Ընտանեկան կարգավիճակը, ամուսնացած է, ունի երկու տղա:

Բժշկությունը պատասխանատու և մեծ արիակամություն պահանջող նշաձող է

 Հայաստանի տոհմիկ բժիշկների ընտանիքների շարքում առանձնահատուկ տեղ ունի   Թամազյանների ընտանիքը, ընտանիք, որի համար բժշկի մասնագիտությունն ամենամարդասիրականն է, մարդկանց առողջություն պարգևելը՝ ամենաբարձր մարդկային առաքելությունը, որին իր բնույթով պիտի կոչված լինի բժիշկը: Այսպիսիները եզակի անհատներ են, որոնք առանձնանում են ոչ միայն մասնագիտական, այլև մարդկային բարձր արժեքներով: Թամազյանների պարագայում այդ արժեքների մեջ կան է՛լ ավելի առանձնանալիները. անսահման նվիրում իրենց գործին, ինչն անում են նույնքան  համեստորեն: Իզուր չի ասված՝ բժիշկն իր կյանքում  ստիպված է նաև  հաջողության և անհաջողության փորձություն անցնել: Առաջինը վտանգվում է ինքնամեծարմամբ, երկրորդը`հոգու պարտությամբ: Եվ դրանցից զերծ մնալը անվիճարկելիորեն կախված է բժշկի անհատականությունից, նրա մարդկային տեսակից, համոզմունքներից, բարոյական նկարագրից:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ԼՈՒՍԻՆԵ  ԲԵԿԻՐՍԿԱ- ԹԱՄԱԶՅԱՆԸ. անվանի ծնողների արժանի հետնորդ, Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի աչքի էքսիմեր-լազերային բաժանմունքի վարիչ, Ս. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի լազերային և նորագույն տեխնոլոգիաների բաժանմունքի ակնաբույժ, միկրովիրաբույժ, միջազգային ակնաբույժների ասոցիացիայի անդամ:

Բազմաշնորհ, բամավաստակ բժշկուհի, որն իր պրպտուն գիտական մտքի շնորհիվ հեղաշջում կատարեց մեր երկրի ակնաբուժության ասպարեզում՝ այդպիսով նպաստելով մեզանում  առողջապահական համակարգի զարգացմանը, իր մեծ ներդրումն ունենալով  աչքի բարդագույն հիվանդությունների բուժման,   լույսը հազարավորների աչքի լույսը  պահպանելու ու փրկելու գործում՝ միշտ բարձր պահելով Թամազյան ընտանիքի խոնարհումի արժանի անունը:  Բժիշկների առաքելությունը մարդկությանն անվերապահորեն ծառայելն է,  և մենք պարտավոր ենք գնահատել, արժևորել  նրանց անձնվեր աշխատանքը, մեծարել նրանց: Իհարկե´, պետք է ձգտել բժշկության տեխնիկական առաջընթացին, բայց այնպես, որ չտուժի բժշկի թանկարժեք որակը` սրտակցությունը, սերը դեպի մարդիկ, մարդկայնությունը: Չնայած տեխնիկական զինվածությանը, բժշկությունը չի դադարում լինել բժշկական անհատականություն: Բժիշկը ստիպված է լինում կյանքում երկու հիմնական քննություն բռնել. հաջողության եւ անհաջողության փորձություն: Այդ փորձությունների հանդեպ կայունությունը կախված է  բժշկի անհատականությունից, մարդկային տեսակից, և, ի վերջո, բարոյական նկարագրից: Չէ՞ որ կարևոր է ոչ միայն ու հիվանդության ախտորոշումն ու բուժումը,  այլև հիվանդի հոգեկան աշխարհ ներթափանցելու կարողությունը: Հենց դրանում է արտահայտվում բժշկի հումանիզմը: Մեր այս խոհերն ու խորհրդածությունները սույն թեմայի վերաբերյալ, ահա, կիսում ենք տիկին Բեկիրսկա Թամազյանի հետ:

-Բժշկուհի, չէինք կարող առաջին հարցով իսկ չանդրադառնալ Ձեր հարգարժան ծնողներին. Չէ՞ որ Դուք ծնվել և մեծացել եք հայտնի բժիշկների ընտանիքում:  Որքանո՞վ է դա Ձեզ պարտավորեցնում:

-Հաճելի է, որ մեր հասարակությունը դա գնահատում է: Բազմաթիվ դրական արձագանքները հաշվի առնելով՝ որքան էլ փորձում ես քո գործում լինել հնարավորինս արհեստավարժ և բարեխիղճ, ամեն դեպքում՝ վերջնական գնահատականը տալիս է քո հիվանդը, և եթե կան մարդիկ, որոնք դա գնահատում են, տեսնում կամ որևէ կերպ արձագանքում, իհարկե, հատուկ շնորհակալություն նրանց: Նշաձողը, որը ծնողներս են սահմանել, ինձ համար շատ պարտավորեցնող է, և կարող եմ ասել՝ շատ դեպքերում դու չգիտես՝ դա ինչքանով է քեզ օգնում ձգվելու, հասնելու նորանոր բարձունքների… Որոշ դեպքեր են լինում, որ դու, ուզենալով համապատասխանել և բարձր պահել քո ազգանունը, փորձում ես անել անհնարինը, և կարծում եմ՝ դա, իհարկե, դրական և ոգեշնչող պահն է այդ ամեն ինչում: Հետաքրքիր է, սակայն, որ իմ ծնողները, լինելով բժիշկներ, դեմ էին, որ ես նույնպես բժիշկ դառնամ:Դա մի պատասխանատու և մեծ արիակամություն պահանջող նշաձող է, որը պիտի փորձես անցնել, հակառակը՝ իրենց թողած անունի ու հեղինակության հետ չփորձես խաղալ, եթե հնարավորինս կարողանում ես մի փոքր ավելի հնչեցնել, հիշեցնել, բարձր պահել, դա արդեն ավելի մեծ պատիվ է,  և փորձում եմ հնարավորինս անել Եթե ստացվում է,  շատ ուրախ եմ, եթե չէ՝ դեռ աճելու տեղ ունեմ:

-Բժշկուհի,   Դուք ղեկավարում եք Վլադիմիր Ավագյանի անվան աչքի Էքսիմեր-լազերային  բաժանմունքը: Ի՞նչ  նշանակության վիրահատական  միջամտություն է  այն:

-Էքսիմեր-լազերային վիրահատությունները հիմնականում կատարվում են կարճատեսության, հեռատեսության եւ տարբեր տեսակի ասիգմատիզմների ժամանակ, իսկ դրանց նպատակը պացիենտին ակնոցից եւ կոնտակտայյին ոսպնյակներից ազատելն է. վիրահատությունից հետո լավանում է տեսողության որակը: Վիրահատությունն անվնաս է համարվում, այն իրականացվում է գերժամանակակից սարքավորումներով, սակայն կան մի շարք հակացուցումներ,  որոնց առկայության պայմաններում վիրահատական միջամտություն չի կատարվում: Կատարում ենք կերատոկոնուսի վիրահատություն  ժամանակակից մեթոդով, մինչդե ոչ հեռավոր անցյալում այդ վիրահատությունը չէր կատարվում: Այն եղջերաթաղանթի դեգեներատիվ ոչ  բորբոքային հիվանդություն է, որի ժամանակ եղջերաթաղանթը բարակում է, ստանում կոնի տեսք, և այդ իսկ պատճառով էլ ստացել է կերատոկոնուս անվանումը: Նման հիվանդության դեպքում մարդը կորցնում է տեսողությունը աստիճանաբար` փուլերով, և  այն կարող է հանգեցնել ընդհուպ եղջերաթաղանթի պատռվածքի:  Նախկինում սպասում էին՝ այնքան բարակի թաղանթը, որ կատարվեր փոխպատվաստում, ինչը բավականին բարդ վիրահատություն է, բացի այդ, պացիենտի համար համատեղելիության առումով թաղանթը հայթայթելու խնդիրներ էին ծագում:  Կարող եմ ասել, որ այս վիրահատության ներդրումով ակնաբուժության մեջ հեղափոխական շրջադարձ տեղի ունեցավ, այսինքն՝ երբ գերմանացի եւ շվեյցարացի բժիշիկների համատեղ ջանքերով, նրանց հետազոտությունների արդյունքում ստեղծվեց այդ նոր մեթոդը, որը կոչվում է եղջերաթաղանթի  կռոսլինքինգ: Այն արդյունավետ վիրահատություն է, որովհետև իրականացվում է ավելի թեթև, այլ ոչ թե ծանր ընդհանուր անզգայացմամբ: Վիրահատական միջամտությունից հետո, առաջին հերթին, հիվանդությունը չի տարածվում, չի վատացնում տեսողությունը, հիվանդության կանգ է տեղի ունենում, և որքան շուտ այն հայտնաբերվի, եղջերաթաղանթը այնքան երկար կպահպանվի: Ընդհանրապես, շատ կարևոր է հիվանդությունները ժամանակին հայտնաբերելը, ու քանի որ շատ անգամ կլինիկաների, պոլիկլինիկաների բժիշկներն են առնչվում այդ հիվանդություններով հիվանդների հետ, մենք միշտ նրանց հորդորում ենք նույնիսկ փոքր կասկածի դեպքում պացիենտին խորհուրդ տալ անհապաղ անցնել եղջերաթաղանթի հետազոտություն՝ տոպոգրաֆիա, որը կարող է մեզ տալ ճշգրիտ ախտորոշում, թե ինչ հիվանդություն է զարգանում տվյալ պահին: Ավելի լավ է ժամանակին ստուգվել, բուժվել, քան լինեն բացթողումներ, որոնք կհանգեցնեն ավելի բարդ վիճակների: Այդ հիվանդությունը շատ է հանդիպում հնագույն ազգերի՝ հայերի եւ հրեաների մոտ: Կցանկանայի հպարտությամբ նշել, որ Հայաստանում 2009 թվականին առաջինը մեր կլինիկան էր, որ սկսեց բուժել նախկինում անբուժելի համարվող կերատոկոնուս հիվանդությունը: Կերատոկոնուսը վիրահատում ենք կոլագենային քրոսլինքինգի միջոցով, դա նշանակում է եղջերաթաղանթի ամրացում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթի օգնությամբ: Այսօր այդ վիրահատության շնորհիվ բավականին լավացել է բուժման ընթացքի արդյունավետությունը, ու եթե ժամանակին ամրանում է պատը, նույնիսկ լինում են դեպքեր, երբ անգամ ակնոց կրելու կարիք էլ չի լինում:

Առանձնացվում են վիրահատության երեք տեսակներ. 

Ֆոտոռեֆրակցիոն կերատեկտամիա, որը տևողությունը 10 րոպե է: Տեղադրում ենք կոնտակտային՝ ոչ օպտիկական ոսպնյակ, որը հեռացվում է 4-5-րդ օրը, երբ վերջնական էպիտելիզացիա է կատարվում, և վերքը փակվում է:

Լեյսիկ մեթոդով վիրահատություն, որի դեպքում հենց հաջորդ օրն առանց լինզայի տեղադրման տեսողությունը վերականգնվում է:

Ֆեմտովայրկյանային լազերային շտկում, երբ հիվանդի եղջերաթաղանթը բարակ է, և պետք է վիրահատվի բարձր աստիճանի կարճատեսությունը: Այս դեպքում նույնպես վերականգնման գործընթացը   տեղի է ունենում հենց հաջորդ օրը:

-Ո՞ր դեպքերում է հակացուցված նմանատիպ վիրահատությունը:

Հակացուցումները լինում են երկու տիպի՝ կապված աչքի խնդիրների եւ ընդհանուր օրգանիզմի հետ: Ընդհանուր օրգանիզմի հետ կապված՝    հակացուցում կարող է լինել, եփե հիվանդի մոտ առկա են օնկոլոգիական անամնեզ, հորմոնալ խախտումներ, կերատիտներ, գլաուկոմա, կատարակտա, հղիություն, իսկ աչքի խնդիրների հետ կապված՝ ամենակարևոր հիվանդությունը, որը կարող է խանգարել լազերային միջամտությանը, կերատոկոնուսն է:

Տարիներ առաջ Հայաստանում ներդրվեց կերատոկոնուսի բուժման մեթոդը, որը կոչվում է կրոսլինքինգ (Crosslinking): Կատարվում է եղջերաթաղանթի բարակած կոլագենային թելիկների խաչաձեւ ամրացում հատուկ ճառագայթների ու նյութի միջոցով: Այս մեթոդը կիրառվում է հիվանդության վատթար զարգացումը կանխարգելելու եւ տեսողությունը վերականգնելու նպատակով, եթե այն առաջին կամ երկրորդ աստիճանի է: Երրորդ և չորրորդ աստիճանների դեպքում կատարվում է եղջերաթաղանթի տրանսպլանտացիա` կերատոպլաստիկա դոնորական թաղանթով: Այս հիվանդությունը բնորոշ է հայերին եւ հրեաներին: Համաշխարհային փորձը կապվում է գեների հետ որոնք, որ փոխանցվում են մեկը մյուսից չզտվելով, որովհետև մենք ամուսնանում ենք նույն ցեղախմբի սահմաններում; Պատճառը մինչ օրս հայտնաբերված չէ. բուժում նախկինում չի ունեցել, բայց կրկին կցանկանամ հպարտությամբ ասել, թեև միշտ համեստ եմ եղել արտահայտման մեջ՝ չխոսելով դրա մասին, բայց հիմա հասկանում եմ, որ ցանկացած բժիշկ, ինչպես կասեր իմ հայրը, իր հետ մեծացնում է իր փորձը: Մենք կանգնեցնում ենք հիվանդության ընթացքը, որոշ դեպքերում լավացնում տեսողությունը՝ ուժ տալով հիվանդներին իրենց կյանքը գունավոր ներկապնակի երանգներով ապրել:

 - Հայաստանում աչքի հիվանդությունները «երիտասարդացե՞լ են», ո՞ր տարիքային խումբն է համարվում թիրախային: 

- «Երիտասարդացել է» վերը նշված կերատոկոնուսը՝ եղջերաթաղանթի դեգեներատիվ ոչ բորբոքային հիվանդությունը, որի ժամանակ եղջերաթաղանթը հարաճուն բարակում և ընդունում է կոնի ձեւ: Այն հիմնականում արտահայտվում է զարգացող աստիգմատիզմով և կարճատեսությամբ՝ պայմանավորված տեսողության վատացմամբ: Հիվանդները գանգատվում են ակնոցի օպտիկական ուժի հաճախակի փոխելու անհրաժեշտությունից և կոնտակտային ոսպնյակների անտանելիությունից: Հիվանդությունների «երիտասարդացումը» կարող է պայմանավորված  լինել ինչպես գենետիկ բնույթով, այնպես էլ՝ տեղանքով, մասնավորապես, շատ է տարածված բարձրադիր գոտիներում: Դրա զարգացմանը նպաստում է նաև արևի տակ շատ գտնվելը, մի խոսքով՝ հայերի մոտ այն շատ է հանդիպում: Երկրորդը կարճատեսությունն է, որի «երիտասարդացմանը», բացի հեռուստացույցը, նպաստում են նաև բջջային հեռախոսները, համակարգիչներն ու պլանշետները: Կարճատեսության առաջացումը երկու պատճառ ունի. երբ երեխան կտրուկ հասակ է առնում կամ հեռախոսով ժամերով, երկարատև զբաղվում է: Ամենավտանգավորը բջջային հեռախոսն է, և ավելի լավ է հեռուստացույց դիտել, քան թե զբաղվել հեռախոսով:  Կարծում եմ՝ մարզային բժիշկներն էլ են աչալուրջ դարձել վաղ է հայտնաբերվում նաև իրենց շնորհիվ:

- Նախկինում ՀՀ շատ քաղաքացիներ ստիպված էին լինում վիրահատության ենթարկվելու համար արտերկիր մեկնել, սակայն այսօր միտումն այլ է. նույնիսկ այլազգի կամ սփյուռքահայ քաղաքացիներն են այդ նպատակով գալիս Հայաստան: Ինչի՞ արդյունքում հասանք նման ցուցանիշների:

-Այո, շատ ենք ունենում ոչ միայն հայ, այլև այլազգի այցելուներ: Գալիս, այստեղ վիրահատվում են, որովհետեւ մեզ մոտ ոչ միայն գինն ավելի մատչելի է, այլև մեր ունեցած գերժամանակակից տեխնիկան չի զիջում արտերկրի բուժտեխնիկային: 

-Կվերհիշե՞ք  Ձեր կողմից կատարված առաջին վիրահատությունը:

-Վերջերս ինձ այցելել էր իմ առաջին վիրահատված պացիետը, որն ինձ մոտ վիրահատվել էր  21 տարի առաջ, այժմ նա  բերել էր իր երեխային: Իհարկե, հիշում եմ վիրահատությունը, իրականում հուզմունքս մեծ էր,  բայց երբ տեսնում ես հիվանդդ պատւհանից դուրս նայելով ՝զգում է բնության անբացատրելի երանգները, ինչպիսին դրանք  կան, լսում իրենց շնորհակալական և երախտիքի խոսքերը, հավատացեք, դա մեկ էլ այլ աշխարհ է տանում:Եր դու՝ բժիշկդ, նրանցից էներգիա ես ստանում, ոչ մի գումար չի կարող համարժեք լինել այդ զգզցողությանը: Ես պատասխանատու եմ իմ յուրաքաչյուր պացինտի համար, և երբ իրենք ասում են՝ ի՜նչ մարդասեր եք, և այս կարգի այլ հիացական ու երախտագիտության խոսքեր, յուրաքանչյուրի հետ ես ապրում եմ այս հույզերը մարմնիս յուրաքանչյուր բջիջով:

-Բժշկուհի, տեղյակ ենք, որ Դուք  նաև ստեղծագործում եք: Ի՞նչը կամ ո՞վ է դառնում ձեր ոգեշնչման աղբյուրը:

 -Ասեմ, որ ստեղծագործել եմ 27 տարի առաջ, աղջկանովս հղի էի, 6-7 ամիս ստեղծագործեցի, որից հետո, ճիշտ ասած, շատ քիչ և հազվադեպ: Եվ իրականում երևի թե նա էր իմ ոգեշնչման աղբյուրը:

-Ինչ կասեք երիտասարդ կադրերից: Ապագահում ակնաբուժությունը հուսալի ձեռքերում է:

-Շատ եմ սիրում մեր երիտասարդներին, շատ զարգացած են, հայրենասեր, բանիմաց: Երբ որ ես ուսանում է սկնաբուժության արդինատուրան այդ ժամանակ 1-2 բժիշկ էին լինում տարվա ընթացքում հիմա գրեթե ավարտում է 10 եւ ավելի մասնագետ բավականին խելացի են պրպտող ձգտող նպատակասլաց եւ վստահորեն կարող եմ ասել մեր ակնաբուժությունը հուսալի ձեռքերում է: Եվ պետք է ասեմ, որ ակնաբուժությունն եւ ատամնաբուժությունը Հայաստանում բավանանին մեծ առաջընթաց ունի այն առումով, որ արտերկրից դիմողները շատ շատ են երկրանգնդի տսրբեր անկյուններից դիմում են մեզ:

-Որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանայի, որ բոլորն անհրաժեշտության դեպքում բուժօգնության դիմելու հնարավորություն ունենային և չդիմելը չպայմանավորեին ֆինանսական գործոնով: Բոլորին հորդորում եմ աչքի հետ կապված խնդիր ունենալու դեպքում անպայման դիմել ակնաբույժների, չթողնել այն հասնի բարդացած վիճակի: Ամենագլխավորը. կցանկանամ, որ հասարակությունը լինի երջանիկ, վստահ եւ համոզված իր հետագա քայլերի ու ապագայի հարցերում: Երբ ամեն ոք իր  համոզմունքների մեջ վստահություն ունենա, ապա իր երեխաների ապագան էլ կտեսնի մեր երկրում: Իսկ որպես ակնաբույժ, կցանկանամ, որ բոլորի աչքերում լույս եւ պարզություն լինի. մարդու աչքի լույսը ինչքան պարզ է, այնքան հոգին էլ է ավելի պարզ: Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ: Եվ շատ ուրախ եմ, որ ես ինչ-որ ձևով կարողանում եմ իրենց կյանքի գունապնակը ավելի գեղեցկացնել, լուսավոր դարձնել:

 Թող շատ առիթներ լինեն ձեր ընտանիքներում իրար ասելու՝ աչքներս լույս լինի:

 Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը միշտ ապրի բարեկեցիկ կյանքով և խաղաղ երկնքի տակ                                                  

Ախտաբանությունը (պաթոլոգիան) գիտություն է, որն ուսումնասիրում է հիվանդությունների, ախտաբանական գործընթացների առաջացման պատճառների, զարգացման մեխանիզմների, կառուցվածքային և կենսաքիմիական փոփոխությունների, ընթացքի և ելքի առավել ընդհանուր օրինաչափությունները, պարզաբանում հիվանդությունների հիմք հանդիսացող հիմնական մեխանիզմները: Այսինքն՝ ախտաբանությունը գիտություն է հիվանդության մասին: Ախտաբանությունն ամբողջ բժշկության գիտական հիմքն է, տեսական բժշկության հիմնաքարերից մեկը: Այսպես՝ եթե 19-րդ դարի առաջին կեսին ախտաբանությունն անքակտելիորեն կապված էր միայն երկու առարկաների՝ ախտաանատոմիայի և ախտաֆիզիոլոգիայի հետ, ապա հետագայում ներառեց բժշկագիտության տարբեր բաժինների՝ մանրէաբանության, կենսաքիմիայի, ֆիզիոլոգիայի, գենետիկայի, իմունաբանության և այլնի հիմնական ձեռքբերումները:

Ժամանակին և ճիշտ ախտորոշումը արդյունավետ ու լավագույն ելքով բուժօգնության հիմքն է, ուստի անչափ կարևորվում է միջազգային չափորոշիչներով առաջնորդվող գիտագործնական կենտրոնների առկայությունը: 

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ԱՐՄԵՆ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆԸ բժշկական գիտությունների թեկնածու, բժիշկ-ախտաբան, իմունոհիստոքիմիայի և մոլեկուլյար մորֆոլոգիայի միջազգային ընկերության անդամ, ուրոլոգիական ախտաբանության միջազգային և ախտաբանության եվրոպական ասոցիացիաների անդամ, Հայաստանի ախտաբանության ասոցացիայի նախագահ, ախտաբանության միջազգային ակադեմիայի անդամ, բջջաբանների ասոցիացիայի անդամ, «Diagnostic Pathology» Եվրոպական ախտաբանության ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ, Հայաստանի Roche Pharma ընկերության խորհրդատու, սպիկեր: Շարունակելի է նրա ներկայանալի ներգրավվածությունը  այս ասպարեզի հեղինակավոր կազմակերպություններում. Անդրկովկասի ախտաբանության և մոլեկուլային ախտորոշման ասոցիացիայի անդամ (Վրաստանի ախտաբանների ասոցիացիայի և Բորսթելի գիտահետազոտական կենտրոն, միկոբակտերիալ վարակի և թոքային հիվանդությունների ռեֆերենս կենտրոնի հետ միասին):Երևանի գլխավոր ախտաբանն է, Հայ-ամերիկյան առողջության կենտրոն հիմնադրամի լաբորատորիայի վարիչը, «Հիստոջեն» պաթոլոգիայի գիտագործնական կենտրոնի համահիմնադիրը:Անցնելով մասնագիտական վերապատրաստման բազմաթիվ, դասընթացներ և բժշկագիտության մեջ մեծ փորձ կուտակելով՝ Արմեն Մխիթարյանը ախտաբանության ասպարեզում ներկայացել է իր ուրույն ձեռագրով, ու  նպատակը մարդասիրական է, ազնիվ: Բայց, որքան էլ լռի, հասարակությունը լավ գիտի մեծ հայի կերպարի, իր մարդ տեսակի մասին:

-Պարոն Մխիթարյան, ի՞ նչ է իրենից ներկայացնում ախտաբանությունը: 

-Ախտաբանությունն ուսումնասիրում է հիվանդությունը մանրադիտակի տակ, հյուսվածքների փոփոխությունները տարբեր հիվանդությունների ժամանակ, և արդեն իսկ ձևավորված 200-300 տարվա փորձով հյուսվածքների յուրահատուկ փոփոխությունների հիման վրա կատարում հիվանդության ախտորոշում: Նույնիսկ դեռ այսօր էլ Համաշխարհային առողջապահության կազմակերպության կողմից ուռուցքների՝ ամեն տարի առաջարկվող, նորացվող, նոր հրատարակվող դասակարգումները հիմնված են միայն ու միայն հյուսվածքային ախտորոշումների վրա, այսինքն` ախտաբանությունը հիվանդության ախտորոշումն է, տարբերակիչ ախտորոշումը՝ բարորակ-չարորակի, ուռուցքային-ոչ ուռուցքայինի, բորբոքայինի, ժառանգականության և այլն, հյուսվածքների մեջ տեղի ունեցած փոփոխությունների հիման վրա:

-Ի՞նչ է բիոպսիան, և Ձեր կարծիքով, ինչո՞ւ է հասարակության մեջ ձևավորվել թյուր կարծիք, թե բիոպսիան կարող է վատ հետևանքներ  ունենալ:

-Բիոպսիան ինքնին հետևանքներ չի կարող թողնել, այդ գործողությունը ախտորոշիչ նպատակ ունի: Կան տարբեր տեսակի բիոպսիաներ, նայած թե որ օրգանն է հետազոտվում: Բիոպսիան (կենսազննումը) իրականացվում է  ուռուցքի բարորակ կամ չարորակ լինելը պարզելու նպատակով: Հյուսվածքի նմուշը ենթարկվում է մանրադիտակային և, անհրաժեշտության դեպքում նաև հյուսվածաքիմիական, իմունոհիստոքիմիական և մոլեկուլյար հետազոտության: Բիոպսիան ախտորոշիչ գործողություն է, որի ժամանակ «կասկածելի» տեղից, օրինակ` ուռուցքից, պոլիպից, երկարատև չլավացող խոցից վերցվում է շատ փոքրիկ հյուսվածքային մասնիկ (բիոպտատ):  Բիոպտատ վերցնելու տեղով պայմանավորված՝  կիրառվում են տարբեր գործիքներ: Բիոպսիայի հիմնական նպատակն է պարզել` կ՞ա արդյոք նորագոյացություն և պետք է պայքարել բարորա՞կ, թե՞ չարորակ նորագոյացության դեմ: Այս գործողությունն իրականացվում է նաև քաղցկեղի բուժման վերահսկման ժամանակ: Բիոպսիայի իրականացումը բժշկից փորձ և վարպետություն է պահանջում: Դրանով է պայմանավորված ախտորոշումը և, հետևաբար, բուժման եղանակի ընտրությունը: Բիոպսիայի օգնությամբ ստացված հյուսվածքային կտորներն ուղարկվում են հատուկ լաբորատորիա, որտեղ իրականացվում է վերջիններիս  հյուսվածաբանական հետազոտությունը: Օրգանիզմի բոլոր բջիջներն ունեն բնորոշ կառուցվածք, ինչով պայմանավորված է նաև, թե ինչ հյուսվածքի են դրանք պատկանում: Չարորակացման դեպքում պատկերը լիովին փոխվում է, բջիջների ներքին կառուցվածքը խանգարվում է, և նրանք դադարում են նմանվել հարևան բջիջներին: Որպես կանոն, այս շեղումներն այնքան զգալի են, որ կարելի է տեսնել անգամ սովորական մանրադիտակով:

Ախտաբանությունը բաժանենք երկու մասի՝ աուտոպսիա և բիոպսիա: Աուտոպսիան մահացած մարդու դիահերձումն է՝ հյուսվածքների հետազոտությամբ  պարզաբանելու, թե ինչից է մահը վրա հասել, դրա պատճառագիտությունը, և արդյո՞ք մահացածն ունեցել է ուղեկցող հիվանդություններ, թե ոչ: Բիոպսիան կենդանի մարդուց վերցված հյուսվածքների հետազոտությունն է: Կա նուրբ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիայի եղանակը՝ հասարակության մեջ տարածված պունկցիա ասվածը, որը կիրառվում է վահանաձև գեղձի, կրծքագեղձի, թքագեղձի և ավշային հանգույցների  հետազոտման ժամանակ,  երբ կան ախտաբանական գործընթացներ, որի ժամանակ կարելի է ախտորոշումը կատարել պակաս տրավմատիկ մեթոդով: Այսպես, վահանաձև գեղձի դեպքում մենք դիմում ենք նուրբ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիայի, որը ամենատարածվածն է պունկցիաների մեջ: Թոքի, կրծքագեղձի ուռուցքների, ոսկրածուծի  ներքին օրգանների տարբեր հիվանդությունների ժամանակ վերցվում է ավելի հաստ ասեղով, որի ժամանակ ոչ միայն բջիջները, այլ նաև հյուսվածքի մի մեծ հատված է վերցվում: Նշեմ, որ բավականին մեծ տարածում ունի նաև մաշկի դակիչային (punch) բիոպսիան, որի ժամանակ մաշկից վերցվում է շատ փոքրիկ կտոր՝ մաշկային տարբեր հիվանդությունների ախտորոշման համար: Այո, իրականում հասարակության մեջ կա այն թյուր կարծիքը, որ բիոպսիան թողնում է վատ հետևանքներ,  ուռուցքների դեպքում անգամ նպաստում է դրանց է՛լ ավելի արագ տարածմանը:  Բիոպսիան որևէ առումով չի կարող  նպաստել արդեն իսկ առկա չարորակ ուռուցքի չարորակացմանը կամ տարածմանը: Իրականում այդպիսի բան չկա, քանի որ չարորակ ուռուցքները առաջանում են միայն ու միայն գենետիկական այս կամ այլ մուտացիաների հիման վրա, և որևէ ֆիզիկական ազդեցություն չի կարող առաջացնել բջիջների մուտացիա: Ասածս այն է, որ որևէ  բիոպսիոն հետազոտություն չի կարող դրդել բարորակ ուռուցքը չարորակի վերածվելու:

-Հետաքրքիր կլիներ ախտաբանից լսել դարիս՝ մեզ պատուհասած ախտի՝ կորոնավիրուսի և նրա անդառնալի հետևանքների մասին:         

-Կորոնավիրուսի մասին վերջին գիտական հրապարակումներին ծանոթանալով՝ կարող ենք ասել, որ այն օրգանիզմի վրա կարող է թողնել համակարգային ազդեցություն, այսինքն՝ ոչ միայն թիրախային օրգաններն են ախտահարվում, այս դեպքում՝ թոքերը, այլ կարող են ախտահարվել անգամ ոսկրածուծը, լյարդը, ստամոքսը, վերջերս էլ ավելի շատ ընդգրկված էր ստամոքսաաղիքային տրակտը: Մենք այսօր դեռևս չունենք հավաստի գիտական հետազոտություններ այդ վիրուսի վերաբերյալ, բայց փաստ է, որ վարակն ազդում է նաև նյարդային համակարգի վրա:

Դիահերձումներից հետո մասնագետները փորձել են գլխուղեղում վիրուս հայտնաբերել, սակայն դեռևս նման համապարփակ գիտական մոտեցում չկա, որի վրա կարող ենք հիմնվել; Մնում է միայն հիշել, որ  որքան արագ ախտորոշենք, ու ինչքան վաղ պայքար տարվի վիրուսի դեմ, այնքան լավ բուժման ելքեր կունենանք, այնքան քիչ ու պակաս կլինեն հնարավոր վատ հետևանքներն ու ազդեցությունները:

-Տեղյակ ենք, որ ասոցիացիայի նախագահ եք, Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ են տալիս ասոցիացիաները բժիշկներին:

-Պետք է անկեղծ լինեմ՝ ասելով, որ մինչ օրս, իմ կարծիքով, ասոցիացիաները ոչ լիարժեք իրավասություններ են տալիս բժիշկներին: Հուրախություն մեզ՝ մեր ասոցիացիայի և առողջապահության նախարարության միջև մեմորենդում կնքվեց, համաձայն որի՝ ասոցիացիաներին արդեն իսկ տրվում են բավականին լուրջ արտոնություններ, և իհարկե,  տրվելու են նաև ապագայում: Օրենսդրական դաշտը պիտի հստակ լինի, որպեսզի հասկանանք՝ ինչ գործառույթներով են ասոցիացիաները, այսպես ասած, պատասխանատվության տակ ընկնում: Օրինակ, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում եթե որևէ մասնագետ չի հանձնել ասոցիացիայի քննությունը և չի ստացել ասոցիացիայի սերտիֆիկատը, անկախ նրանից, թե նա ինչ քննություններ է հանձնել դրանից առաջ, առողջապահության նախարարության կողմից ինչ դիպլոմ է ստացել, ինչ վերապատրաստումներ է անցել, դրանք բոլորը զրոյական են այդ պահին, և նա իրավունք չունի անցնել գործնական աշխատանքի: Այո, Հայաստանում այդ առումով մի քիչ այլ էր, քանի որ մինչ օրս մենք ավտոմատ կերպով դեռևս շարժվում ենք Խորհրդային Միության օրենքներով, և բացառություն չէր կարող կազմել նաև ախտաբանության ոլորտը: Ցավոք սրտի, կան մասնագետներ, որ չունեն բավականին գիտելիքներ ու փորձ, բայց դիագնոստիկ աշխատանք են կատարում, ինչը կարող է բերել անդառնալի և վատ հետևանքների, և մենք աշխատում ենք հասնել նրան, որ ասոցիացիաներին տրվեն լիարժեք, լիազորություններ, քննությունների կազմակերպման, լիցենզավորման, որակավորման իրավասություններ, որ նույնիսկ լաբորատորիաների որակավորման մակարդակը վերահսկվի՝ արդյո՞ք դրանք թե՛ տեխնիկապես, թե՛ աշխատակիցների մասնագիտական որակի առումով համապատասխան չափորոշիչներով են աշխատում: 

-Տեղյակ ենք, որ հիմնադրել եք «Հիստոջեն» պաթոլոգիայի գիտագործնական կենտրոնը, որն Հայաստանի առաջատար և առավել ճանաչված գիտագործնական կենտրոններից է:

-Այո, մեր կենտրոնը ստեղծվել է 2017 թվականին, և մեր աշխատակազմի փորձի, արհեստավարժության և առաջատար տեխնոլոգիաներով հագեցվածության շնորհիվ սահմանել է որակի բարձր նշաձող: Իրականացվում են  բազմազան ծառայություններ և բարձրակարգ սպասարկում, ձեռք է բերվել բազմաթիվ հաճախորդների և գործընկեր կազմակերպությունների անսասան վստահությունը: Կենտրոնում առաջարկվում է հետազոտությունների շատ լայն շրջանակ` ապահովելով ճշգրտության բարձր աստիճան, իսկ բուժհաստատության զարգացման ուղենիշները ծառայությունների որակն է, պատասխանատվությունը և հուսալիությունը: Մեր կարգախոսն է՝ լավագույն մասնագետների թիմային աշխատանքի արդյունքում ճշգրիտ, հստակ, ժամանակակից բժշկության պահանջներին համապատասխան ձևաբանական ախտորոշումներ, գաղափարախոսությունը՝ ձևաբանական ծառայությունների մատուցման ժամանակակից մոտեցում: Արդի տեխնոլոգիաների ձեռքբերում և ներդնում առօրյա գործունեության մեջ՝ ի նպաստ առողջապահության ոլորտում ախտորոշման և բուժման որակի բարձրացման, բուժման արդյունավետության լիարժեք գնահատման: Հայաստանի Հանրապետության և արտերկրի առաջատար  լաբորատորիաների հետ սերտ համագործակցություն, կարծիքների  և փորձի փոխանակում: Միջդիսցիպլինար կապերի խթանում, ախտաբանների և կլինիցիստների միջև շփման լեզվի հստակեցում՝ հօգուտ հիվանդի: Բժշկագիտության զարգացման ռիթմին համահունչ պաթոլոգիայի բնագավառի առաջընթաց: Գիտության բնագավառում ձևաբանական հետազոտությունների որակյալ և ամբողջական իրականացում: Մեր թիմը աշխատում է միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան, ժամանակակից սարքավորումներով և առաջատար կազմակերպությունների կողմից արտադրված որակյալ նյութերով:

-Ձեր մաղթանքը և հորդորը մեր ընթերցողին, հասարակությանը:

- Պետք է ցավով նշեմ, որ մեր առողջապահական ոլորտը ունի բավականին լուրջ խնդիրներ. միգուցե և պայմանավորված մեր երկրի տնտեսական վիճակով: Սակայն մյուս կողմից՝ կյանքը ցույց է տալիս, որ մեր ժամանակներում մարդը կարող է հազարումի առիթներով  մեծ գումարներ ծախսել, բայց երբ հարցը իր առողջությանն է վերաբերվում, խնայում է, ձգձգում իր առողջությամբ զբաղվելը, և կարող է դիմել բժշկի միայն այն ժամանակ, երբ հիվանդությունն արդեն բարդացման փուլում է և սկսել է իրեն զգալիորեն անհանգստացնել: Սա, իհարկե, միայն մեր երկրում չէ խնդիր, սա ամբողջ աշխարհով մեկ տարածված մենթալիտետ է, խնդիր, որը միշտ գերակա եղել է, և, կարծում եմ, քանի դեռ  բուժօգնության ֆինանսավորումը ամբողջ ծավալով չի դրվում պետության ուսերին, մենք կմնանք նույն կոտրած տաշտակի առջև: Կցանկանայի խոսել մի թյուրըմբռնման մասին, որը, դժբախտաբար, տեղ է գտել մեր հասարակության գիտակցության մեջ: Այն է՝ անվճար բժշկություն: Իրականում ավճար բուժծառայություն գոյություն չունի, բնականաբար, պետք է մի տեղից լինի այդ ֆինանսավորումը՝ նախարարության կամ ապահովագրական ընկերության կողմից, բարեգործների, կամ պացիենտի շրջապատի մարդկանց կողմից, կամ ինքդ պիտի վճարես քո բուժման համար: Այսինքն՝ անվճար բժշկություն հասկացողություն չկա, մինչդեռ այն ամուր նստած է մեր հասարակության գիտակցության մեջ: Եվ երբ փորձում ես բացատրել իրավիճակը, իրենց թվում է, որ բուժաշխատողը փորձում է իրենցից գումար շորթել. և նման ընկալումը մեր բժշկության մեջ շատ լուրջ խնդիրներ է առաջացնում: Հուսանք, սակայն, ժամանակի ընթացքում այս թյուրըմբռնումը կհաղթահարվի: Կմաղթեի  մեր հասարակությանը՝ որքան հնարավոր է առողջ լինել և բժշկի դիմելու կարիք չունենալ, իսկ հարկ եղած դեպքում էլ ժամանակին դիմել բժշկի: Պիտի նաև գիտակցել, որ էժան բժշկությունը չի կարող որակ ապահովել, քանի որ որակյալ բժշկությունը պահանջում է ներդրումներ, և ոչ միայն ֆինանսական, այլ տարբեր առումներով: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը միշտ ապրի բարեկեցիկ կյանքով և խաղաղ երկնքի տակ: Ամենաթանկը մարդկային կյանքն է, մարդու առողջությունը: Մեր հասարակությանը կրկին ու կրկին առողջություն եմ մաղթում։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման և հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի կարևորության գիտակցմամբ: Իսկ բուժաշխատողներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ և հաստատուն կամք։

Թող խաղաղությունն ու համերաշխությունն իշխի  բոլորիս հոգիներում

Բժշկության մեջ ալերգիան դիտվում է որպես օրգանիզմի գերզգայուն ռեակցիան արտաքին աշխարհի ազդակների նկատմամբ: Ալերգիայի առաջացման ամենատարածված պատճառը ամենուր ալերգենների առկայությունն է: Պոտենցիալ ալերգեններ կարող են լինել ամենատարբեր նյութերը. սնունդ, դեղորայք, բույսեր, փոշի, մաշկի և մարմնի խնամքի միջոցներ և շրջակա միջավայրի շատ այլ տարրեր, որոնց հետ մարդը շփվում է իր առօրյա կյանքում: Մի խոսքով՝ այն ամենը, ինչը մեզ շրջապատում է: Այսօր ամբողջ աշխարհում շատ է օգտագործվում քիմիական նյութերով հագեցած սնունդ, ինչը նպաստում է բնակչության շրջանում նաև սննդային ալերգիայի տարածվածությանը: Ցավոք, ալերգենների  ցանկն այսօր միայն ընդլայնվում է, և այդ հենքի վրա է՛լ ավելի է կարևորվում ալերգիկ հիվանդությունների ոչ միայն  բուժումը, այլև կանխարգելումը: Բժշկության արդի անհերքելի առաջընթացը, նորագույն մեթոդների ու բուժամիջոցների ասպարեզ գալը թույլ են տալիս նորարարություններ ակնկալել նաև այս ճյուղում: Այս և խնդրին առնչվող այլ հարցերի շուրջ է մեր զրույցը հանրապետության վաստակաշատ ալերգոլոգներից մեկի հետ:http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի ալերգոլոգ-իմունոլոգ  ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ  ՀՈՎՆԱՆՅԱՆԸ՝  իր բուժառուների շրջանում վստահություն ու հեղինակություն վայելող բժիշկ, իր գործի գիտակն  ու նվիրյալը,  և, որ պակաս կարևոր չէ, հետաքրքիր ու հաճելի զրուցակից:

Ծնվել է բժիշկների ընտանիքում և համոզված է՝ եթե կրկին մասնագիտություն ընտրելու հնարավորություն  լինի, առանց րոպե իսկ վարանելու կընտրի ալերգոլոգի մասնագիտությունը: Արդեն 20 տարուց ավելի աշխատանքային փորձ ունեցող բժշկուհին դեռ մանկուց էր որոշել, որ իր առաքելությունն այս կյանքում բժիշկ դառնալն է, մարդկանց բուժելով՝ նրանց կյանք ու ժպիտ պարգևելը: Կամ ինչպես ժողովուրդն է ասում՝ նրանց ցավին դեղ ու դարման անելը: Եվ այսօր տարիների փորձով ձեռք բերված նրա պրոֆեսիոնալիզմը իր հազարավոր պացիենտների ինչպես բարեհաջող ապաքինման, այնպես էլ խորը երախտագիտության գրավական է դարձել:

 -Տիկին Հովնանյան, խնդրեմ, խոսենք սեզոնային բնույթ կրող ալերգիաների մասին: Եվ առհասարակ, ինչի՞ հետ է կապված ալերգիկ հիվանդությունների ակտիվանալը մեր օրերում:

-Խոսելով ամառային ալերգիայի մասին՝ պետք է նշել, որ այն սեզոնային բնույթ ունի, և որի առաջացման հիմնական պատճառը ծաղկափոշին է: Շնչուղիների միջոցով ընկնելով մեր օրգանիզմ՝ այն ստեղծում է գերզգայուն վիճակ: Հարկ է իմանալ, որ ալերգիան օրգանիզմի ախտաբանորեն առաջացած և ձևափոխված ռեակցիան է որոշակի անտիգենային բնույթի սուբստանտների հանդեպ, որոնք առողջ մարդու օրգանիզմում հիվանդագին երևույթներ չեն առաջացնում: Տարեցտարի աճում է տարբեր ալերգիկ հիվանդություններով տառապող մարդկանց թիվը, և այսօր մոլորակի գրեթե յուրաքանչյուր երրորդ բնակչի մոտ ալերգիա է ախտորոշվում: Զանազան ալերգիկ երևույթների պատճառ կարող է դառնալ նաև թույլ իմունային համակարգը: Ցածր դիմադրողականություն ունեցող մարդկանց մոտ հիվանդությունից պաշտպանվածության մեխանիզմը թույլ է, և այսպիսի դեպքերում ալերգիկ հիվանդությունները կարող են օրգանիզմի համար լուրջ խնդիր դառնալ: Իմունային համակարգը հուսալի պաշտպանություն է ապահովում արտաքին միջավայրի բացասական ազդեցությունից և խոչընդոտում է օտարածին տարրերի ներթափանցմանը օրգանիզմ: Նորմալ վիճակում իմունային համակարգի արձագանքը համապատասխանում է օրգանիզմի վրա ախտածին տարրի ազդեցության ուժին: Ալերգիկ հիվանդությունները արտահայտվում են տարբեր ձևերով՝ վերին շնչուղիների, մաշկային խնդիրներ, ստամոքսաաղիքային տրակտի հետ կապված ալերգիկ դրսևորումներ, ալերգիկ երևույթներ կարող են  ի հայտ գալ լյարդի հետ կապված հիվանդությունների առկայության ֆոնին.  լուծ, փորացավ, ընդհուպ մինչև այնպիսի  դրսևորումներ, որ պացիենտը զգացողություն ունենա,  թե   իր մոտ կույրաղիքի բորբոքում կամ խոցային սրված վիճակ է: Լինում են նաև տիպեր, երբ արտահայտման ձևը  միայն անհաղթահարելի-անբացատրելի քորն է, որը նույնիսկ ցանավորված չէ, և պացիենտը չի հասկանում, թե ի՞նչն է քորի պատճառը: Այդպիսի դեպքերն, ի դեպ, պահանջում են մի շարք հետազոտություններ՝ բացահայտելու համար բուն խնդիրը: Հանդիպում են  և այնպիսի դեպքեր, երբ ալերգիկ երևույթները կապված են նյարդային համակարգի խնդիրների հետ, ինչն էլ պահաջում է երկարատև համալիր բուժում, քանի որ առաջնահերթ պետք է կարգավորել նյարդային համակարգը և ահրաժեշտության դեպքում կազմակերպել համակցված բուժում նյարդաբանի հետ: Ալերգիան ինքնին օրգանիզմի գերզգայուն վիճակն է արտաքին և ներքին ազդակների նկատմամբ: Արտաքին ազդակներից են ծաղկափոշին, քիմիական նյութերը, դեղորայքը, տիզերը, սննդամթերքը: Կան բավականին շատ ազդակներ ևս, որոնք կոչվում են ալերգեններ: Սեզոնային ալերգիաները, օրինակ, կարող են առաջանալ ծաղկափոշուց և մեծ մասամբ առաջանում են այն պացիենտների մոտ, որոնք հիսուն տոկոսով վստահ են, որ ունեն ժառանգական նախատրամադրվածություն ալերգեն հիվանդությունների հանդեպ: Օրինակ՝ ալերգիկ ռինիտները արտահայտվում են փռշտոցներով, կարող է լինել ուժեղ  քոր քիթըմպանում, ականջների, նույնիսկ աչքերի շուրջը:  Հետևողական չլինելով՝ նման դեպքերում,  ցավոք, բանն ընդհուպ կարող է հասնել բրոնխիալ ասթմայի: Սեզոնային ալերգիկ ռինիտները մեծ մասամբ սկսվում են ապրիլ ամսից, շատ ժամանակ ունենում են երկարատև ընթացք, ընդհուպ մինչև հոկտեմբեր ամիսը: Դրանք կարող են տևել 1-2 ամիս, ունեն անհատական բնույթ և յուրաքանչյուրի մոտ յուրովի են դրսևորվում, քանի որ ալերգիկ  հիվանդությունները դիմադրողականության հետ սերտ կապ ունեն: Ալերգիկ հիվանդությունները ինքնին կրում են քրոնիկ բնույթ, և անհրաժեշտ հետազոտություններ անցնելով՝ պացիենտի մոտ հայտնաբերվում են ուղեկցող կողմնակի խնդիրներ, այլ  հիվանդություններ: Այսպիսի դեպքերում ևս պահանջվում է համալիր բուժում քրոնիկ պատկերով, որը,  ցավոք, արագ  ապաքինման ենթակա չէ, և ժամանակին չբուժվելու դեպքում կարող ենք բախվել բարդացած վիճակների:

-Եթե կա հակաալերգիկ դեղամիջոց, հարկ  կա՞, արդյոք,  դիմել բժշկի: Ի՞նչ կասեք մեզանում  տեղ գտած, լավագույն դեպքում՝ դեղատների <<խորհրդատվությամբ>>  ինքնաբուժության վերաբերյալ:  

-Ունենալով 22 և ավելի տարիների աշխատանքային փորձ՝  ականատես եմ եղել տարատեսակ դեպքերի, երբ մարդիկ մտածել են, որ կարող են դեղատան խորհրդով բուժմամբ հաղթահարել ալերգիկ բնույթի խնդիրները, մինչդեռ, ցավոք, ավելի են բարդացրել իրենց  վիճակը: Ինքաբուժությունը  շատ դեպքերում ավելի է խորացնում պացիենտի խնդիրը: Այնպես որ, ինքնաբուժումը չի խրախուսվում, ալերգիկ ֆոնի ի հայտ գալուն պես պետք է անպայման դիմել մասնագետի, այլապես որոշ դեպքերում ալերգիան կարող է վերաճել ընդհուպ բրոնխիալ ասթմայի և անաֆիլակտիկ շոկի: Նախկինում ալերգիկ երևույթներին վերաբերվում էին շատ թեթև ու դիմում էին բժշկի միայն ծայրահեղ վիճակում հայտնվելուց  հետո: Սակայն պիտի ասել, որ մարդիկ այսօր ավելի զգոն ու սթափ են, և սկսել են ավելի լուրջ վերաբերվել իրենց առողջությանը: Օգտվելով առիթից՝ հանրությանը հորդորում եմ և ոչ մի հիվանդության դեպքում չզբաղվել ինքնաբուժությամբ, ժամանակին դիմել համապատասխան  մասնագետի, ստանալ նրա խորհրդատվությունը ու, եթե կա կարիքը, նաև մասնագիտական օգնությունը: Դա լավագույն երաշխիքն է այն բանի, որ հիվանդությունն արագ կբուժվի և, այդպիսով, չի դառնա քրոնիկական: Իսկ ալերգոլոգի առաջնահերթ խնդիրն է ապահովել մարդու կյանքի որակը՝ թեթևացնելով հիվանդության ախտանշանները:

-Ի՞նչ է բրոնխիալ ասթման, բարդության ինչպիսի՞ աստիճանի հիվանդություն է այն:

- Բրոնխիալ ասթման լայնորեն տարածված հիվանդություն է: Հայաստանում տարեցտարի ավելանում է այս հիվանդությամբ տառապող մարդկանց թիվը: Հիվանդության թիրախում հայտնվում են հիմնականում զարգացած երկրները: Բրոնխիալ ասթման  շատ անկանխատեսելի երևույթ է, որի առաջացման պատճառը կարող է և հայտնի չլինել: Այն երկարատև բուժում պահանջող հիվանդություն է, և այսօր մենք ունենք այդ հիվանդության բուժման համար կիրառելի դեղամիջոցներ, որոնք նվազեցնում են շնչահեղձության նոպաների հաճախականությունը՝ հիվանդին   ազատելով անասանելի ցավերից և թույլ չտալով, որ հիվանդությունը նորից գլուխ բարձրացնի: Դրա կողքին կա և ամենավտանգավորը՝ առաջանում են ալերգիկ բնույթի երևույթներ, որ  կարող են հանգեցնել մահվան: 

Այն առաջանում է բազմաթիվ պատճառներով, որոնք նույնիսկ նույն հիվանդի մոտ տարբեր ժամանակահատվածներում կարող են տարբեր լինել: Այն երկարատև բուժում է պահաջում  և, ինչպես ասացի, կարող են ուղեկցվել ալերգիկ բնույթի երևույթներով, որոնք  կարող են մահվան պատճառ դառնալ:

-Նկարագրեք խնդրեմ, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կվինկեի այտուցը:   

-Կվինկեի այտուցը  սուր, որոշ դեպքերում կյանքի համար նույնիսկ վտանգավոր ալերգիկ ռեակցիա է, մաշկի ալերգիկ ռեակցիան տարբեր գործոնների նկատմամբ, որն արտահայտվում է  մաշկի, ենթամաշկային հյուսվածքի ու մկանների հանկարծակի այտուցմամբ: Այտուցի այս տեսակը  այդ անունն է ստացել  առաջին անգամ այն նկարագրած գիտնականի՝ Կվինկեի ազգանունով: Այս հիվանդությունը կարող է զարգանալ ցանկացած տարիքում:  Այն հաճախ ուղեկցվում է եղնջատենդով: Այտուցի այս տեսակը վտանգավոր է, երբ այն առաջանում է  կոկորդի շրջանում: Գրագետ բուժման բացակայության դեպքում հիվանդը կարող է շնչահեղձ լինել: Բուժումը ենթադրում է  ալերգենի  կամ մյուս գործոնների հայտնաբերում ու վերացում, իսկ բուժման մեթոդներից առաջնահերթը միանշանակ դեղորայքային բուժումն է:

 -Ո՞րն է Հայաստանում ամենատարածված ալերգենը:

- Հայաստանում ամենատարածված ալերգենը բարդու ծառն է, որի ազդեցությունը նկատվում է ապրիլ ամսվա վերջից մինչև հունիս, և հենց դրանով էլ կարող ենք տարբերակել ալերգիայի առաջացման պատճառը: Քանի որ մեր մայրաքաղաքը շատ փոշոտ է, ալերգեն կարող են համարվել քիմիական նյութերը, որոնք մեծ քանակով լինում են նաև օդում: Էկոլոգիայի փոփոխությունը Հայաստանի մեծ քաղաքներում և հատկապես Երևանում հանգեցրել է ալերգիկ երևույթների կտրուկ աճի: Իսկ դեղորայքային ալերգիայի  ամենացայտուն ձևերը դրսևորվում են մանր ցանի կամ մեծ եղնջատենդի տեսքով, բանը նույնիսկ հասնում է կվինկեի այտուցի, ինչը շատ վտանգավոր է: Հիշեցնեմ, որ բժշկության մեջ ընդունված նման արտահայտություն կա՝ կվինկեի այտուցից մեկ քայլ այն կողմ կարող է մահ լինել: Ընդ որում, դեղորայքային ալերգիան կարող է ի հայտ գալ դեղն ընդունելուց անմիջապես հետո՝ րոպեների ընթացքում:  

- Ալերգիայի դեմ պայքարի ի՞նչ միջոցներ կան, կարո՞ղ ենք ասել, որ այն արմատապես բուժվում է, և պացիենտը կարող է իսպառ հրաժեշտ տալ հիվանդությանը:

-Երբ ալերգիկ երևույթները խորանալով վերածվում են քրոնիկ հիվանդության, և մարդը նոր միայն  դիմում է բժշկի, հիվանդությունը շատ բարդ ընթացք է ստանում: Իսկ ժամանակին դիմելու և շուտափույթ համապատասխան բուժում ստանալու պարագայում կարող են հետագայում չբախվել հիվանդության բարդացման խնդրին: Կարևոր նշանակություն ունի նաև այն հանգամանքը, թե հիվանդն ինչ տեսակի ալերգիայով  է տառապում: Իհարկե, ինչպես բոլոր, այնպես էլ  ալերգիկ հիվանդությունների պարագայում դրանք երբեմն լինում են քրոնիկական բնույթի, երբ արդեն պահանջվում է երկարատև բուժում, կանխարգելիչ աշխատանք, ալերգենների վերացում: Երբ իր խնդրի հետ հաշտված պացիենտը տեղյակ է նաև, թե ինչ պատճառով է այն ի հայտ գալիս, ու դիմում է մեզ, նախ՝ հեռացվում են ալերգենները՝ լինեն դրանք սննդի մեջ, թե օդում: Եթե օդային է, պացիենտին ցուցվում է մշտապես տունը մաքրել խոնավ շորով, օդափոխել, ինչը մոտ 50 տոկոսով նվազեցնում է պացիենտների շփումը ալերգենների հետ: Կարելի է ասել, որ դրա հետևանքով զգալիորեն նվազում է հիվանդության կրկնվելու  հնարավորությունը: Այն պացիենտները, ովքեր գոնե մեկ անգամ ունեցել են ալերգիկ բնույթի հիվանդություն, արդեն գիտեն՝ ինչից հրաժարվել, բայց լավ կլինի, որ որևէ նման երևույթի նշաններ ի հայտ գալու դեպքում անմիջապես դիմեն բժշկի: Դեղորայքային բուժումից բացի, կանխարգելիչ աշխատանքներ են տարվում՝ բարձրացնելու օրգանիզմի դիմադրողականությունը: Ինչպես արդեն նշվել է, ցածր դիմադրողականությունը ալերգիայի առաջացման ևս մի տարածված պատճառ է, որի կարգավորման առաջին պայմանը ճիշտ սննդակարգն է,  մարմինը ֆիզիկապես կոփելը:

-Ինչո՞վ ավարտենք մեր զրույցը: Եթե ամփոփենք այն, ի՞նչը կառանձնացնեիք կամ կընդհանրացնեիք՝ ալերգիկ երևույթներից պաշտպանվելու հարցում մեր ընթերցողներին կողմնորոշելու համար, և ո՞րը կլիներ Ձեր խորհուրդը նրանց:

- Նախ՝ կմաղթեմ, որ բոլորն առողջ լինեն, թեև հասկանալի է, որ այդպես չի լինում: Բայց երբ խոսքը մարդու համար ամենակարևոր ու ամենաթանկ արժեքի՝առողջության մասին է, ուրեմն մենք պարտավոր ենք ամեն ինչ անել նախ՝ այն պահպանելու համար: Դրա գրավականը հնարավորինս իրեն երջանիկ զգալ փորձելն է, ուրախ ապրելը:  Իսկ առողջական խնդիրներ  ծագելու դեպքում խորհուրդ կտամ ժամանակին դիմել բժշկի՝այդպիսով, հարկավ, կանխելով   հիվանդության բարդացած փուլերի, ավելին՝ բարձիթողի վիճակի հասնելը, երբ թե՛ հիվանդի, և թե՛ բժշկի համար անհամեմատ դժվարանում է հիվանդության դեմ պայքարելը: Անկեղծ չեմ լինի, եթե ասեմ, թե թող մարդիկ բժշկի կարիք չունենան, բայց կցանկանամ, որ հիվանդները բժշկի մոտից գոհ հեռանան: Բնակչությանը հորդորում եմ լինել ավելի իրազեկ, իսկ ամենից առաջ ջանալ լինել առողջ ՝ գիտակցաբար հոգ տանելով առողջությունը պահպանելու համար, առողջ ապրելակերպ վարել, իսկ որևէ խնդրի ի հայտ գալու դեպքում ապավինել միայն ու միայն բժշկի օգնությանը: Եվ մի մաղթանք՝ խաղաղություն մեր երկրին: Թող խաղաղությունն ու համերաշխությունն իշխի նաև մեր հոգիներում: Ամեն օր ականատես ենք լինում արհավիրքների,  զանազան խժդժությունների, և դրանց հոգեբանորեն ծանր ու քայքայիչ ներգործությանը ավելի հեշտ կլինի դիմադրել, եթե հարգանք տածենք միմյանց հանդեպ, ապրենք հաշտ ու համերաշխ, խնայենք իրար: Չմոռանանք՝ մեկ կյանք ենք ապրում,  փորձենք հային ու մարդուն վայել ապրել Աստծո կողմից ընդամենը մեկ անգամ ընծայվող կյանքը: Իսկ կյանքը, այ՛ո, ընծա է:

Ժամանակին հիվանդությունն հայտնաբերելը արդյունավետ բուժման գրավականն է։                      

Այսօր Հայաստանում վնասվածքաբանությունը`բժշկության այդ կարևոր ճյուղերից մեկը, գտնվում է բարձր մակարդակի վրա, այն նկատելիորեն արագ տեմպերով դինամիկ զարգացում է ապրում թե՛ նորագույն բուժսարքավորումներով հագեցվածության, թե՛ բժիշկների պատրաստվածության առումով: Ասվածը մեծապես վերաբերում է թիվ 2 բուժմիավորման վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի բաժանմունքին։  

Բաժանմունքում իրականացվում է վերջույթների կոտրվածքների, մկանաջլային ապարատի վնասվածքների, հոդերի քրոնիկ հիվանդությունների բուժում վիրահատական և ոչ վիրահատական եղանակներով, ինչպես նաև վերջույթների դեֆորմացիաների շտկում և արթրոսկոպիկ միջամտություններ։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է oրթոպեդ-վնասվածքաբան,թիվ 2 բուժմիավորման վնասվածքաբանության ծառայության ղեկավար Բագրատ Բավեյանը մեծ փորձ ու գիտելիքներ ունեցող, բարձրակարգ մասնագետ է, «ոսկե ձեռքերով» բժիշկ, որի մոտ բուժվելու են գալիս նաև աշխարհի ամենատարբեր ծայրերից: Իր ու իր թիմի կատարած բարդ վիրահատությունների մասին վկայում են օրհասական վիճակում հայտնված, բայց մեր հայրենակիցների արհեստավարժության շնորհիվ երկրորդ կյանք ստացած հիվանդներն ու նրանց հարազատները: Ձեզ ենք ներկայացնում մեր զրույցը ճանաչված վիրաբույժի  հետ:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում օստեոպորոզ հիվանդությունը:

-Օստեոպորոզը ոսկրերի քրոնիկ պրոգրեսիվող  համակարգային մետաբոլիկ հիվանդություն է, որը բնորոշվում է ոսկրային խտության իջեցումով, ոսկրերի միկրոկառուցվածքի փոփոխությամբ, ոսկրերի փխրունության զարգացմամբ։ Հիվանդության պատճառը նյութափոխանակության խանգարումն է, որի ժամանակ ոսկրի քայքայման գործընթացը գերակշռում է ոսկրագոյացմանը: Օստեոպորոզի ժամանակ նվազում է ոսկրերի ամրությունը և մեծանում է կոտրվածքների հավանականությունը։ Առանձնացվում  են  օստեոպորոզի զարգացման մի շարք ռիսկի գործոններ` գենետիկ, էնդոկրին, ուղեկցող հիվանդություններով և որոշակի դեղորայքի ընդունմամբ   պայմանավորված, ինչպես նաև ապրելակերպի և սննդակարգի հետ կապված։ Պետք է  նշեմ, որ մարդիկ այսօր ավելի հիպոդինամիկ կենսակերպ ունեն, սպորտով չեն զբաղվում, բայց կարծես թե միտումը գնալով փոխվում է:

Մինչև 30 տարեկանը մարդու ոսկրային հյուսվածքի զանգվածն ավելանում է՝ մեծանում է ոսկրային խտությունը , սակայն 40 տարեկանից հետո դիտվում է վերջիններիս աստիճանաբար նվազում: Ի դեպ նշեմ, որ կանանց մոտ օստեոպորոզի զարգացումն ավելի հավանական է, քանի որ կանանց օրգանիզմը կյանքի ընթացքում ավելի շատ է ենթարկվում հորմոնալ փոփոխությունների,  մանավանդ՝ եթե կան նպաստող գործոններ՝ հիպոդինամիան, գերքաշը, կալցիումով աղքատ սնունդը, ինչպես նաև վնասակար սովորությունները՝ ալկոհոլի չարաշահումը և ծխելը: Ցավոք, հիվանդները շատ հաճախ անգամ տեղյակ չեն լինում իրենց հիվանդության մասին, և օստեոպորոզը  պատահական է հայտնաբերվում։Հիվանդությունը կարող է ընթանալ առանց կլինիկական նշանների, բայց որոշ դեպքերում կարող է դիտվել ողնաշարի կրծքագոտկային հատվածի ցավ: Երբեմն հիվանդները տեղյակ չեն լինում նաև, որ ունեն ողերի նախկինում ստացած կոմպրեսիոն կոտրվածքներ, հետո ինչ- ինչ առիթներով  հետազոտվում են, և դրանք պատահական   հայտնաբերվում են:  Հետազոտության մեթոդն է դենսիտոմետրիան: Օստեոպորոզ ախտորոշելուց հետո նշանակվում է դեղորայքային բուժում: Եթե չկա օստեոպորոզ կամ հետազոտության արդյունքում ստացված ցուցանիշը  գտնվում է սահմանային  գոտում, բայց առկա են հիվանդության զարգացման  ռիսկի գործոններ, ապա խորհուրդ է տրվում կանխարգելիչ նպատակով դեղորայք ընդունել: Բուժումն իր մեջ ներառում է նաև սննդակարգի փոփոխություն՝ կալցիումով հարուստ սնունդ, ֆիզիկական ակտիվություն: Սակայն  դա չի նշանակում գերծանրաբեռնված ֆիզիկական ակտիվություն կամ ծանրությունների բարձրացում, այլ որոշակի ֆիզիկական վարժություններ, որոնք ամրացնում են մկանները և ոսկրային համակարգը։
Դեղամիջոցների մի մասը ազդում է այն բջիջների վրա, որոնք քայքայում են ոսկորը, իսկ մի մասն էլ նպաստում է ոսկրագոյացնող բջիջների ակտիվացմանը՝ ավելացնելով ոսկրային խտությունը: Մենք՝ վնասվածքաբաններս, առնչվում ենք օստեոպորոզի հետ, երբ նույնիսկ ոչ մեծ տրավմայի դեպքում ունենում ենք շատ լուրջ և բարդ կոտրվածքներ: 

Ցանկանում եմ նշել, որ օստեոպորոզ հիվանդությունը դժվար է ենթարկվում բուժման։ Բուժումը պահանջում է դեղորայքի երկարատև ընդունում։ Նշեցի, որ հիվանդությունն ունի պրոգրեսիվող ընթացք, ուստի վերջինիս կանխումը կարելի է համարել քիչ թե շատ դրական արդյունք։

-Ի՞նչ է իրենց ներկայացնում արթրոզ հիվանդությունը:

-Արթրոզը նույնպես ամբողջ աշխարհով մեկ մեծ տարածում ունեցող հիվանդություն է, և մինչ օրս դրան նպաստող գործոնները լիովին պարզաբանված չեն: Այն հոդերի բորբոքային հիվանդություն է, որը նաև կապված է նյութափոխանակության խանգարման հետ: Դա էլ, ի վերջո, հանգեցնում է հոդամակերեսների դեֆորմացիայի, աճառային շերտի քայքայմանը, որի հետևանքով առաջանում են սուր ցավեր, շարժումների սահմանափակում ընդուպ մինչև անշարժացում տվյալ հոդում, որը կարող է հանգեցնել հաշմանդամության: Խոշոր հոդերում արթրոզի զարգացումը բերում է կայուն հաշմանդամության: Օստեոպորոզը նույնպես կարող է նպաստել արթրոզի զարգացմանը:

-Ո՞ր տարիքից  պետք է հետևել հենաշարժական համակարգի զարգացմանր:

-Հենաշարժական համակարգին պետք է ուշադրություն դարձնել ծնված օրվանից, քանի որ հիվանդության վաղ հայտնաբերումը բուժման ավելի արդյունավետ միջոց է։ Երեխայի աճի հետ զուգընթաց պետք է հետևել նրա կեցվածքին, ողնաշարի ճիշտ ձևավորմանն ու զարգացմանը։ Գաղտնիք չէ, որ արդի  զարգացած տեխնոլոգիայի դարաշրջանում, երբ երեխաները երկար ժամանակ են անցկացնում հեռախոսի կամ համակարգչի դիմաց՝ չհետևելով իրանի ճիշտ դիրքին, կարող է  առաջանալ  ողնաշարի թեքվածություն: Պետք է մեծ ուշադրություն դարձնել ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությանը, վարժությունները կատարել չափավոր, կանոնավոր մարզվել և, իհարկե, զերծ մնալ տրավմաներից:

-Խոսենք պրոթեզավորումներից և դրանց ժամանակակից  մեթոդներից:

-Հոդերի էնդոպրոթեզավորումը բավականին երկար ճանապարհ է անցել։ Ներկայումս ձևավորվում է մի ընդհանուր մոտեցում. շատ կարևորվում է հիվանդությունների կանխարգելումը, տրավմատիզմի իջեցումը, հիվանդության վաղ հայտնաբերումը, վիրահատական միջամտության հնարավորինս հետաձգումը։ Սակայն եթե կա վիրահատական միջամտության անհրաժեշտություն պետք է կատարել իմպլանտի  ճիշտ ընտրություն՝ հաշվի առնելով հիվանդի տարիքը և մի շարք այլ գործոններ։ Հնարավորության դեպքում վիրահատությունն իրականացնել փոքր ինվազիվ տեխնիկայով՝ չհատելով մկանները։ Նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառումը հնարավորություն է տալիս իրականացնել ճշգրիտ վիրահատություններ։ Այս ամենը թույլ  է տալիս նվազեցնել հնարավոր բարդությունները, կրճատել հետվիրահատական վերականգնողական շրջանը, հիվանդին վերադարձնել իր բնականոն կենսակերպին՝ առանց ցավերի և լիարժեք շարժունակության։  

-Ինչ է հալուքս վալգուսը;

Հալուքս վալգուսը ոտնաթաթի առաջին մատի դեֆորմացիան է՝դրսային թեքվածությամբ։ Տեղի է ունենում առաջին մատի ֆալանգի դեֆորմացիա, հետագայում առաջանում է բթամատի ներսային մասով ոսկրային գերաճ, որն էլ իր հերթին բերում է կոշիկ կրելու դժվարացման՝ այդ հատվածում պատճառելով անընդմեջ ցավեր, կարմրություն, և չբուժվելու պարագայում   հանգեցնում է երկրորդ, երրորդ մատների դեֆորմացիայի: Պատճառագիտությունը տարբեր է՝ սկսած թաթի կառուցվածքից  մինչև կոշիկ կրելը, աշխատանքի բնույթից,  ինչպես նաև  կապանային ապարատի ձևավորումից:  Հիմնականում դա լինում է բոլոր խնդիրների համակցման արդյունքում. նեղ և բարձրակրունկ կոշիկները, երկար ժամանակ ոտքի վրա աշխատանքը հանգեցնում են այդ խնդրի զարգացմանը:

-Ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում Ձեր բաժանմունքում և ովքե՞ր կարող են Ձեզ դիմել:

-Մեր բաժանմունքում իրականացվում է կոտրվածքների, ոսկրամկանային համակարգի ցանկացած վնասվածքների բուժում ժամանակակից մեթոդներով։ Կատարվում են արթրոսկոպիկ միջամտություններ, խոշոր հոդերի  էնդոպրոտեզավորում, դեֆորմացիաների շտկում, այդ թվում վերը նշված ոտնաթաթի առաջին մատի դեֆորմացիան, վերջույթների Օ-ձեւ դեֆորմացիաների շտկում, և արդեն ներդրման փուլում է վերջույթների էսթետիկ երկարացման մեթոդը: Կիրառվում են աշխարհում ընդունված ժամանակակից մեթոդներ, որի շնորհիվ կարողանում ենք ապահովել բուժման բարձր որակը և հիվանդների արագ վերականգնումը։

- Իսկ զրուցի ավարտին ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Թող մարդիկ առավելագույնս ուշադիր լինեն իրենց առողջության նկատմամբ: Եթե հիվանդությունը ժամանակին ախտորոշվի, հեշտ կլինի և դրա հետագա բուժումը: Առողջությունը, թերևս, ամեն ինչ չէ, սակայն առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է:  Չգիտեմ, որպես վերջաբան ասեմ, թե որպես հորդոր, խնդրանք  մեր հասարակությանը, որ գնահատեն իրենց առողջությունը, վստահեն բժիշկներին: Մեր բուժհաստատությունները արդեն իսկ  համալրված են և շարունակում են համալրվել ժամանակակից բուժսարքավորումներով, մեր բժիշկներին սկսել են հասու դառնալ համաշխարհային առողջապահական համակարգի նորագույն նվաճումները: Մեզ մնում է չմոռանալ, ավելին՝ լա՛վ գիտակցել,  որ հիվանդության վաղ շրջանում բժշկի դիմելը, ինչպես նաև ճիշտ կենսակերպ վարելը արդյունավետ բուժման գրավականն են, և ոչ միայն. դա հետագա հնարավոր բարդություններից, ավելին՝ անդառնալի հետևանքներից խուսափելու լավագույն միջոց է: Ցավոք,  հարկ եմ համարում նաև նշել, որ կովիդի դարաշրջանում, որն ի դեպ դեռեւս չի ավարտվել, ի թիվս բոլոր բարդությունների՝ մենք առնչվում ենք ոսկրային համակարգի  տարատեսակ խնդիրների հետ: 

Գանք վերջաբանին: Դա բժշկի իմ խորհուրդն է այն մարդկանց, ովքեր բժշկությունից հեռու լինելով, հետևաբար, թյուր պատկերացում ունենալով իրենց հիվանդության մասին՝ իրենք իրենց բուժում են <<նշանակում>>, այսինքն զբաղվում են ինքնաբուժությամբ՝ հաճախ խճճվելով  ինտերնետ պորտալի բավիղներում: Խնդրում և հորդորում՝ չխուսափել բժշկի դիմելուց, ապավինել միայն մասնագետներին, անսալ նրանց խորհուրդներին:

Սիրելի հայրենակիցնե՛ր, պահպանե՛ք որպես ընծա Աստծո ձեզ տված թանկագին պարգևը՝ կյանքը: Թեկուզ այնքանով, որքանով այն կախված է ձեզանից: Ի վերջո, կյանքը մեկ անգամ է տրվում, և այն պետք է առողջ ապրել:

 Ալերգոլոգ-իմունոլոգ
                                                                                 
                                                                                
 Կրթություն                               1992-1998        ԵՊԲՀ, Մանկաբուժական
                                                                                      ֆակուլտետ
                                                           1998-2000         ՀՀ ԱՆ
                                                                                      Առողջապահության 
                                                                                       Ազգային Ինստիտուտ
                                                                                       Կլինիկական
                                                                                       օրդինատուրա՝
                                                                                        Ալերգոլոգիա և
                                                                                        Իմունոլոգիա”
                                                                                        մասնագիտությամբ
Բժշկական պրակտիկա
1998-2007թ-ը                                      ՀՀ ԳԱԱ Մոլեկուլային
                                                             Կենսաբանության ինստիտուտ,

                                                              Էլեկտրոնային միկրոսկոպիայի
                                                              լաբորատորիայում ավագ

                                                             լաբորանտ     
 
2001-ից միչև այսօր                          Ալերգոլոգ-Իմունոլոգ
                                                          Վ.Ավագյանի անվան ԲԿ
2016-ից մինչև այսօր                           N19 պոլիկլինիկա

Վերապատրաստումներ 2005թ                                                  Ալերգիկ հիվանդությունների
                                                             ախտորոշման և բուժման
                                                             ժամանակակից  մեթոդներ

2011թ                                               <<Ալերգոլոգիա  և Իմունուլոգիա>>
                                                              թեմայով

2016թ                                                <<Իմունային համակարգի 

                                                               ախտահարումով պայմանավորված
                                                               հիվանդություններ>>թեմայով

Բազմաթիվ կոնֆերանսների մասնակցություն :      

 Գիտական հրատարակումներ

24 հոդվածներ, զեկուցումներ, թեզիսներ հանրապետությունում և արտասահմանում (ԱՄՆ, Շվեյցարիա,  Գերմանիա և այլ)                                                                       

Սրտի բաբախյունի պատճառը թող միայն ուրախության, երջանկության եւ մանկան ճիչը լինի

Սրտաբանությունը զբաղվում է սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդությունների ուսումնասիրությամբ, ախտորոշմամբ, բուժմամբ, ինչպես նաև կանխարգելմամբ: Սրտային հիվանդությունների ախտորոշումը եւ բուժումը յուրաքանչյուր պետության բուժծառայության գլխավոր խնդիրն է: http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ»  Ավան կլինիկայի և «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի սրտաբան ԱՐԱՄ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ, չնայած երիտասարդ տարիքին, հասցրել է խորամուխ լինել ժամանակակից սրտաբանության նվաճումների մեջ՝ տիրապետելով բժշկության այս ոլորտի  նորագույն և արդյունավետ մեթոդների ու  դրանք հաջողությամբ  կիրառելով պրակտիկայում: Բազմաթիվ կյանքեր է փրկել Արամ Գրիգորյանը: Մասնագիտական բարձր որակներից զատ նա միաժամանակ մարդկային բարձր արժեքների կրող է: Բժիշկ, որի խոսքը իր նույնքան բուժիչ է, օգնող ու հիվանդին հուսադրող:  Եվ այստեղ է, որ բժշկի նրա գիտակությանն ու հմտությանն ավելանում է հիվանդի խնդրին համբերատար տեղեկանալու պատրաստակամությունը, որին հետևում է  ճիշտ ու կողմնորոշող խորհրդատվությունը՝ ամենայն մանրամասնությամբ Նա գիտե՝ ինչպես վերաբերվել հիվանդին, անհատական մոտեցում է ցուցաբերում յուրաքանչյուր պացիենտի, վստահեցնում, հավատ  ներշնչում, ու երբեմն, իսկապես,  հրաշք է տեղի ունենում՝ բուժվում է անբուժելի թվացող հիվանդը: Եվ ի՞նչ սա, եթե ոչ մասնագիտական պարտքի, կոչման ու պատասխանատվության բարձր զգացում, որ հարկ է, որ լինի բժշկի կերպարի

-Բժիշկ Գրիգորյան,  ինչպե՞ս եք գնահատում մեզանում սրտային հիվանդությունների ախտորոշումն ու բուժման մեթոդները: Ի՞նչն է պատճառը, որ Հայաստանում մահացությունը  կիսով չափ պայմանավորված է սրտանոթային հիվանդություններով:

-Հայաստանում սրտային հիվանդությունների ախտորոշումն ու բուժման մեթոդները գնալով ավելանում են, այն բժշկության զարգացող ճյուղերից է, սակայն, ցավոք, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհում սրտային հիվանդություններից մահացության ցուցանիշն ամենաբարձրն է: Պատճառն այն է, որ հիվանդները երկար ժամանակ ախտանշաններ են ունենում, սակայն, դժբախտաբար, բժշկի դիմելու հարցում մենք այնքան էլ  ուշադիր  ու հետևողական չենք:

-Սրտային հիվանդությունների շարքում ո՞ր խնդիրն  է ավելի հաճախ հանդիպում: Հատկապես ո՞ր սեռի և տարիքի մարդկանց շրջանում է  այն տարածված:

-Սիրտանոթային համակարգի առավել տարածված խնդիրներից է սրտի իշեմիկ հիվանդությունը: Այն ավելի հաճախ հանդիպում է տղամարդկանց մոտ, քանի որ վերջիններս ավելի քիչ են պաշտպանված բնության կողմից: Քանի դեռ կանանց մոտ պահպանված է ռեպրոդուկտիվ ֆունկցիան, իգական ու սեռական հորմոնները պաշտպանիչ ազդեցություն են ունենում: Մինչեւ 50- 55 տարեկանը դա կանանց պաշտպանում է սրտի իշեմիկ հիվանդությունից:

-Մանրամասնե, խնդրեմ, ինչպե՞ս է ախտորոշվում սրտի իշեմիկ հիվանդությունը, որո՞նք են ռիսկի գործոնները:

-Սրտի իշեմիկ հիվանդության ախտորոշման առաջին փուլում կատարվում է էլեկտրասրտագրություն, էխոսրտագրություն, որոշակի լաբորատոր ցուցանիշների ստուգում: Հաջորդ փուլում կատարվում է կոնտրաստ համակարգչային տոմոգրաֆիկ հետազոտություն և կորոնարոգրաֆիա՝ գնահատելու համար սիրտը սնուցող անոթների ֆունկցիան: Կախված սրտի անոթների ախտահարվածության  աստիճանից ու տարածվածությունից,  որոշվում է բուժման մեթոդը՝ դեղորայքային, ստենտավորում կամ բաց վիրահատություն: Սակայն մինչ հիվանդությունը ձեռք բերելը շատ կարևոր է նախ՝ հոգ տանել դրանից խուսափելու, այսինքն՝ ռիսկի գործոնները նվազեցնելու համար: Իշեմիկ հիվանդություններից զերծ մնալու համար անհրաժեշտ է վարել առողջ ապրելակերպ, հնարավորինս բացառել վնասակար սովորությունները՝ չծխել, ալկոհոլը չչարաշահել,  հետևել սննդակարգին, զբաղվել սպորտով, զերծ մնալ սթրեսային գործոններից: Խորհուրդ է տրվում 45 տարեկանից հետո կատարել կանխարգելիչ զննումներ, որոշ հետազոտքւթյուններ անցնել, մի խոսքով՝ զգոն ու հետևողական լինել, քանի որ ցանկացած հիվանդություն ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն մարդկանց, ովքեր ունեցել են սրտի իշեմիկ հիվանդություն:

-Որոշ դեպքերում սահմանափակումներ չեն լինում: Ճիշտ և ժամանակին ախտորոշման, բուժման գլխավոր նպատակն այն է, որ հաշմանդամությունը նվազի, և սրտի իշեմիկ հիվանդություն ունեցող պացիենտները հասկանան, որ, անկախ խնդրից, կարող են վարել առողջ ապրելակերպ ՝ զգալով իրենց հասարակության լիարժեք անդամ:

-Սրտամկանի սուր ինֆարկտի զարգացումը կանխելու համար ինչպիսի՞ միջամտություններ են կատարվում: Ի՞նչ է ստենտավորումը: Որո՞նք են ցուցումներն ու հակացուցումները:

-Սրտամկանի սուր ինֆարկտը կյանքի համար բավականին մեծ վտանգ ներկայացնող հիվանդություն է, որը վերջին տարիներին զգալիորեն  երիտասարդացում է ապրել: Այն ավելի հաճախ հանդիպում է տղամարդկանց մոտ: Սիրտը սնուցող անոթների՝ պսակաձեւ զարկերակների կրիտիկական կամ ամբողջովին փակվելու հետևանքով ձևավորվում է ինֆարկտի օջախը: Դա կարող է լինել թրոմբը, կարող է լինել աթերոսկլերոտիկ վահանիկը, որն աստիճանաբար մեծանալով՝ փակում է լուսանցքի տրամագիծը, և այդ  պատճաով էլ արդեն խաթարվում է արյան հոսքը` առաջացնելով սրտամկանի սուր ինֆարկտ: Բուժումն իրենից ներկայացնում է շտապ համալիր բուժմիջոցառումներ: Ըստ հայաստանյան միջին վիճակագրական տվյալների՝  տղամարդկանց մոտ շեմը սկսվում  է 40, իսկ կանանց մոտ՝ 50 տարեկանից: Բացառությամբ  հատուկ դեպքերի,  որոնք ունեն ռիսկի գործոններ:  Առաջացման պատճառների շարքին են դասվում բարձր խոլեսթերինը,  շաքարային դիաբետը, ծխելը, ալկոհոլի չարաշահումը, թմրամիջոցների օգտագործումը, սթրեսը, նստակյաց կյանքը, ոչ ակտիվ ֆիզիկական շարժունակությունը: Ինֆարկտի նախանշաններն են՝ կրծքավանդակի շրջանում սեղմման, այրոցի զգացում,  որոնք կարող են լինել տեղային և   ճառագայթող բնույթի ցավեր դեպի վերին վերջույթներ` ձախ ձեռք, ստորին ծնոտ, թիկունք, թիակներ,  ինչպես նաև սրտխառնոց, ստամոքսի շրջանում  ցավեր,  հևոց, շնչարգելություն:

-Որո՞նք են առիթմիաների պատճառները:

-Այս խնդրի առաջացման պատճառները կարող են բազմաբնույթ լինել: Դրանք են՝ սրտի իշեմիկ հիվանդության հետևանքով կրած  սրտամկանի ինֆարկտը, հիպերտոնիկ հիվանդության, սրտի փականային հիվանդությունները, բնածին արատները, հորմոնալ շեղումները՝ ավելի հաճախ պայմանավորված վահանաձև գեղձի կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ փոփոխություններով, մի շարք էլեկտրոլիտների քանակի ավելացումը  կամ պակասը: Այս ամենից կախված՝ գոյություն ունեն սրտի ռիթմի խանգարումների տարբեր տեսակներ, որոնք էլ ունեն իրենց ախտորոշման մեթոդները և համապատասխան բուժումը:

-Ձեր պրակտիկայում առիթմիաների ո՞ր տեսակներն են ավելի հաճախ հանդիպում:

-Շողացող առիթմիան, էքստրասիստոլիկ առիթմիաները, շնչառական առիթմիաները: Որպես  սրտաբան  աշխատելով նաև Սուրբ  Գրիգոր  Լուսավորիչ   Ավան կլինիկայում,       որը  պրոֆիլավորված  կորոնովիրուսային  կենտրոն է համարվում,  բազմիցս առնչվել եմ ռիթմի և հաղորդչական խանգարում ունեցող պացիենտների  հետ: Եղել են նաև շատ հազվադեպ  հանդիպող դեպքեր. Դեպքեր, որոնք ոչ հաճախ կարող ես հանդիպել:

-Սրտային հիվանդությունները կարո՞ղ են հանկարծամահության պատճառ հանդիսանալ:

- Ցավոք սրտի,  աշխարհում այսօր սրտային հանկարծամահությունը  գտնվում է առաջին տեղում, և ներկայում ունենք մահացության ամենամեծ տոկոսը:

-Վերապատրաստումների մասնակցո՞ւմ եք:

-Վերապատրաստումները մեր ժամանակներում խիստ անհրաժեշտություն եմ յուրաքանչյուր բժշկի համար:  Մասնակցել եմ  եվրոպական ասոցիացիաների կազմակերպած մեծ կոնգրեսների Բարսելոնայում (2017թ.),  Սանկտ Պետերբուրգում (2018թ),  Փարիզում (2019թ.): Հեռահար մասնակցել եմ Իտալիայում անցկացված սրտային անբավարարության ժամանակակից բուժման և վարման նորարարական  մոտեցումներին նվիրված : Նոր  վերապատրաստումների մասնակցել նախատեսում եմ նաև մոտ ապագայում, քանզի բժշկի համար դրանք շատ կարևոր են նախ՝ փորձի փոխանակման առումով: Վերապատրաստումները միևնույն ժամանակ մեծապես նպաստում են մասնագիտական շահավետ առնչություններին ու շփումներին և,  ինչու՞ չէ,  նաև լավ առիթ են՝ համատեղելու հանգիստն ու ծանոթությունն  օտար մշակույթին: 

-Ու՞մ  եք համարում  Ձեր առաջին ուսուցիչը:

-Հարազատ  տատիկիս՝ Ռիմա Սուքիասյանին:  Նա   մինչ օրս էլ որպես սրտաբան  աշխատում է Մարտունի քաղաքի հիվանդանոցում և շատ հարցերում միշտ իմ կողքին է,  ես նրանից շատ բան եմ սովորում: Մենք հաճախ, թե՛ որպես գործընկերներ, թե՛ որպես տատ ու թոռ, միասին  քննարկում ենք այս կամ այն դեպքը, վերլուծում տվյալ հիվանդության պատկերը, կարծիքներ փոխանակում դրանց շուրջ: Եվ, պատկերացրեք, սա՛ էլ ինձ համար  մի յուրօրինակ <<վերապատրաստում >> է:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք սրտային հիվանդություններով տառապողներին, ի՞նչ կավելացնեք  որպես վերջաբան:

-Սրտային հիվանդություններ ունեցող մարդկանց խորհուրդ կտամ սրտով մոտենալ իրենց սրտի խնդիրներին և դրանց հետ կապված՝ հետևողական լինել, հիվանդության առաջացման վաղ շրջանում պարտադիր դիմել բժշկի՝ նրա խորհրդատվությամբ  բուժման  ճիշտ ու արդյունավետ միջոց  ընտրելու համար: Բոլորին խորհուրդ կտամ թեկուզ տարին մեկ անգամ  կանխարգելիչ նպատակով հետազոտվել՝ պարզելու սեփական օրգանիզմի առողջական վիճակը,  իսկ ընդհանուր առմամբ՝ առողջ ապրելակերպ վարել. այն է՝  զբաղվել սպորտով, բացառել վնասակար  սովորությունները, սթրեսներից հնարավորինս զերծ մնալ:

Ամփոփեմ և,  որպես վերջաբան, մաղթեմ բոլորին քաջառողջություն, սահմանը պահող մեր հայ տղաներին՝ ուժ ու  եռանդ: Եվ ավելացնեմ՝ հաճախ ժպտացեք, սրտո՛վ ու սրտա՛նց ժպտացեք, ժպիտը կյանք է, սիրտը ժպիտ է սիրում: Իսկ սրտի բաբախյունի պատճառը թող միայն ուրախության, երջանկության եւ մանկան ճիչը լինի:

Առողջ հենաշարժիչ համակարգը ակտիվ կյանքի  գրավականն է ցանկացած տարիքում

 Վնասվածքաբանությունը եւ օրթոպեդիան բժշկության ճյուղ է, որն ուսումնասիրում է հենաշարժական համակարգի վնասվածքների ու հիվանդությունների պատճառները, կլինիկան, այսինքն՝ մարդու մարմնի տեղային ու ընդհանուր գործընթացները եւ վիճակները, մշակում է կանխարգելման ու բուժման մեթոդներ: Հիվանդության ի հայտ գալուց հետո որքան շուտ է պացիենտը դիմում մասնագիտացված օգնության, այնքան իրականացվող բուժումն առավել արդյունավետ է դառնում: Վերջնական ախտորոշման նպատակով յուրաքանչյուր պացիենտ բազմակողմանի հետազոտվում է բժիշկ-մասնագետների բազմապրոֆիլ թիմի կողմից:

Վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի գիտական կենտրոնը համալրված է ախտորոշման եւ բուժման համար անհրաժեշտ, ժամանակակից բժշկության պահանջները բավարարող սարքավորումներով, ինչը բարձր որակավորում ու փորձ ունեցող  մասնագետներին հնարավորություն է տալիս իրականացնել նույնիսկ ամենաբարդ վիրահատական միջամտությունները: Կենտրոնում գործող ծառայություններից են կոտրվածքների եւ հենաշարժական համակարգի տարբեր հիվանդությունների կոնսերվատիվ ու վիրահատական բուժումը, հոդերի արթրոսկոպիան եւ էնդոպրոթեզավորումը, վերջույթների երկարացումն ու դեֆորմացիաների շտկումը եւ այլն: Կենտրոնն ունի ժամանակակից լաբորատորիա, վիրասրահ, ֆիզիոթերապիայի կաբինետներ…

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ԵՊԲՀ ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետի վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի ամբիոնի աշխատակից, վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի գիտական կենտրոնի օրթոպեդ-վնասվածքաբան ԱՐՄԻՆԵ ՉՈԲԱՆՅԱՆԸ:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում կենտրոնում, եւ ո՞ր խնդիրների դեպքում կարող են դիմել ձեր օգնությանը:

-Մեզ կարող են դիմել ոսկրամկանային եւ հոդային համակարգի ցանկացած վնասվածքների ու հիվանդությունների ժամանակ, օրինակ, կոտրվածքների, հոդախախտերի, հետվնասվածքային բարդությունների, այդ թվում՝ օստեոմիելիտի դեպքում, օրթոպեդիկ տարբեր հիվանդությունների՝  կեցվածքի շեղումների, հոդերի հիվանդությունների, վերջույթների արատների, դեֆորմացիաների ու կարճությունների ժամանակ եւ այլն: Ի դեպ նշեմ, որ հաշմանդամություն ունեցող հիվանդները բուժում ստանում են պետության աջակցությամբ:

-Ո՞րն է կոտրվածքի եւ հոդախախտի տարբերությունը:

-Կոտրվածքը ոսկրի անատոմիական ամբողջականության խախտումն է ոսկրի ամրությունը գերազանցող ուժի ազդեցության հետեւանքով։ Կա նաեւ պաթոլոգիական կոտրվածք հասկացությունը, երբ կոտրվածքն առաջանում է աննշան ուժի ազդեցությամբ ոսկրի նախապես փոփոխված, պարոտիկ հատվածում (ոսկրերի մետաստատիկ ախտահարման, օստեոմիելիտի, օստեոպորոզի ժամանակ եւ այլն)։ Կարող է լինել բաց եւ փակ կոտրվածք: Եթե վնասվածքը բաց է, ոսկրաբեկորը՝ դուրս եկած, խորհուրդ չի տրվում հրել ոսկորը՝ մղել դեպի ներս, այլ պետք է ֆիքսել այն դիրքում, որում կա, տեղադրել ասեպտիկ վիրակապ եւ տեղափոխել հիվանդանոց: Հասարակության մեջ կարծիք կա, որ, եթե մարդը կարողանում է շարժել մատները, ապա կոտրվածք չկա, բայց դա շատ թյուր կարծիք է, կոտրվածքը բացառելու համար պարտադիր է կատարել ռենտգեն հետազոտություն: Վնասվածքների ժամանակ, որպես առաջին օգնություն, պետք է անշարժացնել վերջույթը, տեղադրել սառույց եւ տեղափոխել բժշկական կենտրոն հետազոտելու, որպեսզի հետագա բարդություններից խուսափելու համար ժամանակին կատարվի ճիշտ ախտորոշում ու բուժում:

Հոդախախտը հոդը կազմող ոսկրածայրերի միմյանց նկատմամբ տեղաշարժն է, որի ժամանակ տեղի են ունենում հոդաշապիկի եւ հոդը կայունացնող ջլակապանային ապարատի պատռվածքներ: Այս դեպքում եւս առաջին օգնությունը պետք է լինի վերջույթն անշարժացնելը, սառույց տեղադրելը, ապա մասնագիտական բուժկենտրոն տեղափոխելը: Չպետք է փորձել առանց ռենտգեն հետազոտության ուղղել հոդախախտը: Որոշ դեպքերում հոդախախտերը կարող են ուղեկցվել կոտրվածքով, եւ ուղղման փորձ կատարելիս ոսկրաբեկորները կարող են վնասել մոտակա անոթները, նյարդերը, մեծանում է ոսկրաբեկորների տեղաշարժը եւ այլն: Ամեն դեպքում, հոդախախտերի ուղղումը պետք է կատարվի մասնագիտական կենտրոններում՝ հիվանդին լիարժեք հետազոտելուց հետո:

 -Ի՞նչ կասեք սկոլիոզի մասին:

-Սկոլիոզը ողնաշարի կողմնային ծռվածություն է, որի պատճառները կարող են տարբեր լինել, եւ հիմնական ուշադրությունը պետք է կենտրոնացնել ժամանակին ախտորոշման ու բուժումը  սկսելու վրա: Սկոլիոզը լինում է բնածին (ողերի ոչ ճիշտ զարգացում, կողերի միաձուլում եւ այլն)  եւ ձեռքբերովի: Բնածին սկոլիոզի դեպքում, եթե վաղ տարիքում չի կատարվում վիրահատական միջամտություն, երեխայի զարգացման եւ աճի հետ դեֆորմացիան մեծանում է: Ձեռքբերովի սկոլիոզը կարող է լինել ռախիտի, ողերի կոտրվածքների, օստեոմիելիտի, նյարդամկանային հիվանդությունների, ուռուցքների հետեւանքով եւ այլն: Առանձին տեղ է գրավում իդիոպաթիկ սկոլիոզը, որի պատճառները վերջնական պարզված չեն, եւ կանխարգելել այն հնարավոր չէ: Վաղ ախտորոշելու համար ծնողները պետք է ուշադիր լինեն երեխայի ուսագոտիների անհամաչափությանը, կոնքի ծռվածությանը, կռացած վիճակում ողնաշարի ուղիղ գծով չլինելուն, նրա երկու կողմերում անհամաչափության առկայությանը: Կա նաեւ սկոլիոտիկ կեցվածք հասկացությունը, որի առաջացմանը նպաստում է դասերի ժամանակ ոչ ճիշտ դիրքով նստելը, ծանր պայուսակը միշտ նույն ուսին կրելը, որը հանգեցնում է ողնաշարի եւ մեջքի մկանների անհամաչափ բեռնվածության, հոգնեցնում եւ թուլացնում է դրանք։ Այսպես կոչված, կոմպենսատոր սկոլիոզը կարող է առաջանալ հիվանդի մեկ ոտքի կարճությունից։

Ամեն դեպքում կարեւորը վաղ ախտորոշելն է, որպեսզի բուժական միջոցների շնորհիվ թույլ չտան դեֆորմացիան ավելի խորանա, եւ առկա դեֆորմացիան շտկվի: Ձեռքբերովի սկոլիոզների դեպքում բուժումը կոնսերվատիվ է՝ հիմնական հիվանդության բուժում, որի պատճառով այն առաջացել է, սեղմիրանի (կորսետի) կրում, բուժական ֆիզկուլտուրա եւ մերսումներ, լող, ֆիզիոթերապիա: Կորսետները կրում են ամբողջ օրը, այդ թվում՝ գիշերը, եւ հանում են միայն բուժական ֆիզկուլտուրայի (օրական 3-4 անգամ) եւ այլ բուժական միջոցառումների ժամանակ, մինչեւ ոսկրային աճի կանգը՝ 16-18 տարեկան հասակը (որոշվում է ռենտգենաբանորեն): Իհարկե, աճը կանգնելուց հետո հիվանդության որոշ, բայց ոչ կտրուկ զարգացում կարող է լինել, ինչի պատճառով սեղմիրանը հանելուց հետո շարունակվում են բուժական ֆիզկուլտուրան, լողը եւ այլն, որպեսզի զարգացած մկանները կարողանան ճիշտ դիրքում պահել ողնաշարը: Երկարատեւ բարձիթողի սկոլիոզի դեպքում կարող է պահանջվել վիրահատական միջամտություն։ Քայլելու եւ նստելու ժամանակ ճիշտ կեցվածք ձեւավորելով՝ կարելի է կանխարգելել ողնաշարի դիրքային ծռումները:

-Ի՞նչ է կիֆոզը:
-Առաջին հերթին պետք է ասել, որ նորմայում ողնաշարը կրծքային հատվածում ունի դեպի հետ կորություն մինչեւ 35 աստիճան անկյամբ, որը կոչվում է ֆիզիոլոգիական կիֆոզ: Երբ կիֆոզի անկյունը գերազանցում է նորման, առաջանում է ախտաբանական վիճակ՝ կեցվածքի շեղում:  Ինչպես սկոլիոզը, այնպես էլ ախտաբանական կիֆոզը կարող է լինել բնածին՝ ողերի միաձուլման եւ կիսաողերի առկայության հետեւանքով եւ ձեռքբերովի՝ տարբեր հիվանդությունների ու կոտրվածքների պատճառով առաջացած: Բնածին կիֆոզների բուժումը վիրահատական է, կատարվում է մանկական տարիքում: Ձեռքբերովի կիֆոզների մեջ առանձնահատուկ տեղ է գրավում օստեոխոնդրոպաթիկ կիֆոզը, այսպես կոչված, Շոերման-Մաուի հիվանդությունը, որը սկսվում է 12-17 տարեկան հասակում: Օստեոխոնդրոպաթիկ կիֆոզի բուժումը ներառում է ողնաշարի բեռնաթափումը օրթոպեդիկ սարքավորումների՝ ռեկլինատորների միջոցով, բուժական ֆիզկուլտուրա եւ մերսում, ֆիզիոթերապիա, լող: Արդեն ձեւավորված ծանր դեֆորմացիաների ժամանակ բուժումը վիրահատական է: Կիֆոզ կարող է զարգանալ նաեւ տարիքի հետ տարբեր պատճառներով ողնաշարում զարգացած օստեոպորոզի հետեւանքով, երբ ողի մարմնում միկրոկոտրվածքների հետեւանքով առաջանում է սեպաձեւ դեֆորմացիա: Կեցվածքի խիստ արտահայտված դեֆորմացիաները ոչ միայն պատճառ են դառնում ողնաշարի ցավերի, այլեւ կարող են բերել նաեւ շնչառության ու սրտի աշխատանքի խանգարումների:

-Խոսենք Բեխտերեւի հիվանդության մասին:

-Բեխտերեւի հիվանդությունը կամ անկիլոզացնող սպոնդիլոարթրիտը քրոնիկական, բորբոքային համակարգային հիվանդություն է, որի ժամանակ ախտահարվում են ողնաշարը եւ խոշոր հոդերը՝ զստասրբանային, կոնքազդրային եւ ծնկան։ Հիվանդության պատճառը հայտնի չէ, համարվում է ժառանգականորեն նախատրամադրվածություն ունեցող հիվանդություն։ Սկսվում է 18-40 տարեկան հասակում եւ դանդաղ պրոգրեսիվում: Առաջին ախտանիշները ողնաշարի ցավերն են, շարժումների դժվարացումը, զստասրբանային հոդերի նեղացումը կամ անկիլոզը՝ սակրոիլեիտը: Հետագայում զարգանում է ֆիքսված կիֆոզ ողերի միաձուլումով, խոշոր հոդերի, օրինակ, կոնքազդրային, անկիլոզացնող արթրոզ: Հիվանդն ընդունում է, այսպես կոչված, «մուրացկանի դիրք»: Կախված հիվանդության փուլից, բուժումը տարբեր է: Սկզբնական շրջանում ցավազրկող հակաբորբոքային դեղորայքի նշանակումն է եւ ողնաշարի, խոշոր հոդերի արատավոր դիրքում անկիլոզացման կանխարգելումը: Անկիլոզի դեպքում ցավեր սովորաբար չեն լինում, սակայն տուժում է ֆունկցիան, եւ բուժումը հոդերի էնդոպրոթեզավորումն է:

-Ո՞ր տարիքից պետք է ուշադրություն դարձնել հենաշարժական համակարգի ձեւավորմանը՝ կեցվածքին:

-Երեխայի ծնված օրվանից սկսած՝ պետք է ուշադրություն դարձնել նրա կեցվածքի ձեւավորմանը. ժամանակին նստեցնել, կանգնեցնել, որպեսզի երեխայի մոտ ողնաշարի ֆիզիոլոգիական կորությունները ճիշտ զարգանան: Հետեւել, որ դասապատրաստման ժամանակ երեխան նստի ճիշտ դիրքով, դպրոցական ուսապարկը լինի հարմար եւ ոչ ծանր: Եվ պետք է ուշադրություն դարձնել այն հիվանդություններին, որոնք կարող են հանգեցնել կեցվածքի շեղումների: Վաղաժամ սկսել բնածին հիվանդությունների բուժումը՝ ազդրի բնածին հոդախախտի, բնածին կիֆոզի ու սկոլիոզի, ծուռվզության եւ այլն: Ռախիտի եւ ռախիտանման հիվանդությունների վաղ ախտորոշումն ու բուժումը եւս կանխարգելում է հենաշարժիչ համակարգի դեֆորմացիաների զարգացումը: Ցանկացած առողջական խնդրի դեպքում պետք է շուտ դիմել բժշկի:

-Ի՞նչ է օստեոարթրոզը:

-Դեֆորմացնող օստեոարթրոզը հոդերի դեգեներատիվ, դիստրոֆիկ հիվանդություն է, որը սկսվում է հոդաճառից, ապա պրոցեսի մեջ ընդգրկվում են ենթաաճառային ոսկրը, հոդաշապիկը, հարհոդային կապաններ: Դանդաղ ընթացքով պրոգրեսիվող հիվանդություն է, որի ժամանակ փափկում եւ հյուծվում է աճառը, մաշվում ու դառնում խորդուբորդ, ապա առաջանում են ենթաաճառային ոսկրի կառուցվածքային փոփոխություններ, դեֆորմացիա, հոդի եզրերում՝ ոսկրային գերաճեր՝ օստեոֆիտներ, հաստանում եւ կնճռոտվում է հոդաշապիկը: Օստեոֆիտների պատճառով ժողովուրդն այս հիվանդությանն անվանում է հոդերի աղերի կուտակում, սակայն իրականում աղերի կուտակում տեղի չի ունենում, եւ այն սննդակարգի հետ կապ չունի: Ըստ պատճառների, տարբերում են առաջնային դեֆորմացնող օստեոարթրոզ, որի պատճառները վերջնական պարզված չեն, եւ այն կապվում է աճառի ֆունկցիոնալ հնարավորությունները գերազանցող ծանրաբեռնումների հետ: Եվ երկրորդային դեֆորմացնող օստեոարթրոզ, որն առաջանում է հոդերի տարբեր հիվանդությունների ու վնասվածքների հետեւանքով՝ ոեւմատոիդ արթրիտի, հոդերի ինֆեկցիոն բորբոքումների, հոդը կազմող ոսկրերի կոտրվածքների եւ այլն: Հիվանդների կլինիկան կախված է արթրոզի փուլից: Սկզբնական ախտանիշներից են հոդերի ոչ կայուն ցավերը, որոնք առաջանում են հոդը ծանրաբեռնելուց եւ անցնում հանգստից հետո, ինչպես նաեւ առավոտյան ժամերին հոդերի կաշկանդվածությունը, որը քայլելիս անհետանում է: Ավելի ուշ հոդերում ցավերը եւ շարժումների սահմանափակումը դառնում են կայուն բնույթի, հոդերում ի հայտ են գալիս խրթոցներ: Հիվանդության վերջին փուլում կարող է առաջանալ հոդի անկիլոզ: Արթրոզի սկզբնական շրջանում բուժումը կոնսերվատիվ է, նշանակվում են հակաբորբոքային-ցավազրկող դեղորայք, խոնդրոպրոտեկտորներ՝ աճառի դեգեներացիան կանխարգելելու եւ վերականգնելու համար, հիմնական հիվանդությունների բուժում, որոնք դեֆորմացնող օստեոարթրոզի առաջացման պատճառ են հանդիսացել: Իրականացնում են ֆիզիոթերապեւտիկ միջոցառումներ, բուժական ֆիզկուլտուրա: Ավելի ուշ շրջաններում ցուցված է վիրահատական բուժում՝  հոդերի արթրոսկոպիա, շտկող ոսկրահատումներ, հոդերի էնդոպրոթեզավորումներ:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Թող հասարակությունը տեղեկացված լինի, որ մեր երկրում բուժվելու շատ մեծ հնարավորություններ կան: Ուստի պետք է բոլոր տեսակի հիվանդությունների դեպքում դիմել բժշկի եւ չզբաղվել ինքնաբուժությամբ, քանզի վաղ ախտորոշման եւ ճիշտ ժամանակին սկսած բուժման դեպքում ստանում ենք ավելի լավ արդյունքներ: Առողջ հենաշարժիչ համակարգը ակտիվ կյանքի գրավականն է ցանկացած տարիքում:

 Սիրե՛ք ինքներդ ձեզ եւ եղե՛ք առողջ:

Լյարդի փոխպատվաստումը վիրահատությունների գագաթնակետն է

 Լյարդն օրգանիզմի ամենակարեւոր օրգաններից մեկն է, որը կատարում է բազմաթիվ կենսական գործառույթներ: Այն համարվում է օրգանիզմի սանիտար, որը հավաքում եւ  չեզոքացնում է օրգանիզմում առկա բոլոր վնասակար նյութերն ու տարրերը: Սակայն, ցավոք, ամբողջ աշխարհում մահացության հիմնական պատճառներից են նաեւ լյարդի հիվանդությունները, եւ փոխպատվաստումը դրանցից շատերի բուժման ամենարդյունավետ բուժման մեթոդն է: Այն սկիզբ է առել 1967 թվականին, երբ Թոմաս Սթարզլը եւ նրա թիմը իրականացրեցին դիակային լյարդի առաջին բարեհաջող փոխպատվաստումը: Տարիների ընթացքում այս միջամտությունը զարգացել է օրգանների պահպանման, վիրաբուժական տեխնիկայի, նախավիրահատական խնամքի եւ իմունոսուպրեսիայի կատարելագործման շնորհիվ, առկա մարդկային ու տեխնիկական ռեսուրսները, քաղաքականությունը, օրենսդրությունը, հանրության լայն շերտերի իրազեկվածությունը, նույնիսկ կրոնական հայացքները հանգեցրել են փոխպատվաստման  բարեհաջող իրականացման տարբեր մեթոդների մշակմանը ամբողջ աշխարհում: Եվ Հայաստանում նույնպես այդ մեթոդի իրականացումը հաստատուն հիմքերի վրա դնելու նպատակով կատարվում են քայլեր, որպեսզի դրսից չհրավիրեն տվյալ ոլորտի նեղ մասնագետների, այլ փոխպատվաստումն իրականացնեն միայն մեր բժիշկները:

Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտում լյարդի վիրաբուժությունն ունի բավականին երկար պատմություն, այն սկիզբ է առել դեռեւս 80-ական թվականներին:Ձեզ ենք ներկայացնում http://bestgroup.am/ կայքի  հարցազրույցը վիրաբուժության ինստիտուտի լյարդի վիրաբուժության եւ հեպատոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ ՍԵՐԳԵՅ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ հետ, ով բավականին ծավալուն աշխատանքներ է տանում Հայաստանում լյարդի հիվանդությունների բուժմանն առնչվող խնդիրների լուծման ուղղությամբ:

-Որո՞նք են լյարդի ուռուցքների առաջացման պատճառները:

-Ցավոք, դրանց աճի մեծ միտում կա: Հիմնականում վիրուսային հեպատիտների շատացման ֆոնի վրա են առաջանում ուռուցքները: Ընդ որում, կարող է ուռուցքներ առաջանալ առանց հեպատիտի ֆոնի, սակայն, դժբախտաբար, լինում են նաեւ մահվան ելքերով ուռուցքներ: Որքան վաղ դրանք հայտնաբերվեն, այնքան հնարավոր կլինի խուսափել բարդություններից, այսինքն՝ գործը չի հասնի ուռուցքային պրոցեսների: Արդեն բարդացած դեպքերում պահանջվում են ե՛ւ ֆինանսական, ե՛ւ հոգեբանական ու հոգեկան, ե՛ւ տեխնիկապես մեծ ջանքեր: Եվ մենք մշտապես մեծ տեղ ենք հատկացնում սքրինինգային ծրագրերին, որոնք հնարավորություն են տալիս հետեւելու հիվանդների վիճակին, տարին մեկ-երկու անգամ էլ նրանք անցնում են հետազոտություններ:

-Որո՞նք են լյարդի ցիռոզի տեսակները:

-Ցավոք, այսօր լյարդի ցիռոզները լայն տարածում ունեն, իսկ դրանց առաջացման պատճառները տարատեսակ են: Առաջնային պատճառներից է վիրուսային հեպատիտների բավականին մեծ աճը, որը նկատվում է ամբողջ աշխարհում: Վիրուսային ֆոնի վրա սկզբնական շրջանում դրանք բավականին դժվար են իրենց արտահայտման ձեւը դրսեւորում, սակայն իրականում հեշտ են հայտնաբերվում, պարզապես պացիենտը պետք է բժշկին դիմի ժամանակին: Եվ մենք միշտ հորդորում ենք հասարակությանը, ցանկացած մարդու, որպեսզի նույնիսկ խնդիր չունենալու դեպքում գոնե տարին մեկ անգամ անցնի կանխարգելիչ հետազոտություններ: Իսկ, եթե խնդիր ունի, առավել եւս, պարտադիր հանձնի հեպատիտ Բ-ի եւ Ց-ի անալիզ: Ընդհանրապես բոլոր հիվանդութունների դեպքում, երբ ավելի վաղ է հայտնաբերվում խնդիրը, այնքան ավելի արդյունավետ բուժման պատկեր ենք  ունենում: Ուշ հայտնաբերվելու դեպքում առաջանում են բարդություններ, որոնք հանգեցնում են ընդհուպ ցիռոզի, որի առաջացման պատճառներից է ալկոհոլի չարաշահումը, ինչը, ցավոք, մեզ մոտ բավականին  տարածված է: Ցիռոզ կարող են առաջացնել նաեւ մետաբոլիկ հիվանդությունները, ժառանգականությունը, շաքարային դիաբետը, խոլեսթերինը եւ մի շարք այլ հիվանդություններ:

-Ինչի՞ հետեւանք է լյարդի ճարպակալումը:     

-Մեր բնակչության կեսից ավելին ունի ճարպակալում, որի պատճառը մեր պասիվ, նստակյաց ապրելակերպն է, սննդակարգը… Խնդիրը հիմնականում ի հայտ է գալիս քառասուն տարեկանից հետո, բնականաբար, տարիքի հետ փոխվում է հորմոնալ ֆոնը ե՛ւ կանանց, ե՛ւ տղամարդկանց մոտ:

-Ի՞նչ կասեք կիստաների մասին:

-Հիմնականում հայտնաբերվում են հասարակ կիստաները, որոնք լինում են բնածին ինչպես նաեւ ձեռքբերովի, էխինակոկ: Հայաստանում կան այդ առումով էնդեմիկ շրջաններ, որտեղ հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ: Տանը կենդանի պահելը նույնպես կարող է հանգեցնել էխինակոկի, կարող են լինել նաեւ դեպքեր, որ բացառվի կենդանու առկայությունը, եւ հիվանդության առաջացումը պայմանավորված լինի սննդամթերքի՝ մսի, բանջարեղենի ոչ ճիշտ մշակմամբ:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում պորտալ հիպերտենզիան:

-Դա ներլյարդային ճնշման բարձրացումն է, կերակրափողի ստամոքսի վարիկոզ լայնացումը, որը բերում է արյունահոսության, եւ որովայնում սկսում է հեղուկ հավաքվել:  Պորտալ հիպերտենզիայի դեպքում շունտավորումը կատարվում ներլյարդային ճնշումը իջեցնելու համար, որպեսզի արյունահոսություն չլինի, սակայն շունտավորումը ցիռոզը չի վերացնում:

-Ո՞ր դեպքում է իրականացվում փոխպատվաստում:

-Շատ դեպքերում ուռուցքային հիվանդությունների, լյարդի ցիռոզների բուժման մեթոդները լիարժեք արդյունավետ չեն լինում, քանի որ դրանց մեջ շատ մեծ տոկոս են կազմում հետվիրահատական բարդությունները: Ընդ որում, դոնոր գտնելու խնդիրը ոչ միայն Հայաստանում է հրատապ, այլեւ ամբողջ աշխարհում, պարզապես մեզ մոտ դրան ավելանում է հասարակության վերաբերմունքը: Մենք ցանկանում ենք ամեն մի հնարավորություն օգտագործել, խնդրի լրջությունը լուսաբանել լրատվամիջոցներով, որ հասարակությունը հասկանա, թե դա ինչքան կարեւոր է: Այսօր բավականին զարգացած է  ինտերնետ պորտալը, եւ մարդիկ հեշտությամբ կարող են տեղեկացվել իրենց հիվանդության մասին: Բայց երբեմն այդ տեղեկատվությունը թերի է լինում, ավելին՝ սխալ, եւ մենք ստիպված ենք լինում հակադարձել դրան: Ընդհանրապես ամեն մի պացիենտի խնդրին պետք է յուրովի մոտենալ, պետք է բժիշկը գտնի ճիշտ բուժման ելքը` ունենալով համապատասխան բուժման մեթոդներ եւ փորձ: Եվ հենց դրանից է կախված բուժման հետագա արդյունավետությունը: Ընդհանրապես պացիենտը պետք է գոնե տարին մեկ անգամ կանխարգելիչ նպատակով դիմի բժշկի եւ հասկանա, թե ինչ է կատարվում իր օրգանիզմի հետ նույնիսկ այն դեպքում, երբ նրան ոչ մի խնդիր չի անհանգստացնում:

Հայաստանում մի քանի անգամ իրականացվել է լյարդի փոխպատվաստում, եւ պետք է ասեմ՝ բավականին հաջող: Մոսկվայից ժամանած վիրաբույժ լյարդաբան բժիշկների համատեղ աշխատանքի շնորհիվ կենդանի դոնորների՝ հիվանդների հարազատների լյարդի օգնությամբ իրականացվել է փոխպատվաստում: Հայաստանում դեռեւս չկա օրենք, որ փոխպատվաստման նպատակով կիրառվի մահացած մարդկանց լյարդը:  Ցավոք, ծագում են սոցիալական, իրավաբական, կրոնական խոչընդոտներ, որոնք, ինձ թվում է, հաղթահարելի են: Ամեն դեպքում պետք է դրա սկիզբը դրվի, եւ լավ կլինի, որ այդ փոխպատվաստումներն իրականցվեն միայն հայաստանյան բժիշկների թիմով: Եթե հարազատի լյարդից ենք մի հատված վերցրել, ապա պատասխատավությունն ավելի է մեծանում է. մենք պայքարում ենք երկու մարդու կյանքի համար: Իսկ մահացած մարդու լյարդը փոխպատվաստելու դեպքում պայքարում ենք միայն մեկ մարդու կյանքի համար: Լյարդի վիրաբուժության մեջ լյարդի փոխպատվաստումը վիրահատությունների գագաթնակետն է, այն լայն կիրառություն է գտել ամբողջ աշխարհում, իսկ մեզ մոտ, ցավոք, վերանշյալ պատճառներով լայն կիրառություն չունի, եւ օգտվում ենք հին մեթոդներից:

- Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Դժվար ժամանակաշրջանում ենք ապրում, բայց ես հավատում եմ, որ այս ամեն ինչը կվերջանա: Մեր ոլորտում կան բավականին խոստումնալից, ձգտող, պրպտող երիտասարդներ, ովքեր, իհարկե, դեռ կունենան իրենց ուրույն ձեռագիրը: Լյարդային վիրաբուժությունը բարդ ճանապարհ է իրենից ներկայացնում, եւ ցանկալի, խոստումնալից արդյունքների հասնելու համար մեծ տեղ պետք է հատկացվի մասնագետ լյարդաբանների հետ համագործակցությանը: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առավելագույն ուշադիր լինի առողջության նկատմամբ: Եթե հիվանդությունը ժամանակին ախտորոշես, հեշտ կլինի եւ դրա հետագա բուժումը: Առողջությունը, թերեւս, ամեն ինչ չէ, սակայն առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է:  Չգիտեմ՝ որպես վերջաբա՞ն, հորդո՞ր, խնդրա՞նք կամ, գուցե, պահա՞նջ դիմում եմ մեր հասարակությանը, որ գնահատեն իրենց առողջությունը, վստահեն բժիշկներին: Ցավալի են դեպքերը, երբ համեմատում են մեր եւ արտերկրի բժշկությունը՝ առավել բարձր գնահատելով օտարներին: Մենք`բժիշկներս, 24 ժամ աշխատում ենք, որ մեր հիվանդների համար անենք լավագույնը, առավելագույնը:  Հավատացե՛ք, միշտ չէ, որ արտերկրի բժիշկները մեր բժիշկներից որեւէ մասնագիտական հարցով առավել են: Կոնկրետ լյարդաբանության ճյուղի առումով վստահորեն կարող եմ հավաստել, որ մենք համընթաց քայլում ենք եվրոպական երկրների հետ, ոլորտում բավականին լուրջ քայլեր ենք անում: ԱՊՀ կամ նախկին ԽՍՀՄ երկրների համեմատ բավականին բարձր դիրքերում ենք գտնվում: Որպես վերջաբան կոչ եմ անում մեր հայրենակիցներին. «Սիրելինե՛րս, պահպանե՛ք առողջ ապրելակերպի կանոնները, պահպանե՛ք ձեզ տրված թանկագին պարգեւը՝ կյանքը»: