Պաշտոն Մ.Հերացու անվ.ԵՊԲՀ հետդիպլոմային և շարունակական կրթության ֆակուլտետի սրտաբանության ամբիոնի դոցենտ, Լ.Ա.Հովհաննիսյանի անվ. Սրտաբանության ԳՀԻ գիտ.աշխատող, բժիշկ - սրտաբան

Գիտական կոչում  բժշկական գիտությունների դոկտոր, դոցենտ

Կրթություն

1986-1996թթ. - ք. Երևան,  թիվ 172միջն. դպրոց,

1996-2002թթ. - Մ.Հերացու անվ. ԵՊԲՀ` գերազանցության դիպլոմ

2002-2005թթ. - ՀՀ ԱՆ Ս.Խ. Ավդալբեկյանի անվ. ԱԱԻ սրտաբանության ամբիոն՝ կլինիկական օրդինատուրա՝ սրտաբանի որակավորում

2008թ.- ՀՀ ԱՆ ԱԱԻ Սրտաբանության ամբիոնի <<Էխոսրտագրության>>  մասնագիտությամբ մասնագիտացում՝ էխոսրտագրության բժշկի որակավորում

2012-2013թթ.- ԵՊԲՀ  ռադիոլոգիայի ամբիոնի՝ «Սոնոգրաֆիա» մասնագիտությամբ մասնագիտացում՝ բժիշկ-սոնոգրաֆիստի որակավորում

2016թ. - ԵՊԲՀ դասախոսների որակավորման բարձրացման բաժնի ամբողջական ուսումնական ծրագիր

Աշխատանքային գործունեություն

2005-2011թթ. -ՀՀԱՆ Ս.Խ. Ավդալբեկյանի անվ. ԱԱԻ  սրտաբանության ամբիոն՝ ասիստենտ

2011-2014թթ. - ԵՊԲՀ  հետդիպլոմային և շարունակական կրթության ֆակուլտետի սրտաբանության ամբիոնի ասիստենտ

2014թ.-ից - ԵՊԲՀ հետդիպլոմային և շարունակական կրթության ֆակուլտետի սրտաբանության ամբիոնի ավագ դասախոս

2005թ.-ից - Լ.Ա. Հովհաննիսյանի անվ. Սրտաբանության ԳՀԻ սրտի ռիթմի խանգարման բաժանմունք՝ բժիշկ-սրտաբան, գիտ. աշխատող

Գիտական գործունեություն

2011թ. - պաշտպանել  է թեկնածուական ատենախոսություն՝ ստանալով  բժշկական  գիտությունների  թեկնածուի  գիտական  աստիճան

2015թ. - ՀՀ ԲՈՀ որոշմամբ ստացել է դոցենտի  գիտական  կոչում

2017թ. - պաշտպանել  է  դոկտորական  ատենախոսություն՝ստանալով բժշկական գիտությունների դոկտորի գիտական կոչում

55 հրատարակված գիտական աշխատանքների և 1  ուսումնա-մեթոդական  ձեռնարկի հեղինակ

Հասարակական գործունեություն

2018.-ից «Հանուն Հիվանդությունների Կանխարգելման Հայկական Ասոցիացիայի»  հիմնադիր նախագահ

Պարգևներ

2013թ. - Համաշխարհային հայկական կոնգրեսի, Ռուսաստանի հայերի միության, ՀՀ Սփյուրքի նախարարության և ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կողմից հայտարարված «Լավագույն գիտական աշխատանք» համահայկական մրցանակաբաշխության խրախուսական մրցանակ

Մասնագիտական  գործունեություն

2004թ.-ից` Հայաստանի և Եվրոպայի սրտաբանների ասոցիացիայի պրոֆեսիոնալ անդամ

2008թ.-ից . Եվրոպայի առիթմոլոգների  ասոցիացիայի անդամ

2015թ.-ից ԵՊԲՀ հետդիպլոմային և շարունակական կրթության մեթոդական խորհրդի անդամ

2018թ.-ից Լ.Հովհաննիսյանի անվ. Սրտաբանության ԳՀԻ մասնագիտական խորհրդի անդամ

Մասնակցություն բազմաթիվ վեհաժողովների և վերապատրաստումների Հայաստանում և արտասահմանում ՝Փարիզ, Մյունխեն, Հռոմ, Բարսելոնա, Լիսաբոն, Աթենք

Անձնական տվյալներ

Ամուսնացած է, ունի 1դուստր:

Թող ձեր սիրտը մշտապես բաբախի երջանիկ եւ առողջ

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում հիվանդացության ամենաբարձր ցուցանիշը սրտային հիվանդություններն ունեն։ <<Աստղիկ>> բժշկական կենտրոնն այսօր համարվում է Հայաստանի բժշկագիտության բոլոր ճյուղերի զարգացվածության եւ բուժման բարեհաջող ելքերով լավագույն օջախներից մեկը, որտեղ երեխաների եւ մեծահասակների համար իրականացվում է անհետաձգելի, ամբուլատոր, ստացիոնար եւ դիսպանսեր բժշկական օգնություն, գործում են բուժսպասարկման որակյալ բոլոր ծառայությունները: Իսկ մասնագետները պարբերաբար վերապատրաստվում եւ մասնագիտացում են անցնում Եվրոպայի եւ ԱՄՆ-ի հայտնի կլինիկաներում, միջազգային մասնագիտական կոնգրեսներում: Կլինիկայի սրտաբանները եվրոպական մասնագիտական մի շարք ասոցիացիաների անդամներ են:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է <<Աստղիկ>> բժշկական կենտրոնի  ընդհանուր, միջամտական սրտաբանության եւ առիթմիոլոգիայի բաժանմունքի միջամտական սրտաբան, բժշկական գիտությունների թեկնածու ՅՈՒՐԻ ՄԱԿԱՐՅԱՆԸ: Բժիշկները, դժվարին պահերին կանգնելով հիվանդի կողքին, կիսում են նրա դժվարությունները` հաճախ անհնարինը դարձնելով հնարավոր: Հենց այդպիսին է մեր զրուցակիցը, որն ամեն կերպ ձգտում է բարելավել պացիենտների հետագա կյանքի որակը:

-Բժի՛շկ Մակարյան, ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում ձեր բաժանմունքում, ովքե՞ր կարող են ձեզ դիմել:

-Ըստ էության, մեր սրտաբանական ծառայություն կարող են դիմել բոլոր նրանք, ովքեր առնչվում են սիրտ-անոթային խնդիրների հետ` փոքրիկներից մինչեւ մեծահասակներ, եւ, բնականաբար, մեր կենտրոնում հասանելի են բուժօգնության բոլոր շրջանակները: Մի խոսքով` չկա սրտին առնչվող որեւէ  խնդիր, որին չկարողանանք լուծում տալ: Հիվանդների ու անձնակազմի համար ստեղծված են հարմարավետ եւ Հայաստանում նախադեպը չունեցող պայմաններ, ու արհեստավարժ բժշկական խմբի, ադմինիստրատիվ անձնակազմի, ժամանակակից սարքավորումների ու պարբերաբար արտերկրից հրավիրված մասնագետների շնորհիվ բաժինն արժանացել է իր հիվանդների վստահությանը: Մեր կենտրոնը հագեցած է անհրաժեշտ բուժսարքավորումներով, համալրված է բոլոր անհրաժեշտ նեղ մասնագիտացմամբ մասնագետներով, որոնք բազմիցս վերապատրաստումներ են անցնում: Եվ ես ինձ կարող եմ համարել հաջողակ ու բախտավոր անձանցից մեկը, որն աշխատում է շատ հմուտ եւ արհեստավարժ մասնագետների կողքին՝ բժշկուհի Զառա Կարտոյանի ղեկավարությամբ:

-Բժիշկ, ո՞ր սիրտ-անոթային հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

-Ցավով պետք է նշեմ, որ սրտի իշեմիկ հիվանդությունը ոչ միայն  երիտասարդացում է ապրել, այլեւ, կարծես թե, ագրեսիվացել է: Եթե նախկինում նշվում էր, որ կանանց մոտ ավելի քիչ է հանդիպում այս հիվանդությունը, ապա այսօր պատկերն այլ է: Թերեւս, նաեւ բարձր ճնշմամբ տառապողների դեպքերն են ավելի երիտասարդացել: Ազգաբնակչության կողմից դիմելիությունը եւս ավելացել է: Այսինքն` ավելի վաղ են հայտնաբերվում հիվանդությունները` չնայած կանխարգելիչ բուժում հասկացողությունը մեզ մոտ դեռեւս մի փոքր կաղում է, եւ կարծում եմ` դեռ ժամանակ է անհրաժեշտ, որպեսզի մեր ազգաբնակչության մեջ ձեւավորվի բժշկին ավելի վաղ դիմելու կուլտուրան: Կարծում եմ` մեր երիտասարդությունն այսօր ավելի հեշտ եւ ավելի վստահ է դիմում բժշկի, բայց այդ հարցում մի թեթեւ թերանում է միջին տարիքի պացիենտը: Նշեմ նաեւ, որ այսօր ինտերնետ պորտալի ներգրավվածության դերը բժշկագիտության մեջ երկակի է, եւ պացիենտը չպետք է մոռանա, որ, եթե միայն ինտերնետով հնարավոր լիներ բուժվել, ոչ մեկը տասը տարի չէր սովորի, եւ այսօր բժիշկներ չէին լինի ընդհանրապես:

-Բժի՛շկ, ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

-Եթե խոսենք ընդհանուր սրտաբանությունից, ապա, իհարկե, իմ ուսուցիչը, որի շնորհիվ կատարել եմ իմ առաջին քայլերն այս ոլորտում, Մայրանուշ Դրամփյանն է` <<Արմենիա>> բժշկական  կենտրոնի ղեկավարը, ում ամբողջ կյանքում երախտապարտ կլինեմ: Իսկ ինտերվենցիոն սրտաբանության բնագավառում ուսուցիչներս երկուսն են եղել` Նարինե  Գոջաբաշյանը եւ Միքայել Ադամյանը, մարդիկ, որոնցից ամեն պահ նոր բան կարող ես սովորել: Նարինե Գոջաբաշյանը, ում ղեկավարությամբ հիմա աշխատում եմ, ՀՀ-ում միջամտական սրտաբանության հիմնադիրներից է, եւ հպարտ եմ, որ կարող եմ ինձ համարել նրա աշակերտը: Իսկ գիտական ոլորտում ուսուցիչս Սվետլանա Գրիգորյանն է, ով եղել է իմ գիտական թեզի ղեկավարը եւ ում շնորհիվ հաջողությամբ պաշտպանել եմ թեկնածուական ատենախոսությունս:

-Բժի՛շկ, մասնագիտական ասոցիացիայի անդա՞մ եք: Ընդհանրապես ասոցիացիաներն ի՞նչ են տալիս բժիշկներին:

-Ես վստահ եմ, որ ասոցիացիաները մեզ բավականին շատ գիտելիքներ, շփվելու  եւ փորձի փոխանակության հնարավորություն են տալիս, եւ մենք` բժիշկներս, պետք է ավելի ակտիվություն ցուցաբերենք ասոցիացիաներում: Դրանք նաեւ երիտասարդ մասնագետներին հնարավորություն են տալիս անվճար մասնակցել եվրոպական կոնգրեսներին: Հայկական սրտաբանական ասոցիացիան ինձ հնարավորություն է տվել անդամակցել նաեւ եվրոպական ասոցիացիաներին, մասնակցել եմ կոնգրեսների եւ դրամաշնորհներ շահել: Ու այսօր էլ նոր գիտական թեզիսներ եւ հոդվածներ եմ ներկայացնում: Շատ եմ կարեւորում հատկապես մեր սրտաբանների ասոցիացիայի գործունեությունը եւ հույս ունեմ, որ այն ավելի թիրախային  կգործի մոտ ապագայում:

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում մեր ապագա բժշկագիտությունը:

-Անհամեստ թող չհնչի, բայց ես միշտ սրտաբանությունը տարանջատել եմ բժշկագիտության բոլոր մյուս ոլորտներից, որովհետեւ կարծում եմ, որ մեր ոլորտը Հայաստանի Հանրապետությունում ամենազարգացած, ամենաարագ քայլերով առաջ գնացող ոլորտներից է: Եվ,  բարեբախտաբար, մեր ավագ եւ միջին սերնդի մասնագետները բոլոր բժշկական կենտրոններում շատ բաց են ուսուցանելու, տարբեր պրակտիկ աշխատանքների համար: Ինչ վերաբերում է մեր կենտրոնին, ապա մենք շատ սիրում եւ հաճույքով ընդունում ենք երիտասարդ կադրերին, սովորեցնում ենք նրանց: Ու, եթե ընտրեն սրտաբանության ոլորտը, ապա, իմ կարծիքով, դա նրանց համար կլինի բժշկագիտության ամենահաճելի, գեղեցիկ ու, միեւնույն ժամանակ, ամենապատասխանատու ոլորտներից մեկը: Եվ կցանկանամ, որ շարունակեն աշխատել Հայաստանի Հանրապետությունում, այլ ոչ թե գնան արտերկիր, քանի որ հարազատ երկրում իրենց հոգեպես ավելի բավարարված կզգան՝ գիտակցելով, որ իրենցից շատ բան է կախված: Ընդհանրապես սրտաբանությունը մեզ մոտ շատ քիչ է տարբերվում եվրոպական երկրների սրտաբանությունից՝ զիջելով միայն սարքավորումների եւ նորագույն տեխնոլոգիաների առումով:

-Ընտանիքը չի՞ տուժում Ձեր ծանրաբեռնվածությունից:

-Բնականաբար տուժում է, բայց, բարեբախտաբար, շատ հասկացող եւ ըմբռնող կին ունեմ, ու նույնիսկ փոքրիկներս ըմբռնումով են մոտենում իմ աշխատանքային գրաֆիկին: Եվ ես երջանիկ մարդ եմ, որ օրվա ծանրաբեռնվածությունից հետո միշտ հաճույքով շտապում եմ տուն, ընտանիք, փորձում եմ այնպես անել, որ ո՛չ ընտանիքը տուժի, ո՛չ էլ աշխատանքը:

-Ձեր արմատներում կա՞ն բժիշկներ:

-Հպարտությամբ ուզում եմ նշել, որ ծնվել եմ բժիշկների ընտանիքում, ծնողներս, երկու ավագ քույրերս նույնպես բժիշկներ են, եւ կարծում եմ՝ ընտանեկան մթնոլորտը մասնագիտության ընտրության հարցում արդեն իսկ տրամադրող է եղել: Մեր աշխատանքը շատ պատասխանատու է, բայց նաեւ բավականին հաճելի կողմեր ունի, եւ պետք է սիրահարվես քո մասնագիտությանը, որ սիրով աշխատես: Երբ տրվում ես այդ մասնագիտությանը, իսկական նվիրյալ ես դառնում եւ այլ մասնագիտոթյունների մեջ քեզ չես պատկերացնում:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը հայ հասարակությանը:

-Ուզում եմ բոլորին ասել, որ հիվանդության կանխարգելելը շատ ավելի դյուրին է, քան բուժումը, ուստի թող պացիենտներն ավելի վստահաբար դիմեն մեզ, որովհետեւ մենք՝ բժիշկներս, օրնիբուն ջանք չենք խնայում, որպեսզի որակյալ եւ նպատակային բուժօգնություն ցուցաբերենք մեր բոլոր պացիենտներին: Կցանկանամ, որպեսզի ավելի շատ վստահեն ու հարգեն բուժաշխատողներին: Մաղթանքս էլ մշտապես անփոփոխ է. առողջ ապրեք, ուշադիր եղեք ձեր առողջության նկատմամբ, սիրեք եւ եղեք սիրված, թող ձեր սիրտը մշտապես բաբախի երջանիկ եւ առողջ:

Աժմյան սերունդն ավելի հետաքրքրված է համաշխարհային բժշկությամբ

Ամբողջ աշխարհում հիվանդացության եւ մահացության ցուցանիշներով սիրտ-անոթային հիվանդություններն առաջին տեղում են: Գաղտնիք չէ, որ կանխարգելման աշխատանքների շնորհիվ հնարավոր է նվազեցնել հիվանդացության եւ մահացության ցուցանիշները։ Սիրտ-անոթային հիվանդություններն ամենատարածվածն են աշխարհում, եւ սիրտ-անոթային խնդիրներ ունեցող պացիենտների դիմելիությունը լավագույն բուժհաստատություններ բավականին բարձր է։ Մեր հանրապետությունում մահացության մեծ մասը սիրտ-անոթային հիվանդությունների պատճառով է։ Սա շատ լուրջ սոցիալական, առողջապահական խնդիր է։ Նախկինում ուշ էին դիմում բժշկի, հասարակությունը հետեւողական չէր իր առողջության հարցում։ Ըստ մասնագետների, այն անձանց մոտ, որոնք ծխում են, ապրում սթրեսային կյանքով, ֆիզիկապես ակտիվ չեն, ունեն ավելորդ քաշ, մեծանում է ռիսկը, որ կարող են ձեռք բերել հիպորտենիա, սիրտ-անոթային հիվանդություններ։ Լավագույն բուժհաստություններից մեկում՝ <<Նաիրի>> բժշկական կենտրոնում իրականացվում են բոլոր ժամանակակից մեթոդները սիրտ-անոթային համակարգի գնահատման համար:

 http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Նաիրի» բժշկական կենտրոնի բժիշկ-սրտաբան, էխոսրտագրության մասնագետ ԵԼԵՆԱ ԱԶԻԶՅԱՆԸ, որը մասնագիտության մեջ ցուցաբերում է զարմանահրաշ վարպետություն ու մարդկայնություն, հաճելի զրուցակից է: Նրա հետ խոսեցինք ոլորտում առկա հարցերի մասին:

-Տիկին Ազիզյան, խոսենք բաժանմունքի գործառույթների մասին, ի՞նչ գործունեություն է ծավալվում ձեր բաժանմունքում, եւ ովքե՞ր կարող են դիմել Ձեզ:

-Մեր դիագնոստիկ բաժանմունքը զինված է վերջին սերնդի նորագույն տեխնիկայով: Սիրտ-անոթային համակարգի ֆունկցիոնալ ախտորոշման համար կիրառվում են հետազոտության հետեւյալ ուլտրաձայնային մեթոդները՝ էխոսրտագրություն (էխոՍԳ), անոթների ուլտրաձայնային դոպլեր (Doppler) եւ դուպլեքս (Duplex) սքանավորում եւ հետեւյալ մեթոդները` էլեկտրասրտագրություն (ԷՍԳ), hոլտեր-ԷՍԳ հետազոտություն, զարկերակային ճնշման 24-ժամյա հետազոտություն, ծանրաբեռնվածության թեստ` թրեդմիլ (Treadmill Test): Սիրտ-անոթային համակարգի ֆունկցիոնալ ախտորոշման ծառայությունը հագեցած է Schiller, Siemens եւ այլ հայտնի ընկերությունների ժամանակակից բժշկական սարքերով, որոնք ապահովում են ճշգրիտ ախտորոշում: Մեր կլինիկայում կան շատ բարձրակարգ որակավորում ստացած մասնագետներ բոլոր նեղ մասնագիտացումների մեջ: Նորարարական ՈՒՁ տեխնոլոգիան սիրտ-անոթային հիվանդությունների համալիր ախտորոշման համար ՈՒՁ հետազոտությունների սկզբունքորեն նոր մոտեցման հնարավորություն է ընձեռում: Արդյունքում բժիշկը ստանում է սրտի անատոմիական կառուցվածքի եւ դինամիկ արյան հոսքի մասին հստակ պատկերացում: Մեթոդն առանձնանում է առավելագույն արագությամբ տեղեկատվության ստացմամբ, սրտային ցիկլի կադրերի «հետեւողականության» արտեֆակտերի բացակայությամբ, ամենաբարձր որակի պատկերներ ստանալուն միտված` սրտային ցուցիչների առկայությամբ: Մեր բաժանմունք կարող են դիմել սիրտ-անոթային խնդրով ցանկացած հիվանդությամբ տառապող հիվանդներ, հաստատված կամ կասկածելի ախտորոշում ունեցող հիվանդները, անորոշ բողոքներ ունեցողները, որոնք կարող են համարվել առողջ: Կարող են լինել հիվանդներ՝ ուղղորդված ուրիշ սրտաբանների կողմից, որպեսզի ավելի հստակ պատկեր ստանան բուժման հետագա ընթացքը արդյունավետ կազմակերպելու համար: Առաջին փուլից՝ ոչ ինվազիվ հետազոտություններից սկսած՝ ավելի հստակ պատկեր ստանալու համար կատարվում է հերթական հետազոտությունը: Մեթոդները, որոնք ինվազիվ չեն, բավականին հեշտ միջոցներ են հետազոտման համար, անցկացվում են բավականին արագ եւ ոչ դժվարին, մատչելի են թե ֆինանսապես, թե ֆիզիկապես: Իհարկե, համակցված նաեւ սրտաբանի, թերապեւտ բժշկի կոնսուլտացիայի հետ, որի արդյունքում դրվում է վերջնական եզրակացություն:

-Բժշկուհի, ըստ Ձեզ, ի՞նչ են տալիս ասոցիացիաները բժիշկներին:

-Ասոցիացիաները բավականին լավ տեղեկատվական կապող օղակ են բժիշկների տեղեկացվածության համար: Դրանք հարթակ են երիտասարդ կադրերի համար, որտեղ նրանք կարող են ներկայացնել իրենց, իրենց գիտելիքների բազան՝ միաժամանակ օգտվելով համաշխարհային փորձից, իրականացնելով փորձի փոխանակություն բժիշկների հետ: Այնտեղ կարծիքներ են ձեւավորվում եւ փոխանակվում:

-Բժշկուհի, ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Դիմելիության կուլտուրան բավականին տարբերվող է մեզ մոտ, քանի որ բոլորը չեն կարող լինել միանման:, բայց բժիշկներս ըմբռնումով ենք մոտենում բոլորին, քանի որ գործ ունենք ամենաթանկ բանի՝ առողջության հետ: Իհարկե, մեծ հույսեր եւ սպասելիքներ ունենք մեր նոր նախարարությունից, եւ հուսանք, որ մի օր մեր բժշկությունը ոչնչով չի զիջի արտերկրի կլինիկաներին տարբեր ճյուղերում:

-Ընդունված ավանդույթ է, երբ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ուղին, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

- Ընդհանրապես մեր ամբողջ պատմության մեջ բժշկությունը սերնդեսերունդ փոխանցվող մասնագիտություն է: Ասեմ, որ իմ արմատներում էլ եղել է բժիշկների դինաստիա, եւ, իհարկե, շատերն ընտրում են իրենց ծնողների ուղին: Մեծ տղաս բժիշկ է` ատամնաբույժ: Մանկուց լինելով բժշկական մթնոլորտում՝ նրա մեջ սերմանվել եւ ձեւավորվել է սեր դեպի բժշկությունը:

-Խոսենք Ձեր մասնագիտական ուղու մասին: Ի՞նչ ճանապարհ եք անցել:

- Մենք շատ վատ ժամանակաշրջան ապրեցինք, երբ ավարտեցինք. դեռ Խորհրդային Միությունն էր, անընդհատ ռեֆորմներ էին: 1989 թվականին ավարտել եմ ինտերնատուրա: Նախ ասեմ, որ ուսանելու տարիներից սկսած՝ սկսել եմ աշխատել, նախ, որպես մայրապետ, այնուհետեւ բուժքույր, հետո՝ ավագ բուժքույր, ինստիտուտն ավարտելուց հետո էլ աշխատեցի պոլիկլինիկայում որպես բժիշկ-սրտաբան եւ բժիշկ ռեւմատոլոգ: Այնուհետեւ որոշեցի ավելի կատարելագործվել բժշկության մեջ եւ մասնագիտացումս գտա ախտորոշիչ հետազոտության մեթոդների մեջ: Քանի որ ես սովորել եմ նաեւ գեղարվեստի դպրոցում, գեղարվեստական պատկերներն ավելի շատ գտա ուլտրաձայնագրության մեջ ու ընտրեցի ֆունկցիոնալ մեթոդները սրտաբանության մեջ մասնագիտությունը, ոլորտ, որն ինձ համար բավականին հետաքրքիր, կլանող էր: Իհարկե բժշկությունն օրեցօր զարգացում է ապրում, եւ տարիների ընթացքում՝ նաեւ ուլտրաձայնային հետազոտման մեթոդները: Ընդ որում, այդ ոլորտի նկատմամբ հետաքրքրությունը չի կորչում, եւ մեզ դիմողների թիվը բավականին մեծ է: Բնականաբար, երկար տարիների փորձը շատ է օգնում: Տարիների ընթացքում ցանկացա ավելի կատարելագործվել, եւ ինձ ավելի հետաքրքրում էին բարդ դեպքերը, պաթոլոգիաները, որոնք հանդիպում են վերակենդանացման բաժանմունքում, որտեղ տարիներ շարունակ աշխատելով՝ականատես եղա շատ բարդ դեպքերի եւ ձեռք բերեցի անգնահատելի մասնագիտական փորձ:

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:

-Այժմյան սերունդն ավելի հետաքրքրված է համաշխարհային բժշկությամբ, օգտվում է անգլալեզու գրականությունից եւ ինտերնետ պորտալից՝ ընդօրինակելով նրանց հետազոտման եւ բուժման մեթոդները: Այդպես աշխատելը, իհարկե, դրական է նրանով, որ հասնում են բավականին բարձր արդյունքների, բայց արդյունքում, ավաղ, կորչում են նրանց անհատականությունը, անհատական մոտեցումները, մտածելակերպը: Ամեն դեպքում մեր երիտասարդները շատ զարգացած են, նպատակասլաց, պրպտող, ձգտող, միաժամանակ մեծ հետաքրքրություն ունեն համաշխարհային բժշկության նորարար մոտեցումների նկատմամբ ու նաեւ մասնակցում են տարատեսակ կոնֆերանսների: Լուրջ եւ նպատակալաց մեր ապագա բժիշկները միշտ որոնումների մեջ են, քաղելու են լավը, որակյալը, անհրաժեշտը, պահպանելու են միջին եւ բարձր մակարդակը, բայց, ավաղ, անցյալում է մնալու այն որակը, որն ապահովում էին մեծագույն եւ բացառիկ ակադեմիկոսները, պրոֆեսորները, որոնց անունները լսելիս անգամ մեծ բավականություն էինք ստանում: Շատ ուրախալի է, որ այժմյան նախարարությունը բարձրաձայնում է տարբեր հարցեր, բայց պետք է աշխատանքներ տարվեն թե բուժաշխատողների, թե հասարակության պաշտպանվածության համար:

- Ձեր մաղթանքը հայ հասարակությանը:

- Շատ եմ ցանկանում, որ մեր երիտասարդները, որոնք բավականին գիտակ են, իրենց գիտելիքներն օգտագործեն հասարակության կյանքի բարելավման համար, ճիշտ կուլտուրա ձեւավորվի ամեն ոլորտում, էթիկայի մեջ, եւ մարդկանց մեջ չարությունը մի քիչ պակասի:

Կինը չի կարող կատարյալ երջանիկ լինել առանց իր սիրած աշխատանքի

 Տե­սո­ղութ­յան հետ կապված խնդիր­ներ ու­նե­ցող մարդ­կանց թիվն ա­նընդ­հատ ավելանում է, բայց դրան զու­գա­հեռ տա­րեց­տա­րի կա­տա­րե­լա­գործ­վում են այդ խնդիր­նե­րի բուժ­ման մե­թոդ­նե­րը: 

Հայ­կա­կան ակ­նա­բու­ժութ­յու­նը տի­րա­պե­տո՟ւմ է ժա­մա­նա­կա­կից բուժ­ման ար­դիա­կան մե­թոդներին, արդ­յու­նա­վետ բու­ժօգ­նութ­յուն տրա­մադ­րե­լու հա­մար ու­նի՟ հա­մա­պա­տաս­խան մաս­նա­գի­տա­կան ու նյու­թա­տեխ­նի­կա­կան նե­րուժ: Հայ­կա­կան ակ­նա­բու­ժութ­յան խնդիր­նե­րի ու զար­գաց­ման մի­տում­նե­րի մա­սին http://bestgroup.am/ կայքի զրույցը ծավալվեց Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի կոնտակտային կորեկցիայի կաբինետի ակնաբույժ ՆԱՐԻՆԵ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԻ հետ, որը, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, լավ կազմակերպված աշխատանքի շնորհիվ կատարում է հիվանդների ճշգրիտ ախտորոշում եւ հետագա բուժում` նրանց վերադարձնելով կյանքի առավելագույն պարգեւներից մեկը` աչքի լույսը:

-Բժշկուհի´, ի՟նչ ծառայություններ են մատուցվում ձեր բաժանմունքում:

 -Ես Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում աշխատում եմ շուրջ 2 տարի, եւ մեր բաժանմունքում իրականացվում են կոնտակտային ոսպնյակների հետ կապված աշխատանքներ: Ունենք կերատոկոնուս հիվանդությամբ տառապող բավականին շատ հիվանդներ, որոնք կարդում են ընդամենը 2-3 տող. նրանց տեսողության որակը շատ վատն է, բայց չեն կարող ակնոց կրել: Կատարվում է վիրահատական միջամտություն, որից հետո` 3-6 ամսվա ընթացքում, նշանակվում են կոնտակտային ոսպնյակներ հատուկ աստիգմատիզմի համար, եւ այդպիսով վերադարձնում ենք հիվանդներին աչքի լույսը, նրանց կյանքին նոր որակ ենք հաղորդում:

-Խոսենք Ձեր մասնագիտական ուղու մասին, ի՟նչ ճանապարհ եք անցել մինչ օրս:

-Սովորել եւ 2010թ.-ին ավարտել եմ Տաշքենդի բժշկական համալսարանը, այնուհետեւ`ակնաբուժության օրդինատուրան, որից հետո տեղափոխվել եմ հայրենիք, քանի որ, թող անհամեստ չհնչի, ես հայրենասեր մարդ եմ եւ մշտապես ցանկացել եմ ապրել իմ հայրենիքում: Եվ ուսումս էլ ցանկանում էի ստանալ իմ երկրում, բայց ինչ-ինչ հանգամանքներ խանգարեցին: Մի քանի ամիս աշխատել եմ ակնաբուժական կլինիկայում, իսկ 2017թ.-ից մինչ օրս աշխատում եմ Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում որպես ոսպնյակների բժիշկ-մասնագետ: Չեք պատկերացնի, թե ինչ լիարժեք ու կատարյալ բավարարվածության զգացում եմ ունենում ամեն անգամ, երբ ինձ մոտ գալիս են երեխաներ տարբեր խնդիրներով, օրինակ, +10, -20 աչքի տեսողությամբ, եւ ես կարողանում եմ օգնել նրանց: Ուզում եմ հպարտությամբ ասել, որ ինձ երջանիկ կին եմ համարում եւ մինչ օրս, փառք Աստծո, չեմ փոշմանել մասնագիտության ընտրության հարցում. շատ եմ սիրում իմ մասնագիտությունը եւ ապրում եմ դրանով: Պրակտիկա եմ անցել լազերային ակնաբուժության բաժանմունքում` բաժանմունքի ղեկավար Ելենա Մալայանի մոտ, եւ նա ինձ հարուստ գիտելիքների բազա ու  մասնագիտական փորձ է փոխանցել, որպեսզի կարողանամ ինձ դրսեւորել տարբեր իրավիճակներում ճշգրիտ եւ արագ որոշում կայացնելու հարցում: Ես հիշում եմ նույնիսկ իմ առաջին պացիենտին, որն ապրում է Վրաստանում եւ բուժզննում անցնելու նպատակով 3-4 ամիսը մեկ գալիս է մեզ մոտ հերթական ստուգման, քանի որ, կանխարգելիչ նկատառումներից ելնելով, ոսպնյակների կրման դեպքում պետք է նման բուժզննում անցնի:

-Բժշկուհի´, հասցնո՟ւմ եք աշխատանքը համատեղել վերապատրաստումների հետ:

-Այո, միանշանակ. պետք է միշտ համընթաց քայլել նորարարությունների հետ: Ասեմ, որ իմ մագիստրոսի թեզը եղել է «Կարճատեսության բարձր աստիճանի կորեկցիայի արդյունավետության գնահատականը լենսէկտոմիայի միջոցով, արհեստական ոսպնյակի ինպլանտացիա» թեմայի շուրջ: 2013 թ. «Երիտասարդ գիտնականների օրերի» շրջանակում կարդացի դասախոսություն «Կարճատեսության կանխարգելման արդյունավետության գնահատականը» թեմայով: Ընդհանրապես մասնակցել եմ բազմաթիվ գիտաժողովների տարբեր երկրներում, հանդես եկել զեկույցներով, բոլորովին վերջերս էլ` այս տարվա հուլիսի 22-23-ը,  մասնակցեցի Երեւանի հայկական ակնաբուժության նախագծի եւ Լոս Անջելեսի մանկական հիվանդանոցի 17-րդ միջազգային համաժողովին, որը նվիրված էր ակնաբուժությանը, նեոնատոլոգիային, ներզատաբանությանը եւ հանդես եկա «Թորիկ կոնտակտային ոսպնյակների գործածման արդյունավետության գնահատականը կերատոկոնուսով հիվանդների մոտ քրոսս- լինքինգ իրականացնելուց հետո» զեկույցով:  Համաժողովում ներառվել էին ոլորտներում նոր հետազոտությունների եւ լավագույն փորձի ներկայացում եւ թեմատիկ քննարկումներ: Բացի ակնաբույժներից, նեոնատոլոգներից, ներզատաբաններից եւ խնամքի մասնագետներից, այս համաժողովը հետաքրքրական էր նաեւ առողջապահական համակարգի պատասխանատուների եւ քաղաքականություն մշակողների համար:

- Ի՞նչ գործառույթներ ունի կլինիկան:

- Մեր կենտրոնն ունի բոլոր անհրաժեշտ սարքավորումները որակյալ բուժօգնություն ցուցաբերելու համար: Բոլոր բաժանմունքները համալրված են վերջին սերնդի սարքավորումներով, օրինակ, լազերային բաժանմունքը վերջին սերնդի այնպիսի սարքավորումով է հագեցած, որը ոչ միայն Հայաստանում, այլեւ ամբողջ աշխարհում առաջիններից մեկն է: Ունենք նաեւ բանկ թորիկ եւ սովորական ոսպնյակների համար: Մեզ դիմող պացիենտներին մենք զուտ դեղատոմս չենք գրում, այլ անպայման փորձարկում ենք կատարում, քանի որ պետք է հիվանդին սովորեցնել ոսպնյակ կրելու ձեւը, հիգիենա պահպանելը եւ հորդորել, որ 3-4 ամիսը մեկ անպայման անցնի հերթական բուժզննությունը: Թյուր կարծիք կա մեր հասարակության մեջ, որ կոնտակտային ոսպնյակները վտանգավոր են, ինչը իրականությանը չի համապատասխանում: Իսկ ընդհանրապես անվտանգության 50 տոկոսը կախված է պացիենտից, թե նա ինչ հիգիենա կպահպանի, իսկ 50 տոկոսը` բժշկից, որը պետք է բուժզննություն կատարի, վարի ճիշտ բուժօգնությունը, ճիշտ նշանակում կատարի: Իհարկե, մենք չենք կարող հետեւել հիվանդների առօրյային, բայց նրանք պետք է գիտակցեն, որ  հանուն իրենց աչքի լույսի պետք է ճիշտ կատարեն մեր ցուցումները, եւ մեր համատեղ աշխատանքի շնորհիվ կստանանք բավականին լավ արդյունքներ:

-Ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Կասեմ, որ կուլտուրան կախված է նաեւ բժշկից. պացիենտին պետք է վերաբերվել տան անդամի պես, ու, եթե մեզ դիմողները տեսնում են նման լավ վերաբերմունք, նրանց 99, նույնիսկ 100  տոկոսը իրեն լավ է դրսեւորում: Բայց ցավով պիտի  նշեմ նաեւ, որ Հայաստանում բժշկի կատարած աշխատանքի մեծությունը շատ քիչ է գնահատվում, եւ ես կարծում եմ` բժիշկներս պետք է ամեն ինչ անենք, որ այդ մակարդակը բարձրանա եւ մարդկային վերաբերմունքը մշտապես մղվի առաջին պլան:

-Իսկ Ձեզ համարո՞ւմ եք երջանիկ կին:

-Կինը չի կարող կատարյալ երջանիկ լինել առանց իր սիրած աշխատանքի: Լիարժեք ես, եթե կա ընտանիք, երեխա,  բայց կինը նաեւ իրեն պետք է  դրսեւորի իր սիրած աշխատանքի մեջ: Ես սիրով գնում եմ աշխատանքի, սիրով կատարում իմ աշխատանքը, եւ, հավատացեք, դրանից առավել երջանկություն ինձ համար գոյություն չունի: Ու ես բոլորին խորհուրդ կտամ ընտրել այնպիսի մասնագիտություն, որ իրենց հոգուն համահունչ լինի: Իրականում հենց այնպես չի ասվում, որ աչքերը հոգու հայելին են. երբ իրականացնում ենք բուժզննում, աչքերի օգնությամբ կարող ենք պատկերացում կազմել օրգանիզմում առկա խնդիրների, օրգանների վիճակի մասին:  Բոլորին խորհուրդ կտամ շատ հետեւողական լինել իրենց աչքերի առողջության հարցում, կանխարգելիչ նպատակներով գոնե տարին մեկ անգամ անցնել բուժզննում, քանի որ, ինչքան վաղ հայտնաբերվի խնդիրը, այնքան ավելի հեշտ կլինի հետագայում բուժօգնություն ցուցաբերելը:

Առողջ չքավորը երջանիկ է հիվանդ թագավորից

Էնդոկրինոլոգիական հիվանդությունները քրոնիկական  հիվանդություններ են, որոնք ազդում են կյանքի որակի վրա եւ կարիք ունեն մշտական հսկողության: Էնդոկրինոլոգիան  (ներզատաբանություն) բժշկության  այն ճյուղն է, որն ուսումնասիրում է ներզատիչ գեղձերի ֆիզիոլոգիական ու ախտաբանական վիճակները, հորմոնալ տեղաշարժերը, դրանց պատճառով առաջացած հիվանդություններն ու բուժումը: Հորմոնների ավելորդ կամ սակավ քանակները, ինչպես նաեւ նրանց հանդեպ օրգանիզմի զգայնության փոփոխություններն առաջ են բերում ծանր հիվանդություններ:  Որոշ հիվանդություններ պահանջում են ապրելակերպի փոփոխություններ եւ բժշկական հսկողություն` սննդակարգի, ֆիզիկական ծանրաբեռնման եւ դեղորայքային առումով: http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է <<Էլիտ-Մեդ>> եւ <<Աղաբեկյան>> բժշկական կենտրոնների էնդոկրինոլոգ ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՂԱԲԱԲՅԱՆԸ` երիտասարդ կին, որը, գործը պատվով կատարելուց եւ մարդկանց երախտիքի խոսքերին արժանանալուց զատ, երջանիկ ու սիրված կին է ընտանիքում, իսկ առօրյայում արժեւորում է մարդկանց օգնելու պատվավոր գործը:

-Տիկի´ն Աղաբաբյան, ընտրել եք շատ ռիսկային եւ պատասխանատու աշխատանք,  ինչպե՟ս որոշեցիք գնալ այդ քայլին:

-Անկեղծ լինելով կասեմ, որ մանկուց երազում էի երաժիշտ դառնալու մասին, շատ լավ դաշնամուր էի նվագում, բայց տատիկիս երազանքն ինձ սպիտակ խալաթով տեսնելն էր, եւ միշտ հորդորում, համոզում էր, որ ընտրեմ հենց բժշկի մասնագիտությունը:  Երբ  սովորում էի ավարտական  դասարանում, տատիկս մահացավ, եւ ուղեղումս դաջվեց, որ բժիշկները պարզապես չկարողացան փրկել նրա կյանքը: Եվ այդ պահից սկսած` որոշեցի դառնալ բժիշկ ու երբեք չեմ փոշմանել իմ մասնագիտության ընտրության հարցում, որովհետեւ այն շատ սիրում եմ:  Հավատացեք, որ շատ կարեւոր է, երբ մարդն ունակ է ընկալել, հասկանալ ուրիշների ցավը եւ փորձել օգնել նրանց: Նման մարդկային արժեքները Աստծո պարգեւ են եւ ամենքին չեն տրվում: Իսկ երբ սիրում ես քո մասնագիտությունը, այն արդեն քեզ համար դառնում է հաճելի եւ լիարժեքության զգացում պարգեւող աշխատանք: Իրենց գործին նվիրված, հասարակության շրջանում մեծ հարգանք ու հեղինակություն վայելող բժիշկները մեզանում շատ են, հավատացեք: Մեր աշխատանքի գնահատականը առաջին հերթին տալիս են հիվանդները, եւ եթե սրան ավելանում է նաեւ հանրության գնահատականը, ապա բժիշկը մեծ պատվի է արժանանում: Բնականաբար, ոչ բոլոր պացիենտներին կարող ենք լիարժեք գոհացնել, բայց բոլոր դեպքերում մենք՝ բժիշկներս, ջանք ու եռանդ չենք խնայում դրան հասնելու համար:

- Բժշկի մասնագիտությունը կոչո՟ւմ է, թե առաքելություն:

- Կարծում եմ՝ առաքելություն է: Ազնվություն, հիվանդի ցավը հասկանալու ունակություն, այդ ցավը վերացնելու համար ինքդ քեզանից ինչ-որ բան խլելու, ժամանակդ տրամադրելու պատրաստակամություն. ահա բժշկին հատուկ ամենակարեւոր հատկանիշները:  Ի վերջո, մարդուն առողջություն ու ժպիտ պարգեւելը ամենամեծ առաքելությունն է:

- Ձեր արմատներում կա՟ն բժիշկներ:

- Այո´: Մորեղբայրներս եւ հորաքույրս բժիշկներ են: Առհասարակ, ես շատ շնորհակալ եմ Աստծուն եւ այն ընտանիքի համար, որտեղ ծնվել եմ (մասնավորապես ծնողներիս), եւ այն ընտանիքի համար, որը ստեղծել եմ հետագայում ինքս, որովհետեւ, եթե ամուր թիկունք չունենաս, չես կարող լիարժեք տրվել քո գործին, դառնալ նվիրյալ եւ օգնել մարդկանց այնքանով, որքանով կարող ես: Հավատացե´ք, մեր աշխատանքային ժամը չի սկսվում առավոտյան 9-ից եւ ավարտվում երեկոյան 18 -ին: Բժիշկը աշխատում է շատ ծանրաբեռնված ռեժիմով  եւ փորձում միշտ հասանելի լինել յուրաքանչյուր հիվանդի համար:

  -Բժշկուհի´, ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

- Յուրաքանչյուր մարդ, ում հանդիպել եմ իմ կյանքի ճանապարհին, իր դերն է խաղացել: Սովորել կարելի է բնությունից, գրքերից, երեխաներից, ընկերներից եւ ոչ միայն: Նախեւառաջ հասկանում եմ, որ կյանքում պատահական մարդիկ չեն լինում. յուրաքանչյուրը մեզ հանդիպում է ինչ-որ բան սովորեցնելու նպատակով: Ես վստահ եմ, որ մենք բոլորս ունենք մեր խնամակալ հրեշտակները Երկրի վրա, դրանք կարող են լինել մեր հարազատները, հավատարիմ ընկերները, եւ, ինչու ոչ, բժիշկը: Մասնագիտական առումով կասեմ հետեւյալը. 1995 թվականին ավարտել եմ Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանը, 1995-1997թթ.-ին <<Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնում անցել եմ կլինիկական օրդինատուրա <<էնդոկրինոլոգիա>> մասնագիտացումով, որտեղ շարունակել եմ աշխատել մինչեւ 2002թ.: 2003-2015թթ. տեղափոխվել եմ <<Նաիրի>> բժշկական  կենտրոն որպես էնդոկրինոլոգ եւ ընդունարանի բաժանմունքի վարիչ: Իսկ 2015թ.-ից մինչ օրս շարունակում եմ աշխատել <<Էլիտ-Մեդ>> եւ <<Աղաբեկյան>> բժշկական կենտրոններում: Այս տարիների ընթացքում անցել եմ բազմաթիվ վերապատրաստումներ ՀՀ-ում եւ արտերկրում:

-Խոսենք շաքարային դիաբետի տեսակների մասին:

-Շաքարային դիաբետը քրոնիկական հիվանդություն է, որն առաջանում է ինսուլինի հարաբերական կամ բացարձակ անբավարարության դեպքում: Առաջացման նպաստող գործոններից են սխալ ապրելակերպը, գենետիկական հակվածությունը,  սթրեսը, ճարպակալումը  եւ այլն: Շաքարային դիաբետը պահանջում է մշտական հսկողություն եւ լավ գլիկեմիկ ինդեքս (շաքարի նորմալ մակարդակ օրվա ընթացքում, անոթի եւ կուշտ վիճակում): Այս հիվանդությունը հարաճուն հիվանդություն է, որն առաջացնում է բոլոր օրգան-համակարգերի ախտահարում` կենտրոնական եւ ծայրամասային նյարդային համակարգի, սիրտ-անոթային, շնչական, ստամոքս-աղիքային, ոսկրային, միզասեռական… Նրա հիմնական տեսակներն են՝ տիպ 1-ը, տիպ 2-ը եւ հղիների մոտ հանդիպող դիաբետը (հեստացիոն): Իհարկե, կան նաեւ դիաբետի այլ տեսակներ, որոնց մասին կխոսենք հաջորդ անգամ:

Տիպ 1-ը այն տեսակն է, որի դեպքում ենթաստամոքսային գեղձը առհասաարակ չի սինթեզում ինսուլին: Հիմնականում հանդիպում է մանկահասակ երեխաների եւ դեռահասների մոտ: Իսկ 2-րդ տիպը ամբողջ աշխարհում կազմում է դիաբետիկների ողջ քանակի 90 տոկոսը: Այս դեպքում առկա է ինսուլինի հարաբերական անբավարարություն, այսինքն` ինսուլինը քանակությամբ կարող է լինել բավարար քանակի կամ ավել, բայց որակապես լինի թերի եւ չկարողանա ապահովել օրգանիզմի նորմալ գործունեությունը: Այս հիվանդությունը կարող է նկատվել նաեւ դեռահասների շրջանում: Հեստացիոն դիաբետը հղիության ընթացքում առաջացած դիաբետն է, որը սկսվում է հղիության հետ եւ ավարտվում ծննդաբերությունից հետո, կազմում է դիաբետ հիվանդության մոտ 5 տոկոսը: Ժամանակին հայտնաբերման դեպքում այն չի կարող վնասել պտղին եւ, մեծամասամբ, հղիության ավարտից հետո մայրը համարվում է առողջ: Ըստ վիճակագրական տվյալների, 5-10 տարի հետո այդ կանանց մոտավորապես կեսի մոտ կարող է զարգանալ դիաբետի 2-րդ տիպը: Շաքարային դիաբետի բուժման մեթոդներից են՝ դիետոթերապիա, հակադիաբետիկ դեղահաբեր, ինսուլինոթերապիա:

Շաքարային դիաբետը առհասարակ համարվում է ապրելակերպ, եւ այսօր գիտությունն այնքան է զարգացել, որ կան ե´ւ պոմպեր, ե´ւ մարդու ինսուլին, ե´ւ երկարատև ազդեցության դեղամիջոցներ, որոնք հեշտացնում են դիաբետի վարումը եւ վերահսկումը:

Հավատացեք, որ դիաբետի բուժման գործում շատ կարեւոր է պացիենտի գրագիտությունը: Նա պետք է հետեւի իր սննդակարգին եւ փոխի իր ապրելաոճը: Այսօր գործում են հատուկ դիաբետի դպրոցներ, որոնք այդ ուղղությամբ աշխատանքներ են տանում եւ պացիենտի, եւ նրա հարազատների հետ: Իհարկե ուզում եմ նշել, որ գրագիտությունը չի  նշանակում ինքնաբուժում իրականացնել` օգնության դիմելով մտերիմ, բարեկամ, հարեւաններին, ինտերնետ կայքերին: Դա նշանակում է, որ պացիենտը պետք է բժշկի հսկողությամբ ինքն իրեն կարողանա վերահսկել: Ըստ  վիճակագրական տվյալների, 2017թ. դրությամբ աշխարհում կա 427 միլիոն դիաբետ ունեցող մարդ, բայց արդեն 2045թ.-ից նրանց թիվը կարող է անցնել 600 միլիոնի սահմանը: Դիաբետի միջազգային ֆեդերացիան 2017թ. մեզ տվեց մի հաղորդագրություն, ըստ որի, ամեն երկրորդ մեծահասակը չախտորոշված դիաբետիկ է,  եւ իրականում 200 միլիոն մարդ դեռ տեղյակ չէ, որ տառապում է այդ հիվանդությամբ: Այդ իսկ պատճառով սքրինինգային ծրագրերը բավականին կարեւոր են հիվանդության վաղ հայտնաբերման համար, իսկ որքան այն վաղ հայտնաբերվի, այնքան բուժման ընթացքը ավելի արդյունավետ կլինի:

-Բժշկուհի´, ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Այսօր մարդիկ սկսել են ավելի ուշադիր լինել իրենց առողջության  նկատմամբ: Իհարկե դա շատ է օգնում հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման գործում: Ուզում եմ նշել, որ վաղ հայտնաբերմանը բավականին նպաստել են նաեւ բժշկական ապահովագրությունն ու սոցիալական փաթեթները: Պետք է նաեւ հաշվի առնել, որ սոցիալապես ծանր վիճակում գտնվող մարդկանց զանգվածը մեծ է, եւ դա բավականին դժվարեցնում է նաեւ բժշկի աշխատանքը: 

-Բժշկուհի´, խոսենք նաեւ վահանաձեւ գեղձի մասին:

- Վահանաձեւ գեղձը մեր օրգանիզմի ամենակարեւոր գեղձերից մեկն է: Տեղակայումը՝ պարանոցի առաջային պատին՝ շնչափողից առաջ, նման է թիթեռի:

Վահանաձեւ գեղձը մեր օրգանիզմին անհրաժեշտ յոդի պաշարն է հավաքում եւ նրանից սինթեզում հորմոններ: Հիմնական հորմոններն են  թիրոքսինը (T4), տրիյոդթիրոնինը (T3), կալցիտոնինը:

Այս հորմոններն անհրաժեշտ են մարդուն բեղմնավորման օրվանից սկսած մինչեւ կյանքի վերջին օրը: Վահանագեղձի հորմոնները պատասխանատու են երեխայի աճի, մտավոր եւ ֆիզիկական զարգացման, ինչպես նաեւ ձվազատման, լիբիդոյի, կալցիումի փոխանակության համար: Շատ կարեւորում եմ հղիների վահանաձեւ գեղձի հետազոտումը, քանի որ խնդիրների առկայությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ թե´ հղիի, թե´ պտղի առողջության վրա: Այս դեպքում շատ կարեւոր է էնդոկրինոլոգի եւ գինեկոլոգի համատեղ աշխատանքը:

Հայաստանում բավականին մեծ տարածում ունեն ՎԳ հիվանդությունները: Տեսակները շատ են՝ աուտոիմուն թիրեոիդիտ, հիպոթիրեոզ, թիրեոտոքսիկոզ, սուր եւ ենթասուր թիրեոիդիտներ…Վերջին տարիներին նկատվում է ՎԳ ուռուցքների զգալի աճ: Էնդոկրին համակարգը համարում եմ օրգանիզմում կարեւորագույններից մեկը: Հաճախ էնդոկրին հիվանդությունները քողարկված են լինում, եւ պացիենտն իր գանգատներով դիմում է մեկ այլ մասնագետի՝ ուռուցքաբանի, գինեկոլոգի, սրտաբանի, սեքսոպաթոլոգի, նյարդաբանի, ատամնաբույժի… Այդ իսկ պատճառով միայն թիմային աշխատանքի շնորհիվ մենք  կարող ենք հասնել լավագույն արդյունքի:

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաները ընտրում են իրենց ծնողների ուղին, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

-Տղաս մասնագիտությամբ տնտեսագետ է, եւ ես երբեք նրան չեմ ուղղորդել, դա իր որոշումն է եղել: Իսկ աղջիկս դեռ փոքր է, որպեսզի որոշում կայացնի մասնագիտության ընտրության հարցում: Կարծում եմ՝ բժշկությունն այն բնագավառը չէ, որտեղ կարող ես առանց սիրելու աշխատել, դա մի մասնագիտություն է, որը ծանր է թե´ հոգեպես եւ թե´ ֆիզիկապես. չէ որ մենք ամեն օր գործ ունենք մարդկային կյանքի հետ:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Բարեկեցիկ եւ առողջ հասարակությունը ապահով երկրի երաշխիքն է: Բոլորիս ցանկանում եմ առողջություն, սեր, բարեկեցություն եւ անամպ երկինք: Իսկ որպես վերջաբան թույլ տվեք ավարտեմ Շոպենհաուերի խոսքերով.<<Առողջությունն այն աստիճան է հավասարակշռում կյանքի մնացած բարիքներին, որ, իրականում, առողջ չքավորը երջանիկ է հիվանդ թագավորից>>: