ մեթոդներ գոյություն չունեն, քանի որ դեղորայքային կամ ժողովրդական ավանդական մեթոդներով բուժումները չունեն ոչ մի էֆֆեկտիվություն, և աչքի ցանկացած կաթիլներ չեն կարող բուժում համարվել կատարակտի համար։ Կատարակտի հայտնաբերումը բավականին հեշտությամբ է իրականացվում` բիեոմիկրոսկոպիայի օգնությամբ։ Եվ ինչպես արդեն նշեցի, արդի բուժմոտեցումը  վիրահատական է՝ կոչվում է կատարակտի ֆակոէմուլսիֆիկացիա: Վիրահատական միջամտությունը կատարվում է տեղային անզգայացման պայմաններում՝ կաթիլների օգնությամբ։ Վիրահատության ընթացքը կարճատև է, որի ընթացքում բուժառուի բնական  պղտորված ոսպնյակը հեռացվում է, և այն փոխարինվում է արհեստական թափանցիկ ոսպնյակով (լինզայով)։  Այս վիրահատության արդյունավետությունն այն է, որ կատարվում է շատ փոքր միկրոկտրվածքով ՝ մոտ 1,8 մմ, ոսպնյակի պարունակությունը հեռացվում է, նույն կտրվածքի միջոցով, առանց այն մեծացնելու տեղադրվում է արհեստական ոսպնյակ: Շատ  կարևոր   է, որ  կար չի դրվում,  հետվիրահատական շրջանն անցնում է բավականին դյուրին, դիսկոմֆորտը նվազագույն է: Հետվիրահատական շրջանում աստիգմատիզմ գրեթե չի հանդիպում` ի տարբերություն նախկինում կիրառվող մեթոդի, որը կոչվում է կատարակտի էքստրակապսուլյար էքստրակցիա, որի դեպքում եղջերաթաղանթի վրա կատարվում է մոտ 9-10 մմ կտրվածք,  ամբողջական ոսպնյակը հեռացվում է և տեղադրվում կոշտ, արհեստական  ոսպնյակ, իսկ եղջերաթաղանթի կտրվածքը, այսինքն` ակնագնդի ամբողջականությունը վերականգնվում է կարերի կիրառմամբ։ Կարերը հեռացվում են 3 ամիս անց, և հավանականությունը մեծ է, որ կարերի հեռացումից հետո բուժառուի մոտ առաջանա աստիգմատիզմ,  որի պատճառով  տեսողությունը որոշ չափով կտուժի: Ժամանակակից արդյունավետ վիրահատական բուժմոտեցումը՝  ֆակոէմուլսիֆիկացիան, այդ խնդիրները չի առաջացնում, բնական պղտոր ոսպնյակը ուլտրաձայնի միջոցով վերածվում էմուլսիայի, և ասպիրացիայի   միջոցով ոսպնյակի մանր մասնիկները հեռացվում են, վիրահատության ժամանակ օգտագործվում են  ճկուն ոսպնյակներ:    

Այսօր կիրառության մեջ առկա են տարբեր   ներակնային ոսպնյակներ` տարբեր երկրների արտադրության: Մինչ վիրահատությունը նախապես բժշկի կողմից կատարվում են   չափումներ, և տվյալ  աչքի  համար ընտրվում է նախապես հաշվարկված համարով համապատասխան ոսպնյակ։

 Շատ հաճախ  լինում են հարցադրումներ բուժառուների կողմից,  թե դրանք որակապես ինչպիսին են, որն է լավը, որը ընտրել, և վիրահատությունից հետո ինչպիսի արդյունք կլինի։   

Արհեստական ոսպնյակների հիմնական տեսակներն են մոնոֆոկալ, մուլտիֆոկալ, տորիկ, EDOF  ոսպնյակներ։

Մոնոֆիկալ ոսպնյակները առավել հաճախ կիրառվող լինզաներն են կատարակտի բուժման ժամանակ,  հնարավորություն են տալիս լավ տեսնել  որոշակի հեռավորության վրա` հեռու կամ մոտ: Դա կախված է բուժառուի ցանկությունից, և եթե նա փոքր հեռավորության վրա աշխատանքներ շատ է կատարում, և հարմար է առանց ակնոցի մոտ հեռավորությունը լավ տեսնել, մենք հաշվարկում ենք, որպեսզի բուժառուն լավ տեսնի մոտը, իսկ հեռվի համար կրի փոքր ակնոց, կամ հակառակը` հեռուն տեսնի առանց ակնոցի, իսկ մոտի համար բուժառուն կրի փոքր ապակիներով ակնոց։    

Մուլտիֆոկալ ոսպնյակներ կիրառելիս ակնոցների կարիք չի լինում, դրանք հնարավորություն են տալիս լավ տեսնել միաժամանակ   հեռու, միջին և մոտ հեռավորության վրա (կարծես մի քանի լինզաներից կազմված լինեն , որոնք թույլ են տալիս տեսնել տարբեր հեռավորության վրա ) :

Տորիկ լինզաները կիրառվում են այն բուժառուների մոտ, ովքեր բացի կատարակտից ունեն նաև աստիգմատիզմ:

 EDOF  լինզաների ֆոկուսային տարածությունը ապահովում է սահուն անցումը հեռու, միջին, մոտ տարածություններ ֆիքսելիս, արագ նեյրոադապտացիան, լույսի աղբյուրից լուսարձակումների բացակայությունը, և միջին ֆոկալ տարածություններում տեսողությունը չի տուժում։

Նշեմ, որ մեր կլինիկայում առաջադրվող բոլոր ոսպնյակներն էլ որակապես բարձր են,   և տվյալ   բուժառուի ցանկությունից և անհատականությունից ելնելով` ընտրվում է տեսակը: 

-Ի՞նչ ասել է  արտիֆակիկ աչք։  

- Դա  աչքի բնական ոսպնյակը  արհեստական ոսպնյակով փոխարինված աչքն է։ Եթե ոսպնյակ դրված չէ ընդհանրապես, այլ բնական ոսպնյակն ուղղակի հեռացված է, դրանք անվանում ենք աֆակիկ աչքեր։ Պղտորված ոսպնյակները վիրահատության ժամանակ պարտադիր փոխարինվում են արհեստական ոսպնյակներով`  բարձր տեսողություն ապահովելու նպատակով։

-Ո՞րն է ֆակիկ ոսպնյակը, և ո՞ր դեպքերում են այն կիրառվում։

-Կան բուժառուներ, որոնք ունեն տեսողության խանգարումներ, կրում են ակնոց կամ  կոնտակտային լինզաներ, սակայն  այս կամ այն պատճառով ցանկանում են հրաժարվել դրանցից: Այսպիսի դեպքերում  ակնաբույժները առաջարկում են տեսողության շտկման  լազերային կորեկցիա: Սակայն երբ  ռեֆրակցիոն խանգարումները հնարավոր չէ կամ ցուցված չէ շտկել լազերային կորեկցիայով, օրինակ` շատ բարձր աստիճանի  կարճատեսություն կամ հեռատեսություն ունեցող բուժառուների մոտ (շատ հաճախ դա  բարակ եղջերաթաղանթի առկայությունն է, որը թույլ չի տալիս ամբողջությամբ վերացնել այդ խնդիրը), այդ դեպքում  ժամանակակից բուժմոտեցումներում կատարում են ֆակիկ ոսպնյակների իմպլանտացիա, որը հնարավորություն է տալիս վերականգնել տեսողությունը՝ պահպանելով սեփական ոսպնյակը: Իսկ դա ակոմոդացիայի, այսինքն՝ ֆոկուսավորելու հնարավորության պահպանումն է: Ֆակիկ լինզաների հիմնական առավելությունը նրա «դառնալիությունն» է, այսինքն,  եթե  լազերային միջամտությունից հետո այս կամ այն պատճառով ինչ-որ  բան այնպես չի եղել, ապա դրանից հետո չենք կարող այն վերականգնել, իսկ ֆակիկ լինզաների դեպքում, ցանկացած ժամանակ կարող ենք այդ լինզան հեռացնել, և բուժառուն վերադառնում է իր սովորական կարճատեսությանը, որն ուներ մինչ վիրահատական միջամտության դիմելը։ Վիրահատությունը կարելի է համեմատել ակնոցների կրման հետ, ուղղակի այն ակնոցները, որոնք սովորաբար կրում են, վիրաբույժը  կատարում է իմպլանտացիա` այն տեղադրելով աչքի մեջ:  Այդ լինզաները շատ բարակ են և թեթև, տեղադրում է հետին խցիկում, բնական ոսպնյակի վրա, որոնցով բուժառուն երկար տարիներ ապրում է: Այս ժամանակակից ոսպնյակները հետին խցիկում դրվելուց չեն գրգռում աչքը, չեն խանգարում ցանկացած ֆիզիկական աշխատանք կատարելիս, սպորտով զբաղվելիս, լողալիս, գլխի շարժման դեպքերում երբեք այն չի շարժվում և երկար տարիներ կարող է ծառայել բուժառուին` ապահովելով բարձր տեսողության սրություն։  

-Ի՞նչ  է ամետրոպիան։

-Ամետրոպիան աչքի ռեֆրակցիայի խանգարումն  է, այն հունարենից  թարգմանաբար նշանակում է աչքի անհամաչափություն։ Նորմայում  լույսի ճառագայթները անցնում են աչքի օպտիկական համակարգի միջով (դրանք են եղջերաթաղանթը, ոսպնյակը,  ապակենման մարմինը): Նորմայում այդ թափանցիկ համակարգի միջով անցնելիս ճառագայթները հավաքվում են, ֆոկուսավորվում են ցանցենու վրա: Դա կոչվում է էմետրոպիա: Այդ գործընթացը` լույսի ճառագայթների անցումը և բեկումը օպտիկական համակարգի միջոցով, կոչվում է ռեֆրակցիա։ Ռեֆրակցիայի խանգարումները կոչվում են ամետրոպիա, որոնք լինում են տարբեր տեսակների, հիմնականում  3-ն են `  կարճատեսություն, հեռատեսություն և աստիգմատիզմ։

Կարճատեսությունը կամ միոպիան ամետրոպիայի առավել հաճախ հանդիպող ձևն է, որը սկսում է զարգանալ մանկական տարիքից և սովորաբար  ժառանգական հիվանդություն է, չնայած վերջին տարիներին շատացել են մարկանց քանակը, որոնք ձեռք են բերել կարճատեսություն կյանքի ընթացքում: Կարճատեսնեը թույլ են տեսնում հեռու տարածության վրա գտնվող պատկերները, իսկ մոտը տեսնում են շատ լավ: Կարճատեսության շտկումը իրականացվում է բացասական «ցրող» ապակիներով:

Հեռատեսությունը կամ հիպերմետրոպիան  ամետրոպիայի տեսակ է,   երբ խավար է տեսնում մոտը, իսկ հեռու տարածության վրա գտնվող պատկերները տեսնում է շատ լավ: Հեռատեսության շտկումն իրականացվում  է  դրական  «հավաքող»  ապակիներով:

Աստիգմատիզմը ռեֆրակցիայի այն խանգարումն է, երբ նույն աչքում, տարբեր առանցքներում մարդը կարող է ունենալ և՛ հեռատեսություն, և՛ կարճատեսություն, կամ կարճատեսության, կամ հեռատեսության տարբեր աստիճաններ։ Այսպիսի խնդրով մարդկանց տեսողության շտկումն իրականացվում է «ցիլինդրիկ» ապակիներով:

Նշեմ, որ մանկական հասակում ամետրոպիայի վաղ հայտնաբերումը և բուժումը թույլ է տալիս որոշ դեպքերում խուսափել վիրահատական միջամտությունից, իսկ ավելի հաճախ թույլ չտալ այսպես կոչված «ծույլ աչքի»  համախտանիշի զարգացման:

-Շփվելով երիտասարդ կադրերի հետ`ինչպե՞ս եք պատկերացնում մեր ապագա բժշկությունը:

-Բարեբախտաբար, վերջին տարիներին երիտասարդ կադրերի մեջ գիտության և կրթության հանդեպ մեծ ուշադրություն կա. եթե 10 տարի առաջ շատերը ձգտում էին ուսանել արտերկրում, այսօր ունենք բավականին լավ կադրեր, որոնք ձգտող են, պրպտող, վերապատրաստվում են և ձգտում են մնալ մեր հայրենիքում։ Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը այն բժշկական կենտրոններից է, որտեղ ունենք նաև բավականին երիտասարդ կադրեր, որոնց ձեռագիրն իրենց ոլորտում առանձնահատուկ է։   Մեր երիտասարդ կադրերին մաղթում եմ, որ աշխատանքային ուղու  երկար և ձիգ ճանապարհի վերելքների և վայրէջքների ժամանակ պահպանեն մարդկային յուրօրինակ արժեքները, չլճանան:

- Ի՞նչն է Ձեզ համար ներշնչանքի աղբյուր։

-Հայրենիքս, հայոց աշխարհը, մեր լեռները, որոնք մեզ տվել են իրենց կարծրությունը, որ հայի հոգում համբերություն ու համառություն են դարձել։ Այստեղ  է, որ լսում ես հայրենիքիդ հավերժության երգը և գիտակցում, որ դու ես նրա սուրբ բազկի ուժն ու զորությունը։ Ես շատ ուրախ եմ ու երջանիկ, որ Հայաստանի քաղաքացի եմ։ Այն Հայաստանի, որտեղ անցել է իմ մանկությունը, և պետք է անցնի ողջ կյանքս։ Եվ պարտավոր եմ ապրել ու արարել  իմ հայրենիքում։

- Որպես մեր զրույցի  վերջաբան, խնդրեմ, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։

-Իրականում, ակնաբուժության մեջ  ահռելի արդյունքներ կունենանք խնդրի վաղ հայտնաբերման դեպքում: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի: Առողջապահության համակարգում տեղի ունեցող բարեփոխումներին համընթաց մեր բժշկական կենտրոնում արդիականացվում են բուժման և ախտորոշման մեթոդները, իրականացվում են հիվանդների համար անհրաժեշտ պայմանների բարելավման միջոցառումներ, որոնք հստակ շարունակական բնույթ են կրելու: Ամեն բուժառուին պետք է յուրովի վերաբերվել և իհարկե չդոփել տեղում: Հորդորս այն է, որ մարդիկ ավելի հանդուրժող, ներող լինեն, սիրող, զիջող, և ես հավատում եմ, որ միաբանության մեջ է հաղթանակը. հայերը պետք է միաբանվեն, տարաձայնությունները մի կողմ դնելով` արդեն մի բուռ դարձած հողը պահեն։ Կարծում եմ մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է ունենա իր փոքր հաղթանակները հանուն Հայաստանի մեծ հաղթանակի:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը

Ցանկանում եմ` մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես

Հայաստանում այսօր վնասվածքաբանությունը, մասնագետների խոսքերով, բարձր դիրքերում է, նկատելիորեն արագ է զարգանում` թե՛ մասնագիտական, թե՛ պատրաստվածության տեսանկյունից: Այդ ակտիվությունն օրեցօր ավելանում է, բայց ինչպես բժշկության ցանկացած ճյուղ, այնպես էլ վնասվածքաբանությունը, անընդհատ թարմացվելու և կատարելագործվելու կարիք ունի, այսինքն՝ չի կարելի ոչինչ չանելով`  սպասել ինչ-որ նորությունների, պետք է մշտապես աշխատել նորանոր բարձունքների հասնելու համար:

Մեր զրուցակիցն է օրթոպեդ-վնասվածքաբան, «Կոկսա» կլինիկայի ղեկավար Հրաչյա Հարությունյանը։ Երկար տարիների դժվարին աշխատանքային գործունեությամբ, հարուստ կենսագրությամբ նա մեծապես նպաստել է Հայաստանի առողջապահական համակարգի կայացմանն ու զարգացմանը։ Մեր զրուցակցի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ կատարած մեծածավալ աշխատանքը` իր առջև դրված նպատակի իրականացում:

-Պարոն Հարությունյան, կպատմե՞ք էնդոպրոթեզավորման նորագույն մեթոդների և վերականգնողական շրջանի առանձնահատկությունների մասին։                                          

-Ասեմ, որ  էնդոպրոթեզավորման մեթոդիկան երբեք տեղում դոփել չի կարող, միշտ կան պրոթեզների նոր տարբերակներ` ավելի քիչ հետվիրահատական բարդություններով: Մեր կենտրոնում 1 տարուց ավելի է, ինչ առաջարկում ենք  զույգ հոդերի միաժամանակ էնդոպրոթեզավորում, որը բավականին լուրջ և մեծ առաջընթաց է մեր երկրի առողջապահական համակարգում։ Այժմ իրականացնում ենք կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորում,  տիրապետում ենք դիմային կտրվածքով, առանց մկանների հատման, կարճ ոտիկի տեղադրմանը, որից հետո շատ արագ է ընթանում հետվիրահատական վերականգնողական փուլը, և արդյունքները շատ ավելի գոհացուցիչ են, քան ստանդարտ իրականացվող վիրահատությունները։ Այն ցուցված է մի շարք հիվանդությունների դեպքում: Դրանցից են հոդերի դեգեներատիվ դիստրոֆիկ փոփոխությունները, օստեոարթրոզները, ազդրոսկրի գլխիկի ասեպտիկ նևրոզը, ազդրոսկրի վզիկի կոտրվածքը, կեղծ հոդերը, որոնք առաջացել են կոտրվածքների չսերտաճման հետևանքով և այլն: Կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորումը, լինելով մի շարք ախտաբանությունների բուժման առավել արդյունավետ եղանակ, թույլ է տալիս շատ արագ վերականգնել փոփոխված հոդի աշխատանքը և բարելավել հիվանդի կյանքի որակը:

 Այս կամ այն էնդոպրոթեզ տեղադրելու եղանակներին առնչվող հակացուցումները պետք է որոշվեն հիվանդի ոսկրային հյուսվածքի վիճակը մանրակրկիտ ուսումնասիրելուց հետո:  Դժվարություններ առաջանում  են աուտոիմուն հիվանդությունների հետևանքով առաջացած կոքսարթրոզների ժամանակ: Էնդոպոթեզավորումից հետո առօրյա կենսակերպի մեջ սահմանափակումներ չեն լինում. ամենաշատը 6 ամիս հետո մարդիկ մոռանում են արհեստական հոդի մասին, վերադառնում է շարժումների ազատությունը, և կյանքի որակն է բարելավվում: Ժամանակակից էնդոպրոթեզների կիրառման առավելությունն այն է, որ հիվանդի մոտ վերականգնվում է շարժումների ողջ ծավալը, նախկին ցավերն այլևս չեն անհանգստացնում:  Ոսկրի որակական փոփոխությունները կապ ունեն հաճախ կիրառվող հորմոնալ պատրաստուկների հետ: Քացախափոսի շրջանի ձևախախտումների դեպքում առաջնային պրոթեզավորման ժամանակ կարող են օգտագործվել ռևիզիոն պրոթեզներ:

 -Ո՞ր դեպքում կարող է առաջանալ ծնկի հոդի դեֆորմացիա, որոնք են  ծնկացավի պատճառները։   

-Ծնկահոդի դեֆորմացիան առաջանում է մի քանի պատճառներից. օստեոարթրոզի մեջ մեծ նշանակություն ունի գենետիկ ֆակտորը, բայց իհարկե կան պատճառահետևանքներ, որոնք կարող են նպաստել ընթացքի արագացմանը, կարող են վատթարացնել պրոցեսը: Առաջինը կրած տրավմաններն են, և կան հիվանդություններ, որոնք կարող են թիրախային դառնալ հոդերի համար. դրանք ռևմատիկ  և ռևմատոմալ հիվանդություններն են, օստեոպորոզն է, հետմենոպաուզալ շրջանում՝ կանանց համար, օստեոպորոզի հարցը և տարած ինֆեկցիաները։ Քիչ նշանակություն չունի նաև ճարպակալումը, որը նպաստում արթրոզների ընթացքի վատթարացմանը, արագ զարգացմանը։

-Այսօր մեծ տարածում ունի արթրիտը։ Մի փոքր կխոսեք այս հիվանդության տեսակների և դրանց առաջացման պատճառահետևանքների մասին։

 - Հոդաբորբը կամ արթրիտը հոդերի բորբոքային հիվանդություն է, որը կարող է առաջանալ տեղային կամ ընդհանուր վարակների, նյութափոխանակության խանգարումների, վնասվածքների և այլ պատճառներով։ Մի շարք ծանր հիվանդությունների (ռևմատոիդ հիվանդություն, անշարժացնող սպոնդիլոարթրիտ և այլն) առաջացման պատճառը դեռևս լրիվ պարզ չէ, սակայն հաստատված է, որ նպաստող գործոններ են համարվում օրգանիզմի սառեցումը, ֆիզիկական գերլարվածությունը և այլև։ Ըստ դասակարգման` հիվանդությունները բաժանվում են երկու հիմնական խմբի՝ որպես ինքնուրույն հիվանդություն և որևէ հիվանդության ախտանշան։ Մեկ հոդի բորբոքումը կոչվում է մոնոարթրիտ, մի քանիսինը՝ պոլիարթրիտ։ Ըստ ընթացքի` հիվանդությունները լինում են՝ սուր, ենթասուր և քրոնիկական, չոր և էքսուդատիվ (շճային, թարախային, արյունային), ըստ ծագման՝ վարակիչ և սպեցիֆիկ, դիստրոֆիկ, վնասվածքային և այլ հիվանդությունների հետ կապված։ Արթրիտները լինում են արթրոզի ուղեկցող հիվանդություն, եթե արթրիտները առանց արթրոզի են, հոդախտ կամ հոդաբորբոքում չի լինում։ Արթրիտները կարող են լինել նաև ռևմատիկ հիվանդությունների դեպքում և  ինֆեկցիոն բնույթի, որոնք պատանեկան կամ յուվենիլ իդիոպաթիկ արթրիտ են` այսինքն, օրգանիզմը  սուր վիրուսներ է կրել, փչացած ատամ է ունեցել, թոքաբորբ կամ միզային ինֆեկցիա է  տարել, որն էլ առաջացրել է հոդի բորբոքում: Ախտանշաններն են հոդացավեր, հոդի այլաձևություն, ֆունկցիայի խանգարում, հոդի մաշկածածկույթների կարմրություն և ջերմաստիճանի բարձրացում։ Սուր հիվանդությունների ժամանակ ցավերը լինում են ուժեղ և մշտական, իսկ քրոնիկականի դեպքում՝ միայն հոդը շարժելիս։

- Ի՞նչ հիվանդություն է պոդագրան, արդյո՞ք այն ունի զարգացման հստակ տարիքային շեմ։

- Հոդատապը (պոդագրա) նյութափոխանակության հիվանդություն է, առաջացնում է բորբոքային պրոցես։ Հոդատապը արթրիտի տեսակ է, արտահայտվում է հոդերի ուժեղ ցավով, այտուցվածությամբ և կարմրությամբ՝ առավել հաճախ վերջույթների հատվածում: Հիմնական պատճառը օրգանիզմից միզաթթվի արտադրության և արտազատման խախտումն է, որը կապված է միզաթթու պարունակող սննդամթերքի չարաշահմամբ կամ էլ այդ նյութն օրգանիզմից հեռացնելու գործընթացի խանգարմամբ: Պոդագրան հստակ տարիքային շեմ չունի: Այն միզաթթվի փոխանակման խանգարումն է, որը բերում է հոդերի ախտահարման։ Պոդագրայի վերջնական ապաքինում ամբողջ աշխարհում դեռ չկա, այն միշտ կարգավորման կարիք ունի դեղամիջոցներով և ներարկումներով։

- Պատելոֆեմորալ ցավային համախտանիշ։ Կմանրամասնե՞ք։  

- Պատելոֆեմորալ ցավային սինդրոմը թարգմանաբար ծնկոսկր-ազդրային համակցության ցավային համախտանիշն է, ամենատարածված հիվանդություններից մեկը: Առաջին նախադրյալը ծնկոսկրի դրսային տեղակայումն է, երբ  ծնկոսկորը չի աշխատում  ազդրի փոսիկությունից, կոպիտ է, մի քիչ թեքված դեպի դուրս: Այն առաջացնում է ազդրի ծնկոսկրի ցավ, արթրոզ՝ մաշվածություն: Մյուսը ծալքի հաստացումն է. հոդաշապիկի ծալքն այնքան է հաստանում և կոպտանում, որ ընկնում է ծնկոսկրի և ազդրի արանքը` առաջացնելով ցավային սինդրոմ և ձայներ։ Պատելոֆեմորալ ցավային համախտանիշի պատճառներն են ծնկների հոդի չափից ավելի ծանրաբեռնումը (վազել, ցատկել, կծկել և աստիճաններով բարձրանալ), սխալ սպորտային տեխնիկա կամ սարքավորում ընտրելը, կոշիկի փոփոխությունը, կոշտ խաղային մակերեսները, ծնկան հոդի հարթեցման անատոմիական խնդիրները, ազդրի թույլ մկանները,  հաճախակի  կամ երկար ժամանակ մարզվելու հանկարծակի փոփոխությունը։ 

-Ի՞նչ  մեթոդ է  պլազմոթերապիան։

- Այն աշխարհում  մեծ տարածում գտած բուժմոտեցում է և ոչ միայն օրթոպեդիայում, այլ բժշկության տարբեր ոլորտներում՝ կոսմետոլոգիա, գինեկոլոգիա, ուռոլոգիա, վիրաբուժություն: Բուժմոտեցման ընթացքում բուժառուի արյունից թանձրացված պլազման ներարկվում է վնասված հյուսվածքների կամ հոդերի մեջ: Այս պլազման հարուստ է թրոմբոցիտներով, որոնք օգնում են խթանել հյուսվածքների վերականգնումը:

Թրոմբոցիտներում առկա աճի գործոնները արագացնում են բջջային վերականգնումը: Շատ քիչ  են կողմնակի ազդեցությունները, ինչը նվազեցնում է ալերգիկ ռեակցիաների և վարակների վտանգը, ավելի քիչ ցավոտ է և արագ է վերականգնվում: Կիրառվում է մկանային վնասվածքների դեպքում, ինչպես նաև նվազեցնում է ցավը և բորբոքումը արթրիտի և մենիսկների վնասվածքների դեպքում։ Ներարկումների շնորհիվ  տվյալ տարածքը սնուցվում է, և բորբոքային պրոցեսները թեթևանում են:  Այն բավականին  էֆֆեկտիվ մեթոդ է։

-Ի՞նչ է դաստակային թունելի համախտանիշը,  և ի՞նչ բուժում է իրականացվում։

-Դաստակային թունելի համախտանիշը կամ կարպալ թունելի սինդրոմը ամենահաճախ հանդիպող մոնոնևրոպաթիան է։ Դասվում է վերին վերջույթի կոմպրեսիոն մոնոնևրոպաթիաների շարքին:  Այն  ախտանիշների հանրագումար է, որն առաջանում է դաստակային խողովակում (թունելում) վերին վերջույթի նյարդերից մեկի՝ միջնակ նյարդի ճզմումից՝ կապված դաստակային թունելի չափսերի և դրա պարունակության անհամապատասխանության հետ։ Կարող է լինել միակողմանի՝ հիմնականում ախտահարելով գերակշռող (դոմինանտ) կողմի ձեռքը։ Սակայն ավելի հաճախ հանդիպում է երկկողմանի դաստակային թունելի համախտանիշ, հատկապես էնդոկրին և հոդային հիվանդությունների ֆոնին։ Հաճախ հիվանդները գանգատվում են դաստակի ցավերից, ձեռքի թուլությունից (ձեռքից առարկաները կարծես «վայր են ընկնում»), ափի շրջանի ու I-III մատների ծակծկոցներից ու թմրածությունից։ Տիպիկ գանգատը ձեռքում ցավի սաստկացումն է, ծակծկոցները և ծանրության զգացումը հատկապես գիշերային ժամերին, որոնք ստիպում են հիվանդին արթնանալ, ձեռքն իջեցնել, թափահարել ու մատներն ինտենսիվորեն ծալել-տարածել։ Աշխատանքի ժամանակ, հատկապես, եթե այն պահանջում է ճաճանչ-դաստակային հոդի կրկնվող շարժումներ, ախտանիշները սովորաբար սաստկանում են։ Ոչ հազվագյուտ դիտվում է ցավի ճառագայթում դեպի բազկի, ուսագոտու շրջան:  Որքան վաղ է կատարվում ախտորոշումը, այնքան ավելի է մեծանում ոչ վիրահատական (կոնսերվատիվ) եղանակով բուժվելու և լիարժեք ապաքինվելու հավանականությունը։ Եթե վաղ և միջին շրջաններում նշանակվում է կոնսերվատիվ բուժում, ապա ուշ շրջանում ձեռքի վիրաբույժը ստիպված է լինում առաջարկել վիրահատական բուժում։ Կոնսերվատիվ բուժման ընթացքում կատարվում են տեղային ներարկումներ և  քսուքների թերապիա:  Եթե ջլաբորբը խրոնիկ բնույթ է կրում` առաջացնելով բշտեր, կարող է անհրաժեշտ լինել ընդհուպ  վիրահատական բուժում,  որն իրենից ներկայացնում է դաստակային լայնաձիգ կապանի հատում բաց կամ էնդոսկոպիկ եղանակով:

-Բժիշկ, տեղյակ ենք, որ անցած տարի սեպտեմբերին մասնակցել եք Հնդկաստանում կայանալիք 22-րդ Master's Course-ին։ Ըստ Ձեզ` ի՞նչ  հնարավորություն այն տվեց  ոլորտի զարգացմանը։

- Այո, անցած տարի`, սեպտեմբերի 26-28-ը մասնակցեցինք  Հնդկաստանում կայացած Meril Academy-ում 22-րդ Master's Course-ին, որը կարևոր հնարավորություն է աշխարհի առաջատար վիրաբույժների հետ փորձի և նորարարությունների փոխանակման համար արթրոպլաստիկայի ոլորտում: Ի դեպ, ոչ միայն Հնդկաստանում, այլ նաև արտերկրի մի շարք երկներում մենք մասնակցում ենք տարբեր Master's Course-ի և աշխատում ենք մշտապես նորարարությունների զարկերակի վրա լինել: Այս տարի հունվարին վերադարձել ենք Իտալիայում կայանալիք մաստեր կուրսերից, դա մեզ համար պարտադիր բնույթ է կրում, որպեսզի լինենք առաջադեմ ոլորտում, քանի որ օրթոպեդիկ վիրաբուժությունը խիստ գործիքային վիրաբուժություն է համարվում: Եթե մենք համընթաց չքայլենք այդ նորարարություններին, հետագայում իհարկե դժվար կլինի կիրառության մեջ ներդնել այդ բուժմոտեցումները:

-Ի՞նչ տեխնոլոգիա է իրենից ներկայացնում LIPOGEMS®-ը։

-LIPOGEMS®-ը առաջադեմ տեխնոլոգիա է, որը մշակում և օգտագործում է մարմնի սեփական ճարպային հյուսվածքը՝ վնասված հատվածների ցավային սինդրոմները մեղմելու և բուժելու համար:

Այս նորարարական տեխնոլոգիան հնարավորություն է տալիս ճարպից ստանալ ցողունային բջիջներ: Կարճ ասած՝ այս շրջադարձային տեխնոլոգիայի շնորհիվ օրգանիզմը ինքն իրեն է բուժում:

Այս միջամտությունն իրականացվում է տեղային անզգայացմամբ: Սովորաբար այն  կիրառվում է խոշոր, ինչպես օրինակ՝ կոնքի կամ ծնկի, հոդերի բուժման համար։

LIPOGEMS® իտալական ընկերության հետ մեր համագործակցությունը 2007 թվականից է, համարվում է ներարկումային տեխնոլոգիաների գագաթնակետը, այսինքն` ամենալուրջ ներարկումային տեխնոլոգիաները սկսում են լիպոսակցիայի, այսինքն ճարպաբջջանքի ստացումից լիպոսակցիայի միջոցով,  և LIPOGEMS® ընկերության հավաքածուի օգնությամբ կատարվում է ճարպի «կոտրում» և զտում, որի օգնությամբ մենք ստանում ենք հատուկ մեխանիզմ, որի մեջ ցողունային բջիջների կլետկաները կարող են հասնել տարբեր թվերի` ընդհուպ  5 միլիոնի։ Այն ներարկվում են հոդերի մեջ, եթե  հիվանդության  զարգաման վաղ  դեպքերում է կատարվում բուժօգնությունը, կարող ենք գրանցել նաև ամբողջական առողջացում, իսկ եթե արթրոզի դանդաղ ընթացք է, դրա էֆֆեկտիվությունը 5 տարի է: Այն համարվում է նորագույն մեթոդներից մեկը, իհարկե եթե կատարվում է գրագետ։

- Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն։ Իսկ եթե արդեն առկա է խնդիրը, հաղթահարեն  ապաքինման ելքով։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման և հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի համար։ Ցանկանում եմ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես:  Իսկ բժիշկներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ և հաստատուն կամք։ Մեր հասարակությանը կմաղթեմ, որ միշտ մեր ավանդական սեղանների շուրջ հնչող առողջության մաղթանքները իրականանան: Բայց այդ մաղթանքի տակ ամեն ոք իր լուման պետք է ունենա իր առողջության պահպանման համար` առողջ ապրելակերպ սահմանելով իր համար:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը

Բժշկությունը ազնվագույնն է բոլոր մասնագիտությունների և արվեստների մեջ, քանզի այն  մարդուն պարգևում է ամենաթանկը՝ առողջությունը

Նյարդային հիվանդությունների առաջացման պատճառներից մեկը հոգու անհանգստությունն է, աններդաշնակությունը մարմնի, մտքի հետ: Իսկ նյարդաբանությունը մարդու հոգեկան և սոմատիկ աշխարհները կապող օղակն է: Ինչպես վկայում էր Սոկրատեսը. «Հնարավոր չէ բուժել մարմինը՝ չբուժելով հոգին»: Բացի այդ, նյարդաբանությունը զարգացող և դեռևս բացահայտման կարիք ունեցող հեռանկարային ճյուղ է, որը նաև կապող օղակ է  բժշկության բոլոր ճյուղերի միջև:

Բժշկության մեջ հիմնական դեղատոմսը բժիշկն է: Բժիշկը նախ հոգեբանորեն պետք է տրամադրի հիվանդին, ճիշտ գնահատի իրավիճակը, ուղեկցող հիվանդությունների առկայության դեպքում նշանակի թիրախային բուժում և վերահսկի ընթացքը: Ճշգրիտ ախտորոշման համար պետք է ունենալ մասնագիտական խորը գիտելիքներ, լինել հոգեբան և փիլիսոփա, մանրակրկիտ ուսումնասիրել հիվանդի բժշկական պատմությունը, ստեղծել անկաշկանդ և վստահելի կապ հիվանդի հետ:

Իզուր չէ ասված՝ բժիշկն իր կյանքում  ստիպված է հաջողության և անհաջողության փորձություն անցնել: Առաջինը վտանգվում է ինքնամեծարմամբ, երկրորդը` հոգու պարտությամբ: Եվ դրանցից զերծ մնալը անվիճարկելիորեն կախված է բժշկի անհատականությունից, նրա մարդկային էությունից, արժեքների համակարգից, համոզմունքներից, բարոյական նկարագրից:

Մեր զրուցակիցն է բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի նյարդաբանության ամբիոնի դասախոս, «Հայաստանի նյարդաբանների ասոցիացիայի» նախագահ, «Երևան» բժշկական կենտրոնի Ցավի և նյարդաբանության կլինիկայի ղեկավար ԳՈՒՐԳԵՆ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ: Անուրանալի է պարոն Հովհաննիսյանի ներուժն ու նվիրումը նյարդաբանության մեջ: Նրա բացառիկ մարդասեր տեսակը, նրա երկարամյա արգասաբեր գործունեությունը, ահռելի ավանդը նյարդաբանության մեջ արժանի է մեծագույն հարգանքի ու երախտագիտության: Նա ողջ էությամբ տարված է իր առաքելությամբ և հավակնություններ չունի` իր անձի շուրջ հերոսական պատմություներ լսելու: Մարդ, որն իր կյանքը նվիրել է մարդկային  կյանքեր փրկելու մեծ ու սուրբ առաքելությանը:

-Պարոն Հովհաննիսյան, ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում Ձեր բաժանմունքում, և ի՞նչ նյարդային խնդիրների դեպքում բուժառուները կարող են դիմել Ձեզ:

-Մեր բաժանմունքում իրականացվում են բոլոր գործառույթները, ինչն անհրաժեշտ է  նյարդաբանական խնդիրների ախտորոշման և բուժման համար: Իհարկե, մեր բժշկական կենտրոնի հնարավորությունները թույլ են  տալիս դրանք իրականացնել, և յուրաքանչյուր բուժառու, ով ունի նյարդաբանական խնդիրներ, վստահորեն կարող է դիմել մեզ: Ճիշտ է, մեր բաժանմունքը բավականին երիտասարդ  բաժանմունք է, բայց մեզ մոտ աշխատում են փորձառու բժիշկներ, որոնք տարիներ շարունակ նյարդաբանության ոլորտում ունեն մեծ ներդրում ու ներուժ, և մշտապես աշխատել են բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտի, այնուհետ բժշկական համալսարանի ամբիոններում: Իսկ այսօր արդեն   մեր տարիների վաստակած  գիտելիքներն ու փորձը փոխանցում ենք  մեր երիտասարդ սերնդին։

-Բժիշկ, ի՞նչ ախտաբանություն է կաթվածը: Կաթվածների ի՞նչ տեսակներ կան:

-Կաթվածը բավականին մեծ տարածում ունի. Հայաստանում տարեկան գրանցվում են կաթվածի  մի քանի հազար դեպք: Կաթվածը բաժանվում է 2 խոշոր տեսակների՝ իշեմիկ կաթված և արյունազեղումներ։ 2018 թվականից սկսած, Հայաստանում գործում է թրոմբոլիզիս ծրագիրը, որի կիրառման ժամանակ, օրինակ, իշեմիկ ինսուլտի դեպքում ներարկում են թրոմբը լուծող դեղամիջոցները, որոնք թույլ չեն տալիս, որ այդ հիվանդությունը զարգանա։ Այն Հայաստանում բավականին մեծ հաջողություն ունեցող ծրագիր է, քանի որ բուժառուների մեծամասնությունը, ում ժամանակին են ախտորոշել կաթվածը, ժամանակին են դիմում բժշկի օգնությանը, և եթե չեն ունենում այդ դեղորայքի հանդեպ հակացուցումներ, բավականին լավ արդյունք ենք ստանում, և  ձեռքի և ոտքի թուլությունը մեծ հաջողությամբ վերականգնվում է։ Հայաստանյան  արդի բժշկությունը ժամանակակից միջազգային ուղեցույցներով առաջատար երկրներին համընթաց բուժում է այդ հիվանդությունը։ Իսկ ինչ վերաբերում է արյունազեղումներին, դրանք իրենց բնույթով ավելի բարդ և  մահացու պաթոլոգիաներ են, և բուժման տեսակետից` մեծ արյունազեղումների ժամանակ բուժումը վիրահատական է: Թեև պետք է ցավով նշեմ, որ ամբողջ աշխարհում դրանք, չակերտավոր ասած, շատ անշնորհակալ վիրահատություններ են, քանզի մեծ մասամբ, չնայած ճիշտ ժամանակին բժշկին դիմելուն և ժամանակին կատարված վիրահատությունների արդյունքում, մնում են կամ հաշմանդամ, կամ մահացության ելք ունենում։ Բայց բժշկությունը, այդ թվում նյարդաբանությունը օր օրի զարգացում է ապրում, և կարծում եմ` մոտ ապագայում կհայտնաբերվեն որոշակի ճշգրիտ մոտեցումներ, որպեսզի կարողանանք կանխարգելել հետվիրահատական շրջանի այդ բարդությունները։ Եվ այսօր արդի բժշկության մեջ իրականացվում է ամեն ինչ, որ հիվանդության նախնական ախտորոշումը և կանխարգելումը կատարվեն այնպես, որ մարդիկ հնարավորինս  քիչ ստանան արյունազեղումներ։ Հուսամ` մոտ ապագայում կունենանք հրաշալի արդյունքներ։

-Ի՞նչ է ցրված սկլերոզը, և որո՞նք են դրա առաջացման պատճառները:

-Ցրված սկլերոզը բազմապատճառական հիվանդություն է։ Արդի ենթադրվող պատճառներից են աուտոիմուն խանգարումներով ուղեկցվող վիրուսային վարակները, ինչպես նաև վիտամինների, հատկապես` վիտամին D-ի ցածր մակարդակը: Ելնելով վիտամին D-ի պակասի պատճառագիտությունից` այս հիվանդությունը հյուսիսում ավելի շատ է տարածված, իսկ հարավում տարածվածության շրջանակը նեղանում է, քանի որ հյուսիսում վիտամին D-ի պակասի մակարդակն ավելի տարածված է։ Ճիշտ է, այս հիվանդության դեմ օրգանիզմը սկսում է ինքնուրույն պայքարել, բայց նյարդաթելերի միելինային թաղանթները սկսում են աստիճանաբար վնասվել։ Վերը նշեցի` աուտոիմուն, այսինքն` օրգանիզմը, չգիտես ինչու, ինքն է սկսում պայքարել իր դեմ։ Այսօր, իհարկե հաշվի առնելով միջազգային ուղեցույցները, Հայաստանում պետպատվերի շրջանակներում գործում է ծրագիր` ցրված սկլերոզով տառապող բուժառուների բուժումը կազմակերպելու համար, բայց ցավոք սրտի, հիվանդության բուժման դեղորայքը ամբողջ աշխարհում բավական թանկ է. 4 դեղերը, որոնք պետպատվերի շրջանակներում ստանում են բուժառուները, բնականաբար  լիարժեք բուժում չի կարող համարվել, այն ուղղակի դանդաղեցնում կամ կանգնեցնում է այդ հիվանդության ընթացքը։ Վատն այն է, որ առանց բուժման բուժառուները դառնում են հաշմանդամ: Դեղորայքի կիրառումը շատ դեպքերում երկար ժամանակով կարող է կանխել հաշմանդամության առաջացումը և կտրուկ բարձրացնում է կյանքի որակը։ Բավական արդյունավետ ծրագիր է, սակայն որոշ դեպքերում բուժումը որևէ արդյունք չի տալիս՝ հանգեցնելով ծանր հաշմանդամության։

-Կա՞ն էլեկտրոմիոգրաֆիայի կիրառման արդյունավետության անառարկելի փաստեր:

-էլեկտրոմիոգրաֆիան  այն հետազոտությունն է, որի օգնությամբ կարողանում ենք ստուգել նյարդամկանային հաղորդականության վիճակը։ Այն ճշգրիտ հետազոտություն է այն հիվանդությունների ժամանակ, երբ ախտահարվում է նյարդամկանային համակարգի աշխատանքը։ Թույլ է տալիս ճիշտ կողմնորոշվել այս հիվանդության ախտորոշման հարցում։ Կան հիվանդություններ, որոնք ախտորոշվում են միայն էլեկտրամիոգրաֆիայով։ Սկզբնական կլինիկական զննման արդյունքում որոշ ենթադրություններ լինում են, բայց մինչև չի կատարվում այս հետազոտությունը, ճշգրիտ չի հաստատվում նյարդամկանային համակարգի կոնկրետ ախտահարումը։ Այս մեթոդը կիրառվում է գրեթե բոլոր նյարդաբանական բաժանմունքներում, և մեր բժշկական կենտրոնում էլ այն լայն կիրառություն ունի։

-Տիկեր և Տուրետի համախտանիշ. կմանրամասնե՞ք։      

-Տուրետի համախտանիշը կամ Տուրետի հիվանդությունը, Ժիլ դե լա Տուրետի համախտանիշը (անգլ.՝ Tourette syndrome), կենտրոնական նյարդային համակարգի` գեներով պայմանավորված ժառանգական բնույթ կրող խանգարում է, որը դրսևորվում է ցանկացած տարիքում և բնորոշվում է բազմաթիվ շարժական տիկերով և առնվազն մեկ ձայնային տիկով։

Տուրետի համախտանիշ ունեցող մարդկանց ինտելեկտի մակարդակը և կյանքի տևողությունը նորմայի մեջ է։ Հիվանդության ժամանակ, առանց պատճառի սկսում են տարբեր տեղակայման մկանային կծկումներ` դեմքի, ուսագոտու, պարանոցի, ձեռքերի: Հնարավոր է` երկար ժամանակ չարտահայտվի, բայց սթրեսը կարող է նպաստել, որ ակտիվանա, և  մկանային կծկումներն արթնանան։

Ռիսկերը բավական տարբեր են. կան, որոնք ենթակեղևային են, կան, որոնք ֆունկցիոնալ են, այսինքն` առանց որևէ պատճառագիտության։ Ինչ վերաբերում է բուժմանը, Տուրետի համախտանիշը լիարժեք չի բուժվում, սակայն մենք կարողանում ենք նպաստել շարժումների քչացմանը։  

-Միոկլոնուս։ Կմանրամասնե՞ք։

-Դրանք մկանների կծկումներ են` առանց պատճառի: Այն` որպես առանձին  հիվանդություն, չկա, այլ ինչ-որ մի հիվանդության հետևանքն է, իսկ երբ  չեն կարողանում գտնել հիվանդության առաջացման պատճառները, ասում են` միոկլոնուս է հիվանդի մոտ, այսինքն` որպես ախտորոշում է այս դեպքում։  Կան տարբեր բուժմոտեցումներ, երբեմն այն ունենում է ոչ օրգանական հիմք, և պետք է հիվանդներին  պարզապես հանգստացնող դեղամիջոցներ նշանակել, որպեսզի այդ կծկումները չլինեն։ Եվ եթե դրանք արդեն ունեն օրգանական հիմք, ախտահարված է նյարդային համակարգը, ապա նշանակվում է դեղորայք, որոնք մկանների կծկումները վերացնում են։ Այն մեծ տարածում չունի մեր երկրում, հանդիպում է այն երկրներում, որտեղ բնակչության թիվը մեծ է, բայց մեր երկրի տոկոսային հարաբերակցությամբ քիչ դեպքեր են հանդիպում։

-Հասարակության մեջ մեծ տարածում ունի միգրենը. այն ունի արդյո՞ք ամբողջովին առողջացում։

- Այո, միգրենը բավականին մեծ տարածում ունի, կանայք ավելի շատ են հիվանդանում այս հիվանդությամբ, տղամարդկանց մոտ հանդիպում է քիչ տոկոսային հարաբերակցությամբ։ Պարզապես, ախտորոշման տեսակետից շատ անգամ սխալ մոտեցումներ են լինում. գլխացավ ունենալով` կարծում են միգրեն է, և երբեմն առանց հաստատելու, իրենք են եզրակացություն են դնում` միգրեն, և անցնելով մի քանի տարի` դիմում են բժշկի, պարզվում է, որ ոչ մի միգրեն էլ չկա. գլխացավն այլ պատճառագիտություն է կրում։ Միգրենի բուժումը սպեցիֆիկ բնույթ է կրում, քանզի այն դեղորայքը, որն ազդում է միգրենի նոպայի վրա, չի ազդում այլ ախտահարում կրող գլխացավերի վրա։ Օրինակ` ներգանգային ճնշման պատճառով կարող է լինեն գլխացավեր, և այդ միգրենի դեղերը չեն կարող օգնել իրենց ոչ մի դեպքում։ Այո, այսօր միգրենը լայն տարածում ունի, այն անոթային և հորմոնալ հիվանդություն է, այդ իսկ պատճառով կանանց մոտ ավելի հաճախ են հանդիպում, բայց ժամանակին ախտորոշելով` կարելի է բուժել, քանի որ այն այդքան սարսափելի պաթոլոգիա չէ, որ չենթարկվի բուժման։ Պարզապես պետք է ժամանակին ախտորոշել  և ժամանակին ստանալ գրագետ բուժում։ Իհարկե, մի կուրս ստանալուց հետո հնարավոր չէ, որ անցնի. նոպաների ժամանակ պետք է այնպես անել, որ նոպան չզարգանա, այն պետք է կանխել դեղորայքով։

-Ալցհեյմերի հիվանդություն։ Ի՞նչ նշաններով է դրսևորվում։

-Այն, կարելի է ասել, տարիքային հիվանդություն է, հանդիպում է տարեցների մոտ,  բայց իհարկե կարող է հանդիպել նաև 50 տարեկանի շեմը հաղթահարածների մոտ։ Լինում է երկու տեսակ` ժառանգական և ոչ ժառանգական։ Այս հիվանդության սկզբնական շրջանում բջիջները սկսում են ենթարկվել ատրոֆիայի։ Այդ իսկ պատճառով հանրությանը տեղեկացնելու համար ասեմ, որ սկզբնական շրջանում նկատվում է հիշողության խանգարում, այնուհետև հիշողություն չլինելու դեպքում հիվանդի մոտ նկատվում է գրգռվածություն և շրջապատի մարդկանց նկատմամբ ագրեսիվ պահվածք։ Այնուհետև դա էլ է վերանում, և սկսում է աստիճանաբար հիվանդի մոտ վերանալ  բնավորության կարևորագույն գծերը։ Այսինքն` ուշադրությունը, նրանք դառնում են անտարբեր շրջապատի նկատմամբ, ճիշտ չեն կարողանում գնահատել առարկաների ճշգրտությունը, աստիճանաբար իրենց մոտ զարգանում է դեմենցիա, որն աստիճանաբար տանում է անհատի «ես»-ի վերացմանը։ Անձը դրսևորում է երեխայի վարքագիծ. ոչ մի բան չի գիտակցում, դառնում է անկողնային հիվանդ, որն արդեն խնամքի կարիք է ունենում։ Իմիջիայլոց, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում այդ հիվանդության ուսումնասիրությամբ և բուժմամբ ակտիվ սկսեցին զբաղվել, երբ երկրի նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը հիվանդացավ այդ հիվանդությամբ, ում կինը բավական լավ խնամք էր տանում: Նրա մահից հետո սկսեցին այդ երկրում ավելի խորքային ուսումնասիրել այդ հիվանդությունը: Հաշվի առնելով, որ հիվանդության սկզբում ի հայտ են գալիս նյարդաբանական ախտանիշները, առաջին հերթին դիմում են նյարդաբանի օգնությանը, իսկ երբ միանում են հոգեկան խանգարումները՝ հոգեբույժների օգնությանը։

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում բժշկությունը վստահելի ձեռքերո՞ւմ է:

-Այսօր մեծ ուրախությամբ կնշեմ, որ մեր երիտասարդները բավականին պրպտող են,  ձգտող սերունդ ունենք, պարզապես պետք է ճիշտ ուղու վրա նրանց դնել, ուղղորդել, ինչպես մեզ էին դաստիարակում խորհրդային միության տարիներին։ Բոլոր ժամանակներում էլ պետք է երիտասարդ սերնդին ճիշտ ուղղորդել։ Ես 70-ական թվականներից սկսած զբաղվում եմ դասախոսությամբ, երիտասարդ սերնդի համար  և՛ դասախոս եմ, և՛ ուսուցիչ և իրենց ճիշտ ճանապարհի կերտման գործում անում եմ հնարավորն ու անհնարը: Չպետք է անտարբերություն ցուցաբերել, պետք է հետաքրքրություն մտցնել այս ոլորտի հանդեպ, որպեսզի դառնան լավ մասնագետներ, և իրենք էլ իրենց հաջորդ սերնդին մեծ սիրով փոխանցեն իրենց ուսանածը: Ուղղակի իրենք շատ կախվածություն ունեն համացանցից` հեռախոս, համակարգիչ, մեր ժամանակներում գիրք-գրականություն էր, իրենք չեն սիրում գիրք կարդալ, ձգտում են համացանցից տեղեկանալ։

- Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Իհարկե, բժշկի առաջին մաղթանքը մեր հասարակությանը առողջությունն  է. ժամանակին հետևեն իրենց առողջությանը, գանգատների առկայության դեպքում անհապաղ դիմեն բժշկի: Հիվանդությունը ստեղծված է մարդկության համար, եթե մաղթենք հիվանդություններ երբեք չլինեն, դա իհարկե հնարավոր չէ, թող քիչ դեպքերի առնչվենք, ուղղակի հորդորս և խնդրանքս է` ժամանակին դիմեն բժշկին, որպեսզի հետագա բարդացած իրավիճակների  չբախվեն։ Առողջ եղե՛ք, սիրեք ձեզ և ձեր մարմինը:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը 

Էդիտա Ղարիբյան. «Առողջ կինը ապագա առողջ մայրն է, երեխաների կրթությամբ և դաստիարակությամբ զբաղվողը»

21-րդ դարում բժշկությունը բավականին լայն հնարավորություններ է ընձեռում զարգացող հիվանդությունը կանխարգելելու և բուժելու համար: Սակայն ինչպես  առողջապահական մյուս ոլորտներում, այնպես էլ մանկաբարձության ու գինեկոլոգիայի մեջ կարևորվում է  բանիմաց  մասնագետներին ժամանակին դիմելը: Ընդհանրապես բժիշկը պետք է  վստահություն նվաճի թե՛ իր պրոֆեսիոնալիզմով, թե՛ շփվելու կարողությամբ, ու եթե բուժառուի և բժշկի միջև ստեղծվում է լուրջ համագործակցություն, կապ, աստիճանաբար լուծում են ստանում խնդիր­ները:

Մեր զրուցակիցն է «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի մանկաբարձ-գինեկոլոգ, կենտրոնի հղիների պաթոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ, «Հայաստանում կեսարյան հատումների աճի պատճառների ուսումնասիրության» ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի միջազգային փորձագետ, Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի Հետբուհական և շարունակական ֆակուլտետի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ամբիոնի դասախոս Էդիտա Ղարիբյանը: Երկար տարիների վաստակ ունեցող և մեծ հեղինակություն վայելող բժշկուհու համար հաջողության գաղտնիքը ընտրած մասնագիտությունը սիրելն ու դրան նվիրվելն է: Իսկ նվիրում նշանակում է անթիվ անքուն գիշերներ, անվերջ ինքնակրթություն, փորձի փոխանակում և վազք` ժամանակին համընթաց: Մարդկային բարձր առաքինություններով օժտված բժշկուհին վստահ կանգնած է իրեն ապավինած յուրաքանչյուր բուժառուի կողքին։ Եվ ամենակարևորը` ամեն  վայրկյան բժշկուհին հոգածությամբ պայքարում է ամենաարժեքավորի` կնոջ առողջության պահպանման համար: Բժշկուհին ընտրել է դժվարներից դժվարը՝ բժշկի մասնագիտությունը, և երբեք չի զղջացել` մշտապես բարձր դիրքերում պահելով ամենօրյա տքնաջան աշխատանքով ձեռք բերված իր բազմավաստակ փորձառությունը: Եվ իզուր չեն ասում՝ հիվանդի համար բժշկի հոգատար ու մարդկային վերաբերմունքը բուժման կեսն է։

-Բժշկուհի, կխնդրենք խոսել պոլիպներից, մասնավորապես` էնդոմետրիումի պոլիպը ի՞նչ պաթոլոգիա է։

-Էնդոմետրիումի պոլիպը լորձաթաղանթի տեղային գերաճն է, այն բարորակ գոյացություն է, որն առաջանում է էնդոմետրիումի բազալ շերտից: Պոլիպները լինում են մի քանի տեսակ՝ ֆիբրոզ, գեղձային, գեղձաֆիբրոզ և ադենոմատոզ:

 Դրանք կարող է լինել տարբեր չափերի, սիմպտոմատիկ և ասիմպտոմատիկ։ Սիմպտոմատիկ են այն պոլիպները, որոնք առաջացնում են արյունահոսություն, դաշտանային ցիկլի խանգարում։ Ասիմպտոմատիկները ոչ մի կլինիկայով ի հայտ չեն գալիս, ուղղակի հերթական ստուգման ժամանակ բացահայտվում են։ Պոլիպները պահանջում են բժշկի և պացիենտի կողմից մշտապես հսկողություն, կարող են լինել նաև ատիպիկ պոլիպներ, որոնք, ցավոք սրտի, կարող են հանգեցնել քաղցկեղի։ Պոլիպների բուժումը կախված է դրանց չափերից, տեսակից, էխոսկոպիկ անոթավորումից, հսկողության ընթացքում փոփոխություններից: Բուժումը վիրահատական է, կատարվում է հիստերոսկոպիա, պոլիպի հեռացում, իսկ հետագայում` պարտադիր հյուսվածքաբանական հետազոտություն: Իսկ, եթե ոչ մի խնդիր առկա չէ, և հետագայում  բուժում չի պահանջվում, ուղղակի պետք է լինեն բժշկի հսկողության տակ։

Պոլիպները կարող են ի հայտ գալ ինչպես ռեպրոդուկտիվ տարիքի կանանց մոտ, այնպես էլ օրիորդների մոտ, քանի որ այն ի հայտ է գալիս հորմոնալ դիսբալանսի փոփոխությունների ֆոնի վրա: Հազվադեպ կարող են ի հայտ գալ  պրեմենոպաուզալ և պոստմենոպաուզալ  տարիքի կանանց մոտ։ Բուժմոտեցումները անհատական է` կախված տարիքային խմբից, պոլիպի չափից. եթե մինչև 1սմ փոքրիկ պոլիպներ են, ուղղակի հսկողություն ենք սահմանում, եթե չեն արյունահոսում, չի արձանագրվում հեմոգլոբինի իջեցում արյան մեջ, կամ ռեպրոդուկտիվ տարիքի կանայք չեն, որոնք ունեն վերարտադրողական ֆունկցիայի խանգարում, անպտղություն, չզարգացող հղիության կրելախախտ, այդ դեպքում կատարվում է դիագնոստիկ հիստերոսկոպիա և  պոլիպի պարտադիր հեռացում, իսկ հետագայում` պարտադիր հյուսվածքաբանական հետազոտություն:

- Ներարգանդային կպումներ (սինեխիաներ). կմանրամասնե՞ք։

-Այն պաթոլոգիա է, որի դեպքում արգանդի խոռոչում մասնակի կամ ամբողջական կպումներ են ի հայտ գալիս, կոչվում է ներարգանգային սինեխիաներ կամ Աշերմանի համախտանիշ։ Դրանք արտահայտվում են դաշտանի բացակայությամբ, անպտղությամբ կամ սակավարյունությամբ` կախված ինչ չափի են սինեխիաները։ Հանդիպում է ցանկացած տարիքում, այն կյանքին վտանգ չի սպառնում, սակայն կարող է հանգեցնել այլ պաթոլոգիաների՝ ինչպիսիք են՝ դաշտանային ֆունկցիայի խանգարումը, անպտղությունը, հղիության կրելախախտը և այլն։

Հաճախակի սինեխիաներն առաջանում են ներարգանդային միջամտություններից հետո. դրանք հղիության արհեստական ընդհատումների, չզարգացող հղիությունների գործիքային ընդհատումների, և շատ հաճախ սինեխիաներն առաջանում են հետծննդյան շրջանում, երբ կատարվում է արգանդի խոռոչի գործիքային քերում: Հետծննդյան 2-6 շաբաթները ռիսկային շաբաթներն են, և երբ կատարվում է միջամտություն, այդ ժամանակ կարող են առաջանալ սինեխիաներ։ Բուժումը վիրահատական է՝ հիստերոսկոպիա, կատարվում է կպումների անջատում, բալոնի տեղադրում, հետագայում ուղեկցվող հորմոնալ բուժմամբ, որը նպաստում է լորձաթաղանթի ֆունկցիոնալ շերտի վերականգնմանը, քանի որ սինեխիաների ժամանակ մենք ունենք ֆունկցիոնալ և բազալ շերտի վնասում։

Նշեմ նաև, որ սինեխիաները կարող են լինել արգանդի մի մասում, որի դեպքում հնարավոր է չանհանգստացնեն, բայց կարող են լինել շատ կոպիտ սինեխիաներ, որոնք ամբողջությամբ տեղակայվում են արգանդի խոռոչում, և այդ դեպքում  ունենում ենք ծանր կլինիկական պատկեր՝ Աշերմանի համախտանիշ: Աշերմանն այն գիտնականն է, որն առաջին անգամ բացահայտեց այդ պաթոլոգիան: Երբեմն այս համախտանիշը պահանջում  մի քանի վիրահատական միջամտություն, անգամ` 4-5, քանի որ այն ունի կրկնվելու միտում` կախված օրգանիզմի առաձնահատկություններից:

-Վիժում։ Ինչի՞ արդյունքում է առաջանում:

- Վիժումը հղիության ընդհատումն է մինչև հղիության 21 շաբաթ 6 օր ժամկետը, տարբերակվում է վաղ վիժում` առաջին եռամսյակի, և ուշ վիժումներ, որոնք լինում են մինչև 22-րդ շաբաթը։ 22 շաբաթից հետո արդեն համարվում է ծննդաբերություն։ Վիժման պատճառները կարող են լինել ինֆեկցիաների կրումը, էնդոկրին համակարգի, արյան մակարդելիության, իմունային համակարգի և գենետիկ ֆոնի խանգարումները, քրոմոսոմային անոմալիաները, շատ հաճախ նաև արգանդի զարգացման արատները։

-Բժշկուհի, հղիության բացարձակ հակացուցումները որոնք են։

-Ուրախությամբ կարելի է ասել, որ արդի բժշկությունը հասել է զարգացվածության այն աստիճանի, որ պակասել է հղիության համար բացարձակ հակացուցումներ համարվող հիվանդություննի ցանկը: Իհարկե, խոսք չի կարող լինել շատ ծանր սոմատիկ դեպքերի մասին: Հակացուցում կարող է լինել երիկամային կամ սրտային ծանր անբավարարությունը: Շնորհիվ ժամանակակից բժշկության, անգամ այն կանայք, որոնք նախկինում կրել են լյարդի կամ երիկամի փոխպատվաստում, ինչպես նաև չարորակ ուռուցք, և որոնք հղիության ընթացքում անգամ անցնել են քիմիաթերապիա, զգացել են մայրության բերկրանքը:

-Արգանդի հեռացումը ո՞ր դեպքում է ցուցված:

-Արգանդի հեռացման ցուցումները կարող են լինել տարբեր պատճառներով. արգանդի միոմաներ, ադենոմատիոզներ, ատիպիաներ, քաղցկեղ, արյունահոսություններ, որոնք չեն ենթարկվում դեղորայքային բուժման: Սակայն այսօր բուժմոտեցումները փոփոխման են ենթարկվել, և այսօր բավականին մեծ տեղ է տրվում օրգան պահպանող վիրահատություններին, որը թույլ է տալիս հնարավորության դեպքում  արգանդը պահպանել։

-Բժշկուհի, վերը նշեցիք միոմաների մասին, հետաքրքիր է, երիտասարդ աղջիկների մոտ հնարավո՞ր է զարգանան միոմաներ։

-Այո, հնարավոր է, քանզի միոմաները հորմոնալ կախյալ գոյացությունները են, կարող է լինել ինչպես երիտասարդ աղջիկների, այնպես էլ ռեպրոդուտիվ տարիքի կանանց մոտ, ավելի քիչ հանդիպում են մենոպաուզայի ժամանակ: Միոմաները  բարորակ գոյացություններ են, որոնց կազմաբանությունը մկանային շերտից է։ Շատ ժամանակ ուղղակի պահանջում են հսկողություն, սակայն հնարավոր են գրանցվեն նաև դեպքեր, երբ պահանջվում  է  վիրահատական միջամտություն:

-Մանկաբարձագինեկոլոգիական ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել։

-Ցավոք սրտի, ես կասեմ` բոլոր։ Եվ ցավալի է, որ երիտասարդացում է ապրել քաղցկեղը, բայց ժամանակին դիմելու դեպքում հնարավոր է այն կանխարգելել։ Դա արգանդի պարանոցի քաղցկեղն է, որի համար պետության կողմից ներդրվեց սքրինինգային ծրագիր, և գնալով դա ավելի զարգացում է ապրում: Նաև պապիլոմավիրուսի սքրինինգն է արդեն մտնում կիրառության մեջ:

Քաղցկեղն այսօր  կանխարգելվող հիվանդություն է, և հուրախություն մեզ, նվազել է պարանոցի քաղցկեղի թիվը սքրինգային ծրագրերի և պատվաստումների շնորհիվ։ Նույնը վերաբերում է կրծքագեղձի քաղցկեղին, քանզի մամոգրաֆիկ և սոնոգրաֆիկ հետազոտություններն արդեն պարտադիր պայման են 40 և ավելի տարիքային շեմը հաղթահարած կանանց համար։

Ասեմ նաև, որ շատացել են վիժումները, չզարգացող հղիությունները, պտղի զարգացման անոմալիաները, այսինքն` բարձր ռիսկի խմբում գտնվող հղիների քանակը։ Կախված է նաև նրանից, որ մեծ տարիքային շեմում են հղիություն գրանցում` դիմելով օժանդակ ռեպրոդուտիվ տեխնոլոգիաների օգնությանը։

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաները ընտրում են իրենց ծնողների ուղին։ Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է։

-Ասեմ, որ ունեմ երեք երեխա: Երեխաներս ընտրել են բժշկագիտության ոլորտը. մեծ աղջիկս երկրորդ կուրսի օրդինատոր է քիթ-կոկորդ-ականջաբանության  մասնագիտացման մեջ։ Տղաս Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի 3-րդ կուրսի ուսանող է և երևի թե ընտրի վնասվածքաբանության ոլորտը, որն, ի դեպ, հայրիկիս մասնագիտացումն էր: Հայրս եղել է բավականին հայտնի ակադեմիկոս,  վնասվածքաբան-օրթոպեդ։

Փոքր դուստրս դեռ սովորում է 5-րդ դասարանում, և ժամանակը ցույց կտա, թե ինչ մասնագիտություն կընտրի։

Իրականում բժշկությունը բարդ ոլորտ է, մանավանդ` մանկաբարձություն-գինեկոլոգիան,և որքան էլ բարդ է, միևնույնն է, ապրում եմ իմ աշխատանքով, և եթե կրկին հնարավորություն ընձեռվի մասնագիտություն ընտրել, միանշանակ կընտրեմ մանկաբարձություն-գինեկոլոգիան, որը չնայած իր բարդությանը, բավականին հետաքրքիր և գեղեցիկ ուղղվածություն է։

-Բժշկուհի, խոսեցիք Ձեր հայրիկից: Մի փոքր կպատմե՞ք նրա գործունության մասին:

-Հայրս շատ լուսավոր մարդ էր, ում խորհուրդները միշտ ուղեկցել են ինձ: Մինչ օրս բոլորը  հիշում են հորս` Էդուարդ Սարգիսի Ղարիբյանին, ով  ուներ մի նշանաբան` կրթեք ապագա սերնդին արժանվույնս, քանզի նրանց ձեռքերում է ապագա բժշկությունը:

Հայրս շատ մեծ դեր էր տալիս կրթությանը, մեր ընտանիքում կրթությունը եղել է առաջնահերթություն։  Հայրս մահացել է 2012 թվականին և մինչև կյանքի վերջին օրն աշխատել է, եղել է բժշկական համալսարանի ամբիոնի պրոֆեսոր։ Հիմնադրել է Հայաստանում առաջին հետտրավմատիկ ինֆեկցիոն բարդությունների բաժանմունքը, որը մի ժամանակ «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնում էր, բայց 1994 թվականից տեղափոխվեց 6-րդ կլինիկական հիվանդանոց` այժմյան` «Երևան» բուժկենտրոն։ Նա Ռուսաստանի Դաշնության բնական գիտությունների ակադեմիայի անդամ էր, եղել է Երևան քաղաքի գլխավոր վնասվածքաբանը, կրթել է բազմաթիվ սերունդներ,  ովքեր այսօր արդեն բավականին հայտնի բժիշկներ են:

-Բժշկուհի, ըստ Ձեզ, բժշկությունը առաքելությունն է, թե` կոչում։

- Կարծում եմ` առաքելություն, քանզի արդի բժշկության մեջ բժիշկների առաքելությունը բավականին մեծ է, բայց եթե չլինես կոչումով բժիշկ, չես կարող այդ առաքելությունը պատվով կրել։ Ինքս բժիշկների տոհմից եմ, հայրիկիցս բացի, հորաքույրս եղել է հայտնի մանկաբարձ-գինեկոլոգ և երկար տարիներ եղել թիվ մեկ համալսարանական հիվանդանոցի ծննարանի վարիչը, և ինքն էլ ինձ ուղղորդել է մասնագիտության ընտրության հարցում։ Հորաքրոջս 3 երեխաները նույնպես բժիշկներ են, մենք երեք երեխաներով բժիշկներ ենք, քույրս սրտաբան է «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնում: Վաղամեռիկ եղբայրս ատամնաբույժ էր, եղբորս աղջիկը նույնպես բժիշկ է, իմ երկու երեխաները, ինչպես վերը նշեցի, կրկին  ընտրել են բժշկության ոլորտը. Եվ պետք է ուրախությամբ նշեմ,  որ Ղարիբյանների տոհմածառը կրում է բժիշկների բարդագույն, բայց միաժամանակ հետաքրքիր ոլորտը։ Ղարիբյանների գերդաստանի արյան մեջ է բժշկությունը, և  բոլորս` որպես Հիպոկրատի երդվյալներ, աշխատում ենք պատվով կրել մեր առջև դրված պատվաբեր առաքելությունը:

-Իսկ որպես վերջաբան` ձեր հորդորը և խորհուրդը մեր հանրությանը, մեր ընթերցողներին:

- Մեր հայ կանանց հորդորում եմ, որ սիրեն իրենք իրենց, հետևեն իրենց առողջությանը, քանզի կինն է ընտանիքի հենասյունը: Այսօր մենք ունենք բավականին լուրջ խնդիր, քանի որ ունեցանք մեծ կորուստներ` մեր գենոֆոնդի դեմոգրաֆիկ աճի բացասական սանդղակ, իսկ առողջ կինը ապագա առողջ մայրն է, երեխաների կրթությամբ և դաստիարակությամբ զբաղվողը: Ճիշտ է ասված` առողջ մարմնում առողջ հոգի։ Կինը պետք  թե՛ ֆիզիկապես և թե՛ հոգեպես առողջ լինի, քանզի ոչ միայն ֆիզիկական, այև հոգեկան տկարությունը խանգարում է առողջ սերունդ ունենալուն։ Ցանկանում եմ, որ կանայք իրենք իրենց հետ ներդաշնակ լինեն, գեղեցիկ ժպիտը երբեք չբացակայի նրանց դեմքերից: Իսկ առողջ սերունդը առողջ կնոջ շնորհիվ է, և կինը պետք է ճիշտ նախապատրաստվի հղիությանը: Մեր հասարակության մեջ պիտի կարևորվի բժշկին դիմելության կուլտուրան:

Մեր երկրին էլ կցանկանամ խաղաղ և անպատերազմ երկինք: Բոլորս պետք է մեծ հավատքով, ուժով ու եռանդով,  նվիրվածությամբ և անշահախնդրությամբ աշխատենք մեր բնագավառում, փորձենք զարգացնել, շենացնել մեր երկիրը: Ինձ թվում է՝ միայն այդ պարագայում կկարողանանք այս ծայրահեղ ծանր վիճակից դուրս գալ: Բոլորին մաղթում եմ մարդասիրություն, սեր, ներողամտություն և համբերություն:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը 

Ցավոք, ինչպես դասական երաժշտությունը, այնպես էլ հոմեոպաթիան ամեն անհատի համար ընկալելի չէ

Հոմեոպաթիան միջազգայնորեն ճանաչված բուժման այլընտրանքային մոտեցում է, որն օգնում է վերականգնել մարմնի ներդաշնակությունը և ակտիվացնել հիվանդությունների դեմ պայքարելու  օրգանիզմի  ներքին  ռեսուրսները:

Հոմեոպաթիան առաջնորդվում է ամբողջական մոտեցմամբ, որի շնորհիվ այն ազդում է ոչ միայն օրգանի կամ համակարգի, այլ ամբողջ օրգանիզմի, այդ թվում` նաև հոգեկան համակարգի վրա: Այսինքն` բուժում է ոչ թե առանձին հիվանդությունը, այլ՝ մարդուն։

Բուժման այս մեթոդը կիրառողներն առաջին հերթին համոզված են, որ մարդու օրգանիզմը կարող է ինքնուրույն հաղթահարել հիվանդությունը, պարզապես հարկավոր է ակտիվացնել անհրաժեշտ պաշտպանական մեխանիզմը՝ օգտագործելով բույսերն ու բնական նյութերը: Որոշ լավատես հոմեոպաթներ կանխատեսել են, որ 21-րդ դարում այս մեթոդը կարող է դառնալ թերապևտիկ բուժման հիմնական ուղղություն, չնայած որ իր ողջ պատմության ընթացքում այն երբեմն իսպառ մոռացության է մատնվել, երբեմն էլ՝ ապրել վերելքի ժամանակաշրջան: Ցանկացած ոք, խորապես ծանոթանալով հոմեոպաթիային, չի կարող հակադրվել բժշկության այդ ճյուղին:

Մեր զրուցակիցն է բժշկական գիտությունների թեկնածու, «Ֆենիքս Մեդ» բժշկական կենտրոնի գինեկոլոգ-հոմեոպաթ ԼԻԼԻԹ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ:

Ընտրելով բժշկի մասնագիտությունը՝ բժշկուհին իր կենսակերպով ու աշխատաոճով փաստեց, որ հոգնությունն ու դժվարությունները հաղթահարելի են, եթե հավատարիմ ես Հիպոկրատի երդմանը: Աշխատանքում մասնագիտության հանդեպ սերն ու փորձառությունը ներդաշնակվել են նրա մարդկային արժանիքների հետ: Ինչպես նրա բուժառուներն են վկայում, բժշկուհին անսահման
բարություն ու լավատեսությունն է սփռում իր շուրջը: Լինելով համարձակ և գիտակ մասնագետ` միևնույն ժամանակ բժշկուհին պահպանում է հայ կնոջը բնորոշ նուրբ ու փխրուն հատկությունները:

-Բժշկուհի, հոմեոպաթիան դասական բժշկությանը այլընտրա՞նք է, թե` լրացում։                   

-Այսօր, հուրախություն մեզ, տենդենցը գնում է նրան, որ ավելի շատ խոսում ենք ինտեգրատիվ բժշկության մասին, այսինքն` մենք փորձում ենք մարդու օրգանիզմի առողջացմանը գնալ բոլոր հնարավոր միջոցներով։ Ինքս  դրա ջատագովն եմ, երբ դասական բժշկությանը, հնարավոր և անհրաժեշտության դեպքում, զուգորդվում է հոմեոպաթիայով, որն  այլընտրանքային բժշկության լավագույն տեսակն է։                         

-Արդյո՞ք հոմեպաթիկ դեղամիջոցներն ունեն ցուցումներ և հակացուցումներ։

-Նոր դեղորայքային միջոցների ցուցումների և հակացուցումների լայն սպեկտր է գրանցվում, և համարձակ կարող եմ ասել, որ հոմեոպաթիայի դեպքում չկան հակացուցումներ։ Եթե փորձված հոմեոպաթ է, ապա նա կգտնի` ինչ դեղամիջոցներով և ինչպես օգնել բուժառուին։ Այստեղ կարևոր է ինչպես դոզան, այնպես էլ  դեղամիջոցների ճիշտ նշանակումները։ Այո, վստահորեն կարող եմ ասել, որ հոմեոպաթիկ դեղամիջոցների կիրառելիությունը հակացուցումներ չունի։                                             

-Հոմեոպաթիկ դեղամիջոցներն ունե՞ն պատրաստման հատուկ տեխնոլոգիաներ։                            

-Այո, դրանք համարվում են պոտենցավորված, այսինքն` նյութը, որից պատրաստվում է դեղամիջոցը, լավ նոսրացվում է և բազմակի  պոտենցավորվում։ Պոտենցավորել՝ նկատի ունենք պինդ նյութի դեպքում տրորումը, իսկ հեղուկ նյութերի դեպքում՝ թափահարումը, մի քիչ էլ մեթաֆիզիկորեն ասած` նյութի «հոգին ենք  հանում» այդ պահին, քանզի մենք գործ ունենք նյութի ատոմական, մոլեկուլային կառուցվածքի հետ, և այդ նյութի ֆիզիկական ուժը վերածվում է թրթիռի, և արդեն գործ ունենք էներգետիկ թրթիռ-վիբրացիա հասկացության հետ, ոչ թե միայն նյութական արժեքի։                                                                                                                                         

-Արդի բժշկության մեջ մեծ տարածում ունի՞ հոմեոպաթիան։                                                                                                    

-Եվրոպական բժշկության մեջ, ինչպես այս մեթոդի սկզբնավորման ծննդավայրում՝ Գերմանիայում, այնպես էլ Անգլիայում, ինչպես նաև  Հնդկաստանում, այո, բավականին մեծ տարածում ունի։ Անգամ մի դեպք պատմեմ, որն ինձ համար շատ հաճելի էր, երբ իմ բուժառուն, երբ տեղափոխվեց Բելգիա` բնակություն հաստատելու, և այնտեղ լույս աշխարհ բերեց իր բալիկին, նա մեր հետագա զրույցի ընթացքում նշեց, որ Շվեյցարիայի, Բելգիայի կլինիկաներում ցանկացած մանկաբույժ նաև հոմեոպաթ է։ Այդ աստիճան ընդգրկված է հոմեոպաթիան պաշտոնական բժշկության մեջ։ Նույն պատկերը նաև Ֆրանսիայում է։ Անգամ մեծ Բրիտանիայի թագավորական  պալատի բժիշկը հոմեոպաթ է, և թագավորական ընտանիքը այդ ֆոնդը ղեկավարում է և սատարում հոմեոպաթիայի պահպանմանը։ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների սուֆիստական ընկերությունները նույնպես փորձում են այդ ուղղությունը զարգացնել։                                                       

-Բժշկուհի տեղյակ  ենք, որ Դուք Հայաստանի միակ գինեկոլոգ-հոմեոպաթն  եք։

-Այո, իրավացի եք, որպես գինեկոլոգ, որը զբաղվում է հոմեոպաթիայով, ցավով կնշեմ, որ ես միակն եմ, քանզի կցանկանամ, որ այս ոլորտը զարգացնողներ շատ լինեն, բոլորը տիրապետեն և կիրառեն հոմեոպաթիայի բուժմոտեցումները։                       

-Բժշկուհի, ցավոք, հասարակության մեջ հոմեոպաթիայի հանդեպ վստահությունը քիչ է, ի՞նչ կասեք  այդ առումով։

-Այո, ցավոք, ինչպես դասական երաժշտությունը, այնպես էլ հոմեոպաթիան ամեն անհատի համար ընկալելի չէ, և մենք էլ` նեղ մասնագետներս չենք էլ դնում այդ նպատակը: Ինչպես իմ փառահեղ ուսուցիչներն էին ասել, մի ձգտեք բոլորին համոզել կամ ապացուցել` ինչ է իրենից ներկայացնում հոմեոպաթիան։ Իրականում այն անձը, որը հասնում է այն գիտակցությանը, որ պետք է գնահատի իր օրգանիզմը, նա չի նայում միջին վիճակագրական տվյալներին, և ընտրում է անհատական, կոնկրետ իր համար բժշկության տեսակ։  Ճիշտ եք, իրականում լայն տարածում չունի, և ոչ բոլորի կողմից է այն ընկալելի որպես բժշկության ուղղվածություն։ Մենք պետք է իրականում աշխատենք տարբեր մակարդակների վրա, եթե բուժառուն կրում է քրոնիկ հիվանդություն, ունի ցածր «կենսուժ», մենք աշխատանք ենք տանում նրա ներքին օրգանների հետ. օրգանոտրոպ դեղամիջոցներ ենք նշանակում` լյարդին, երիկամներին <<օգնող>> միջոցներ: Պաշտոնական բժշկության մեջ էլ ընդունված է պալիատիվ մեթոդը, այսինքն` մեղմել մարդու տառապանքը, երբ դու չես կարող հիվանդությունը օրգանիզմից ամբողջովին հեռացնել, ամոքել։ Այդ իսկ պատճառով մեր ոլորտում էլ, երբ բուժառուն դիմում է ուշացած դեպքերում կամ ծերունական տարիքում, կամ այնպիսի հիվանդություն ունի, որն անհնար է բուժել, այդ դեպքերում մենք օգնում ենք, որ ընթացքը մեղմանա և գանգատները թեթևանան։ Այն ընտանիքները, ովքեր առնչվել են հոմեոպաթ բժշկի հետ, որտեղ տեսել են հոմեոպաթիայի հրաշք արդյունքները, իրենք շարունակում են մնալ հավատարիմ բուժառուներ։

-Բժշկուհի, մի գրառման մեջ նկատեցի, որ հոմեոպաթիայի սկզբունք է «Նմանը բուժում է նմանին» արտահայտությունը։

-Դա նույն վիբրացիան է, որը նշեցի վերևում, այդ սկզբունքի մեջ է մտնում «կենսուժը», որը փորձում է լինել մաքսիմալ ներդաշնակ։ Իսկ եթե այդ մաքսիմալ ներդաշնակության ճանապարհին առկա են խոչընդոտներ, օրգանիզմը դրսևորում է գանգատներ` փռշտոց, հազ, լուծ և մի շարք այլ սիմպտոմներ։ Նույն բնության մեջ գոյություն ունեն բույսեր և նյութեր, որոնք առողջ մարդը եթե կիրառում է, առաջանում է գերզգայունություն: Ամենապարզ օրինակը. դա մեր առօրյա կիրառության մեջ մտած սոխի հանդեպ մեր գերզգայունություն է. արցունքահոսություն, շնչառական ուղիների գրգռվածություն և այլն, և եթե կոնկրետ բուժառուն մեզ դիմում է ալերգիկ բնույթի նման սիմպտոմներով, սոխի դեղամիջոցը պետք է նշանակել, որից հետո իր մոտից գանգատները կանցնեն։ Եվ  հիմա, փառք Աստծո, շատ մարդիկ գիտակից են, որ գոյություն ունի աշխարհ, որը մեր 5 զգայարաններով չէ, որ կարելի է ընկալել, կա նաև, այսպես ասած, ավելի նուրբ աշխարհ։ Միջնադարից առաջ և դրանից տարիներ հետո եղել են մարդիկ, որոնք ունեցել են գերզգայունություն։ Մեր հնագույն բժշկության մեջ նույնպես կիրառելի է եղել բնաբուժությունը, այսինքն` կիրառվել է այն ամենը, ինչը եղել է իրենց շրջապատում, հարյուրամյակներ առաջ սինթետիկ դեղամիջոցներ չեն եղել։ Եվ այդ գիտելիքն էլ կիրառելով և փորձարկելով` արդեն դրվում են նորագույն հոմեոպաթիայի հիմունքները։ Այսինքն` զրոյից չի կառուցվել հոմեոպաթիան, այն հիմնվել է հին բուսաբուժության և բնաբուժության հիմքի վրա: Եվ այդ ձևը, որով  առավելագույնը նոսրացնելով և թափահարելով պոտենցավորելը և առողջ մարդկանց վրա փորձարկումներ իրականացնելով դուրս է բերվում, թե ինչ էներգիաներ, ինչ ռեակցիաներ են ի վիճակի առաջացնել կոնկրետ այդ նյութերը։
Հոմեոպաթիայի ոսկե դարում շատերի փորձարկումների շնորհիվ մեթոդը ավելի լայն տարածում ձեռք բերեց, և մինչ օրս, փորձարկումներ անելով, ավելի է բարձրանում այդ դեղամիջոցների արդյունավետությունը։

-Բժշկուհի, ինչո՞ւ հենց նեղ մասնագիտացում ընտրեցինք հոմեոպաթիայի ոլորտը, տեղյակ ենք, որ նաև բժիշկ- գինեկոլոգ եք։

-Կյանքը բերեց դրան, քանզի անքննելի են մարդու ճակատագրի ճանապարհները։ Ուղղակի հանգամանքների բերումով հանդիպեցի հոմեոպաթ-բժշկի հետ, և այդ ոլորտը շատ հետաքրքրեց ինձ։ Ես շարունակում եմ մնալ բժիշկ-գինեկոլոգ, բայց հնարավորությունների շրջանակը բավականին մեծանում է, երբ իմ բուժմանը զուգակցվում է հոմեոպաթիան։ Իրականում իմ կյանքի տարբեր էտապներում ինձ ուսանել է լավագույն բժիշկների բանակ, նախ` մեր հայ հոմեոպաթները, ինչպես նաև հնդիկ, ֆրանսիացի, անգլիացի, գերմանացի բժիշկներ, որոնցից ես անսահման շնորհակալ եմ և երախտապարտ,  և իրենցից ուսանածը համադրելով իմ փորձառության եւ գիտելիքների հետ, այսօր մեծ սիրով օգնում եմ  ինձ դիմած բուժառուներին։

-Հոմեոպաթիայի բուժմոտեցումները եր՞բ ներդրվեցին Հայաստանում։

-Մենք այս ոլորտում ունեցանք լուրջ ձեռքբերում, երբ հոմեոպաթիայի բուժման մեթոդը 1988 թվականի աղետալի երկրաշարժից հետո հայ բարերարների շնորհիվ ներթափանցեց Հայաստան, որպես օգնություն սթրեսի մեջ գտնվող, պատերազմող հայ ժողովրդին, և հիմնադրվեց հոմեոպաթիայի դպրոցը։ Սփյուռքը Հայաստանի հայերին այդ հոգեկան ծանր վիճակից հանելու համար նախաձեռնեց հոմեոպաթիայի դպրոցի ստեղծումը։ Ինչպես ուսուցիչներս էին նշում, Հայաստանը պարարտ հող էր հոմեոպաթիայի կիրառելիության համար, եւ իրենք շատ գոհ էին գրանցված արդյունքներից։ Նաև Հայաստանը իր աշխարհաքաղաքական դիրքով հետաքրքիր կամուրջ էր. Հնդկաստանից, Գերմանիայից, Ռուսաստանի Դաշնությունից պատվիրակությունները մինչ օրս համախմբվում են մեր երկրում գիտաժողովների շրջանակներում։ Մենք շարունակում ենք համագործակցել, և մինչ օրս ասոցիացիայի նախագահ Մարիամ Աշիկի Ղարաբաղցյանի և գերմանացի ուսուցիչ Սաբինա Ցիմերվանի ջանքերով գիտաժողովները շարունակական բնույթ են կրում, և լիահույս եմ, որ այդ հունով էլ կշարունակվի, քանզի կովիդը ցույց տվեց, որ հոմեոպաթիան շատ արդյունավետ բուժմոտեցման տարբերակ է։ Հոմեոպաթներն ահռելի ներդրում ունեցան այդ պահին, և Առողջության համաշխարհային կազմակերպությունը նշեց, որ ալտերնատիվ բժշկությունը պետք է շարունակի իր գործառույթներն իրականացնել, քանզի խոսակցություններ էին շրջանառվում, որ պետք է այդ ոլորտը այլևս չգործի: Բայց, հուրախություն մեզ, այն դեռ օր օրի զարգացում է ապրում, և կարծում եմ, որ մարդու ազատության ճիշտ դրսևորումն է, թե ինքն ինչ բուժմեթոդով է ցանկանում իր առողջությունը վերականգնել, և չի կարելի մարդուն զրկել իրեն ընձեռված այդ հնարավորությունից։

-Ընդունված ավանդույթ է, որը երեխաները ընտրում են իրենց ծնողների ուղին։ Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է։

-Նախ նշեմ, որ  ինքս մեր տոհմի առաջին բժիշկն եմ եղել, հետո քույրս, եղբայրս… Իմ երեխաների դեպքում, անկեղծ կլինեմ, շատ կցանկանայի, որ նրանք նախընտրեին բժշկության դժվարին, բայց միաժամանակ հետաքրքիր աշխարհը, հատկապես հոմեոպաթիայի ոլորտի իմ փորձը ես փոխանցեի իմ երեխաներին, բայց նրանք ընտրեցին իրենց ուղին: Իհարկե, ես ամեն անհրաժեշտ պարագայում իմ տան անդամներին սիրով բացատրում եմ հոմեոպաթիայի դեղամիջոցների հրաշք ազդեցության մասին, հատկապես հարսիկիս՝ Սոնա Փափազյանին, ով ատամնաբույժ է և երեք երեխաների մայր:

Իրականում ես անընդմեջ փորձում եմ ինձ շրջապատող մարդկանց համար բացահայտել այս դեղամիջոցների դրական ազդեցությունը, որն, ըստ իս, ձեռքբերված հարստություն է, որը պետք է փոխանցել մեզանից հետո եկող սերնդին։ Չգիտեմ, միգուցե թոռնիկներս ընտրեն իմ ուղին. ապագան ցույց կտա։

-Բժշկուհի, տեղյակ ենք, որ Քաշմիրի Շաիվիզմի միջազգային որակավորմամբ յոգայի մարզիչ եք: Կմանրամասնե՞ք:

-Այո, յոգայի մարզիչ եմ, ուղղակի ժամանակի սղության պատճառով յոգայի պարապմունքները տեղափոխվեցին առցանց հարթակ, որտեղ ես մեծ սիրով աշխատում եմ և հիմնականում իմ ծննդավայր Գավառի բուժառուների հետ, որտեղ էլ ամռան ամիսներին՝ շաբաթ և կիրակի օրերին հանդիպում ենք և անցկացնում առողջարար յոգայի դասեր, մեթոդ, որը բերում է մտքի խաղաղություն, ֆիզիկական առողջության վերականգնում, որի կարիքը տարիքի հետ ավելի է զգացվում: Իրականում յոգան լայն ճյուղ է և ընդգրկուն, որի օգնությամբ հոդերը կսկսեն ավելի ուշ ծերանալ, էներգիան կավելանա, լիմֆատիկ ուղիներում հոսքը կկարգավորվի, իսկ ներքին օրգանների որոշ խնդիրների դեպքում միտված տարվում են կոնկրետ  ասաններ: Պետք է ինտեգրվել այս ամենի մեջ, մարդուն տանել առողջության, այսպես ասած «առ ողջություն», և միայն քիմիական դեղամիջոցներով ճիշտ չէ բուժօգնություն ցուցաբերել, քանզի ամեն մարդ յուրահատուկ է, պետք է յուրահատուկ բուժմոտեցում ցուցաբերել։ Կա միջին ստատիստիկ մարդ, կա գիտական բժշկություն, կան փորձարկումներ, բայց ամեն ոք իր խնդիրներն ունի, անձնական և հոգեկան զարգացումը, գենետիկ ծանրաբեռնվածությունը, ի վերջո տրավմաները, և այս բոլորի հետ համակցված պետք է հաշվի նստել և կարողանալ անհատապես օգնել, այս դեպքում հոմեոպաթիայից ավելի լավ միջոց ես չգիտեմ։

-Իսկ  որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք հանրությանը, մեր ընթերցողներին:

-Առաջանահերթ կցանկանամ, և ինչու չէ, մեր երիտասարդներին կոչ կանեմ, որ շատ երեխաներ ունենան, քանի որ մեր ազգի համար այսօր շատ կարևոր գենոֆոնդի դեմոգրաֆիկ աճի խնդիր կա: Մենք ունենք Աստվածատուր բացառիկ գենետիկ հատիկ, որն պետք է ծլարծակի, արարի և շատանա։ Եղեք առողջ, ինքներդ ձեր հանդեպ ներդաշնակ:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը 

 Թող մեր հասարակությունը տեղյակ լինի, որ մեր երկրում էլ հետազոտման, բուժվելու շատ հնարավորություններ կան

Այսօր մեր երկրի վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի ոլորտը համալրված է ախտորոշման և բուժման համար նախատեսված վերջին սերնդի լավագույն սարքավորումներով, ինչը հնարավորություն է տալիս բարձր որակավորում ու փորձ ունեցող մեր մասնագետներին իրականացնել նույնիսկ ամենաբարդ վիրահատական միջամտությունները:

Մեր զրուցակիցն է  վնասվածքաբան-օրթոպեդ, «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի ողնաշարի ախտաբանության ծառայության ղեկավար ԿԱՐԱՊԵՏ ՄՈՄՋՅԱՆԸ: Հոգատար ու բանիմաց բժիշկն իր ծով գիտելիքների և սեփական աշխատանքին անսահման նվիրվածության շնորհիվ հիվանդների առողջության վերականգնման համար չի խնայում ջանք ու եռանդ: Իր ու իր թիմի կատարած բարդ վիրահատությունների մասին վկայում են օրհասական վիճակում հայտնված, բայց բժիշկների արհեստավարժության շնորհիվ երկրորդ կյանք ստացած հիվանդներն ու նրանց հարազատները` շնորհակալության խոսքեր շռայլելով իրենց իրապես առողջություն պարգևած բժշկին:

-Պարոն Մոմջյան, ո՞ր դեպքերում են ցուցվում ողնաշարի ռեկոնստրուկտիվ և ֆիքսացիոն վիրահատությունները:

-Իրականում տարատեսակ դեպքերում ենք դիմում այդ վիրահատական միջամտություններին. օրինակ` նեղացումների, տեղաշարժների, սկոլիոզների, կոտրվածքների, ողեր փոխելու կամ ողը հեռացնելու դեպքերում։ Մեր տարածաշրջանում համեմատական կարգով քիչ դեպքերում են դիմում այդպիսի վիրահատությունների, քանի որ դրանք բավականին բարդ  միջամտություններ են:  

Ռեկոնստրուկտիվ և ֆիքսակցիոն վիրահատությունները ցուցված են ողնաշարի այն ուռուցքների դեպքում, որոնք առաջացնում են ողնաշարի հենաշարժիչ գործառույթի զգալի խանգարումներ: Նշյալները ցուցված են նաև պրոգրեսիվող սպոնդիլոլիստեզի դեպքում, երբ ողի մարմինը տեղաշարժված է լինում իր առանցքից առաջ կամ հետ: Կարևոր է իմանալ, որ հիվանդության ի հայտ գալուց հետո բուժառուն որքան շուտ է դիմում մասնագիտացված բուժօգնության, այնքան իրականացվող բուժումն առավել արդյունավետ է լինում:

 Կան նաև բուժման այլընտրանքային միջոցներ:

-Բեխտերևի հիվանդությունը կարո՞ղ ենք համարել դատավճիռ։

- Այո, ցավոք սրտի, այդ հիվանդությունը կարող ենք համարել դատավճիռ, քանզի արդի տեխնիկական հագեցվածության և նոր ուղեցույցների առկայության դեպքում, անգամ բուժումից հետո այդ հիվանդությունը կարող է կրկնվել: Ողնաշարի ամբողջական ֆիքսացիայի, այսինքն` սերտացման դեպքում մենք ուղղում ենք ծռվածությունը: Այն ողնաշարի բորբոքային հիվանդությունների շարքին է դասվում։ Բուժման տարբերությունը լինում է այն, որ մեղմանում են ցավերը։ Սինդրոմը մշտական բնույթի ցավերն են մարմնի տարբեր հատվածներում, հիմնականում` ողնաշարում։

-Սկոլոկիֆոզ. կմանրամասնե՞ք:

- Այն սկոլիոզի և կիֆոզի համակցված համախտանիշ է, բայց կիֆոզը միշտ ավելի քիչ է հանդիպում, քան` սկոլիոզը։ Անգամ սկոլիոզի ժամանակ կիֆոզը կարող է հարթվել, բայց երբ կիֆոզն է ավելի արտահայտված լինում, այն կարող է խանգարել սկոլիոզի ուղղմանը։ Եվ վիրահատական բուժում է պահանջվում այն դեպքում, եթե հիվանդության աստիճանը անցել է 40-45 տոկոսից։

-Հասարակության մեջ տարածված է թյուր կարծիք, որ ճողվածքը վիրահատելուց հետո, միևնույնն է, կրկնվելու հակում ունի։ Ի՞նչ կասեք այդ առումով։

-Այո, իրականում թյուր կարծիք է,  այն 10-15 տոկոս դեպքերում կարող է հանդիպել, այն էլ` վիրահատությունից  հետո մեկ տարվա ընթացքում։

- Ի՞նչ է հեմանգիոման։

-Հեմանգիոման հաճախ հանդիպող երևույթ է, դժվար է բնորոշել, թե որտեղից է այն ի հայտ գալիս։ Դրանք մեծ մասամբ բնածին են լինում, իրենցից ներկայացնում են բարորակ ուռուցքներ, որոնք ունեն շատ դանդաղ աճի տեմպ: Եթե ցանկանում ենք հետևել դրա աճին, ապա հետազոտությունները պետք է իրականացնել 2-3 տարին մեկ և ոչ թե` հաճախակի։ Դրանք գտնվում են ոսկորի մեջ, բայց երբեմն արագ աճի հետևանքով, օրինակ, կարող են դուրս գալ ողի մարմնի սահմաններից դեպի ողնուղեղային ուղի։ Այդ ժամանակ սկսում են ի հայտ գալ նյարդաբանական ախտանիշներ, որոնք կարող են առաջացնել բավականին մեծածավալ վիրահատական միջամտության անհրաժեշտություն։ Մեծ hեմանգիոմաների դեպքում, երբ այն գրավում է  ողի մարմնում մեծ տարածություն  և դրա կոտրվելու վտանգ է  ներկայացնում, ցուցված է կատարել այդ հատվածի ամրացում ոսկրային ցեմենտով (վերտեբրոպլաստիկա):  

 Այն  արյունով լցված գոյացություն է, որը կարող է  վտանգ ներկայացնել մեծանալու և ոսկորների եզրագծերից դուրս գալու դեպքում, քանի որ մեծ տարածք է գրավում` ճնշելով նյարդային ստրեկտուրաները, որը նաև կոտրվելու հավանականություն ունի, որի դեպքում վիրահատությունը ավելի դժվարին է դառնում իր ընթացքով: Եթե ուղղակի տեղակայված է և իրենից վտանգ չի ներկայացնում, մենք հատուկ ասեղներով մտնում և ցեմենտավորում ենք։

 -Կրծքային ցավեր ողնաշարի հատվածում: Ինչի՞ պատճառահետևանք է:

-Մեծ մասամբ դա չշարժվելու, հիպոդինամիայի ցավեր են` կախված մշտական մի դիրքից, երկարատև նստակյաց աշխատանք ունեցողների մոտ: Պետք է աշխատեն ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն կրել, զբաղվեն սպորտային շեյպինգով, կարատեով, բոքսով, և ակտիվ շարժումներից հետո ցավերն անցնում են։ Կամ դիմեն մանուրալ թերապիայի, մասաժների, որոնք նույնպես կանցկացնեն  ցավերը։

-Ողնաշարի ուռուցքային հիվանդություններ։ Հաճա՞խ են հադիպում Ձեր աշխատանքային պրակտիկայում:

-Դրանք բուն ուռուցքային հիվանդություններ չեն, այլ առաջանում են տարբեր հիվանդություններից: Երբեմն կարիք է լինում միջամտելու, ողնուղեղը դրանցից ազատելու, ցավերի պատճառը ֆիքսելու համար, բայց դրանք համեմատաբար քիչ ենք կիրառում` կապված թե՛ ֆինանսների , թե հիվանդության ընդհանուր ծանրության հետ։

-Պարանոցային հատվածի ստենոզը ինչի՞ արդյունք է։

-Ստենոզները հիմնականում դեգեներատիվ փոփոխությունների արդյունքում են զարգանում։ Դիսկերը փոփոխվում են, հաստանում են կապանները, հոդերը մեծանում են, որի արդյունքում անցքը նեղանում է, և ողնուղեղը սկսում է տուժել, ձեռքերի և ոտքերի թուլություն է լինում։ Պարանոցային հատվածի ստենոզը ավելի ծանր ընթացք ունի, իրենից վտանգ է ներկայացնում, քանզի այն բերում է պարեզի, պարալիչի։

-Բժիշկ, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում սպոնդիլոլիսթեզը:

-Սպոնդիլոլիսթեզը ողնաշարային սյան դեգեներատիվ փոփոխություններն են, որոնք ուղեկցվում են ուժեղ ցավային համախտանիշով: Ավելին, հաճախ նկատվում է գոտկային 5-րդ ողի տեղաշարժ սրբոսկրի նկատմամբ: Թեև հիվանդությունը զարգանում է դանդաղ՝ մի քանի տարվա ընթացքում, այնուհանդերձ, կարող է առաջանալ նաև հանկարծակի՝ վնասվածքի դեպքում։ Արտահայտվում է ցավով, ողնաշարի համապատասխան հատվածի շարժումների զգալի սահմանափակմամբ: Այն ողնաշարի պաթոլոգիա է, որի ժամանակ տեղի են ունենում ողերի տեղաշարժ դեպի առաջ կամ միջողնային սկավառակի կազմափոխական փոփոխություններ։ Այն հանդիպում է մանկական  հասակում,  երբ բնածին թերություն է լինում ողնաշարում։ Դրա առաջացմանը նպաստում են ողնաշարի այլ հիվանդությունները, ինչպես նաև ֆիզիկական ծանր աշխատանքը, գիրանալը: Այն առաջացնում է ողնաշարի հոդերի բորբոքում, ինչի հետևանքով կաշկանդվում է շարժումների ծավալը ողնաշարում, առաջ է գալիս մշտական լարվածություն, ցավի զգացում, այն միշտ ուղեկցվում է դեգեներատիվ փոփոխություններով: Հոդերի դեֆորմացիան ընդգրկում է պարանոցային և գոտկային հատվածը: Պարանոցի շրջանում ախտահարումների ժամանակ հիվանդները նշում են մշտական լարվածություն և ցավի զգացում: Նման դեպքերում վիրահատարանում՝ ռենտգեն հսկողության տակ, դեպի ախտահարված հոդագլխիկները տեղադրվում են հատուկ էլեկտրական սարքեր, որոնց ճիշտ դիրքը որոշվում է ստիմուլյացիայի փորձով, ապա կատարվում է դեներվացիա, ինչի հետևանքով վերանում է ցավի զգացումը: Որպես կանոն, միաժամանակ կատարվում է չորս հոդերի դեներվացիա: Հիմնական արդյունքը զգացվում առաջիկա ամիսների ընթացքում, որից հետո այն ամրապնդելու համար ցուցված են  բուժական ֆիզկուլտուրա և որոշ ֆիզիոթերապևտիկ գործողություններ (պրոցեդուրաներ):

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին: Ապագայում բժշկությունը ո՞ւմ ձեռքերում է:

-Իրականում այսօր կան լավագույն երիտասարդ կադրեր, որոնք ձգտող են, պրպտող, մենք՝ ավագ սերունդս, իրենց օգնում ենք գիտելիքների ամրապնդման հարցում, ուղղորդում ճիշտ ճանապարհով: Ընդ որում, ինտերնետ պորտալի շնորհիվ նրանց հնարավորությունները շատ ավելի մեծ են, քան մեր տարիներին էին: Նրանք ավելի շատ են շփվում արտերկրի տարբեր մշակույթների, բարքերի հետ, նրանց հնարավորություններն ավելի լայն են,  քանի որ դրսից էլ են բժիշկներ գալիս Հայաստան, և տեղի է ունենում փորձի փոխանակում: Մեր ստեղծած հիմքերը  երիտասարդ կադրերին հնարավորություն են տալիս ավելի շատ վերելք ապրել ոլորտում։ Իմ ասիստենտները բավականին վիրահություններ են անում. 15-20 տարի առաջ միայն ես էի Երևանում այս վիրահությունները կատարում։ Հիմա Հայաստանում բավականին մեծ քանակով մարդիկ աշխատում են իմ բուժմոտեցումներին համապատասխան:

-Իսկ որպես վերջաբան` ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Թող մեր հասարակությունը տեղյակ լինի, որ մեր երկրում էլ հետազոտման, բուժվելու շատ հնարավորություններ կան: Ու պարտադիր չէ միայն բուժման նպատակով այցելել մեզ, թող գան նաև կանխարգելիչ ստուգումների: Ախտաբանական բոլոր տեսակի հիվանդությունների դեպքում մենք կարողանում ենք օգնել բուժառուին, մեր կլինիկայում ներդրված վիրահատական միջամտության ձևերը Հայաստանի այլ կլինիկաներում ներդրված չեն: Եվ միայն մեզանից է կախված, թե ինչպես հետագայում կզարգանա այդ հիվանդությունը. կշարունակի՞ արդյոք այն ավելի խորանալ, թե ժամանակին կկարողանանք կանխարգելել  ու վերադարձնել ողնաշարի առողջությունը: Ուղիղ և առողջ ողնաշարը մեր օրգանիզմի առողջության գրավականն է: Ամենայն բարիք, Աստված բոլորիդ հետ:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը