Ցանկալի արդյունք ստանալու համար շատ կարեւոր է, որ ի սկզբանե վստահություն լինի բժշկի եւ պացիենտի միջեւ

Ժամանակակից աշխարհի ռիթմն ու մրցակցությունը պահանջում է անընդհատ կատարելագործվել ու ընդլայնել արդեն ձեռք բերած կարողություններն ու մասնագիտական որակը: Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության` ԼՕՌ հիվանդությունները, ցավոք սրտի, բավականին մեծ տարածում ունեն Հայաստանում: Թույլ դիմադրողականությունը, նստակյաց կյանքը, գունանյութերով ու կոնսերվանտներով հարուստ սնունդը, հակաբիոտիկների չարաշահումը, ինչպես նաեւ հարբուխը, գրիպը եւ տարբեր վիրուսները կարող են նպաստել քթի, կոկորդի ու ականջի հիվանդությունների առաջացմանը: Շնչառական համակարգի տարաբնույթ հիվանդությունները եղանակային սահմանափակումներ չունեն: Ընդունված է համարել, որ քիթ-կոկորդ-ականջաբանական հիվանդություններն ու ալերգիաները բնորոշ են փոփոխական եղանակներին: Միեւնույն ժամանակ, սինուսիտները, հայմորիտներն ու ռինիտները պատուհասում են՝ անկախ տարիքային ու սեռային սահմանափակումից: Արդյունքում առաջանում են բորբոքային վիճակներ, որոնք կարող են ուղեկցվել բարձր ջերմությամբ, ընդհանուր թուլությամբ, ստիպել անլիարժեք ու հիվանդ զգալ: Մասնագետները հորդորում են երբեք անուշադրության չմատնել այս հիվանդությունը եւ կասկածի դեպքում դիմել մասնագետի: Քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն. տարածված հիվանդություններ եւ բուժական մեթոդներ. Մասնագիտական գործունեությունից մանրամասներ է ներկայացնում Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ՔԿԱ հիվանդությունների ամբիոնի դասախոս, Հայաստանի ՔԿԱ բժիշկների ասոցացիայի անդամ, 2-րդ բուժմիավորում եւ «Գրիգոր Նարեկացի» բժշկական կենտրոնների քիթ-կոկորդ-ականջաբան ԱՐՏԱՇԵՍ ԱԶՆԱՈՒՐՅԱՆԸ: Ազնաուրյանների բժշկական ընտանիքը Հայաստանին տվել է բժիշկների երեք սերունդ: Այս գերդաստանի բժշկական առաջին ճյուղը սկիզբ է առնում Արտաշես Վարդանի Ազնաուրյանից: Ազնաուրյան ազգանունը կրելը չափազանց մեծ պատասխանատվություն է, ուստի մեր զրուցակցի մեծ եւ նվիրական նպատակն է մշտապես կատարելագործել իր փորձն ու գիտելիքները՝ Ազնաուրյանների անունը միշտ իր բարձր դիրքերում պահելու, բժշկական տոհմիկ ավանդույթները պահպանելու եւ զարգացնելու նվիրական գործում:

- Պարոն Ազնաուրյան, բոլոր բժշկական կենտրոնների որդեգրած քաղաքականությունը եվրոպական առողջապահական չափանիշներին մոտենալն է: Ձեր կարծիքով որքանո՞վ է այսօր դա իրական եւ, առհասարակ, ի՞նչ գնահատական կտաք ՀՀ առողջապահության Ձեր ոլորտին:

- Իհարկե, դժվար է համեմատական կարգ տանել եվրոպական երկրներին հետ, քանի որ, ըստ իս, բավականին մեծ է տարբերությունը, չնայած ես կարող եմ միայն օրինակ բերել Ամերիկայի Միացյալ Նահագները, քանի որ այնտեղ եմ եղել: Բնականաբար, մեր երկրի զարգացվածությունը որոշ չափով զիջում է եվրոպական երկրներից: Առաջնահերթ եվրոպական երկրների առավելությունը տեխնիկայի մեջ է, երկրորդը` երեւի թե դեղորայքային, ինչպես նաեւ իրենց բուժքույրերի պատրաստվածությունն ավելի բարձր է: Իսկ եթե փորձենք համեմատվել արտերկրի բժիշկների հմտությունների հետ, ապա չէի ասի, որ մեր բժիշկները զիջում են նրանց իրենց գիտելիքներով եւ աշխատանքային հմտություններով:

- Բժիշկ, գործ ունենք երեք փոխհամակցված օրգան-համակարգերի հետ: Պացիենտը ինչպե՞ս հասկանա, թե որտեղ է տեղակայված խնդրահարույց օղակը:

- Հայաստանում ընդունված է, որ քիթ-կոկորդ-ականջաբանները ավելի շատ փորձում են <<նեղ>> մասնագիտանալ իրենց նախընտրած ուղղության մեջ, շատերն, օրինակ, ընտրում են պլաստիկան: Մեր բաժանմունքում դիմելիությունը ավելի շատ դժվարացած քթային շնչառության դեպքերով են լինում: Մեզ դիմում են նաեւ գոյացությունների, անգինաների, ականջի բորբոքումների եւ զանազան այլ-այլ խնդիրներով: Քթըմպանային նշիկի գերաճն առաջատար տեղ է զբաղեցում քթըմպանի ախտաբանության մեջ, որն անուղղակիորեն կապված է դիմածնոտային ապարատի ախտաբանության հետ: Ադենոիդներն ավելի հաճախ հանդիպում են մանկական հասակում, երբ դիմային գանգի ոսկրերը շարունակում են աճել` ձեռք բերելով մեծահասակին բնորոշ կոնֆիգուրացիա: Հետեւաբար, կարծր քիմքի եւ ատամների աննորմալ զարգացումը կանխելու համար քթային շնչառությունը պետք է լինի բավարար: Ադենոիդները կարող են դառնալ քթային շնչառության կայուն խանգարման, քթի եւ հարքթային ծոցերի լորձաթաղանթի կանգային պրոցեսների, ինչպես նաեւ կայուն ռինիտների եւ միջին ականջաբորբերի պատճառ: Հետագա բուժումը կատարվում է ըստ բարդության աստիճանի, որոնց պատճառները կարող են տարբեր լինել, միջնապատի ծռվածության դեպքում վիրահատական միջամտության է ենթարկվում: Քթային դժվարաշնչությունն ունի բազմաթիվ պատճառներ, որոնցից է, օրինակ, քթի միջնապատի թեքությունը, որը կարող է ի հայտ գալ տարիքային տարբեր փուլերում՝ հիմնականում վնասվածքների պատճառով, իսկ ֆիզիոլոգիական ծռվածությունը առաջանում է միջնապատի եւ նրան շրջակա ոսկրային հատվածի աճի անհամապատասխանելիության հետեւանքով: Քթի միջնապատը թեքվելով մեկ կամ երկու կողմից` նեղացնում է անցուղին եւ խանգարում նորմալ շնչառությանը: Արդյունքում պակասում է մարդու օրգանիզմ թափանցող թթվածնի քանակը, եւ տարիների ընթացքում զարգանում է քրոնիկ թթվածնային քաղց: Թթվածնային քաղցից տուժում է եւ՛ գլխուղեղը, եւ՛ սիրտը, եւ, ընդհանրապես, բոլոր օրգանները: Բացի միջնապատի թեքությունից, քթով դժվարաշնչության պատճառ կարող է լինել խեցիների հիպերտրոֆիան, հատկապես շատ է հանդիպում ստորին խեցիների հիպերտրոֆիա: Խեցիների հիպերտրոֆիան առաջանում է հաճախակի հարբուխներից, վարակային գործընթացներից, հատկապես, եթե ժամանակին չեն բուժվում կամ, առհասարակ, չեն բուժվում: Սա իր հերթին բերում է քրոնիկ դժվարաշնչության եւ ամբողջ օրգանիզմի թթվածնային քաղցի: Երբեմն այս երկու ախտաբանությունը` միջնապատի թեքությունն ու խեցիների հիպերտրոֆիան, զուգակցվում են: Դժվարաշնչության այլ պատճառներից են ախտաբանական գոյացությունները, օրինակ` պոլիպները: Ալերգիկ ֆոնի հետեւանքով առաջացող պոլիպների հետ կապված ուսումնասիրությունները պարզել են, որ դրանց ձեւավորմանը նպաստող գործոններից է օդափոխանակման գործընթացը: Ալերգիկ ռինիտները տարատեսակ ալերգենների՝ ծաղկափոշու, փողոցում առկա, նաեւ շինարարական աղբի ու կենցաղային փոշու հետեւանք են: Կարեւոր է ալերգիկ հիվանդության եւ սինուսիտների միջեւ եղած նուրբ սահմանը ժամանակին ճանաչելը: Հակառակ պարագայում սխալ բուժումը կարող է հանգեցնել դրա ձգձգման, կյանքի որակի վատացման, ինչպես նաեւ քրոնիկ ընթացքի ձեւավորման: Եթե հիպերտոֆիկ ռինիտ է, ապա կատարվում է խեցիների տարատեսակ վիրահատական միջամտություններ, որոնց դեպքում արգելվում է ամբողջովին հեռացում կատարելը. խոսքը ստորին խեցիների մասին է, քանի որ, երբ օդը չի կարողանում իր դինամիկ անցումը կատարել, հակառակ դեպքում, երբ այդ դինամիկան խախտվում է, ինչի արդյունքում դժվարանում է շնչառությունը` բավարար չի լինում: Քթային շնչառության դեպքում օդը խոնավանում, տաքանում է, նոր իջնում ստորին շնչուղիներ, որն ընթացքում վնասազերծվում է փոշուց եւ վնասակար մանրէներից: Երբ բերանով է կատարվում շնչառությունը, այդ դեպքում թթվածինը քիչ քանակությամբ է հասնում գլխուղեղ, որն իր հերթին առաջացնում է թուլություն, հոգնածություն, գլխացավեր, շատ անգամներ բերում ֆարինգիտների: Առկա են ֆարինգիտի դրսեւորման մի քանի տարատեսակներ` կատարալ, ատրոֆիկ, հիպերտրոֆիկ, ինչպես նաեւ խառը ձեւեր, որոնց դեպքում իրականացվում է դեղորայքային բուժում: Շատ անգամ մեզ դիմում են անգինաների տարբեր աստիճանների դեպքում, որը դասակարգվում է` կատարալ, ֆոլիկուլյար, լակունար, ֆիբրինոզ, ատրոֆիկ եւ ատիպիկ անգինաների տեսակներ: Ավելի հաճախ մեզ դիմում են եղանակային փոփոխությունների ժամանակ: Բուժումն իրականացվում է ըստ բարդության աստիճանի, ենթարկվում են կոնսերվատիվ բուժման, եթե արդեն խրոնիկ բնույթ է կոմպեսացված եւ դեկոմպեսացված տարբերակներով. եթե դեկոմպեսացված է, կատարվում է միայն վիրահատական միջամտությամբ, այսինքն, երբ նշիկները արդեն կորցնում են իրենց ֆունկցիան, որոնք իրականում կատարում են ֆիլտրի դեր, այդ ժամանակ պետք է հեռացվեն, քանի որ այդ թույնը սկսվում է օրգանիզմ անցնել արյան միջոցով, որն էլ իր հերթին կարող է բերել շատ բարդությունների. սրտի հետ կապված խնդիրների, հոդացավերի, հոգնածության, թուլության: Եթե խոսենք ականջի հետ կապված խնդիրների մասին, պետք է նշեմ, որ շատ դեպքերում մեզ դիմում են լողավազաններից օգտվելուց հետո եւ ծովից վերադառնալիս, շատ անգամ նաեւ հարբուխից հետո: Բուժումը հիմնականում իրականացվում է դեղորայքային բուժմամբ, բայց լինում են դեպքեր, երբ կարիք է լինում թմբկաթաղանթը հատել եւ գոյացած թարախային արտադրությունը հեռացնել:

- Բժշկի մասնագիտությունը ռիսկային եւ պատասխանատու գործ է, ինչպե՞ս եւ ե՞րբ որոշեցիք գնալ այդ քայլին:

- Մանկուց մեծացել եմ բժիշկների ընտանիքում, պապիկս իր մեծ ավանդը ունի Հայաստանի Հանրապետության բժշկության մեջ եւ ոչ միայն Հայաստանի: Ես մանկուց որոշել էի դառնալ բժիշկ, հայրս էլ է քիթ-կոկորդ-ականջաբան, հորեղբայրս` կրկին բժիշկ է` նյարդաբան մասնագիտությամբ, աշխատում է բժշկական համալսարանում, տատիկս էլ է բժիշկ, նա էլ իր ներդրումն ունի մեր բժշկաշինության մեջ: Փոքր տարիքից արդեն իսկ կար իմ մեջ այս նվիրական գործի հանդեպ նախասիրություն: Ընտրել եմ քիթ-կոկորդ-ականջ նեղ մասնագիտական ճյուղը: Իհարկե, բժշկի մասնագիտությունը իր մեջ մեծ պատասխանատվություն է կրում, բայց բացի պատասխանատվությունից, բժիշկը պետք է մարդասեր լինի, որովհետեւ ամենօրյա մեր շփումը տարատեսակ մարդկանց հետ է, եւ դու պետք է յուրաքանչյուրին յուրովի մոտենաս: Մենք ընտրել ենք մի մասնագիտություն, որի դեպքում պետք է գիտակցենք, որ մեր ընտրած ճանապարհը դյուրին չի լինելու: Շատ անգամ ինձ հարց են տալիս, չե՞մ փոշմանել, որ ընտրել եմ այս մասնագիտությունը: Պետք է վստահորեն ասեմ, որ որպես մասնագիտություն, երբեք չեմ փոշմանել եւ երբեւէ չեմ էլ փոշմանի, բայց չեմ թաքցնի եւ չեմ թաքցրել, որ ավելի շատ կնախընտրեի դրսում ուսանել: Իհարկե, դրսում ուսանելը շատ դժվար է, բայց երբ լիարժեք անցնես դրսում ուսումը, այդիսկ պահից սկսած շատ ու շատ դռներ բաց կլինեն քո առջեւ: Ասեմ, որ ինձ մոտ եղել է ուսանելու տարիներին դրսում սովորելու տարբերակ, բայց ես նախընտրեցի Հայաստանում մնալ, սովորել, քանի որ ինձ համար օտարություն ասվածը, միեւնույնն է, մնում է օտարություն, ի վերջո, չեմ էլ փոշմանել իմ կատարած ընտրության մեջ, մնալով եւ <<արարելով>> մեր երկրում:

- Բժիշկ, տեղյակ ենք, որ դասախոսում եք նաեւ Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանում: Շփվելով ուսանողների հետ` ի՞նչ մակարդակի վրա եք պատկերացնում մեր ապագա բժշկությունը:

- Հուրախությամբ կարող եմ ասել, որ մեր ուսանողությունը ցանկություն ունի սովորել. իմ փորձը այդ ոլորտում թերեւս մեկ տարուց ավելի է, բայց շփվելով նրանց հետ, կարող եմ վստահորեն ասել, ցանկություն ունեն հասնել ավելիին, կատարելագործվելու եւ հմտանալու իրենց ընտրած մասնագիտության մեջ, որն ինձ համար շատ գովելի փաստ է: Ցավալին միայն այն է, որ շատերը ցանկություն ունեն ուսումը շարունակել դրսում, որովհետեւ գտնում են, որ ավելի լավ է ավելի երկար տարիներ ուսանեն, շարունակեն դրսում, որ ապագայում ֆինանսապես ավելի կայացած լինեն:

- Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

- Կմաղթեմ, որ մեր հասարակությունը լինի այնքան առողջ, որ մեզ դիմի միայն կանխարգելիչ բուժում անցնելու նպատակով: Ի դեպ, ցանկալի արդյունք ստանալու համար շատ կարեւոր է, որ ի սկզբանե վստահություն լինի բժշկի եւ պացիենտի միջեւ, ու ստեղծվի դրական միջավայր: Պետք է ուշադիր լինել յուրաքանչյուր պացիենտի նկատմամբ, կարեւորել ցանկացած մանրուք ու կարողանալ հոգեբանորեն ճիշտ ուղղորդել նրան: Սրանք կանոններ են, որոնց միշտ հետեւում եմ պացիենտի հետ շփումներում: Ի՞նչը կարող է առավել թանկ լինել առողջությունից: Երբ անհրաժեշտության դեպքում օգնում ես մարդուն՝ վերագտնելու այդ առողջությունը, դրանից ավելի գեղեցիկ ու հաճելի պահ բժշկի համար չկա եւ չի էլ լինի:

Պլաստիկ վիրաբույժ դառնալու գերագույն պահանջը` ընտրած մասնագիտությունը սիրել ու դրան նվիրվելն է

Վերջին տասնամյակների ընթացքում, պլաստիկ վիրաբուժությունը, արձանագրելով  որակապես նոր մակարդակ, իր հաստատուն տեղն է զբաղեցրել մարդկանց  կյանքում՝ ոչ միայն որպես արտաքինի հետ կապված խնդիրները շտկելու, այլեւ վերոնշյալ խնդիրների հետ կապված էսթետիկ եւ հոգեբանական բարդույթները հաղթահարելու միջոց: Հարթել տարիքային փոփոխությունները, վերացնել արտաքինի կամ վնասվածքների հետեւանքով առաջացած  թերությունները, հասնել առավելագույն կոսմետիկ արդյունքի՝ նորագույն քիչ միջամտական մեթոդների կիրառմամբ՝ այս ամենը դարձել է իրականություն՝ պլաստիկ վիրաբուժության՝ որպես բժշկության հեռանկարային ուղղության  կատարելագործման շնորհիվ:

Պլաստիկ վիրաբուժությունը արվեստ է: Եվ այս մասնագիտության ամեն մի կրող պարտավոր է իր մարմնի յուրաքանչյուր բջիջով ապրել, զգալ ու նվիրվել այդ գործին: Բժիշկ, ով կերտում է գեղեցկություն՝ միաժամանակ ապահովելով առողջություն: Ու ինչպես նկարիչն է ամեն կտավից կերտում մեկական օրինակ, այնպես էլ պլաստիկ վիրաբույժը պետք է իր յուրաքանչյուր հիվանդին նվիրի յուրովի գեղեցկություն:
Պլաստիկ վիրաբույժ դառնալու թիվ մեկ պայմանն ու գերագույն պահանջը` ընտրած մասնագիտությունը սիրել ու դրան նվիրվելն է: Իսկ նվիրում նշանակում է անթիվ անքուն գիշերներ, շարունակական ուսում, անվերջ ինքնակրթություն, փորձի փոխանակում եւ վազք ժամանակին համընթաց: Եթե պատրաստ են անվերապահորեն լծվել այս բեռին, ուրեմն ճիշտ ուղու վրա են:

Մեր զրուցակիցն է <<Հերացի>> թիվ 1 կլինիկական հիվանդանոցի եւ «Նորմեդ» բժշկական կենտրոնի պլաստիկ ռեկոնստրուկտիվ վիրաբուժության, միկրովիրաբուժության բաժանմունքի պլաստիկ վիրաբույժ, միկրովիրաբույժ ԳՈՌ ԱՄԻՐԲԵԿՅԱՆԸ: Մարդկանց օգնելու եւ առավել անկաշկանդ դարձնելու մղումը բժշկին տարան դեպի պլաստիկ վիրաբուժություն, ոլորտ, որ օգնում է մարդկանց շտկել արտաքինի հետ կապված բոլոր այն թերությունները, որոնք զանազան  տհաճությունների ու բարդույթների պատճառ կարող են հանդիսանալ: Տարիներ շարունակ, մասնագիտանալով պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտում, նա ձեռք է բերել բարի համբավ եւ հազարավոր երախտապարտ այցելուներ:

Բժիշկն իր սեփական փորձով է համոզված, որ կերպարանափոխումը չափազանց դրական է անդրադառնում այցելուի կյանքի որակի վրա՝ բոլոր առումներով: Մարդիկ դառնում են ավելի կենսախինդ, ձերբազատվում նախկին հոգեբանական ճնշվածությունից:

- Պարոն Ամիրբեկյան, բժշկի մասնագիտությունը թերեւս ամենապատասխանատու մասնագիտություններից է, ին՞չու եք ընտրել հենց պլաստիկ վիրաբույժի մասնագիտությունը:

-Այո, բժշկի մասնագիտությունը թերեւս ամենապատասխանատու մասնագիտություններից մեկն է: Մասնագիտությունս ընտրեցի դեռ 4-րդ դասարանում, թերեւս այդ ժամանակ դեռեւս չէի որոշել հստակ բժշկության որ ճյուղով պետք է մասնագիտանալ, բայց այդ պահին հստակ գիտակցում էի, որ պետք է ընտրեմ վիրաբուժության ոլորտը: Երբ արդեն ինստիուտի ուսանելու տարիներն էին, երբ ուսումնասիրում էինք վիրաբուժության տարբեր ճյուղեր, այդ իսկ տարիներից հասկացա, որ ինձ ավելի հոգեհարազատ է  հենց պլաստիկ վիրաբուժությունը, որի մեջ ներառվում է նաեւ միկրովիրաբուժությունը, որն էլ  իմ բնավորությունից ելնելով, քանի որ շատ եմ սիրում մանրակրկիտ աշխատանք կատարել եւ երկար ժամանակ կարող եմ ինչ-որ նյութի վրա մանրամասն աշխատել, եւ թերեւս հենց դա ստիպեց բնավորության խառնվածքից ելնելով՝ նախընտրել պլաստիկ վիրաբույժի մասնագիտությունը:

- Ժամանակի ընթացքում Ձեր աշխատանքի քանակն ավելանո՞ւմ է, թե՞, այնուամենայնիվ, մարդիկ սկսում են մտածել, որ բնական գեղեցկությունը թե՛ ավելի լավ եւ թե՛ անվտանգ է։

- Իմ աշխատանքային պրակտիկայից ելնելով՝ կարող եմ ասել, որ էսթետիկ վիրահատության դիմողների քանակը ավելացել է, որն ինձ թվում է պայմանավորված է հասարակության մեջ բարդույթների վերացման հետ: Ընդհանրապես մեր ազգը բարդույթավորված ազգ է եւ շատ դժվար է դիմում էսթետիկ վիրահատության: Եվ ուրախությամբ կարող եմ նշել, որ վերջին տարիներին վերացել է այդ խնդիրը, ինչը միգուցե պայմանավորված է նաեւ հասարակության սոցիալական վիճակի բարեալավմամբ:

– Բժիշկ, իսկ կա՞ն մեզ մոտ մոլուցքով մարդիկ, որ անընդհատ իրենց վրա ուզում են ինչ–որ բան փոխել, բայց, ըստ էության դրա կարիքը չկա։

- Նմանատիպ մոլուցքով տառապողները ոչ միայն մեզ մոտ են, այլ ամբողջ աշխարհում կան: Տարբեր երկրների ուսումնասիրությունները մեզ թույլ են տվել հասկանալ, որ կան մարդիկ, որոնց մոտ կա խնդիր` մարմնի կառուցվածքի թերարժեքության, այսինքն` տվյալ մարդը միշտ իր մոտ գտնում է թերություններ եւ փորձում է դրանք շտկել: Այս կարծրատիպի մարդկանց հետ շատ դժվար է աշխատել, որոնք իրականում ունեն արդեն հոգեբանական խնդիր, նույնիսկ վիրահատության գերազանց եւ անթերի արդյունքի դեպքում նրանք կարող են բողոքել, իրենց համար արդյունքի անբավարար լինելուց: Լինում են նաեւ լավագույն դեպքեր, երբ պացիենտը գոհունակ է արդյունքով, բայց դիմում է բժշկին, ցանկություն հայտնելով կրկին կատարել իր մոտ փոփոխություններ, որն իրեն այդ պահին չի բավարարում:

– Կարելի՞ է ասել, որ Հայաստանում պլաստիկ վիրաբուժությունը համեմատաբար հասանելի է ու մատչելի։

- Այո, միանշանակ. Հայաստանում պլաստիկ վիրաբուժությունը բավականին մատչելի է, դրա մասին են խոսում այն դեպքերը, երբ մեզ դիմում են նաեւ արտերկրից, մեծամասամբ՝ Ռուսաստանի Դաշնությունից, չնայած բավականին զարգացած են պլաստիկ վիրաբուժության մեջ, բայց, այնումենայնիվ, զուտ մատչելիության առումով գալիս են Հայաստան վիրահատվելու: Ունենք նաև պացիենտներ եվրոպական երկրներից, Անգլիայից վերջերս ունեցանք պացիենտ, ով եկել էր քիթը վիրահատելու, ունենք հերթագրված պացիենտ Կոստա Ռիկայից, այսինքն` վստահորեն կարող ենք ասել, որ Հայաստանում բավականին մատչելի է բժշկությունը, և քանի որ վերջին տարիներին ինտերնետ պորտալով հնարավոր է լինում տեղեկատվությունը տարածել աշխարհով մեկ, այսպես ասած, գլոբալիզացիայի արդյունքում կան ավելի շատ դիմողներ, ովքեր ցանկություն ունեն մեր երկրում ստանալ որակյալ եւ մատչելի բուժօգնություն:

- Դուք որպես ոլորտում արդեն մեծ փորձ ունեցող վիրաբույժ, ինչքանո՞վ եք անհրաժեշտ համարում մասնագիտության մեջ անընդհատ կատարելագործվելը: Խոսքը վերաբերում է առողջապահական ոլորտում կիրառվող նորարարական մոտեցումներին համընթաց քայլելուն:

- Բժշկի մասնագիտությունը այն մասնագիտություններից է, որը մեզ պարտադրում է անընդմեջ կատարելագործվել, անընդհատ նոր տեխնոլոգիաներ եւ նոր մոտեցումներ ուսումնասիրել, մանավանդ վերջին տարիների տեխնիկայի հսկա քայլերով առաջընթացի հետ, որն արդեն մեզ <<ստիպում>> է ուսումնասիրել բժշկության նորագույն մեթոդները: Օրինակ, եթե խոսենք լազերային վիրահատությունների մասին, ապա կարելի է հավաստել, որ բավականին կիրառելի է քթի վիրահատությունների ժամանակ հիմնականում խեցիների, երբ կատարվում է լազերային միջամտություն այրման եղանակով, ասեմ, որը շատ էֆեկտիվ է, արդյունքները գերազանց են, վիրահատության եւ հետվիրահատական ընթացքը բավականին թեթեւ, որը կատարվում է տեղային անզգայացման պայմաններում: Վիրահատությունից հետո շատ հազվադեպ դեպքերում` 5-10 տոկոս դեպքերում է անհրաժեշտություն  լինում քթի  խոռոչի տամպոնադա կատարել: Թերեւս պետք է հասկանալ, որ այն մարդը, որն իրեն կատարյալ է համարում իր գործում, միանշանակ սկսում է դոփել տեղում եւ լճանալ: Պետք է միշտ քայլել համընթաց նորարարություններին, մշտապես փորձի փոխանակություն կատարել արտերկրի մեր կոլեգաների հետ, որի արդյունքում էլ կլինեն նոր մոտեցումներ, նոր եզրահանգումներ, որն էլ ավելի կկատարելագործի, կավելացնի մեր գիտելիքները եւ ավելի կատարյալ կդարձնի  հետագա վիրահատությունների արդյունքները:

- Հայաստանում ցանկացած տեսակի պլաստիկ վիրահատություն հասանելի՞ է: Ձեզ մոտ ամենամեծ պահանջարկ ունեցող վիրահատությունը ո՞րն է: Ովքե՞ր եւ ի՞նչ խնդրով են ամենաշատը դիմում պլաստիկ վիրաբույժին:

-Հայաստանում պլաստիկ վիրաբուժության ճյուղը այն ոլորտներից է, որը բավականին զարգացած է, վստահորեն կարելի է ասել, որը չի զիջում արտերկրի վիրաբուժությանը: Ամենից շատ պահանջարկ ունեցող վիրահատությունը, ինչպես բոլորս գիտենք, դա քթի պլաստիկ վիրահատություն է, որը շատ դեպքերում զուգակցվում է շնչառական խնդրի հետ, այսինքն` միաժամանակ իրականացվում է ինչպես քթի արտաքին, այնպես էլ միջնապատի վիրահատական միջամտություն: Հիմնականում մեզ դիմում են երիտասարդ կանայք եւ աղջիկներ, ովքեր հատում են 20-35 տարիքային շեմը, չնայած լինում են դեպքեր, երբ դիմում են 45-60 տարեկան պացիենտներ, որոնք երկար տարիներ ցանկացել են դիմել քթի վիրահատության, բայց ինչ-ինչ պատճառներով դա իրենց մոտ չի ստացվել: Ինչպես նաեւ մեզ դիմում են ականջների պլաստիկ վիրահատության, շրթունքների մեծացման, կոպերի պլաստիկայի, դեմքի ձգման, աբդոմինոպլաստիկայի  եւ վերջերս նաեւ շատ են դիմում բազուկների պլաստիկայի համար: Բնականաբար, լինում են դեպքեր, երբ մարդիկ դիմում են նաեւ չգոհունակացված վիրահատական արդյունքների շտկման համար, որն էլ կարող է պայմանավորված լինել հետվիրահատական վերքերի լավացման, վատ սպիացման հետ կապված տարբեր խանգարումներով, երբ այդ դեպքերում, բնականաբար, կատարվում է համապատասխան ցուցված վիրահատական շտկումները:

– Այժմ շրթունքների ծավալի շտկման ի՞նչ վիրահատություններ են կատարվում։ Որո՞նք են առավել նախընտրելի։

-  Գոյություն ունի շրթունքի ծավալի մեծացման տարբեր եղանակներ, ինչպես ժամանակավոր, այնպես էլ ընդմիշտ պահպանվող արդյունքով: Ժամանակավոր եղանակներից է համարվում ֆիլերների ներարկումները, որոնց արդյունքը պահպանվում է 6-12 ամիս, իսկ  ընդմիշտ արդյունքը պահպանելու համար իրականացվում է վիրահատական միջամտություն, այսինքն` շրթունքի ծավալը մեծանում է ճարպի հաշվին, որը պահպանվում է ընդմիշտ: Մեկ ամսվա ընթացքում ճարպի 60-70 տոկոսը ներծծվում է, իսկ մնացած մասը մնում է ընդմիշտ: Գոյություն ունեն նաեւ այլ եղանակներ շրթունքի ծավալի մեծացման, որը կատարվում է մաշկի հատմամբ, որոնք ավելի քիչ են կիրառելի, քանի որ հյուսվածքների վնասումը ավելի մեծ է: Այն համարվում է ավելի ծավալուն վիրահատություն, ընթացքը ավելի բարդ է, դժվարին եւ ժամանակատար:

- Գոյություն ունի՞ որովայնի առաջնային պատի ավելցուկի որեւէ չափ, որը ցուցում է աբդոմինոպլաստիկայի: Աբդոմինոպլաստիկայի դեպքում հաշվի առնվո՞ւմ են արդյոք հարակից առողջական  խնդիրները: Հնարավո՞ր են արդյոք բարդություններ վիրահատության ընթացքում կամ հետվիրահատական շրջանում:

- Աբդոմինոպլաստիկան բավականին ծավալուն վիրահատություն է, ինչով էլ պայմանավորված է այն փաստը, որ նման վիրահատության դիմելուց ավելի մանրակրկիտ են հետազոտվում պացիենտները: Հետվիրահատական շրջանը, ի տարբերություն օրինակ քթի վիրահատության, ավելի երկար է տեւում, մոտավորապես 4-5 օր հիվանդանոցային բուժման օրերն են, որից հետո արդեն պացիենտը դուրս է գրվում՝ բուժումը շարունակելով ամբուլատոր բուժման պայմաններում: Որովայնի առաջնային պատի ավելցուկը կարող է պայմանավորված լինել ինչպես միայն ճարպի, այնպես էլ մաշկի ավելցուկով: Միայն ճարպի ավելցուկի դեպքում է հնարավոր կատարել լիպոսակցիա, բայց պետք է նկատի ունենալ, որ լիպոսակցիան դա ընդամենը մարմնի ուրվագծերը շտկելու համար է նախատեսված: Երբ ունենք նաեւ մաշկի ավելցուկ, ապա լիպոսակցիան հարցին լուծում չի կարող տալ, այս դեպքերում էլ կատարվում է աբդոմինոպլաստիկա, երբեմն նաեւ  այն զուգակցելով լիպոսակցիայի հետ: Հետվիրահատական հնարավոր բարդությունները դրանք սեռոմաների, հեմատոմաների, այսինքն` ենթամաշկային շերտի շճային կամ արյունային արտադրության կուտակումներն են, որի կանխարգելման համար, բնականաբար, վիրահատությունից հետո կատարվում է ակտիվ դրենավորում, որպեսզի այդ հավաքված հեղուկը դուրս գա ենթամաշկից: Բարդություններ հիմնականում լինում են 5-10 տոկոս դեպքերում, ճիշտ աշխտորոշման եւ հետագա կանխարգելիչ աշխատանքների դեպքում կարելի է խուսափել ավելի խորացած բարդություններից:

- Բացի Երեւանից իրականացնում եք վիրահատություններ եւ խորհրդատվություն Վանաձորի բժշկական կենտրոնում: Ամսվա մեջ որքա՞ն ժամանակահատվածն եք տրամադրում մարզային գործուղումներին:

- Այո 2013թվականից սկսած ես կատարում են խորհրդատվություններ եւ վիրահատություններ Վանաձոր քաղաքի բժշկական կենտրոնում: Քանի որ ծանրաբեռնվածությունը մեծ է Երեւանում, այցելություններս Վանաձոր փորձում եմ կազմակերպել ամեն շաբաթ եւ կիրակի օրերին: Լինում են նաեւ դեպքեր, երբ չի ստացվում, բայց փորձում եմ գոնե ամսվա մեջ 3-4 անգամ այցելել իմ հայրենի քաղաք:

- Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն անձանց, ովքեր ունեն էսթետիկ վիրահատության կարիք, սակայն չեն գնում այդ քայլին՝ հոգեբանորեն պատրաստ չլինելու պատճառով:

-Որպես մասնագետ ասեմ, որ շատ դժվար է աշխատել այն մարդկանց հետ, ովքեր հոգեբանորեն դեռ պատրաստ չեն դիմել այդ քայլին: Այդ իսկ պատճառով խորհուրդ կտամ բոլոր նրանց, ովքեր ցանկություն ունեն դիմել էսթետիկ վիրահատության` նախ հոգեբանորեն պատրաստվեն, հասկանալու համար իրենց ինչ է պետք, ինչ են այդ պահին ցանկանում, որից հետո նոր դիմեն իրենց նախընտրած վիրահատական միջամտության: Եղեք առողջ, սիրեք ձեր մարմինը:

ԲԺՇԿԻ  ՀԱՄԱՐ,  ԹԵՐԵՎՍ, ԱՄԵՆԱՄԵԾ  ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄԸ` ԴԱ ԻՐ ԱՊԱՔԻՆՎԱԾ ՀԻՎԱՆԴՆ Է 

Մեր հանրապետությունում բժշկության որոշ ճյուղեր, մասնավորապես` քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը, այսօր ամենապահանջված  ուղղություններից  մեկն է, որի նպատակն է մշտապես կատարելագործվել, տիրապետել բուժական նոր մեթոդներին, իրազեկվել ժամանակակից բժշկությանն ու նորարարություններին: Ոլորտ, որն այսօր դինամիկ զարգանում է, և բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան: 
«Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի  քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքն  իր պատմության ընթացքում նշանակալի հաջողությունների է հասել, որտեղ կանխարգելման և բուժման ժամանակակից միջոցները հնարավորություն են տալիս բուժել նախկինում թերևս անբուժելի համարվող շատ հիվանդություններ։ Բաժանմունքի տեխնիկապես ժամանակակից հագեցվածությունը, ախտորոշման և բուժման նորագույն մեթոդները և կլինիկայի բժիշկների գիտելիքների բազայի շարունակական ընդլայնումը հնարավորություն է տալիս բուժման մեջ ընդգրկել ՔԿԱ հիվանդությունների ամբողջ սպեկտրը: 
Այսօր ինֆորմացիոն դաշտը մեր հասարակության համար բավական մեծ է: Դիմողների մի որոշակի հատված հստակ պատկերացում է ունենում իր հիվանդության մասին, և բավական գրագետ են դարձել այս հարցում, ինչն էապես հեշտացնում է բժշկի գործը, որոնք հիմնականում դիմում են ոչ թե պատահականության սկզբունքով, այլ նախապես բժշկի մասին իրազեկված լինելով: 
Տարիների փորձը բժշկի համար մեծ նշանակություն ունի, ինչը նրան դարձնում է առավել համարձակ ու ինքնավստահ: Բազմաթիվ իրավիճակներում բժշկի պրոֆեսիոնալիզմը հնարավորություն է տալիս կատարել եզրակացություններ, թե ինչպիսի՞ն կլինի ապաքինման ընթացքը, ի՞նչ բարդություններով և, ինչո՞ւ չէ, կիրառել նաև նոր մոտեցումներ: 
Մեր զրուցակիցն է «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի  քիթ-կոկորդ-ականջաբան, աուդիոլոգ ԱՇԽԵՆ ԲԱԼԲԱԲՅԱՆԸ, բժշկուհի, ով հոգատար է յուրաքանչյուր հիվանդի նկատմամբ, ունի հզոր կամքի ուժ և անկոտրում համբերություն: Բժիշկ լինելը նշանակում է ստանձնել շատ մեծ պատասխանատվություն, սիրել մարդկանց, ամեն հիվանդին մոտենալ յուրովի ու պատրաստ լինել՝ անելու առավելագույնը սեփական ուժերի գերլարման հաշվին։ 

- Տիկին Բալբաբյան, ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի ԼՕՌ բժշկի մասնագիտացումը: 

Քանի որ ես ընտրել եմ քիթ-կոկորդ-ականջաբանի մասնագիտությունը, ապա, բնականաբար, այս մասնագիտությունն ինձ համար ամենակատարյալն եմ համարում. մենք կարողանում ենք սուր ցավային սինդրոմներով դիմած հիվանդներին ազատել այդ տհաճ իրավիճակից, վերադարձնելով նրանց լսողության, հոտառության կարևորագույն զգացողությունը` լսելու, ընկալելու, հասկանալու, գնահատելու ունակությունը, որպեսզի մարդը կարողանա իրեն հասարակության լիարժեք անդամ զգալ:  Մենք զբաղվում ենք 6 զգայականներից 3-ի՝ լսողության, հոտառության և համի զգացողության խնդիրներով։ Իհարկե, մենք չենք կարող համեմատել մեր աշխատանքը մարդու կյանքին անմիջական վտանգ հանդիսացող, բարդ, անհետաձգելի խնդիրների լուծման հետ, քանի որ դրանք ավելի քիչ են հանդիպում մեր ոլորտում: 

- Բժշկուհի, ինչո՞ւ և ե՞րբ ընտրեցիք ԼՕՌ մասնագիտությունը: 

Ուսանողության տարիներից սկսած ցանկացել եմ դառնալ ակնաբույժ կամ քիթ-կոկորդ-ականջաբան, սակայն, որոշ հանգամանքներից ելնելով, սկզբում դարձա թերապևտ: Հետագայում որոշեցի վերադառնալ իմ վաղեմի երազանքին և ինձ փորձել քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ոլորտում, իհարկե, ունենալով այնպիսի ուսուցիչներ, ինչպիսիք են Կիմ Հայկվիչ և Արթուր Շուքուրյանները: Նրանց նվիրումն իրենց գործին և մարդկային տեսակը բավականին օգնեցին ինձ իմ մասնագիտության ընտրության մեջ։ Այդ որոշումն իմ կյանքի ամենաճիշտ քայլերից մեկն եմ համարում և երբևէ չեմ զղջացել դրա համար։

- Ըստ ձեր պրակտիկայի՝ որո՞նք են քիթ-կոկորդ-ականջի ամենատարածված հիվանդությունները: 

Նշեմ, որ ինձ ավելի շատ դիմում են լսողության և ականջի հետ կապված խնդիրներով, ինչպես նաև քթի, ըմպանի և կոկորդի հետ կապված բոլոր ախտաբանական պաթոլոգիաներով։  

- Ո՞րն է լսողության նորման և իջեցման ի՞նչ աստիճաններ գոյություն ունեն: 

Գոյություն ունեն լսողության տարբեր դասակարգումներ. ըստ վերջին դասակարգման` ունենք  5 աստիճանի ծանրալսությամբ հիվանդներ, բնականաբար, աստիճանաբար էլ վատանում է լսողության վիճակը: Հետևաբար 5-ը, համաձայն տվյալ դասակարգման, խլությունն է: Մեզ դիմում են մանկական հասակից սկսած ծանրալսությամբ դիմող հիվանդների մեծ հաճախելիություն: Այն հանդիպում է բոլոր տարիքային խմբերում, հատկապես մեծահասակների մոտ, որը կոչվում է տարիքային ծանրալսություն: Վերջիններիս մոտ հիմնականում հարցը լուծվում է լսողական սարքերի միջոցով: Մանկական տարիքում ավելի հաճախ դիմում են օտիտներով՝ /ականջաբորբ/ դիմողները, որը բերում է  ծանրալսության: Հարկ է նշել, որ մեզ հաճախ դիմում են բարձիթողի վիճակներում, հատկապես մարզերից եկողները:

- Ի՞նչ խնդիրների կարող են հանգեցնել շնչառության, հատկապես՝ քթային շնչառության խանգարումները: 

Քթային շնչառության խանգարումները, կախված նրանից, թե դրանք սուր են, թե` խրոնիկ, կարող են հանգեցնել տարբեր բարդությունների: Սուր լինելու դեպքում նման բարդություններից են՝ հայմորիտները, լսողության խանգարումները, իսկ խրոնիկի դեպքում հիմնականում ունենում են գլխացավեր: Գոյություն ունի հատուկ սինդրոմ, որը կոչվում է <<слипапное>>  /սլիպապնոէ/ , այսինքն՝ քնի խանգարման տեսակ է, երբ մարդու մոտ խռմփոցի հետևանքով առաջանում են բավականին լուրջ խնդիրներ` կապված ուղեղի թթվածնային թերսնուցմամբ:  Պետք է նշել, որ քիթը շատ կարևորագույն օրգան է, որի թերի ֆունկցիայի արդյունքում առաջանում են բավականին լուրջ խնդիրներ` օտիտներ, ստորին և վերին շնչուղիների հիվանդություններ, այսինքն՝ այն պետք է միշտ <<ազատ>> լինի, քանի որ այն մաքրում է օդը, ազատում  վնասակար նյութերից, տաքացնում, խոնավեցնում: Պետք է նշել, որ հաճախացել են ալերգիկ հիվանդություններով դիմողները` ռինիտները, որոնք մեծ տարածվածություն ունեն ոչ միայն Հայաստանում, այլ ամբողջ աշխարհում:

- Բժշկուհի՛, ի՞նչ մակարդակի վրա է քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ճյուղը Հայաստանում:

Պետք է նշեմ, որ բավականին բարձր մակարդակի վրա է, որովհետև մենք, լինելով տարբեր երկրներում, տեխնիկապես գրեթե հավասար քայլերով համընթաց  քայլում ենք եվրոպական կլինիկաների հետ: Անկասկած, մեր մասնագետներն էլ լավագույնն են իրենց գործում ու նվիրյալ: Կարող ենք զիջել միայն տեխնիկապես, բայց կարծում եմ, որ այդ բացն  էլ ժամանակի ընթացքում կլրացվի:

  - Ի՞նչ մակարդակի վրա եք պատկերացնում մեր ապագա բժշկությունը:

Ընդհանուր առմամբ, ես լավատես եմ, բայց կարծում եմ, որ մեր բժշկությունը կախված է նաև մեր հասարակության սոցիալական վիճակից: Երբեմն մեզ դիմում են արդեն բարդացած վիճակներում, ելնելով զուտ ֆինանսական վիճակներից, կամ էլ ուշ-ուշ են դիմում, ինչի արդյունքում, բնականաբար, տուժում է նաև մեր աշխատանքի արդյունքը: Իհարկե, դրական եմ գնահատում այն փաստը, որ բժշկական ապահովագրության հարցը լուծվել է, ինչի հետևանքով հաճախելիության հոսքն ավելանում է: Հիմնականում դա էր, այլ խնդիր մեր ոլորտում գրեթե չեմ տեսնում: Մեր` բժիշկներիս կոչումն է հիվանդին ծառայել: Որքան շուտ հիվանդն առողջանա և գոհունակությամբ հեռանա մեզանից, այդքան բարձր կլինի մեր` բժիշկների ինքնալիարժեքության զգացումը: Հանրապետությունում այսօր ունենք շատ լավ մասնագետներ, բոլորս էլ այսօր ինտերակտիվ շփման մեջ ենք թե՛ միմյանց, թե՛ միջազգային բժշկական հանրության հետ: Բժշկության ոլորտն այսօր Հայաստանում այն մակարդակն ունի, որ մեր բոլոր հիվանդներին կարող ենք սպասարկել հենց այստեղ: Եվ շատ-շատ հպարտ եմ մեր երիտասարդ գործընկերներով, որոնց ձգտումները մեծ են և, ընտրելով իրենց ճյուղը, մասնագիտանում են դրա մեջ:

- Բժշկուհի՛, արդյոք խլությունը լիարժեք բուժում ունի, թե՝ ոչ:

Հայաստանում խլության խնդիրները իրենց լուծումը լավագույնս գտնում են ի շնորհիվ Արթուր Շուքուրյանի կողմից  իրականացվող շարունակական ծրագրի:  Մենք այսօր ունենք սկրինինգ, որը թույլ է տալիս նորածինների մոտ ախտորոշել խլություն կամ ծանրալսություն ծննդյան  երրորդ օրվանից սկսած: Երբ երեխայի մոտ հայտնաբերվում է խնդիր, այդ իսկ պահին ընդգրկվում է ռիսկային խմբի մեջ և շարունակական անցնում հետազոտման փուլերը: Եթե նորածնի մոտ հաստատվում է խլություն, հիվանդը, ըստ ցուցումների, ենթարկվում է կոխլեար իմպլանտացիայի, անցնելով ռեաբիլիտացիոն շրջան, որից հետո մենք ունենում ենք հասարակության լիարժեք անդամ: Կան դեպքեր, երբ խլությունը ձեռք է բերվում նաև խոսքի զարգացումից հետո հասուն տարիքում, որի ցուցումների դեպքում նման հիվանդները ևս ենթարկվում են վիրահատական միջամտության՝ կոխլեար իմպլանտացիա, եթե, իհարկե, չունեն օրգանական պատճառներ՝ խխունջի և ուղեղի հետ կապված օրգանական ախտահարումներ: Մնացած բոլոր դեպքերում ծանրալսողությունը շտկվում է լսողական սարքի միջոցով: Պետք է նշեմ, որ Հայաստանում գործում է ծրագիր, որի միջոցով տրամադրվում են լսողական սարքեր: Այդ ծրագիրը ընդգրկում է նորածնային շրջանի երեխայից մինչև 18 տարեկան, և թոշակառուներին տրամադրվում է անվճար լսողական սարքեր:  Ցավոք սրտի, այդ ծրագրի շրջանակներից դուրս են մնում 18 տարեկանից մինչ թոշակառուի տարիքի հիվանդները, որոնք իրականում  չունեն ֆինանսական միջոցներ: Այս հարցը բավականին աբսուրդային և մեծ հիմնահարց է, ինչը մեզ համար արատավոր օղակ է համարվում:

- Իսկ որպես վերջաբան՝ ի՞նչ կմաղթեք մեր հանրությանը:

Կմաղթեմ առողջություն: Բժիշկներին դիմեն միայն անհրաժեշտության դեպքում և ժամանակին: Վերջին տարիներին հասարակության մեջ առաջացել է ագրեսիա, անհանդուրժողականություն ամեն ինչի հանդեպ: Կցանկանամ, որ բժշկին առաջնահերթ վերաբերվեն որպես իրենց սրտակից բարեկամի: Մենք մեր աշխատանքը շատ ենք սիրում և հաճույքով ենք կատարում մեր գործը: Կցանկանամ, որ մարդասիրությունը և բարությունը շատ լինի մեր հասարակության մեջ: Եղեք առողջ, սիրեք ձեզ, հետևեք ձեր առողջությանը:

Բժիշկը պետք է միշտ ձեռքը պահի բժշկության արագ զարգացող զարկերակի վրա

 Վերջին տարիներին վիրահատական միջամտությամբ իրենց արտաքինը փոխած կամ դրան պատրաստվող, այսինքն` կատարյալ լինել ցանկացող մարդկանց թիվը բավականին մեծացել է: Գեղեցկությունը բաց երաշխավորական նամակ է, և պլաստիկ միջամտությունը, որի շնորհիվ շտկվում է արտաքին թերությունը, հաճախ կատարվում է մարդու ինքնագնահատականի բարձրացման համար: Իսկ պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտում ամեն մի դեպք տարբերվում է մյուսներից, պահանջում է յուրահատուկ մոտեցում, հարուստ գիտելիքներ, ձեռքի ու մտքի ճկունություն: 

Այս ամենի մասին զրուցեցինք Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի պլաստիկ վիրաբուժության ծառայության ղեկավար  ՍԱՄՎԵԼ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ հետ:

-Պարո՛ն Վարդանյան, բժշկի աշխատանքն անչափ պատասխանատու է և բարդ, ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց պլաստիկ վիրաբույժի մասնագիտությունը:

-Դեռևս դպրոցական տարիներին բժիշկ դառնալու շատ մեծ ցանկություն ունեի, իսկ կոնկրետ պլաստիկ վիրաբուժության ոլորտի ընտրության հարցում ինձ ուղղություն ցույց տվեցին մտերիմ մարդիկ, ովքեր այս ոլորտում էին դեռևս այն տարիներին, երբ միայն Միքայելյանի անվան վիրաբուժական ինստիտուտում էր պլաստիկ վիրաբուժություն կատարվում: Եվ այդ ինստիտուտում հայտնվելով` ես էլ ավելի սիրեցի պլաստիկ վիրաբույժի մասնագիտությունը:

- Բժի՛շկ, հիմնականում ի՞նչ խնդիրներով են Ձեզ դիմում:                         

-Ճնշող մեծամասնությունը, իհարկե, դիմում է քթի վիրահատության համար, ընդ որում, ինչպես պլաստիկ վիրահատության նպատակով, այնպես էլ`շնչառական համակարգի հետ կապված խնդիրների դեպքում: Երկրորդ տեղում, երևի թե, կրծքագեղձի վիրահատությունն է: Բավականին շատ են նաև կոպերի վիրահատության և շրթունքների մեծացման համար դիմողները:

-Որքանո՞վ է հավանական հետվիրահատական բարդությունների առաջացումը, և ի՞նչ ցուցումներ են տրվում հիվանդին վիրահատությունից հետո:

-Հետվիրահատական բարդությունները հիմնականում կապված են լինում օրգանիզմի սպիացման ընթացքի հետ. երբեմն լինում են դեպքեր, երբ գերսպիացում է տեղի ունենում:  Օրինակ, քթի վիրահատությունից հետո ներքին սպիները կարող են ավելի հաստ լինել, և դրանց ներծծումը որոշ ժամանակ է պահանջում, իսկ վերականգնման համար դիմում ենք ներարկումների օգնությանը: Փափուկ հյուսվածքների պատճառով նույնպես գերսպիացում է տեղի ունենում, երբեմն էլ ոսկրերի եզրերն են անհամաչափ, խորդուբորդ գերաճ տալիս: Հիմնական խնդիրները դրանք են: Եվ բոլոր նման դեպքերում խնդրահարույց մասերը շտկելու նպատակով կատարվում են փոքր միջամտություններ:

 Մաշկի խորդուբորդությունները վերացնելու, դրա հարթեցման համար կատարվում են ինչպես քիմիական, այնպես էլ լազերային պիլինգներ: Մեր բժշկական կենտրոնում իրականացվում է մեխանիկական պիլինգը, որը գրեթե հավասարազոր է վիրաբուժական միջամտությանը, երբեմն նույնիսկ կատարվում է անզգայացման պայմաններում, որն ավելի արդյունավետ է, քան մյուս մեթոդները:

–Այսօր  շրթունքների ծավալի շտկման ի՞նչ վիրահատություններ են կատարվում։ Որո՞նք են առավել նախընտրելի:

- Պետք է նշեմ, որ ներարկումների արդյունքը պահպանվում է մոտավորապես 6-9 ամիս, որից հետո շրթունքները վերադառնում են նախկին տեսքին, և այդ դեպքում, իմ կարծիքով, շուրթերը մի քիչ անբնական տեսք են ունենում: Իսկ վիրահատական միջամտության շնորհիվ շուրթերը բնական ճանապարհով մեծանում են և այդպիսին էլ մնում ամբողջ կյանքի ընթացքում:

– Հայաստանում գործում է  «Պլաստիկ վերականգնողական և էսթետիկ վիրաբույժների հայկական ասոցիացիա», համագործակցո՞ւմ եք այդ կազմակերպության հետ:

-Այո, իհարկե: Ռուսաստանի և Հայաստանի «Պլաստիկ վերականգնողական և էսթետիկ վիրաբույժների», Հայաստանի «Անգիոլոգների և ֆլեբոլոգների» ասոցիացիաների, ինչպես նաև միջազգային կոնֆեդերացիայի լիիրավ անդամ եմ և անընդմեջ մասնակցում եմ վերապատրաստումների: Եթե բժիշկը չվերապատրաստվի, փորձի փոխանակում չկատարի, նրա մոտ լճացում տեղի կունենա. բժիշկը պետք է միշտ ձեռքը պահի արագ զարգացող բժշկության զարկերակի վրա: 

-Բժի՛շկ, վերջին շրջանում Հայաստանում բավականին աճել է պլաստիկ վիրահատության դիմողների թիվը: Այս միտումն ինչո՞վ է պայմանավորված, ընդհանրապես ի՞նչ մակարդակ ունի պլաստիկ վիրաբուժությունը Հայաստանում:

-Ուզում եմ ընդգծել, որ պացինետը ինքը պետք է վիրահատության դիմելու ցանկություն ունենա, իսկ դա նշանակում է`պետք է սպասել այնքան, մինչև նրա մեջ հասունանա այդ պահը: Եվ ես նրանց խորհուրդ կտամ նախ այցելել քթի համակարգչային մոդելավորում իրականացնելու համար, որպեսզի պատկերն ավելի հասկանալի լինի: Ընդհանրապես նախնական արդյունքը տեսնելուց հետո մարդիկ ավելի հստակ են պատկերացնում իրենց հետագա քայլերը: Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանում պլաստիկ վիրաբուժության մակարդակին, ապա,  իմ կարծիքով, այն  շատ բարձր է նույնիսկ համաշխարհի մասշտաբով: Ուզում եմ հիշեցնել, որ մեր բնագավատում վիրահատական միջամտություն կատարելու համար առաձնապես սարքավորումերի կարիք չի զգացվում, իսկ գիտելիքների և ձեռքի ունակությունների առումով էլ հայ բժիշկները կատարելագործված են:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն անձանց, ովքեր ունեն էսթետիկ վիրահատության կարիք, սակայն չեն դիմում այդ քայլին հոգեբանորեն պատրաստ չլինելու պատճառով:

-Պացիենտի համար անչափ դժվար է ընտրել լավագույն բժշկին, որովհետև մասնագետները շատ են: Եվ բնական է, որ նման դեպքերում նրանք ձգտում են ընտրութուն կատարել` ելնելով տվյալ բժշկի պացիենտների`վիրահատություններից հետո տեսանելի արդյունքներից: Իհարկե, չեմ բացառում, որ կարող է ամենալավ վիրաբույժի պացիենտի մոտ էլ լինեն հետվիրահատական բարդություններ, ուստի պետք է շատ լավ, ուշադիր ուսումնասիրել բոլոր արդյունքները: Չնայած, ճիշտն ասած, շատ բժիշկների այցելելուց հետո մարդիկ հաճախ էլ ավելի են  խճճվում:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանաք ասել մեր հասարակությանը:

-Ես մեր կանանց և, ինչու ոչ, նաև տղամարդկանց կմաղթեմ լինել առողջ ու գեղեցիկ, և խորհուրդ կտամ խնդիրների առկայության դեպքում անկաշկանդ, վստահ դիմել մասնագետի օգնությանը` վերջանականապես ազատվելու տարիներ շարունակ իրենց ճնշող բարդույթներից:

<<Պետք չէ մտածել սեփական առողջության, գուցե կյանքի հաշվին գումար տնտեսելու մասին>>

Որոշ հիվանդություններ շոշափելիորեն փոխում են կնոջ առողջական վիճակը, ինչն ակնհայտորեն իր դրոշմն է թողնում թե՛ կնոջ արտաքինի և թե՛ կանացիության ու գրավչության վրա։ Դրանց շարքին է դասվում նաև կրծքագեղձի քաղցկեղը` մարդկության ամենահին հիվանդություններից մեկը, որի ցուցանիշները վերջին երկու տասնամյակում աճում են աշխարհի շատ երկրներում, այդ թվում` Հայաստանում: Սակայն բժշկագիտության և բժշկական տեխնիկայի զարգացմանը զուգընթաց այսօր այդ հիվանդությունը կարող է բուժվել, եթե հայտնաբերվի վաղ փուլում: Ուռուցքը հյուսվածքի ախտաբանական աճն է, որը լինում է չարորակ կամ բարորակ, և որի հայտնաբերումն ինքնին տագնապ է հարուցում, մի շարք հարցեր են ծագում. քաղցկե՞ղ է դա, անհրաժե՞շտ է վիրահատվել, անխուսափելի՞ է կուրծքը կորցնելը: Ժամանակակից բժշկագիտական տեխնոլոգիաները հնարավորություն են ընձեռում չարորակ ուռուցքները շատ վաղ փուլերում բացահայտել, երբ դրանք դեռևս չափազանց փոքր չափեր ունեն և հաջողությամբ կարող են բուժվել: Մամոգրաֆիան կրծքագեղձի ռենտգեն ռենտգենյան հետազոտությունն է, որը յուրաքանչյուր կին 40-տ ից բարձր տարին մեկ անգամ պետք է կատարի, անկախ գանգատների առկայությունից կամ բացակայությունից: Մեր զրուցակիցն է Վ.Ա. Ֆանարջյանի անվան «Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի» բժիշկ-ռադիոլոգ, մամոգրաֆիայի բաժանմունքի ղեկավար ՀԱՍՄԻԿ ԴԱՎԹՅԱՆԸ` հիանալի բժշկուհի, իր գործի գիտակ, ով պատրաստ է ամենայն մանրամասնությամբ և մատչելի ներկայացնել հիվանդության սկզբնաղբյուրներն ու բուժման ընթացքը`իր նրբություններով և կարողանում է ճիշտ ախտորոշման միջոցով մատնանշել խնդրի լավագույն լուծման ճանապարհը:

-Տիկի՛ն Դավթյան, ի՞նչ մակարդակ վրա է գտնվում ռադիոլոգիան Հայաստանում:

- Բժշկության ախտորոշիչ ճյուղում ոչ միայն կրծքագեղձի, այլ նաև մյուս օրգան-համակարգերի հետազոտման ռադիոլոգիական մեթոդները բավականին մեծ դեր, նշանակություն ունեն, և վստահորեն կարող եմ ասել, որ այսօր Հայաստանն այդ բնագավառում բավականին զարգացած է թե՛ տեխնիկապես, թե՛ մասնագետների առումով: Կրծքագեղձի քաղցկեղի վաղ և ճշգրիտ ախտորոշումը մեծ դեր ունի բուժման գործընթացում, դրանով է պայմանավորված` նաև ապրելիության ցուցանիշը;

-Ըստ Ձեզ, գերժամանակակից տեխնիկան եկավ լրացնելո՞ւ, թե փոխարինելու հնին:

-Մեր կենտրոնում աշխատում էինք ամերիկյան շատ արդյունավետ սարքով`<<Լոռադ>> ֆիրմայի արտադրության մամոգրաֆով, բայց երբ արդեն ամբողջ աշխարհում սկսեց կիրառվել թվային մամոգրաֆիան, մեր կենտրոնն էլ 2016 թվականից ձեռք բերեց այդ սարքը` տոմոսինթեզով:

-Բժշկուհի՛, ախտորոշման մեջ կա՞ն հակացուցումներ:

-Ամբողջ աշխարհում ընդունված է, որ, երբ կինը հատում է 40-ի շեմը, անկախ գանգատ ունենալ-չունենալու հանգամանքից, պետք է կրծքագեղձի հետազոտություն անցնի`կատարելով ռենտգեն մամոգրաֆիա: Իսկ մինչև 40 տարեկանը կատարում ենք սոնոգրաֆիկ հետազոտություն: Երբ սոնոգրաֆիայի արդյունքում ստանում ենք կասկածելի պատկեր, այսինքն`կասկածելի գոյացություն կամ օջախ ենք տեսնում, այդ դեպքում արդեն տարիքը որևէ նշանակություն չունի, և անմիջապես կատարում ենք մամոգրաֆիա: Ընդ որում, մամոգրաֆիկ հետազոտությունը հակացուցումներ չունի:

-Ի՞նչ նորարարություններ կան ձեր բնագավառում, որոնց մասին կցանկանայիք խոսել:

-Կրծքագեղձի քաղցկեղի հայտնաբերման ամենաարդյունավետ մեթոդը ռենտգեն մամոգրաֆիան է, որն ի վիճակի է հայտնաբերել քաղցկեղի փոքր, նույնիսկ մինչև 3մմ չափի չշոշափվող օջախները: Հետազոտությունը ուղիղ համեմատության մեջ է ռենտգեն մամոգրաֆիայի սարքից, նրա ճիշտ շահագործումից, կրծքագեղձի և անութափոսի ճիշտ տեղավորումից: 2011 թվականից հեղափոխական և կտրուկ բարելավվել է մամոգրաֆիկ հետազոտության արդյունավետությունը տոմոսինթեզով թվային մամոգրաֆիայի շնորհիվ: Գնահատվում են նորագոյացությունների եզրերը, չափերը, նվազել է ոչ անհրաժեշտ բիոպսիաների քանակը: Ռենտգեն պատկերները ստացվում են համակարգչի էկրանին, կրճատվել է հետազոտության ժամանակը, հեշտանում է կրծքագեղձի ռենտգեն պատկերների պահպանումը... Այդ ամենի արդյունքում հիվանդներն էլ ավելի քիչ ժամանակ են տրամադրում հետազոտվելուն, որից հետո ռենտգեն տվյալները ենթարկվում են մանրակրկիտ ուսումնասիրության` ռենտգեն ինտենսիվությունը փոփոխելով և մեծացնելով: Շատ կարևոր է հիվանդների համար, այսպես ասած, երկրորդ կարծիքը, որը հնարավոր է դառնում համակարգչի միջոցով:

Ինչպես ասացի, մեր կենտրոնում 2016 թվականից շահագործվում է տոմոսինթեզով թվային մամոգրաֆ` <<Hologic Selenia Dimensions, Digital mammography system, with Digital Tomosynthesis>> ֆիրմայի արտադրության: Շուրջ երկու տարվա ընթացքում մոտ 5000 հետազոտություն է իրականացվել, և կրծքագեղձում հայտնաբերված գոյացությունների շուրջ 80%-ը բարորակ են: Դրանք կիստաներ, ինտրակիստոզ պապիլոմաներ, ֆիբրոադենոմաներ, տերևանման ֆիբրոադենոմաներ, լիպոմաներ, ադենոմաներ, ֆիբրոադենոլիպոմաներ, կերակրող կանանց մոտ` գալակտոցելեներ են և այլն: Բարորակ գոյացություններ կան, որ պետք է պահվեն հսկողության տակ, իսկ որոշների դեպքում խորհուրդ է տրվում իրականացնել վիրահատական միջամտություն: Օրինակ, տերևանման ֆիբրոադենոմաները չարորակ դառնալու ներուժ ունեն:

-Որո՞նք են հիվանդության առաջացման ռիսկի գործոնները:

-Կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկի գործոններն են` հղիությունների կամ ծննդաբերությունների բացակայությունը, վաղ դաշտանային ցիկլը, ուշ դաշտանադադարը, ժառանգականությունը, կրծքագեղձի քաղցկեղի պատմությունը, ճարպակալումը, երկարատև հորմոնոթերապիան, կրծքագեղձի տրավման և, իհարկե, տարիքը: Կանանց խորհուրդ է տրվում մշտապես ուշադիր լինել կրծքագեղձի նկատմամբ, ամեն ամիս՝ դաշտանի ցիկլից հետո շոշափել կուրծքը և ուշադրություն դարձնել դրա ձևին, հասկանալ`կուրծքն ու պտուկը ներքաշվա՞ծ են, թե ոչ։ Եթե շոշափելիս կինն ինչ-որ նոր բան է նկատում, պետք է անհապաղ դիմի բժշկի: Այսինքն՝ մամոգրաֆիան առողջ կանանց հետազոտություն է, և պարտադիր չէ, որ կինը բողոք ունենա, գոյացություններ շոշափի: Այժմ մեր բժիշկները բավականին շատ են խոսում հիվանդության մասին, քարոզ է իրականացվում սոցիալական ցանցերով, ինտերնետ պորտալով և հեռուստատեսությամբ, ամսագրերով ու թերթերով, բայց, չնայած այդ ամենին, ցավոք, մեր երկրում կրծքագեղձի քաղցկեղի բարձիթողությունը հասնում են մոտավորապես 50 տոկոսի շեմին:

-Բժշկուհի՛, վերջին տարիներին հիվանդությունը <<երիտասարդացե՞լ է>>:

-Այո, ցավով կարող եմ ասել, որ երիտասարդացել է: Վերջերս մեզ դիմել էր 22 տարեկան աղջիկ, որի մոտ ախտորոշվեց քաղցկեղ: Քիչ չեն հղի կանայք նույն պես, որոնց մոտ ախոտորոշում է քաղցկեղ: Դա է պատճառը, որ նշում ենք կրծքագեղձում շոշափվող նորագոյացության համար, պետք է անմիջապես դիմել բժշկի: Հաճախ մեզ դիմում են հիվանդներ, որոնք շոշափել են ինչ-որ գոյացություն, որը չի ցավում և 1-2 տարի անց նոր դիմել են մեզ, որովհետև <<դա իրենց չի խանգարել>>: Հայ կանանց մոտ սովորաբար գանգատը ցավի զգացողության դեպքում է լինում, իսկ եթե չի ցավում, ուրեմն գանգատ չունի: Լինում են նաև դեպքեր, երբ կուրծքն արդեն դեֆորմացված վիճակում է, բայց պնդում են, որ գանգատ չունեն: Չգիտեմ, դա գուցե պայմանավորված է սոցիալական վիճակով կամ էլ տեղեկացված չլինելով... Ինչքան էլ խոսել ու խոսում ենք ժամանակին մեզ դիմելու անհրաժեշտության մասին, միևնույն է, բավականին բարդացած փուլերում են դիմում, որովհետև մեծ մասամբ վախենում են իմանալ ախտորոշման արդյունքը:

-Բժշկուհի՛, շփվում եք ուսանողության հետ, ուստի կարող եք կանխատեսել, թե ինչ մակարդակ կունենա մեր ապագա բժշկությունը:

-Լինելով Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանի ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնի ասիստենտ և դոցենտ, բնական է, շատ եմ շփվում ուսանողների հետ և պետք է նշեմ, որ բավականին շատացել է ռադիոլոգ դառնալ ցանկացողների թիվը: Եվ ես կարծում եմ, որ մեր բժշկությունն ապագայում բավականին բարձր մակարդակ կունենա, քանի որ ուսանողները կրթված են, ունեն կայուն գիտելիքներ:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր կանանց:

-Կցանկանամ, որ մեր կանայք ուշադիր լինեն սեփական առողջության նկատմամբ, պարբերաբար այցելեն մասնագետին ախտորոշում անցնելու համար: Պետք չէ մտածել սեփական առողջության, գուցե կյանքի հաշվին գումար տնտեսելու մասին: Մինչդեռ կենտրոն առավել շատ դիմում են արդեն 3-րդ 4-րդ փուլերում գտնվող հիվանդները, երբ կրծքագեղձի քաղցկեղը արդեն մետաստազավորվել է և բուժումն իրականացվում է քիմիոթերապիայի և ճառագայթային թերապիայով, այսինքն` համակցված բուժում է իրականացվում: Մեր աշխատանքը թիմային աշխատանք է, միայն ռադիոլոգով կամ միայն ախտորոշմամբ հնարավոր չէ լավագույն արդյունքի հասնել և մենք աշխատում ենք վիրաբույժների, քիմիոթերապիայիև պաթոմորֆոլոգների և այլ մասնագետերի հետ:

Հարգելի կանայք, սիրեք Ձեզ, հետևեք ձեր առողջությանը:

Աշխեն Սերգեյի Բալբաբյան  (ծնված 01.11.1965թ. ք. Երևան)

“Էրեբունի” բժշկական կենտրոն  քիթ-կոկորդ- ականջաբան, աուդիոլոգ:

Աշխեն Սերգեյի Բալբաբյան ծնվել է Երևանում ծառայողի ընտանիքում: Միջնակարգ կրթությունը ստացել է 1972-1982թթ. N156 միջնակարգ դպրոցում, գերազանցությամբ ավարտել այն:

1982-1988   սովորել է   Երևանի Պետական Բժշկական ինստիտուտի բուժական գործ ֆակուլտետում:

 1988-1989 սովորել է Իտերնատուրայում, թերապիա մասնագիտության գծով:

1989-1995թթ. աշխատել է N10 պոլիկլինիկայում որպես թերապևտ:

1995-1998թթ  Օտորինոլարինգոլոգիայի կլինիկական օրդինատոր:

 1998-ից մինչ այժմ “Էրեբունի” բժշկական կենտրոնում որպես քիթ-կոկորդ- ականջաբան, աուդիոլոգ:

2005թ ապրիլին  վերապատրաստվել է “Քինդ” ընկերությունում, Գերմանիա:

2008թ օգոստոսին    վերապատրաստվել է  “Սբ. Աննա” կլինկայում, Բելգիա:

2010թ փետրվարի 10-12,  “CauCAR” հանդիպում, Ստամբուլ:

 2015թ մարտի 20-22 մասնակցել է “Քթի խոռոչի էնդոսկոպիկ վիրահատության հմտություններ” կոներանսին, Միլան, Իտալիա:

 2015թ. մարտին վերապատրաստում Ռուսաստանի լսապրոթեզավորման և աուդիոլոգիայի  գիտական և պրակտիկ կենտրոնում:

Մասնակցել է նմանատիպ բազմաթիվ գիտական կոնֆերանսների և հանդիպումների աշխարհի տարբեր պետություններում:

 2017թ. «Համազգային վստահություն խորհուրդի» կողմից ստացել է Տարվա լավագույն Քիթ- կոկորդ-ականջաբան կոչումը:

Դժբախտ է այն բժիշկը, որն ուսուցիչ կամ աշակերտ չունի

Գլաուկոման` տեսանյարդի հիվանդությունը, զարգացող հիվանդություն է, որի ժամանակ տեղի է ունենում տեսանյարդի թելերի բնորոշ ատրոֆիա, տեսադաշտի սպեցիֆիկ նեղացում, իսկ ներակնային ճնշման մակարդակը հանդիսանում է ռիսկի գործոն:  Երկար տարիներ գլաուկոման համարվում էր ամենավտանգավոր հիվանդություններից մեկը, քանի որ անխուսափելիորեն բերում էր կուրության: Իսկ այսօր այն համարվում է բուժվող հիվանդություն, այսինքն` պահպանվում են առկա տեսողական ֆունկցիաները, կանխարգելվում են հնարավոր բարդություները: Եվ յուրաքանչյուրը պետք է իմանա ինչպես հիվանդության պատճառները, զարգացման ձևերն ու մեխանիզմները, կլինիկական տարբերակներն ու ընթացքը, այնպես էլ բուժման տարբեր մեթոդները: 

Թե ինչպիսի արդյունավետ պայքար է տարվում գլաուկոմա հիվանդության հայտնաբերման և բուժման բոլոր փուլերում, մեզ հետ զրույցում ներկայացրեց Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի գլաուկոմայի բաժանմունքի ղեկավար, դոցենտ ԼԻԼԻԹ ՈՍԿԱՆՅԱՆԸ: Նա հաճելի զրուցակից է, համակրելի կին, ում երկար տարիների մասնագիտական փորձի, գործին նվիրվածության արդյունքում բազմաթիվ հիվանդներ կարողացել են պահպանել տեսողությունը և խուսափել հետագա բարդություններից: Բժշկի առաքելությունը պացիենտի հետ առնչվելն է, հասկանալը, թե նա ինչ սպասելիքներ ունի իրենից:

- Տիկի՛ն Ոսկանյան, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում գլաուկոմա հիվանդությունը, որո՞նք են դրա առաջացման պատճառները, ի՞նչ ախտանիշներով է այն սկսվում և ի՞նչ հետևանքների կարող է հանգեցնել: 

-Գլաուկոման տեսողական նյարդի հիվանդություն է, բայց հիվանդության ընթացքում նյարդի վնասվելուն զուգահեռ երկար ժամանակ տեղի է ունենում տեսադաշտի փոփոխություն, և այս դեպքում ներակնային ճնշման մակարդակը հանդիսանում է ռիսկի գործոն: Այսինքն, եթե աչքը մնա երկարատև ներակնային ճնշման տակ, և այդ ճնշումը թեկուզ մի քանի միավորով բարձրանա կամ անգամ մնա նորմայի սահմաններում, ապա տվյալ տեսողական նյարդի համար այն կլինի բարձր: Իսկ եթե ճնշումը շատ է բարձր նորմայից, ապա մեկ շաբաթ կամ 15 օր հետո անգամ առողջ նյարդը սկսում է վնասվել: Այդ իսկ պատճառով այսօր մի փոքր կեղծ է համարվում այն պնդումը, թե գլաուկոման բարձր ճնշման հիվանդություն է. ինչպես ասացի, այն կարող է լինել անգամ նորմալ ճնշման ժամանակ: Այդ  հիվանդությունը երեք գործոնի ազդեցությամբ է զարգանում`տեսողական նյարդի և տեսադաշտի փոփոխությունն ու ներակնային ճնշման հարաբերական բարձր լինելը: Վնասվում է տեսողական նյարդը, և այդ իսկ պատճառով գլաուկոմայի հետևանքով կորցրած տեսողությունն ու կորցրած տեսադաշտը երբեք հետ բերել չի լինում: Արդի գիտությունը միտված է նրան, որ հիվանդությունը  ժամանակին ախտորոշվի, որպեսզի հնարավոր լինի այն կանխարգելել, թույլ չտալ, որ խորանա: Ժամանակին գլաուկոմա ասելով հասկանում էին չարորակ հիվանդություն, քանի որ, ինչ բուժում էլ նշանակվեր, աչքը ուշ թե շուտ կուրանալու էր: Բայց վստահորեն կարող եմ ասել, որ այսօր գիտությունն ակնաբուժության մեջ հնարավորություն ունի գլաուկոմա հիվանդությունը լիարժեք կանխարգելել:  

-Բժշկուհի, գլաուկոմայի ո՞ր տեսակի և ո՞ր փուլերի դեպքում է հնարավոր դեղորայքային բուժումը , ո՞ր դեպքերում է գործը հասնում վիրահատության: Կա՞ն դեպքեր, երբ անզոր են թե՛ առաջին, թե՛ երկրորդ մեթոդները:

-Համարվում է, որ գլաուկոմայի վաղ շրջաններում նյարդը դեռ լավ վիճակում է, կարող է  դիմակայել հարաբերական բարձր ճնշմանը, և այս փուլում շատ արդյունավետ են թե՛ լազերային, թե՛ դեղորայքային միջամտությունները: Լազերայինը նրանով է լավ, որ երբեմն սահմանափակվում ես միայն տարին 1-2 միջամտությամբ, և դեղորայքի կարիք չի լինում: Առաջին և երկրորդ, երբեմն նաև երրորդ փուլում դեղորայքը կարող է լիովին բավարար լինել կանխելու տեսողության վատթարացումը: Երբեմն էլ խնդիրը կարելի է լուծել այդ երկուսի համակցությամբ և, իհարկե, ստենդավորմամբ: Բոլորս գիտենք, որ իրականացվում է ուղեղի և սրտի ստենդավորում, նույնը կատարվում է նաև աչքի գլաուկոմայի վաղ փուլերում, երբ այդ հիվանդությունն արդեն անցնում է թույլատրելիի սահմանը, այսինքն նյարդի տասը միավորից ութը և ավելին վնասված են: Իհարկե, նման դեպքերում գերադասելի է վիրահատական միջամտությունը, որովհետև, նախ, միայն այդպես կարող ես աչքի ճնշումն իջեցնել նորմայից ցածր թվերի, և ցանկալի  է, որ նյարդը գոյատևի: Ու ամենակարևորը. կլինեն դեպքեր, երբ հիվանդը պարբերաբար չի կաթեցնի դեղը աչքի մեջ, ինչն էլ կհանգեցնի ճնշման տատանումների: Իսկ վիրահատությունից հետո տատանում չի լինում, և այն ոչ միայն իջեցնում, այլ նաև կայունացնում  է ճնշումը: Այն փուլերում, երբ նյարդի 80 տոկոսը վնասված է, արդեն ճիշտ է վիրահատելը, հակառակ դեպքում մարդը դանդաղորեն կարող է կորցնել տեսողությունը: Հնարավոր է նաև, որ դեղորայքային և վիրահատական միջոցներն իրենց ցանկալի արդյունքը չտան: Որոշ դեպքերում վիրահատությունը դրական արդյունք  չի տալիս, այսինքն`չի իջեցնում ճնշումը: Երբեմն կարող են լինել հետվիրահատական բարդություններ, երբ, օրինակ, փակվում է վիրահատված տեղը, կամ հիվանդի օրգանիզմը բորբոքային պրոցեսների, սպիացման, ավելորդ անոթավորման հակում ունի: Այս դեպքերի համար ունենք հատուկ փական, խողովակ, որը դրվում է աչքի մեջ, ինչի շնորհիվ էլ կարգավորվում է աչքի ճնշումը: Այս վիրահատական միջամտությունը ծախսատար է, սակայն միշտ էլ շատ արդյունավետ է:  Հետվիրահատական բարդություն կարող ենք համարել արնահոսությունը և ինֆեկցիան, որի հավանականությունը սովորական գլաուկոմայի ժամանակ երկու տոկոս է, դրա համար էլ աշխատում ենք այնպես <<պահել>> աչքը, որ գործը չհասնի վիրահատության: Իսկ ստենդավորումը հետվիրահատական բարդություն չունի, այն տևում է մեկ րոպե, արվում է տեղային անզգայացմամբ, չունի բորբոքման հավանականություն:

Լազերային միջամտությունը ոչ մի բարդություն չունի, բայց արդյունավետությամբ մի փոքր զիջում է սովորական վիրահատությանը:  Գլաուկոմայի դեպքում արվող վիրահատությունը կոչվում է տրաբելուկտամիա, և այն ամենատարածվածն է: Կա նաև էքսպրես խողովակների տեղադրում, որոնք նույն գործառույթն են կատարում, ինչ որ սովորական վիրահատությունը: Դրանք իջեցնում են ճնշումը, բայց կա որոշակի ռիսկի գործոն, քանի որ խոռոչային է, վիրահատությունը տևում է մոտ 30 րոպե, և այս ընթացքում բարդությունների առաջացման հավանականության տոկոսն ավելի բարձր է: Սակայն այսօրվա տեխնոլոգիաների դարում բարդությունները շատ են քչացել, իսկ լինելու դեպքում էլ դրանք լուծելի են: Կարող է ճնշման իջեցումից առաջանալ կատարակտա հիվանդությունը, և այդ դեպքում վիրահատում ենք կատարակտան, որից հետո կարող է սկսվել արնահոսություն, որը նույնպես բուժելի է: Մարդու տեսողության անվերադարձ կորստի հավանականությունը  0.5 տոկոս է, երբ չես կարող ոչինչ անել:  

- Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ գլաուկոման բուժվող հիվանդություն է:

-Եթե իջեցնում ենք ներակնային ճնշումը, կայունացնում տեսողությունը և թույլ չենք տալիս, որ եղած տեսողությունը կորցնի, ապա դա կարելի է համարել բուժում: Իսկ, օրինակ, կատարակտի դեպքում վիրահատությունից հետո տեսողությունը լիովին վերականգվում է, իսկ դա կարելի է համարել լիարժեք բուժում: Պետք է շեշտեմ նաև, որ առաջնային գլաուկոման զարգանում է 50 տարեկանից հետո` պայմանավորված հատուկ գենով, և համարվում է քրոնիկական հիվանդություն, ինչպես արյան ճնշումը, շաքարային դիաբետը և այն: Սա ավելի հեշտ է բուժել: Բնածին գլաուկոմայով ծնվածներին մանուկ հասակում ժամանակին միջամտություն ցուցաբերելու դեպքում մինչև կյանքի վերջ երեխային կարող ենք տեսողություն պարգևել: Երկրորդային գլաուկոման այն է, երբ աչքում զարգանում է որպես աչքի այլ չբուժված հիվանդության հետևանք, օրինակ, շաքարային դիաբետով զարգացած գլաուկոմա, երբ արդեն խնդիրը բարդանում է, որովհետև պետք է մայր հիվանդությունն էլ բուժես: Հատկապես երկրորդային գլաուկոմայի ժամանակ պետք է շատ ուշադիր լինի հատկապես բուժող բժիշկը և չզբաղվի միայն ճնշումը իջեցնելով, գլաուկոման բուժելով, այլ պիտի բուժի նաև մայր հիվանդությունը: Ամեն դեպքում հավաստիացնում եմ, որ բոլոր տեսակի գլաուկոմաներն այսօր հնարավոր է բուժել, որովհետև մոտեցումներն ու մեթոդները շատ լայնածավալ են, ու, եթե մի մեթոդը չօգնեց, մյուսը կարելի է կիրառել: Հաճախ մարդիկ դեղ են կաթեցնում, գալիս են, ճնշումն էլ նորմալ է, և համարում են, որ դա արդեն շատ լավ է: Ոչ, նրանք պետք է լինեն մշտական հսկողություն տակ, քանի որ անգամ նորմալ, կայուն ճնշման դեպքում կարող է տեսողական նյարդի վիճակը վատթարանալ:

  -Բժշկուհի՛, շփվելով երիտասարդների հետ` ի՞նչ կարծիք եք կազմել մեր բժշկության ապագայի մասին:

- Պետք է նշեմ, որ ունենք շատ լավ, զարգացած, ձգտումով լի երիտասարդներ, որոնց հասանելի է գիտությամբ զբաղվելու, նորարություններին ծանոթանալու ճանապարհը: Ճիշտ է, ոչ բոլորն են հասնում իրենց նպատակին, բայց ունենք ապագա բժիշկների մեծ բանակ: Ես անչափ ուրախ եմ երկրի արդի ակնաբուժական ոլորտի առկա վիճակից, որովհետև աշխարհի կողմից ճանաչված և ընդունված ենք  բժշկական ասպարեզում: Եվ ուրախալի է, որ այսօր տարբեր հարթակներից ներկայացնում ես  ոչ թե ԽՍՀՄ-ը, այլ քո երկիրը, ներկայանում ես որպես հայ, ՀՀ քաղաքացի, իսկ դա և՛ մեծ պատասխանատվություն է, և՛ հպարտություն:  Մեր բաժանմունքը տարեկան 10-12 բժիշկ է հյուրընկալում արտասահմանից, կատարվում է փորձի փոխանակություն: Սակայն պետք է նշեմ, որ երիտասարդների գործն ավելի բարդ է, քանի որ նրանք սկսում են, այսպես ասած, ավելի բարդ հարթակից: Եթե մենք սկսեցինք զրոյից`ներդնելով ամեն ինչ այս բնագավառում, ապա այսօր արդեն ակնաբուժությունը Հայաստանում ավելի բարձր մակարդակի է, ԱՊՀ-ում առաջատարներից մեկն է, եթե ոչ առաջինը: Ընդհանրապես դժբախտ է այն բժիշկը, որն ուսուցիչ կամ աշակերտ չունի, որովհետև միայն այդ դեպքում բժիշկը և բժշկությունն ընդհանրապես կհասնեն կատարելության: Եվ մեր կենտրոնը, կարծես, յուրահատուկ դպրոց լինի ակնաբուժության ոլորտում: Իհարկե, արտերկիր ձգտող երիտասարդները կունենան ֆինանսական և մասնագիտական առավելություններ այնտեղ աշխատելով, բայց հոգեկան բավարարվածություն չեն ստանա, քանի որ կապրեն օտար կենցաղով և  կբուժեն օտարերկրացու: Մեր երկրում այս բնագավառում այնքան շատ է առաջընթացը, որ ֆինանսին ուշադրություն չես դարձնում: Հույս ունեմ, որ երիտասարդների գիտելիքների առավելությունը կծածկի սարքերի պակասությունը: Օրինակ, ԱՄՆ-ի համալսարաններում  պետության կողմից չի ընդունվում այն հանգամանքը, որ բժիշկը նստի ու կառավարի տեխնիկան, որովհետև այդ դեպքում գիտությունը կմարի, և բուժումը չի դառնա լիարժեք, այսինքն` պետք չէ հույսը դնել միայն տեխնիկայի վրա, պետք է ամեն ոք իր ոլորտում փնտրի ու գտնի նոր ուղիներ: Իհարկե, բժշկության մեջ կան ոլորտներ, որոնք ունեն շտկման կարիք, բայց կան ոլորտներ էլ, որտեղ աշխատելը հետաքրքիր  է, և մեր երիտասարդները ներգրավված են նաև գիտական աշխատանքների մեջ: 

-Ի՞նչ կասեք մեզ մոտ բժշկին դիմելու կուլտուրայի մակարդակի մասին:

- Երբ սովորում էի արտերկրում, համոզվեցի, որ մարդիկ, ունենալով նույնիսկ հարյուր տոկոսանոց տեսողություն, դիմում էին բժշկի: 1999-2000-ական թվականներին վերադարձա և  կարծում էի, որ հայերը դրան երբեք չեն հասնի: Այսօր բավականին մեծ է ԶԼՄ-ների աջակցությունը բժշկության առաջխաղացման հարցում, ու նաև մեր այսօրվա հարցազրույցը, խնդրի լուսաբանումը կրթում են հասարակությանը, տալիս համապատասխան տեղեկատվություն: Եվ այդ ամենի արդյունքում մարդիկ արդեն հասկացել են, որ նույնիսկ 100 տոկոս լավ տեսողություն ունեցողներն էլ պետք է դիմեն բժշկի:

-Եվ որպես վերջաբան ի՞նչ խորհուրդ կտաք գլաուկոմայով տառապող հիվանդներին և ընդհանրապես մեր հասարակությանը. խնդրի ի հայտ գալու դեպքում ի՞նչ  քայլի դիմեն:

- Կցանկանամ որ բոլորն առողջ լինեն: Իհարկե, դա հնարավոր չէ միանշանակ, քանի որ որոշակի տարիքից հետո առաջ է գալիս օրգանների, այդ թվում` տեսողական, ֆունկցիաների թուլացում: Ճիշտ է, ես խոսում եմ մարդու առողջության մասին, բայց դրա գրավականը երջանիկ լինելն է, ուրախ կյանքը: Ես խորհուրդ կտամ որևէ առողջական խնդիր ծագելու դեպքում ժամանակին դիմեն բժշկին և չհասցնեն բարձիթողի, արդեն բարդացած փուլերի: Կստեմ, եթե ասեմ, որ բժշկի կարիք չունենան, բայց կցանկանամ, որպեսզի դիմելու կարիք ունեցողները բժշկի մոտից գոհ հեռանան: Եվս մեկ անգամ հիշեցնում եմ, որ գլաուկոման բուժվող հիվանդություն է, և նրա կանխարգելումը, ժամանակին հայտնաբերումը շատ կարևոր են բուժման հարցում: Պարզապես անհրաժեշտ է խիստ շարունակական հսկողություն: Ավարտեմ միտքս մեր  պրոֆեսոր Մալայանի խոսքերով. <Հիվանդության լիարժեք բուժման համար հիվանդը և բժիշկը պետք է համագործակցեն…>:

ВАРДАНЯН САМВЕЛ СУРЕНОВИЧ

01.2001 Кандидат мед. наук

02.2005           профессор

Ассоциации   Полноправный член ассоциаций: пластических реконструктивных и эстетических хирургов России, пластических реконструктивных и эстетических хирургов Армении, Европейской конфедерации пластических реконструктивных и эстетических хирургов, сосудистых хирургов и флебологов Армении

Образование   Ереванский гос. Мед. Институт в 1990

Профессиональная деятельность

В настоящее время – Зав. Службой Пластической реконструктивной хирургии МЦ им Владимира Авагяна

2013-2018 руководитель хирургической клиники Центра DPC, Ереван, ул. Орбели 10/1, 2006-2013 ассистент кафедры Пластической и челюстно-лицевой хирургии НИЗ РА, - руководитель хирургической клиники Центра пластической хирургии и косметологии, г. Ереван, ул Пушкина 56а, 2000-2006 -отд. Пластической реконструктивной хирургии и трансплантологии Мед. Центра «Канакер-Зейтун», г. Ереван, ул. Г. Нерсесяна 7, 1996-2000 -Университетская больница 1, отд. Пластической реконструктивной хирургии и микрохирургии, 1993-1996 - Институт Хирургии им. А.Л.Микаеляна, отд. Пластической реконструктивной хирургии и микрохирургии

Публикации   - 27 научных статей и тезисов

Рац. Предложения – «Способ выделения больших кожно-фасциальных лоскутов с первичным сшиванием донорской раны», «Замещение тканевых дефектов глазницы васкуляризированным лобным лоскутом»

Сфера деятельности  Эстетическая, пластическая и реконструктивная хирургия

<Մենք աշխատում ենք եվրոպական ու ամերիկյան ասոցիացիաների նման և նրանց ուղեցույցներով>

Ինչպես ամբողջ բնությունը, այնպես էլ մարդկային օրգանիզմը գարնան գալստյան հետ արթնանում է, բնականաբար, ակտիվանում են արյան շրջանառությունը, բոլոր օրգան-համակարգերի ֆունկցիոնալ գործունեությունը: Եվ այդ ամենն առաջին հերթին անդրադառնում է այն մարդկանց վրա, ովքեր ունեն սիրտ-անոթային համակարգի հետ կապված խնդիրներ։ Հատկապես հիպերտոնիկ հիվանդությամբ, սրտային անբավարարությամբ տառապող հիվանդների մոտ նկատվում են որոշակի սրացումներ։ Սրտային հիվանդությունները, ինչպես նաև շատ այլ <<նենգ>> հիվանդություններ  զարգանում են շատ «աննկատ», և մենք դրանց մասին իմանում ենք միայն այն ժամանակ, երբ հիվանդությունների հետևանքներն ու զարգացումները բավականին լուրջ բնույթ են կրում: Էկոլոգիայի անբարենպաստ պայմանները, նյարդային լարվածությունը, սթրեսային վիճակները ոչ ոքի համար էլ, բնականաբար, առողջարար չեն և վատ են անդրադառնում սրտի վրա: Մեր կենսակերպը ևս մեծ դեր ունի. հաճախ ոչ ճիշտ սնվելը, բարեկեցիկ կյանքին ձգտելու մեր ցանկությունները դարձնում են մեզ ավելի քիչ շարժունակ: Սրտային հիվանդությունները մահացության պատճառների առաջատարների թվում են, ու նկատվում է նաև դրանց «երիտասարդացում»:

Այս ամենի մասին ավելի մանրամասն տեղեկանալու համար զրուցեցինք «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի Ինվազիվ սրտաբանության ծառայության պատասխանատու ՆԱՐԻՆԵ ԳՈՋԱԲԱՇՅԱՆԻ  հետ: Նա աչքի է ընկնում իր մասնագիտական հմտություններով, անհատական վերաբերմունք է ցուցաբերում յուրաքանչյուր հիվանդի նկատմամբ, իր գործի պրոֆեսիոնալ, բարձր արժանիքները կրող բժշկուհի է, բազմաթիվ կյանքեր է փրկել ու դեռ շարունակելու է փրկել:

-Տիկի՛ն Գոջաբաշյան,  հիմնականում սիրտ-անոթային ի՞նչ խնդիրներով են Ձեզ դիմում, և այդ հիվանդությունների զարգացման համար ո՞ր գործոնները կարող են հիմնական դրդապատճառ դառնալ:

-Եթե խոսենք սրտի իշեմիկ հիվանդության մասին և համեմատենք այսօրվա վիճակը 20 տարի առաջվա հետ, ապա պետք է ազնվորեն ասենք, որ բժշկական համակարգում բավականաչափ փոխոխություններ կան. բժիշկները, ոլորտի տեխնիկական հագեցվածությունը շատ-շատ առաջընթաց են ապրում: Կարող եմ վստահորեն հավաստիացնել, որ ամեն մի սրտաբանական թիմ ամեն ինչ անում է լավագույն արդյունքների հասնելու համար և ոչ միայն բուժում, այլ նաև կրթում է հիվանդներին` տեղեկացնելով նրանց իրենց վիճակի մասին`համարելով յուրաքանչյուր պացիենտին իրեն հարազատ կամ լավ ընկեր: Միանշանակ մարդկային կյանքը շատ կարևոր է, և մենք մեր ամենօրյա աշխատանքում միշտ պայքարի մեջ ենք: Ես միշտ կարևորում եմ կանխարգելիչ բժշկությունը, որովհետև, չնայած այս օղակում որոշակի ծախս է կատարվում, սակայն դրա արդյունքում դու <<շահում>> ես առողջության հարցում, քանի որ  հետագայում խուսափում ես բարդացումներից, որոնք արդեն պահանջում են տեխնոլոգիաների կիրառում, տարբեր միջամտություններ: Ու շատ ավելի դժվար է դառնում կյանքի որակի և մահացության տոկոսների իջեցման համար պայքարելը: Ինձ համար հիմնահարցը, ամենացավալի խնդիրը բժշկական տեսանկյունից որևէ խնդրի դեպքում ժամանակին դիմելիության հարցն է: Ժամանակին, այլ ոչ թե  հիվանդության մի մեծ <<փնջով>>, երբ արդեն անչափ դժվար է լինում ստեղծված իրավիճակից պատվով դուրս գալ: Բարեբախտաբար, այսօր գործում են բժշկական ապահովագրություններ, կան հիմնարկություններ, որոնք պարտադրում են մարդկանց հետևել իրենց առողջությանը, հետազոտվել:  

-Սթրեսային վիճակները, էմոցիոնալ սթրեսները, եղանակային փոփոխությունները կարո՞ղ են սիրտ-անոթային հիվանդությունները խթանել:  

-Դրանք դասական ռիսկային գործոնններ են, դրդապատճառներ, բայց իրականում ոչ մի անհատի չես կարող արգելել սթրես ապրել: Գարունն էլ, ուզենք  թե չուզենք, պիտի գա… Սակայն դրանք հիվանդություն չեն առաջացնում, այլ հիվանդությունը, այսպես ասած, սադրող գործոններ են` եղած խնդիրը ի ցույց դնելու համար:

-Բժշկուհի՛, սիրտ-անոթային ո՞ր  հիվանդություններն  են <<երիտասարդացել>>, և ո՞ր տարիքն է համարվում ռիսկային:

-Քանի որ մենք շատ <<հին>> երկիր ենք, մեզ մոտ սիրտ-անոթային հիվանդություններն ավելի շատ են հանդիպում և ավելի են <<երիտասարդացել>>: Միացյալ Նահանգներում, օրինակ, հայ լինելը ռիսկային գործոնների շարքին է դասվում. գեր, ծխող և այլն և այլն: Սիրտ-անոթային հիվանդությունները երբեք էլ քիչ չեն եղել, պարզապես դրանք մեր ժամանակներում բավականին զարգացած դիագնոստիկայի շնորհիվ արագ են հայտնաբերվում: Բացի այդ, եկեք չանտեսենք 20 տարիների սթրեսները, որ մենք ապրել ենք ու շարունակում ենք ապրել: Մինչ օրս էլ մեր երկիրը բավականաչափ սթրեսների գոտի է համարվում, օրինակ,  տղամարդկանց մեծամասնությունը չի աշխատում, բայց ծխում է, և դա էլ է սթրես: Մենք սնվում ենք ոչ ճիշտ, մեր հայկական խոհանոցն էլ բավականին հարուստ է, այսինքն` ոչ ճիշտ կենցաղով ենք ապրում: Քանի որ արդեն 20 տարի ինվազիվ սրտաբան եմ, կարող եմ ինձ թույլ տալ ասելու, որ վերջին տարիներին լուրջ և դաժան կլաֆիկացված անոթներ եմ շատ տեսնում: Ինձ թվում է, որ սննդակարգի մեջ կա մի բան, որը ստիպում է մեզ առնչվել այդ խնդրին: Եթե ասենք`ծխելն է, ապա ոչ բոլորն են ծխում, եթե դա համարենք շաքարային դիաբետը, ապա ոչ բոլորն են այդ ռիսկային խմբում հայտնվում: Բայց իրականում անոթների նեղացումների որակը, հիվանդության ի հայտ գալու ձևերը տարբեր կերպ են արտահայտվում, և դա այն հարցերից մեկն է, որն ինձ միշտ հետաքրքրել է, մտահոգել:

-Կարո՞ղ ենք այսօր վստահորեն ասել, որ Հայաստանում սրտաբանության ճյուղը բարձր դիրքերում է գտնվում:

-Այո՛, վստահորեն կարող եմ դա հավաստել: Իհարկե, ես չեմ անտեսնում այն բժշկությունը, մասնավորապես`սրտաբանության ճյուղը, որ եղել է մինչև այսօր, ու մենք լավ գիտենք բժիշկ Հովակիմյանի բավականին լուրջ ներդրումը սրաբանության մեջ, ում շնորհիվ էլ Նորք Մարաշի սրտաբանական բժշկական կենտրոնը հիմնվեց, և սրտաբանությունը, սրտային վիրաբուժությունը բավականին բարձր մակարդակի վրա էին այդ տարիներին: Եվ, բարեբախտաբար, այն մոնոպոլիկ չմնաց, չմնաց օազիս, այդ տարիներին գուցե մասնագետների <<սերմացրում>> տեղի ունեցավ: Մի խոսքով` պետք չէ ասել, որ մինչ այդ բժշկությունն այլ էր, բայց միջամտական սրտաբանական, միջամտական առիթմոլոգիայի, սրտի վիրաբուժության զարգացման առումներով առաջընթացն ակնհայտ է: Դրան նպաստեցին նաև արտերկրի հետ կապերը, դրսից մասնագետների հրավերքները, փորձի փոխանակումը, և մենք այսօր նորարարությունների առումով գրեթե համաչափ քայլում ենք աշխարհի զարգացած երկրների հետ, այսինքն`վիճակագրությունը նրանց նման ենք կատարում, օգտագործում ենք այն նույն սարքերը, պրոթեզները, դեղորայքը, ինչ որ նրանք: Մենք աշխատում ենք եվրոպական ու ամերիկյան ասոցիացիաների նման և նրանց ուղեցույցներով: Երբ մեր երկիրը որոշակի սարքեր ձեռք բերի, կսկսեն ֆինանսավորել բժշկական հիմնարկությունները`տրամադրելով լավ տեխնիկական նորարարություններ: Պետք է նշեմ, որ մենք բավականաչափ լուրջ մակարդակ ունենք թե՛ սրտի վիրաբուժության, թե՛ ինվազիվ առիթմոլոգիայի, թե՛ ինտերվենցիոն կարդիոլոգիայի բնագավառներում: Չկա մի բան, որ դրսում կատարվում է, իսկ Հայաստանում` ոչ:

-Բժշկուհի՛, կա՞ն  սրտաբանության մեջ նորարարություններ, որոնց մասին կցանկանայիք խոսել:

-Նորարարությունները հիմնականում անոթների մեջ աշխատելու, նեղացումների աստիճանը չափելու սարքերն են, դրանցից մեկը ստենդներին ոչ ամբողջապես փոխարինող դեղապատ բալոնների կիրառումն է անոթների նեղացման ժամանակ, և միտումն այն է, որ կարելի է անոթները լայնացնել, լավ արդյունք ապահովել ու ստենդ չթողնել: Նորարարություն է նաև առիթմոլոգիական սարքավորումներից սրտի հաղորդչական սիստեմի քարտեզավորման սարքը, որի օգնությամբ կարող ես հաղորդչական սիստեմը կարդալ և խնդիրը արագ գտնել: Բավականաչափ կիրառելի լավ սարքավորումներ կան, ու ակնկալվում է, որ դրանք կհամալրվեն: Համենայնդեպս, մեր <<Աստղիկ>> բժշկական կենտրոնի անունից ասեմ, որ, ինչ մեզ մոտ քննարկվում, հիմնավորվում է ձեռք բերման համար, այն ընդունվում է, և ամեն ինչ արվում, որպեսզի, այսպես ասած, դատարկ տեղեր չմնան:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանայիք մեր հասարակությանը:

-Կցանկանայի, որ մեր երկիրը զարգանա, բոլորը վերադառնան Հայաստան ու աշխատեն միայն մեր երկրի բարգավաճման համար: Իմ երազանքի Հայաստանը մնացել է անցյալում`1988-ական թվականներին, երբ շատ մարդիկ ուրախ էին և երջանիկ: Կցանկանամ, որ բոլորը առողջ ապրելակերպ վարեն. ճիշտ սնվեն, չծխեն, զբաղվեն սպորտով, սիրեն իրենք իրենց: Փառք Աստծո, այդ հարցում դրական տեղաշարժեր տեսնում եմ: Ցանկանում եմ`ամեն ինչ փոխվի այնպես, որ մարդիկ ավելի երջանիկ ու լավատես լինեն: