Բժշկի մասնագիտությունը, ըստ էության, սահմաններ չի ճանաչում, և այս մասնագիտությունն ընտրած մարդը պիտի որդեգրի համամարդկային սերը

Հայ բժիշկ­նե­րը թե´ Հա­յաս­տա­նում, թե´ ար­տերկ­րում աչ­քի են ընկ­նում ի­րենց մաս­նա­գի­տա­կան բարձր հմտութ­յուն­նե­րով,  հա­մաշ­խար­հա­յին բժշկութ­յան մեջ բազ­մա­թիվ նո­րա­րա­րա­կան մե­թոդ­նե­ր ու տեխնո­լո­գիա­նե­ր հե­ղի­նակած բժիշկներ են, և  նրանցից յուրաքանչյուրն ­ իր ո­լոր­տում ա­պա­հո­վում է եվ­րո­պա­կան չա­փա­նիշ­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան բարձր մա­կար­դակ: 

Հա­յաս­տա­նում ակ­նա­բու­ժութ­յու­նը հա­մար­վում է բժշկութ­յան ա­մե­նա­զար­գա­ցած ճյու­ղե­րից մեկը: Այստեղ պրո­ֆե­սիո­նալ բարձր մա­կար­դա­կով ի­րա­կա­նաց­վում են աշխարհում ընդունված ակ­նա­բու­ժա­կան բո­լոր միջամտությունները:

Տե­սո­ղութ­յան խնդիր­ներ ու­նե­ցող մարդ­կանց թիվն ա­նընդ­հատ մե­ծա­նում է:  Դրան զուգահեռ տարեցտարի կատա­րե­լա­գործ­վում են այդ խնդիր­նե­րի բուժման մեթոդները:  

Հայկական ակնաբուժության խնդիր­նե­րի ու զարգացման մի­տում­նե­րի մա­սին զրուցեցինք Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի վնասվածքների բաժանմունքի ակնաբույժ, միկրովիրաբույժ Սրբուհի Բաբաջանյանի հետ։ Բժշկուհին մեծագույն պատասխանատվությամբ և մասնագիտական բարձր պատրաստվածությամբ է կատարում իր աշխատանքը՝ իր գիտելիքներն ու ունակությունները ներդնելով  հայրենի բժշկագիտության զարգացման գործում:  Իր բազմաթիվ պարգևներից և կոչումներից, տարիների ընթացքում վաստակած բարձր հեղինակությունից բժշկուհին  երբեք չի մեծամտանում։  Նա պարզապես բժշկությանն  իր ամբողջ էությամբ սիրահարված մարդ է, իր ընտրած ասպարեզը լավ պեղած, դրանում հնարավորինս խորացած  մասնագետ: 

Մեր զրույցի ընթացքում նրան ուղղեցինք ակնաբուժության ոլորտին վերաբերող մի քանի հարց։

-Բժշկուհի, ի՞նչ է շլությունը:

-Շլությունը աչքի  մշտական կամ պարբերաբար  շեղումն է ճիշտ դիրքից, որի դեպքում  մեկ աչքը ֆիքսում է, մյուսը թեքվում այս կամ այն կողմ:  Այն կարող է լինել  բնածին կամ ձեռքբերովի, համամիտվող՝ երբ աչքը նայում է քթին, տարամիտվող՝ երբ աչքը նայում է դուրս: Աչքի շարժունակության հետ կապված` շլությունը լինում է համագործական, երբ աչքերը շարժվում են միաժամանակ, աչքերի շարժունակությունը սահմանափակ չէ, և պարալիտիկ, երբ աչքերի շարժունակությունը կարող է լինել սահմանափակ, կամ լրիվ բացակայել մեկ կամ մի քանի ուղղություններով: Շլությունը ոչ միայն կոսմետիկ թերություն է, քանի որ գրավում է շրջապատի ուշադրությունը, կարող են զարգանալ հոգեբանական կոմպլեքսներ, նաև ամենավտանգավորը` շլությունը բերում է շլող աչքի  տեսողության նվազման և բինոկուլյար տեսողության կորստի: Բինոկուլյար տեսողությունը միաժամանակ երկու աչքերով տեսնելու ունակությունն է, որը հնարավորություն է տալիս ընկալել, գնահատել առարկաների ծավալը, խորությունը  տարածությունում, բինոկուլյար տեսողության կորուստը դժվարացնում է տեսողական աշխատանքը: Շլության ժամանակ աչքերը միասին չեն կարող աշխատել, միացնել երկու պատկերները մեկ պայծառ պատկերի: Շլության ժամանակ երեխայի աչքերը նայում են տարբեր ուղղությամբ, ուղեղն ընկալում է երկու պատկեր, ու իրավիճակին հարմարվելով` ուղեղը ընկալում է միայն մեկ պատկեր` երկրորդը անտեսելով: Բինոկուլյար տեսողության համար պատասխանատու բջիջները չեն զարգանում, և եթե երեխայի մոտ  շլությունը ժամանակին`  վաղ հասակում չբուժվի, ապա այդ բջիջների ֆունկցիան չենք կարող վերականգնել ավելի մեծ հասակում,  և կարող է զարգանալ «ծույլ աչք»,  ու ժամանակակից  լազերային   բուժումները՝ աչքը դարձնելով նույնիսկ «իդեալական աչք», միևնույնն է, տեսողության լիարժեք վերականգնում կարող են չապահովել: 

Շլության առաջացման պատճառները տարբեր են՝ ամետրոպիայի (հեռատեսություն, կարճատեսություն, աստիգմատիզմ) առկայությունը, վնասվածքները, կենտրոնական նյարդային համակարգի հիվանդությունները, ակնաշարժ մկանների զարգացման և ամրացման շեղումները, դրանց կաթվածահարումը և պարեզները, մի աչքի տեսողության սրության կտրուկ նվազումը, երեխայի ինֆեկցիոն կամ սոմատիկ հիվանդությունները, սթրեսները:

Շլությունը  պահանջում է համալիր և երկարատև բուժում: Կարևոր է ժամանակին բուժել շլությունը, քանի որ շլող աչքի տեսողության վերականգնումը և բինոկուլյար տեսողության ձևավորումը հնարավոր է մինչ 8-9 տարեկան հասակը: Հնարավոր է շլության ինչպես թերապևտիկ, այնպես էլ վիրաբուժական բուժում: Ախտորոշումից հետո որոշվում է, որ  ակնոցներ պետք է կրի երեխան, փակի աչքը կամ  ապարատային բուժում ստանա, սկսում են եղած տեսողական խանգարումների՝ կարճատեսության, հեռատեսության կամ աստիգմատիզմի շտկումից: Երեխային վաղ տարիքից ակնոց է նշանակվում: Այն պետք է երկար ժամանակ մշտապես կրել՝ մինչև շլության ախտանշանները նվազեն: Բուժման մյուս կարևոր մասը հատուկ վարժությունների կատարումն է, որոնք ուղղված են շիլ աչքի մկանների թուլացած խմբի համար աշխատանքային ծանրաբեռնվածություն ստեղծելուն: Եթե շլության թերապևտիկ բուժումը քիչ էֆեկտիվ  է, անցնում են վիրահատական բուժման: Առաջին մի քանի ամիսների ընթացքում երեխային դժվար է ֆոկուսավորել աչքերը մեկ առարկայի վրա աչքի թույլ մկանների պատճառով: Այդ պատճառով որոշ երեխաների մոտ աքերը սկսում են շլել, շլության այս տեսակը կոչվում է ֆունկցիոնալ, սովորաբար անցնում է մինչ 6 ամիսը: Եթե շլությունը չի վերանում մոտ 6-7 ամսականից, հարկ է դիմել բժշկի:

 -Ի՞նչ հիվանդություն է գլաուկոման։ Կմանրամասնե՞ք:

- Գլաուկոմա բառը հին հունարենից կարելի է թարգմանել «աչքի կապույտ պղտորում»: Գլաուկոման աչքի հիվանդություն է, որը բերում է տեսանյարդի ատրոֆիայի, մահվան  և հանգեցնում  մինչ անդառնալի կուրության: Այս հիվանդության հիմնական ախտանիշները ներակնային  բարձր ճնշումն է, որը բերում է պերիֆերիկ տեսողության, հետագայում նաև կենտրոնական տեսողության կորստի: Հիվանդության վաղ շրջանում մարդը կարող է չնկատել տեսադաշտի նեղացում, երբ արդեն տեսանյարդը ախտահարվում է, և վատանում է կենտրոնական տեսողությունը, նա դիմում է բժշկի, այսինքն` գլաուկոման հաճախ անսիմպտոմ է ընթանում, այդ պատճառով կարևոր է կանխարգելումը, հիսուն տարեկանից հետո անհրաժեշտ է դիմել ակնաբույժի`կանխարգելման համար և պարբերաբար չափել ներակնային ճնշումը, հատկապես նրանք, ովքեր ունեն ժառանգական նախատրամադրվածություն, գլաուկոմա ախտորոշմամբ մոտ բարեկամներ: Ինչպես ասացինք, գլաուկոմայի գլխավոր ախտանիշը աչքի բարձր ճնշումն է: Իսկ վերջինս առաջանում է աչքի հեղուկի դժվարացած արտահոսքի պատճառով: Գլաուկոմայի առաջացման ռիսկային գործոններն են ժառանգական նախատրամադրվածությունը,  հեռատեսությունը, կատարակտը, 50 բարձր տարիքի շաքարային դիաբետով մարդիկ, զարկերակային շատ բարձր կամ շատ ցածր ճնշումով տառապող հիվանդները, աչքի վնասվածք կամ բորբոքային խնդիրներ ունեցող մարդիկ: Սա դանդաղ զարգացող հիվանդություն է, որն աննկատ հանգեցնում է կուրացման: Այդ իսկ պատճառով գլաուկոման անվանում են «տեսողության գող»:  Հնարավոր է՝ օրինակ` փակ  անկյուն գլաուկոմայի դեպքում լինեն աչքի սուր ցավեր, կարմրություն, արցունքահոսություն,  լամպերին նայելիս  ծիածանի օղեր աչքի դիմաց, գլխացավ, սրտխառնոց և փսխում, աչքի բարձր ճնշում և տեսողության վատացում:

Ինչպես բոլոր հիվանդությունների, այնպես էլ  գլաուկոմայի ժամանակ բժշկին ժամանակին դիմելու դեպքերում այն բուժման ենթակա է։ Եթե ժամանակին են դիմում, ժամանակին են հայտնաբերում հիվանդությունը  ապա այն պատճառները, որոնք կարող են բերել  տեսողական նյարդի փոփոխությունների, կարող ենք դրանք ժամանակին վերացնել, և տեսողության վատթարացում ինքնին տեղի չի ունենա։  Այս դեպքում էլ ինչքան վաղ դիմեն ակնաբույժի օգնությանը, հնարավոր կլինի  գրանցել բուժման դրական պատկեր, պետք է նշել, որ գլաուկոմայի բուժումը կատարվում է եղածը պահպանելու համար, և տեսողության ու տեսադաշտի լավացում տեղի չի ունենում, քանզի գիտենք, որ նյարդային բջիջները չեն վերականգնվում։

-Ի՞նչ  է գունակուրությունը կամ դալտոնիզմը։  Մանրամասնեք,  խնդրեմ:

Դալտոնիզմը գունազգացողության խանգարում է, երբ մարդը չի տարբերակում  որոշ գույներ կամ երանգներ: Դալտոնիզմը XVIII  դարի վերջին առաջին անգամ նկարագրել է անգլիացի գիտնական  Ջոն Դալտոնը: Նա ի ծնե չէր տարբերում կարմիր և կանաչ գույնի երանգները և դա պատահաբար նկատել է  միայն 26 տարեկանում, որ որոշ գույներ ընկալում է ոչ այնպես, ինչպես մյուսները, ինչից հետո էլ սկսել է ուսումնասիրել այս թեման: Դալտոնիզմը համարվում է ոչ թե հիվանդություն, այլ` տեսողական դեֆեկտ, սովորական մարդկանցից նրանց տարբերությունն այն է, որ նրանք որոշ գույներ և շրջապատի ընդհանուր պատկերը ընկալում են այլ կերպ: Դալտոնիզմի տարբեր տեսակներ կան` կախված, թե որ գույնը (գույները)  չի տարբերակում մարդը:

Դալտոնիզմը կարող է լինել  բնածին (ժառանգական)  կամ ձեռքբերովի, վերջիս կապված է տարած վնասվածքների (աչքի կամ գլխի), տեսանյարդի հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի հետ, այս դեպքում գունախանգարումը լինում է միայն ախտահարված աչքում։ Դալտոնիզմը տղամարդկանց մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում, քան կանանց  մոտ: Ախտորոշումը կատարվում է հատուկ աղյուսակների օգնությամբ: Դալտոնիկների համար դժվարություն են ներկայացնում որոշ մասնագիտություններ:

-Նշեք, խնդրեմ,  թե ի՞նչ  հետևանք է թողնում  շաքարային դիաբետն  աչքերի վրա։

-Այսօր շաքարային դիաբետի լիարժեք բուժում պրակտիկորեն հնարավոր չէ, այդ պատճառով շաքարային դիաբետը համարում են ապրելակերպ: Քանի որ  շաքարային դիաբետը նաև անոթային հիվանդություն է, խնդիրներն առաջանում են աչքի ցանցաթաղանթում, Չնայած դիաբետով հիվանդները գտնվում են էնդոկրինոլոգի դինամիկ հսկողության տակ, բայց և այնպես ախտորոշումից մոտ տասը-տասնհինգ  տարի անց  հիվանդների  մոտ հայտնաբերվում են տեսողության խանգարումներ, ընդհուպ կուրություն: Ժամանակի ընթացքում արյան մեջ շաքարի բարձր տոկոսը քայքայում են ցանցենու անոթները, բերում են դիաբետիկ ռետինոպատիայի, ներակնային արյունազեղումների, մակուլյար այտուցի, գլաուկոմայի, կատարակտի զարգացման, ցանցենու շերտազատման: Դիաբետիկ ռետինոպատիայի ժամանակ ցանցենու վրա առաջանում են մանր արյունազեղումներ, այս մանր կաթիլները կարող են անցնել ապակենման մարմին, որը նորմայում թափանցիկ է, գրավում է աչքի ամբողջ խոռոչը, երբ արյան կաթիլները անցնում են ապակենման մարմին տարածվում են, «պղտորում են» ապակենման մարմինը, սկզբնական շրջանում դրանք կարող են ինքնուրույն ներծծվել մեկ-երկու շաբաթվա ընթացքում, իսկ հիվանդության հետագա զարգացման շամանակ անոթների պատերի վիճակը վատանում է , արյունազեղումները հաճախանում են, ավելի ուշ են ներծծվում, իսկ վերջիններիս մեծ քանակի դեպքում չեն կարողանում ներծծվել, կուտակված արյունից ձևավորվում են ձգաններ, որոնք «ձգում» են ցանցենին` բերելով վերջինիս շերտազատման, տեսողությունը կտրուկ ընկնում է: Ընդհանրապես շաքարային դիաբետով ամեն անձ  յուրաքանչյուր վեց ամիսը մեկ անգամ պետք է դիմի ակնաբույժի, նույնիսկ եթե գանգատներ չունի, քանի որ որքան վաղ ստանա մասնագիտական բուժում, այնքան անվերադարձ բարդությունների ռիսկը ցածր կլինի:

-Ասացեք, խնդրեմ, մեր ժամանակներում  աչքի  ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել։

-Առավել շատ երիտասարդացել է կարճատեսությունը, որը կրկին մեծապես պայմանավորված  է մեր առօրյա կենսակերպով` այս տեխնոլոգիական դարում համակարգիչ-հեռախոս համատարած կիրառումը բերում է  այդ խնդրին: 

 -Ո՞րն է տեսողության պահպանման Ձեր լավագույն բանաձևը, որ կառաջարկեիք մեր ընթերցողներին:

-Տեսողությունը յուրահատուկ բնածին պարգև է, որի արժեքը  հասկանում ես, երբ այն սկսում ես կորցնել, տեսողության շնորհիվ մենք ստանում ենք արտաքին աշխարհից մոտ 90 տոկոս տեղեկությունը, ուստի  տեսողության խանգարումը բերում է ինֆորմացիայի կորստի և կյանքի որակի իջեցման: Ամենալավ բուժումը կանխարգելումն է: Այդ պատճառով, եթե նույնիսկ ձեզ ոչինչ չի անհանգստացնում պարբերաբար պետք է դիմել բժշկի, քանի որ վաղ ախտորոշումը թույլ է տալիս կանխարգելել հիվանդությունների զարգացումը, բարդությունները: Ինչպես ասում են` «աչքի լույսի» պես պահեք- պահպանեք ձեր տեսողությունը:  Աչքերը շատ կարևոր և խոցելի օրգան են, նրբորեն ու զգույշ վերաբերվեք նրանց:

Եթե կինը պլանավորել է մայրանալ, առաջին հերթին պետք է առողջ լինի, առողջ՝ ֆիզիկապես և հոգեպես

Հղիությունը կարևոր իրադարձություն է յուրաքանչյուր կնոջ կյանքում: Հղիության շրջանը կնոջ կյանքում բավական լուրջ մարտահրավերներ պարունակող շրջան է՝ թե՛ ֆիզիոլոգիական փոփոխությունների իմաստով, թե՛ հոգեբանական փոփոխությունների իմաստով, թե՛ պատասխանատվության տեսանկյունից: Առաջին հերթին այս շրջանում շատերին խանգարում է ծայրաստիճան զգուշավորությունը: Սա այն պարագան է, երբ հղի կանայք սկսում են խուսափել իրենց բնականոն կյանքի ռիթմից: Սակայն այս ընթացքում նախընտրելի է չփոխել կյանքի բնականոն ընթացքը: Հոգեբանական տեսանկյունից հղիության ընթացքում նյարդահոգեբանական փոփոխությունները հիմնավորված են հորմոնալ ֆոնի փոփոխություններով, որոնք առաջացնում են մի շարք  զգայական հոգեվիճակներ:  

Մեր զրուցակիցն է  մանկաբարձ-գինեկոլոգ, ռեպրոդուկտոլոգ, Արտամարմնային բեղմնավորման հայ-իսրայելական կենտրոնի ռեպրոդուկտոլոգիայի բաժանմունքի կլինիկական ղեկավար ՄԱՐԻՆԱ ՄԿՐՏՉՅԱՆԸ․ բժշկուհի, որը կարողանում է իր աշխատանքը կատարել բարձր մասնագիտական հմտությամբ, իսկ իրեն դիմող կանանց տալիս է հոգեբանական ուժ և հավատ՝ ապրելու իրենց բաժին հասած կյանքը իմաստավորված ու բովանդակալից:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Աշերմանի համախտանիշ՝ ներարգանդային կպումները։

- Պաթոլոգիան, որի դեպքում արգանդի խոռոչում մասնակի կամ ամբողջական կպումներ են ի հայտ գալիս, կոչվում է սինեխիա կամ Աշերմանի համախտանիշ։ Այս համախտանիշը ի հայտ է գալիս մոտավորապես 20 տոկոս այն կանանց մոտ, երբ որևէ գինեկոլոգիական միջամտության են ենթարկվում, օրինակ, երբ կատարվում է արգանդի խոռոչի քերուկ՝ հղիության ընդհատման ժամանակ, ծննդաբերությունից հետո, ինչպես նաև պոլիպէկտոմեիայի կամ միոմէկտոմեիայի հիստերոսկոպիայի ժամանակ: Այն հանդիպում է ռեպրոդուկտիվ տարիքում, արտահայտվում է դաշտանի խանգարմամբ, ցավային ախտանիշներով, կարող է բերել անպտղության, հղիության կրելախախտի և այլն։ Համախտանիշը վատ ազդեցություն է թողնում կնոջ կենսակերպի վրա, կինը չի ունենում դաշտան, առաջանում են հոգեբանական խնդիրներ: Այս խնդրի լուծման դեպքում այսօր արդիական է հիստրոսկոպիան: Բժիշկը հիստրոսկոպիայի ժամանակ պետք է բավականին հմուտ և ուշադիր լինի, որպեսզի կարողանա արգանդում կառուցել նոր խոռոչ։ Ներարգանդային կպումները հնարավոր է հեռացնել միայն հիստերոռեզեկստոսկոպի միջոցով: Հեռացումից հետո նոր կառուցված խոռոչի մեջ ներարակվում է անտիադգեզիզ հակակպումային գել, որպեսզի նորից կպումներ չառաջանան: Այդ կանանց նշանակվում է հորմոնալ էստրոգեն-գեստոգեն թերապիա և հետագայում ընթացքը անընդմեջ պահում են հսկողության տակ, որպեսզի նրանք կարողանալ հղիանան և կրեն առողջ հղիություն։

-«Դատարկ» ֆոլիկուլների համախտանիշ: Կմանրամասնե՞ք այն:

-«Դատարկ» ֆոլիկուլների համախտանիշը հանդիպում է արտամարմնային բեղմնավորման (ԱՄԲ) ժամանակ 1-7% դեպքերում: Այդպես են անվանում ֆոլիկուլներում ձվաբջիջների բացակայությունը:  Հանդիպում է համախտանիշի երկու տեսակ. իսկական (հանդիպում է հազվադեպ), երբ անհնար է օվուլյացիայի ինդուկցիայից հետո հասուն ձվաբջիջներով ֆոլիկուլներից ձվաբջիջներ անջատել, անգամ ասպիրացիայի օրը՝ խորիոնային հոնադոտրոպինի  (ԽՀՏ) նորմալ մակարդակի դեպքում:

Հնարավոր պատճառը հորմոնալ դիսբալանսն է կամ ձվարանների աշխատանքի խանգարումը. հորմոնների ցածր մակարդակը կամ ռեցեպտորների ոչ համարժեք պատասխանը. ֆոլիկուլը չի հասունանում կամ պունկցիայի ժամանակ լինում է դատարկ: Կա առնվազն երեք գործոն, որոնք նպաստում են այս համախտանիշի առաջացմանը.

«Դատարկ» ֆոլիկուլների համախտանիշն ընթացիկ ցիկլում բուժել չի կարելի, բայց հնարավոր է այն կանխել հաջորդ դրդման ժամանակ: Արդյունավետ մոտեցումը դեղորայքի փոփոխությունն է, երկու դեղի զուգակցումը կամ դրդման միջոցի ընտրությունը բոլորովին այլ խմբի դեղորայքից: Դեղորայքի հաջորդ ներարկումը կատարվում է առաջինից 36 ժամ անց:

Լինում են դեպքեր, երբ որ մենք ամեն ինչ իրականացնում ենք, կնոջը պատրաստում ենք հղիության, իսկ դատարկ ֆոլիկուլ ասվածի դեպքում այդ տոկոսները լինում են ցածր։ Մեկից ցածր լինում են մի քանի ֆոլիկուլ, բայց դրանք իրականում դատարկ են լինում։ Մինչ օրս դրա պատճառագիտությունը պարզ չէ։

-Իմունոլոգիական անհամատեղելիություն։ Կմանրամասնե՞ք:

-Իմունոլոգիական անհամատեղելիության հիմքում գենետիկ հյուսվածքային անհամատեղելիությունն է, երբ դիտվում է էմբրիոնի կամ նոր ձևավորվող պտղի իմունային արտամղում: Պտղաձուն ընկալվում է որպես օրգանիզմին օտար, որը պետք է դուրս մղվի: Նպաստող գործոններն են՝ արգանդի լորձաթաղանթի քրոնիկ բորբոքումը, էնդոկրին խանգարումները, աուտոիմունային ախտաբանությունը: Էնդոմետրիումի վիճակը գնահատելու համար իրականացվում է պայպել-բիոպսիա, որի ժամանակ վերցված կենսաբանական նյութը ենթարկվում է իմունահիստոքիմիական և մորֆոլոգիական հետազոտության: Էմբրիոնի պաշտպանությունն ապահովելուն հաճախ օգնում է իմունային պատրաստուկների կամ հորմոնների նշանակումը: Զույգերի անհամատեղելիության դեպքում խնդիրը կարող է լուծվել նաև արտամարմնային բեղմնավորմամբ:

- Հղիության ընթացքում ո՞ր դեպքում է նշանակվում ֆոլաթթու:

-Ֆոլաթթու նշանակվում է հղիության պլանավորումից երեք ամիս առաջ, և հղիության ընթացքում այն օգնում է, որ պտուղն գենետիկորեն զարգանա առողջ, առանց խնդիրների։ Ֆոլաթթուն համարվում է կարևոր բաղադրիչ պտղի զարգացման համար: Յուրաքանչյուր կին պետք է օրական  ընդունի ֆոլաթթվի բավարար քանակություն, նույնիսկ եթե նա չի նախատեսում հղիանալ: Քանի որ մեր օրգանիզմը նոր բջիջներ է ստեղծում յուրաքանչյուր օր, ֆոլաթթուն անհրաժեշտ է հյուսվածքների նորմալ աճի և զարգացման համար: Խորհուրդ է տրվում բոլոր կանանց, հատկապես նրանց, ովքեր պլանավորում են հղիանալ, օրական ընդունել 5 մգ, իսկ հղիության ժամանակ՝ 400 մկգ ֆոլաթթու:

Կցանկանայի նշել, որ հղիություն պլանավորող կանանց մոտ տարածված է նաև հեմոգլոբինի ցածր մակարդակը, որի տոկոսի իջեցումը բերում է նրան, որ հղիությունը ավարտվում է վիժումներով։

- Վիտամին D-ի անբավարարությունը ի՞նչի կարող է հանգեցնել:

- Մենք բավականին մեծ ուշադրություն ենք դարձնում նաև վիտամին D-ի ընդունմանը: Հղիության ընթացքում օրգանիզմի վիտամինային պահանջը մեծանում է: Վիտամին D-ի անբավարարությունը հանգեցնում է պտղի աճի հապաղման, կմախքի դեֆորմացիայի, ծնունդից հետո մեծանում է ռախիտի զարգացման, ոսկրերի աճի և ֆիզիկական զարգացման խանգարումների վտանգը: Հղի կանանց խորհուրդ է տրվում ընդունել օրական 600 ՄՄ (15 մկգ) վիտամին D, կերակրող մայրերին՝ 1200 ՄՄ (30 մկգ):  Վիտամին D-ի անբավարարության հանգեցնող վտանգի գործոններն են քաշի ավելցուկը, քանի որ ճարպաշերտը թույլ չի տալիս լավ յուրացնել այս վիտամինն արևից, որոշակի պրեպարատներ (ստերոիդներ, որոշ միզամուղներ), որոնք դժվարացնում են վիտամինի յուրացումը: Վիտամին D-ի անբավարարության ախտանշաններից են մկանային և ընդհանուր թուլությունը, ոսկրերի ցավը, փխրունությունը: Հնարավոր է նաև, որ այն ոչ մի կերպ չարտահայտվի: Ուստի, մայրիկի և երեխայի մոտ վիտամին D-ի անբավարարությունից խուսափելու համար խորհուրդ է տրվում օգտագործել վիտամինային հավելումներ:

 -Իսկ որպես վերջաբան, հետաքրքիր է՝ որը՞ կլինի Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր կանանց: 

-Եթե կինը պլանավորել է մայրանալ, առաջին հերթին պետք է առողջ լինի, առողջ՝ ֆիզիկապես և հոգեպես, որպեսզի կարողանա կրել հղիությունը։ Կանանց ռեպրոդուկտիվ շրջանը կարճ է, պետք է 18-35 տարեկանում պլանավորել հղիությունը, քանի որ մինչ այդ տարիքը կինը կարող է նաև ինքնակրթությամբ զբաղվել, մինչդեռ հետո, այդ տարիքից ոչ շատ անց, պաշարը սկսում է նվազել։ Մենք այժմ ապրում ենք սթրեսային պայմաններում, անկախ մեզանից ստանում ենք սթրեսներ, որոնք ազդում են առողջ սերունդ ունենալու վրա։ Փորձենք կառավարել սթրեսային իրավիճակները: Զբոսնեք, լավ երաժշտություն լսեք և զբաղվեք այն ամենով, ինչը Ձեզ դրական հույզեր է պարգևում։ Հղիության ընթացքում շատ կարևոր է նաև, որ Ձեզ շրջապատեք հոգատար մարդկանցով, որոնց հետ վստահորեն կարող եք կիսել Ձեր անհանգստությունները, վախերն ու տագնապները և ստանալ հոգեկան աջակցություն։

Կյանքը մեծագույն պարգև է, որը պետք է երջանիկ ապրել

Բժշկությունն անընդմեջ զարգացող և կատարելագործվող ոլորտ է, և յուրաքանչյուր ոլորտ պետք է կարողանա քայլել ժամանակի պահանջներին համընթաց:

Այսօր գինեկոլոգիան գնալով ընդլայնվում ու առաջընթաց է ապրում․ ոլորտ, որ ժամանակի պահանջներին համընթաց զարգացմամբ արդեն իսկ դասվում է բժշկության առաջատար գիտությունների շարքին։ Հայաստանում այս  ոլորտում իրականացվում են ախտորոշման և բուժման  բոլոր միջոցառումները, և գինեկոլոգիական բազմաթիվ հիվանդություններ այսօր արդեն դարձել են լիովին բուժելի:

Մեր զրուցակիցն է Երևանի պետական բժշկական համալսարանի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի թիվ 1 ամբիոնի դասախոս, բժշկական գիտությունների թեկնածու, բազմաթիվ վերապատրաստումների մասնակցած, մոտ երկու տասնյակ գիտական հոդվածի հեղինակ, «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի ծննդաբերական բաժանմունքի ղեկավար, մանկաբարձ-գինեկոլոգ ՎԱԴԻՄ ՖՐՈԼՈՎԸ, մարդ, ով, ընտրելով բժշկի մասնագիտությունը, պատվով է կատարում իր գործը: 

Կայուն գիտելիքներով և մարդկային բարձր առաքինություններով օժտված բժիշկը վստահ կանգնած է յուրաքանչյուր հիվանդի կողքին և, որ ամենակարևորն է, ամեն մի վայրկյան պայքարում է ամենաարժեքավորի` կնոջ առողջության պահպանման համար: Բժշկի երկարատև աշխատանքն ու պատկառելի ավանդը բժշկագիտության զարգացման գործում անգնահատելի է: Հաճելի զրուցակից, ազնիվ ու սկզբունքային մարդ, իր գործի գիտակ: Վաստակաշատ բժշկի կարծիքով` իր մասնագիտության տեր մարդիկ համամարդկային սիրո կրողներն են:

- Բժի՛շկ, ի՞նչ է հղիության տոքսիկոզը, և որոն՞ք են դրա տեսակները։

-Կան հղիության տոքսիկոզի վաղ և ուշ տեսակներ։ Արդի գինեկոլոգիայի մեջ ուշ տոքսիկոզ տերմինը կիրառությունից դուրս է եկել, այն հղիության առաջին եռամսյակի տոքսիկոզն է, որ լատիներեն կոչվում է հիպերմեզ: Տոքսիկոզի իրական պատճառները մինչ օրս պարզված չեն։ Ամենատարածված տեսակետը հիմնված է այն բանի վրա, որ տոքսիկոզի ավարտը համընկնում է ընկերքի կազմավորման ավարտի հետ։ Մինչ այդ ընկերքն այնքան զարգացած չի լինում, որ կանխի պտղի նյութափոխանակության արգասիքների ներթափանցումը մոր օրգանիզմ, վերջիններս էլ թունավորում են առաջացնում։ Հորմոնային տեսության համաձայն տոքսիկոզն առաջանում է հորմոնային փոփոխությունների պատճառով, որոնք սրում են համային և հոտային զգացողությունները։ Արդյունքում հոտերն ու համերը, որոնք սովորական վիճակում չեն ազդում կնոջ վրա, հղիության ընթացքում սրտխառնոց և փսխում են առաջացնում։ Դրա վտանգը նրանում է, որ այդ փսխումների հետ հղին կորցնում է մեծ քանակությամբ հեղուկ՝ ջրազրկվում է։ Այն իրենից սիմտոմատիկ բուժում է պահանջում: Երբ հղիության ժամկետը մեծանում է՝ դառնալով 12-14 շաբաթական, այդ երևույթներն աստիճանաբար վերանում են։ Իսկ ուշ տոքսիկոզի դեպքերում կնոջ մոտ կարող են առաջանալ այտուցներ, սպիտակուց՝ մեզի մեջ և արյան ճնշման բարձրացում։ Այնուհետև հորմոնային ֆոնը կարգավորվում է և ինքնազգացողությունը լավանում:

- Ի՞նչ էնեղ կոնք ասվածը։

-Տարբերակվում է անատոմիական նեղ կոնք և կլինիկական։ Կան կոնքի նորմատիվներ կնոջ կոնքի չափսերով: Նեղ կոնքի պատկերը ի հայտ է գալիս ռենտգենի պատկերում, ինչպես նաև КТ-ով։ Երբ  չափսերը նորմայից փոքր են, կոչվում է անատոմիական նեղ կոնք։ Իսկ ծննդաբերության մեջ մենք տարբերակում ենք կլինիկական նեղ կոնք, կնոջ կոնքը կարող է համապատասխանի նորմայի մեջ, բայց պտուղը խոշոր լինի, մինչև 5 կգ։ Նորմայի ժամանակ այս դեպքում դառնում է կլինիկական նեղ կոնք․ պտղի ու մոր կոնքի չափսերը չեն համապատասխանում միմյանց հետ։ Անատոմիական նեղ կոնքի ժամանակ ամեն դեպքում կնոջը թողնում են ծննդաբերության մեջ, հսկվում է ընթացքում արդյոք առաջանո՞ւմ է նեղ կոնք, թե՞ ոչ։

Նեղ կոնք հասկացությունը կիրառվում է բացառապես մանկաբարձության ոլորտում և արտացոլում է հղի կնոջ կամ ծննդկանի կոնքի ոսկորների կառուցվածքն ու առանձնահատկությունները։ Անատոմիապես նեղ կոնքի դեպքում կոնքի չափսերը սովորականից փոքր են: Կլինիկորեն նեղի դեպքում դիտվում է պտղի գլխիկի և կոնքի չափերի անհամապատասխանություն ծննդաբերության ժամանակ։ Նեղ կոնքի նշանները ճիշտ ժամանակին չհայտնաբերելու դեպքում ծննդալուծումը գուցե բարդանա կամ էլ անհնար դառնա՝ սպառնալով ոչ միայն պտղի, այլև կնոջ կյանքին։ Նեղ կոնքը որևէ կերպ չի անդրադառնում հղիության ընթացքի վրա և հաճախ չի էլ զգացնում նախքան ծննդաբերությունը։

-Ունե՞ն արդյոք հակացուցումներ ներարգանդային պարույրները։

-Ներարգանդային պարույրը (ՆՊ) հակաբեղմնավորիչ ժամանակակից և հուսալի մեթոդ է: Այն թույլ է տալիս վերահսկել հղիության գործընթացը: Ինչպես ցանկացած այլ միջամտություն, ներարգանդային պարույրը նույնպես ունի իր հակացուցումները: Դրանցից են՝ արգանդի պարանոցի պաթոլոգիակսն պրոցեսները, դիսպլացիաները, եթե կնոջ մոտ կան բորբոքային պրոցեսներ, արգանդի լորձաթաղանթի պաթոլոգիա, հիպերպոլիմենորեա կամ մետրոռագիա,  էնդոմետրիայի հիպերպլազիա,  արգանդի զարգացման անոմալիաներ, որոնք խանգարում են պարույրի ներդրմանը, արգանդի սուբմուկոզային միոմա, ալերգիա պղնձի նկատմամբ և այլն: Ըստ մեր ավագ սերնդի մասնագետների, առաջարկում էին՝ ավելի լավ է 10 տարի մնա ներարգանդային պարույրը, քան 10 տարվա մեջ կինը կատարի երեխայի արհեստական ընդհատում։

- Ի՞նչ է կլիմաքսը։

-Դաշտանադադարը (կլիմաքս) ժամանակահատված է, երբ կանանց հորմոնալ համակարգը դադարում է կատարել իր հիմնական խնդիրը՝ վերարտադրողական գործառույթը։ Այն հիմնականում արտահայտվում է հետևյալ կերպ՝ նվազում է սեռական հորմոնների՝ էստրոգենի և պրոգեստերոնի մակարդակը։ Երբ ձվարանը դադարում է կատարել իր հիմնական խնդիրը, դադարում է դաշտանը, իսկ այս գործընթացն անվանում են դաշտանադադար։ Այն սովորաբար տեղի է ունենում 50 տարեկան հասակում, սակայն, դաշտանադադարի ախտանիշները կարող են նկատվել 40 տարկանից սկսած։ Դաշտանի բացակայության առաջին տարին դաշտանադադարի ժամանակահատվածն է, իսկ դրանից հետո՝ հետդաշտանադադարն է: Երբ աշխատում էի Ռուսաստանի Դաշնությունում, երբ որ կնոջն ասում էինք՝ դուք արդեն կլիմաքսի փուլում  եք, իրենք ընդունում էին դա որպես վիրավորանք։ Իսկ մեր հայ կանայք նորմալ են ընդունում այդ փաստը։ Եթե կնոջ մոտ չեն արտահայտվում արյան ճնշման բարձրացում և քրտնարտադրություն, նյարդային համակարգի խախտումներ, խիստ արտահայտված չեն, ոչինչ չենք անում, բայց կլիմաքսը,  ամեն դեպքում իրենից բուժում է պահանջում։

- Ի՞նչ է ռեզուրս գործոն ասվածը։

- Ռեզուս պատկանելիության հատկանիշը ժառանգական հատկանիշ է և գտնվում է առաջին զույգ քրոմոսոմի կարճ թևում տեղակայված գեների հսկողության տակ։ Գործնական բժշկության մեջ, մասնավորապես արյան փոխներարկման և մանկաբարձության մեջ, ռեզուս պատկանելիության որոշումը կարևոր խնդիր է։ Ռեզուս գործոնն անմիջական կապ ունի մարդու արյան մաս կազմող էրիթրոցիտների՝ արյան կարմիր գնդիկների հետ։ Նրանց կազմում որոշակի սպիտակուցի առկայությունը, որը պայմանականորեն R տառով է նշվում, կամ դրա բացակայությունը խոսում է ռեզուս դրական կամ բացասական գործոնի մասին:

Կան դրական և բացասական ռեզուրս գործոններ. Ռեզուրս դրականը արյան մեջ լինում է հատուկ սպիտակուց, եթե կա, ուրեմն՝ դրական է, եթե բացակայում է՝ բացասական է։ Հղիության շրջանում դրա վտանգն կայանում է նրանում, եթե մայրը ռեզուրս բացասական է, երեխան դրական, ապա մոր արյան մեջ առաջանում է ռեզուրս կոնֆլիկտ։ Հսկողության տակ են պահում հղիին, հակամարմինները ժամանակ առ ժամանակ ստուգվում են։ Հակամարմինների տիտր գոյություն ունի, որից կախված՝ մենք որոշում ենք մեր հետագա քայլերը։

-Ի՞նչ է գերհասուն հղիությունը և գերհասուն պտուղը:
- Հղիությունը համարվում է ժամկետանց, եթե գեստացիայի (հղիության) տևողությունը կազմում է 42 և ավել շաբաթ։ Ծննդաբերությունն այդ դեպքում անվանում են ուշացած։ Ժամկետանց հղիության արդյունքում ծնված երեխան հիմնականում գերհասուն է լինում։ Գերհասուն պտղի մասին հնարավոր է խոսել միայն երեխայի ծնվելուց հետո, քանի որ պտուղը կարող է 42 շաբաթական լինել, բայց չունենա գերհասունության նշաններ, քանի որ կա երկարաձգված հղիություն, որի ելքը կարող է լինել նորմալ, հասուն պտուղը: Գոյություն ունի ծննդաբերության ժամանակ պտղի գլխի կոնֆիգուրացիա։ Ներարգանդային կյանքում պտղի գլխի ոսկորները ամբողջական զարգացած չեն։ Երբ  երեխան իջնում է կոնքի խոռոչ, այս դեպքում գործընթացը խաթարվում է, համապատասխանաբար՝ պտղի և մոր համար վտանգը մեծանում է, առաջացնելով սակավարյունություն, բազմաթիվ այլ վտանգավոր հետևանքներ։ Հնարավոր է, որ ծննդաբերությունն ուշանա, բայց պտղի գերհասունության նշաններ չլինեն, ինչպես նաև հնարավոր է, որ ծննդաբերությունն սկսվի ճիշտ ժամկետում, սակայն պտուղը գերհասուն լինի։

-Իսկ  որպես վերջաբան՝ ի՞նչ կմաղթեք մեր հայ կանանց:

-Կանայք պետք է հարգեն առաջին հերթին հենց իրենց  և իրենց առողջությունը, ոչ թե իրենց մղեն հետին պլան, ըստ մեր հայկական մենթալիտետի: Հորդորս է՝ պարբերաբար դիմեն բժշկի, հետագա բարդություններից խուսափելու համար, քանզի ամուր ընտանիքի հիմքում առողջությունն է: Կյանքը մեծագույն պարգև է, որը պետք է երջանիկ ապրել, իսկ երջանկության բանաձևն անհատական է, դրան հասնելու ուղիները` նույնպես:

էնդոկրինոլոգ

Նարինե   Բեգլարյան. 1998-2004թթ. սովորել է Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի բուժական ֆակուլտետը:

2004-2006 թթ. ավարտել է Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի կլինիկական օրդինատուրան՝ էնդոկրինոլոգիա մասնագիտությամբ:

2007-2014թթ. աշխատել է «Արմենիա» բժշկական կենտրոնի էնդոկրինոլոգիայի բաժանմունքում, որպես բժիշկ-էնդոկրինոլոգ:

2011-2014թթ. համատեղության կարգով աշխատել է «Նորմեդ» բժշկական կենտրոնի էնդոկրինոլոգիայի բաժանմունքում, որպես բժիշկ- էնդոկրինոլոգ:

2016 թվականից մինչ այժմ Մխիթար Հերացու անվան  Երևանի պետական բժշկական համալսարանի ասպիրանտուրայում, որպես հայցորդ է:

2014 թվականից մինչ օրս աշխատում է «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնում, որպես բժիշկ էնդոկրինոլոգ (կոնսուլտանտ բաժանմունքներում, ծառայություն ամբուլատոր մասում):

Վերապատրաստվել է 2008թ.՝ Զալցբուրգ քաղաքում անցել բժշկական սեմինար ներքին հիվանդությունների  վերաբերյալ:

 2015թ.՝ Մոսկվայի Էնդոկրինոլոգիական գիտական կենտրոնում անցել է վերապատրաստման կուրս՝ էնդոկրին գինեկոլոգիա առարկայից:

2016թ.՝ Սանկտ Պետերբուրգի ՌԲԳԱ-ի Դ.Օ. Օտտայի  անվան մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտում անցել է վերապատրաստման դասընթաց գեստացիոն դիաբետ և շաքարային դիաբետով հղիների վարումը թեմայով:

2018թ. հունիսի 4-28-ը անցել է վերապատրաստում Վիեննայի գլխավոր հիվանդանոցի էնդոկրին բաժանմունքի օրդինատուրայում:

2019թ.՝ մասնակցել է Բուդապեշտում եվրոպական Թիրոիդ Ասոցիացիայի 42-րդ տարեկան հանդիպում՝ սեմինարին:

2022թ․ մայիս 21-25-ը մասնակցել է Իտալիայի Միլան քաղաքում  կազմակերպված Եվրոպական էնդոկրին ասոցիացիայի 24-րդ տարեկան եվրոպական գիտաժողովին:

2022թ․ անցել է վերապատրաստման կուրս. սեպտեմբերի 29-ից հոկտեմբեր 2՝ Վրաստանում՝ Թբիլիսիում, Եվրոպական էնդոկրին Ասոցիացիայի 30-րդ հետդիպլոմային վերապատրաստման կուրս՝ կլինիկական էնդոկրինոլոգիայի, դիաբետի և մետաբոլիզմի թեմաների շուրջ։

Լեզուների իմացություն՝ մայրենի (հայերեն), ռուսերեն, անգլերեն:

Կոմպյուտերային գիտելիքներ՝ MS Windows , MS Word, MS Excel,  Internet:

Բժշկի համար ամենաթանկ գնահատականն արդեն ապաքինված  հիվանդի օրհնանքն է

Այսօր, ամենուր ալերգիկ հիվանդությունների մեծ աճ է գրանցվում։ Ալերգիան մեր օրգանիզմի արձագանքն է արտաքին միջավայրի տարատեսակ իմուն նյութերին (ալերգեններին), որոնց մեր օրգանիզմն ընդունում է որպես վնասակար նյութեր: Այն կարող է դրսևորվել տարբեր ձևերով` դանդաղ զարգացող մաշկի ցանավորմամբ` ընդհուպ մինչև անաֆիլակտիկ շոկ:

Մեր զրուցակիցն է Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի ալերգոլոգ-իմունոլոգ  ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ  ՀՈՎՆԱՆՅԱՆԸ, ում հետ զրույցի ընթացքում անդրադարձել ենք ալերգիայի, դրա դրսևորումների և  առաջարկվող լուծումներին շուրջ:

Մեր զրուցակցի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ կատարած մեծածավալ աշխատանքը` իր առջև դրված նպատակի իրականացում, և, իր կոչմանը հավատարիմ լինելուց բացի, նա անչափ սիրում է հայրենի երկիրը:

Իսկական բժիշկը նա է, որը ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Եվ հենց այդպիսին է մեր զրուցակիցը, որն ունի նաև խղճի թելադրանքով առաջնորդվելու հատկանիշ, հրաշալի պատկերացնում է իր մասնագիտության ամբողջ բարդությունն ու պատասխանատվությունը:

 -Բժշկուհի, ի՞նչ է ալերգիան իրենից ներկայացնում, և որոն՞ք են ալերգիայի տեսակները:

-Ալերգիան օրգանիզմի գերզգայուն վիճակի ներգործությունն է արտաքին և ներքին ազդակների վրա։ Արտաքին ազդակներից են համարվում սննդամթերքը, քիմիական նյութերը, տարբեր միջատներից խայթոցները և այլ արտաքին գործոններ։ Ներքին ազդակներն են համարվում այն ազդակները, որոնք կախված են օրգանիզմի տարբեր վիճակներից, որոնք կարող են առաջանալ  ստամոքսաղիքային համակարգի և մի շարք ուղեկցող հիվանդությունների հետևանքով։ Քանի որ  ալերգիան իմունային համակարգից կախյալ է, առաջին հերթին, բնականաբար, հետազոտման է ենթարկվում օրգանիզմն ամբողջությամբ, ինչը կապված է իմունիտետի հետ։

Ալերգիան կարելի է տարբերակել ըստ առաջացող ախտանիշների՝ շնչառական, որի մեջ ընդգրկվում են ալերգիկ ռինիտը՝ քթաբորբը և բրոնխալ ասթման:

Քթաբորբը՝ ալերգիկ ռինիտն հիմնականում ուղեկցվում է քթահոսքով, փռշտոցներով, քթըմպանի, ականջների, աչքերի քորով, շատ ժամանակ անց միանում է ալերգիկ կոնյուկտիվիտը։ Լինում է ինչպես մշտական, այնպես էլ տարվա որոշակի եղանակի, այսինքն՝ մշտական և սեզոնային է:

Հետևողական չլինելով՝ նման դեպքերում,  ցավոք, բանն ընդհուպ կարող է հասնել բրոնխիալ ասթմայի:

Ալերգիաների մեջ ամենատարածված տեսակներից է մաշկային ալերգիան, որն հիմնականում արտահայտվում է մաշկի ցանավորմամբ,  մաշկաբորբով:

Ալերգիայի պատճառներից մեկն էլ ստրեսի հետևանքով առաջ եկող ալերգիկ բնույթի ռեակցիաներն են: Վերջին տարիներին շատ հաճախ են դրանք նշվում, դրսևորման ձևերից են մեծ մասամբ շնչահեղձությունը, ինչպես նաև ի հայտ եկող և տարբեր պատճառագիտության մի շարք հետազոտություններ անցնելուց հետո (վահանաձև գեղձի հետազոտություններ և մի շարք լաբորատոր  հետազոտություններ), որոնց արդյունքում առանձնապես ոչ մի պատկեր չի լինում, և  պարզվում է, որ ալերգիան զարգացել է նյարդային ֆոնի վրա և ուղեկցվում է սկզբնական շրջանում տհաճ քորի ձևով, և հնարավոր է ուղեկցվել սպաստիկ հազով։  

Դեղորայքային ալերգիան. բավականին արագ զարգացող ալերգիկ ռեակցիա է, արտահայտվում է եղնջացանով, մաշկի քորով, ցանավորմամբ, դեմքի այտուցվածությամբ, կարող է ընդհուպ առաջանալ անաֆիլաքսիա։ Պետք է բուժառուին պարտադիր հորդորել, որ այդ դեղորայքը ամբողջ կյանքի ընթացքում երբևէ չընդունի:

Միջատների խայթոցից առաջացած ալերգիան կարող է զարգանալ մեկ- երկու րոպեի ընթացքում, և շատ դեպքերում, հնարավոր է, առաջին խայթոցից ալերգիան չզարգանա, երկրորդից նոր միայն առաջացնի ուժեղ ալերգիկ ռեակցիա։
 Այս դեպքում ալերգիկ ռեակցիան նույնպես արագ է զարգանում՝ մաշկի խայթած հատվածում առաջացնելով ցավ, կարմրածություն, այտուցվածություն, ծանր դեպքերում հնարավոր է անաֆիլակտիկ շոկի առաջացում՝ ընդուպ մինչև մահ:

Փոշուց առաջացած ալերգիան արտահայտվում է փռշտոցներով, քթահոսքով, արցունքակալմամբ, քթում և կոկորդում քորի զգացումով:
Ընտանի կենդանիներից առաջացած ալերգիան կարող է նպաստել մշտական ալերգիայի առաջացմանը, որն հիմնականում դրսևորվում է փռշտոցի և արցունքակալման միջոցով:

Ալերգիան կարող է ի հայտ գալ նախ մաշկային, ապա և վերին շնչուղիների ալերգիկ հիվանդությունների արտահայտմամբ։ Մաշկային են համարվում ալերգիկ մաշկաբորբը, ալերգիկ եղնջացանը։ Դրանց դրսևորման ձևն արտահայտվում է ցանավորմամբ, շատ ժամանակ ուղեկցվում է քորով, և ալերգիկ տենդը կարող է այնպիսի ընթացք ունենալ, որ տարածվի ամբողջ մարմնի մակերեսով։

Ցանավորմամբ տարածված ալերգիայի տեսակները  կարող են առաջանալ շփումից, օրինակ՝ շփում քիմիական նյութերի, մետաղների, նույնիսկ այնպիսի միջոցների հետ, ինչպիսիք են լվացող և հիգենիայի օգտագործման միջոցները, որոնք կարող են իրենց մեջ պարունակել այնպիսի հավելումներ, որը կարող է բերել ընդհուպ էկզեմային մոտ պատկեր՝ արտահայտված ճաքերով, վերքերով, և ավելի բարդացած դեպքեր, եթե դրան գումարվում է ինֆեկցիան։ Ալերգիայի  պատճառ կարող է լինել նաև կոսմետիկան։ Ալերգիան ունի իր բարդ տեսակները։ Դրանց շարքը համալրում է բրոնխիալ ասթման, որի նախանշանները կարող են լինել ալերգիկ ռինիտը, ալերգիկ մաշկային արտահայտման ձևերը:

Ալերգիկ հիվանդություններն ինքնին կրում են քրոնիկ բնույթ, և անհրաժեշտ հետազոտություններ անցնելով՝ պացիենտի մոտ հայտնաբերվում են ուղեկցող կողմնակի խնդիրներ, այլ  հիվանդություններ: Այսպիսի դեպքերում ևս պահանջվում է համալիր բուժում, որի դեպքում, և ժամանակին չբուժվելու դեպքում կարող ենք բախվել բարդացած վիճակների:

Իրականում ալերգիայի առաջացման պատճառները բազմազան են: Բնականաբար, բոլոր ալերգիկ հիվանդությունների դեպքում  կարելի է ասել, որ ժառանգականության գործոնը ոչ միշտ է, որ մեծ դեր է կատարում: Մեզ դիմող տարիքով  բուժառուները նշում են, որ ամբողջ կյանքում չեն կրել ալերգիկ բնույթի ռեակցիաներ, ժառանգական ֆակտորը չի գործել, բայց, ահա, բավականին հասուն  տարիքում առաջին անգամ իրենց մոտ ալերգիկ երևույթներ են դրսևորվում։

-Ի՞նչ է սննդային ալերգիան, ո՞րն է սննդային ալերգիայի և թերընկալության տարբերությունը:

-Սննդի հանդեպ ռեակցիաները կարող են զարգանալ և՛ սննդային ալերգիայի, և՛ թերընկալության պատճառով, որոնք թեև հաճախ ընդհանրացվում են, սակայն իրականում էականորեն տարբեր իրավիճակներ են:
Սննդային ալերգիան օրգանիզմի իմունային համակարգի խեղաթյուրված պատասխանի հետևանքով առաջացած գերզգայունությունն է սննդամթերքի, իսկ ավելի հստակ` նրա մեջ պարունակվող որոշակի ալերգենի հանդեպ: Արդյունքում տվյալ սննդամթերքի օգտագործումը, օրգանիզմում կենսաբանորեն ակտիվ մի շարք նյութերի, այդ թվում հիստամինի արտազատման միջոցով, բերում է տարբեր ծանրության, մինչև անգամ կյանքին սպառնացող ալերգիկ նշանների առաջացմանը:
Ի տարբերություն սննդային ալերգիայի, սննդային թերընկալության դեպքում իմունային համակարգը չի ներգրավվում, և դիտվում են համեմատաբար մեղմ, կյանքին չսպառնացող ախտանշաններ: Օրինակ կարող է հանդիսանալ կաթնաշաքարի/լակտոզայի թերընկալությունը, որն ուղեկցվում է որովայնի ցավերով, վքնածությամբ և լուծով: Սննդային ալերգիան մեզ համար, բնականաբար, ավելի հեշտ է բացահայտել, քանի որ բուժառուները  շատ ժամանակ մեծ մասամբ նշում են, որ այս կամ այն սննդամթերքը ընդունելուց հետո 5-30 րոպեների ընթացքում ալերգիան արտահայտվում է ցանավորման տեսքով:

Վաղ տարիքում սննդային ալերգիան անգամ կարող է ազդել վերին շնչուղիների վրա, պատկերում բերել սպաստիկ հազ։

Հավելենք, որ կան նաև ալերգիայի տեսակներ, որ նույնիսկ հարցման և անամնեզ հավաքելու դեպքում պատճառագիտությունը չի հայտնաբերվում։ Իհարկե, կան ալերգենների որոշման տարբեր ձևեր, որոնք մեզ կարող են հուշել՝ լակտոզ անհամատեղելիություն մասին, ալերգոլոգի հետ խորհրդակցման և ստուգումներ անցնելուց հետո միայն պարզվում է ալերգիայի պատճառագիտությունը։ Իհարկե, այսօր գիտությունն անհամեմատ կատարելագործվել է, որը թույլ է տալիս բացահայտել ալերգենների պատճառագիտությունը լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքում։

-Ի՞նչ է բրոնխիալ ասթման, բարդության ինչպիսի՞ աստիճանի հիվանդություն է այն:

- Բրոնխիալ ասթման լայնորեն տարածված հիվանդություն է: Հայաստանում տարեցտարի ավելանում է այս հիվանդությամբ տառապող մարդկանց թիվը: Ըստ վիճակագրական տվյալների՝այն ունի բավականին մեծ տարածում Ամերիկայի  Միացյալ Նահանգներում, Եվրոպայում։  Վերջին քսան տարիների ընթացքում ալերգիկ բնույթի հիվանդությունները մեծ տարածում ունեն նաև Հայաստանում, հատկապես ալերգիայի այնպիսի ձևերը, ինչպիսիք են ալերգիկ քթաբորբը՝ ռինիտը, ինչը կապված է և՛ մեր էկոլոգիայի հետ և մեզանում առատ փոշու, ինչպես նաև բույսերի ծաղկափոշու հետ:  

Բրոնխիալ ասթման  շատ անկանխատեսելի երևույթ է, որի առաջացման պատճառը կարող է և ի հայտ չգալ: Այն երկարատև բուժում պահանջող հիվանդություն է։ Այսօր մենք ունենք այդ հիվանդության բուժման համար կիրառելի դեղամիջոցներ, որոնք նվազեցնում են շնչահեղձության նոպաների հաճախականությունը՝ հիվանդին   ազատելով անասանելի ցավերից և թույլ չտալով, որ հիվանդությունը նորից գլուխ բարձրացնի:

 -Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կվինկեի այտուցը:   

-Կվինկեի այտուցը  սուր, որոշ դեպքերում կյանքի համար նույնիսկ վտանգավոր ալերգիկ ռեակցիա է, մաշկի ալերգիկ ռեակցիան տարբեր գործոնների նկատմամբ, որն արտահայտվում է  մաշկի, ենթամաշկային հյուսվածքի ու մկանների այտուցմամբ: Այտուցի այս տեսակը  Կվինկեի են անվանվել, ի պատիվ   այն նկարագրած գիտնականի ազգանունով: Այս հիվանդությունը կարող է զարգանալ ցանկացած տարիքում:  Այն հաճախ ուղեկցվում է եղնջատենդով: Այտուցի այս տեսակը վտանգավոր է, երբ այն առաջանում է  կոկորդի շրջանում: Կվինկեի կամ անգիոնևրոտիկ այտուցը սուր ալերգիկ ռեակցիա է, որի ժամանակ արյան հեղուկ մասը դուրս է գալիս դեպի շրջակա հյուսվածքներ՝ առաջացնելով այտուց: Այն զարգանում է ալերգենի հետ կրկնակի կապի դեպքում: Ռեակցիայի հիմքում ընկած է իմունային համակարգի ակտիվացումը, երբ արտադրվում են բորբոքային մեդիատորներ:

 Այդ նյութերի ազդեցությամբ լայնանում են անոթները, բարձրանում է նրանց թափանցելիությունը և ակտիվանում են նեյտրոֆիլները: Հենց դա էլ նպաստում է մազանոթներից մեծ քանակի արյան հեղուկ մասի դուրս գալուն և այտուցների առաջացմանը:

-Բժշկուհի, ինչպե՞ս կանխել ալերգիան. խոսենք ալերգիայի կանխարգելման շուրջ։

-Կախված ալերգիայի բնույթից՝ կանխարգելիչ միջոցառումները տարբեր են` հիմնականում հակահիստամինային շարքի դեղահաբերով, իսկ ծանր դեպքերում՝ գլուկոկորտիկոստերոիդներով: Ալերգիկ ռինիտների դեպքում հաճախակի կիրառվում են հակաալերգիկ կաթիլներ և ցողաշիթեր: Անաֆիլակտիկ շոկի և կվինկեի այտուցի զարգացման դեպքում հարկավոր է անհապաղ դիմել բժշկի:

-Բժշկուհի, իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:  

- Կմաղթեմ, որ մեր հասարակությունը լինի ավելի ներողամիտ, բարեկիրթ, բժշկին դիմելու կուլտուրան բարձր մակարդակ ունենա, բժշկի հանդեպ հարգանքն ավելի մեծանա, որովհետև բժշկի ուսերին դրված է շատ մեծ պատասխանատվություն: Կոչ եմ անում ապրել առողջ ապրելակերպով, ունենալ առողջ հայկական ընտանիք և հնարավորինս աջակցել, զորավիգ լինել միմյանց: Վստահ եմ, որ հայ օջախի կայունությունն ու ամրությունը մեր հարատևման ու հաղթանակների ամենամեծ գրավականն է:  Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը: Ամենակարևորը, իմ կարծիքով, երբեք չհիասթափվելն է։ Ու նաև շատ կարևոր է հասկանալ, որ կյանքի ճանապարհը երկար և բարդ է, երբեմն էլ՝ չհուսադրող, սակայն պետք է գիտակցել, որ երբեք և ոչ մի այլ երկրում չես գնահատվի այնպես, ինչպես քո հայրենիքում։ Եվ թող երբեք չմարեն ձգտումն ու հավատը, ու, հավատացեք, մշտապես հաջողությունը կժպտա: Պետք է ամեն պահը գնահատել երջանիկ լինելու համար, այդ պահը դարձնել տոն: Պետք է գնահատենք մեր ունեցածը, պահպանենք այն, սիրենք և լինենք սիրված: Իսկ բժշկի համար ամենաթանկ գնահատականն արդեն ապաքինված  հիվանդի օրհնանքն է:

ԷԴԻՏԱ ՂԱՐԻԲՅԱՆ. «Հղիությունը Աստծո կողմից տրված ամենալավագույն պարգևն է»

Հայաստանում անպտղության ցուցանիշը օր-օրի ավելի մտահոգիչ է դառնում։ Արդյունքում այս խնդիրը Հայաստանում վերածվել է ոչ թե բժշկական, այլ բժշկասոցիալական և համազգային խնդրի: Անպտուղ ամուսնությունը կարևոր հիմնախնդիր է սոցիալական և բժշկական առումներով:

Այսօր, ցավոք սրտի, միշտ չէ, որ բոլորի տները լցվում են մանկական զրնգուն ծիծաղով, և ոչ բոլոր ընտանիքներն ունեն այդ երջանկությունը՝ վայելելու երեխայի ամեն նոր արարքը, խոսքը: Ասում են՝ հույսը վերջինն է մահանում, սակայն երբ կողքիդ կա գրագետ և փորձված մասնագետ, ապա իրականանում են նույնիսկ ամենահամարձակ, ամենաանիրականանալի թվացող երազանքները:

Եվ ուրախությամբ պետք է փաստել, որ ժամանակակից բժշկությունը արդեն վաղուց կարողացել է ձեռնոց նետել անպտղությանը՝ շնորհիվ ինչպես բժշկագիտության առաջընթացի, այնպես էլ այս ոլորտի իսկապես նվիրյալ ու անձնուրաց բժիշկների:

Մանկաբարձ-գինեկոլոգի մասնագիտությունը, մի կարևոր առանձնահատկություն ունի, որով  տարբերվում է մյուս բժշկական մասնագիտություններից. կինը շարունակաբար առնչվում է գինեկոլոգի հետ և՛ պրոֆիլակտիկ, և՛ բուժման նպատակներով կյանքի տարբեր փուլերում: 

Մեր զրուցակիցն է «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի մանկաբարձ-գինեկոլոգ, կենտրոնի «հղիների պաթոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ, «Հայաստանում կեսարյան հատումների աճի պատճառների ուսումնասիրության» ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի միջազգային փորձագետ, Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի Հետբուհական և շարունակական ֆակուլտետի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ամբիոնի դասախոս Էդիտա Ղարիբյանը:

Բժշկուհին ժամանակին  ընտրելով բժշկի մասնագիտությունը, մասնագիտական պատվով էլ շարունակում է կատարել իր աշխատանքը: Կայուն գիտելիքներով,  ինչպես և մարդկային բարձր առաքինություններով օժտված բժշկուհին վստահ կանգնած է իրեն ապավինած յուրաքանչյուր բուժառուի կողքին։ Եվ՝ ամենակարևորը․ ամեն  վայրկյան բժշկուհին հոգածությամբ պայքարում է ամենաարժեքավորի` կնոջ առողջության պահպանման համար: Նա ամեն օր գործ է ունենում երկու մարդկային կյանքերի հետ՝ մայրացող մոր և լույս աշխարհ եկող մանկան: Բժշկուհին ապրում է իր բուժառուների հոգսերով ում համար թանկ ու կարևոր է յուրաքանչյուր մանկան ծնունդը, և նա ջանք ու եռանդ չի խնայում՝ զույգերին նվիրելու ծնող դառնալու մեծագույն և այնքան բաղձալի բերկրանքը:

Իրականում յուրաքանչյուր ծնողի համար իր երեխան իր կյանքի գունագեղ ծաղիկն է, երեխան է, որ ծնողի առօրյան գունավորում է վառ գույներով, լցնում ու իմաստավորում է նրա կյանքը և իր ժպիտով ստիպում հավատալ, որ մեր շուրջն ամեն ինչ կատարյալ է:

Բժշկուհին առավելապես նախանձախնդիր է կայուն ու բավարար գիտելիքներ, ինչպես նաև իր մասնագիտական փորձառությունը փոխանցելու իր ուսանողներին։ Նա մեծապես կարևորում է, որ գործող բժիշկների շարքերը համալրող իր ուսանողները գրագետ ու կիրթ լինեն, լինեն մարդասեր ու բարեհոգի, և ջանադրորեն ողջ էներգիան ներդնում է մարդանպաստ իր այս ցանկությունն իրականություն դարձնելու գործում։  Ըստ բժշկուհու՝ այս ամենով է, որ ամբողջանում է բժշկի նկարագիրն ու կերպարը։ Անտարակույս,  այսպիսի նվիրումը չէր  կարող աննկատ մնալ։ Հայաստանի առողջապահության համակարգում նրա երկարատև ու ջանադիր աշխատանքի, ինչպես նաև բժշկագիտության զարգացման գործում ներդրած զգալի ավանդի համար առողջապահության առաջամարտիկն արժանիորեն միշտ բարձր է գնահատվել է և դեռ ավելին է գնահատվելու  ոչ միայն բժշկական հանրության, այլև հասարակության  լայն շրջանների կողմից:​

-Բժշկուհի, ե՞րբ, ո՞ր ախտանիշերի առկայության դեպքում  է դրվում անպտղություն ախտորոշումը, արդյո՞ք կարող ենք այն համարել դատավճիռ։

-Նախևառաջ պետք է հասկանալ, թե ինչ բան է անպտղությունը։ Անպտղություն են համարվում այն դեպքերը, երբ առանց հակաբեղմնավորիչ արդեն մեկ տարի սեռական կանոնավոր կյանքով ապրելուց հետո, համապատասխան միջոցների կիրառմամբ հղիություն չի գրանցվում։ Իսկ ընդհանուր առմամբ, անպտղությունը 21-րդ  դարի արդիական և ակտուալ խնդիրներից է, քանզի ըստ միջազգային ցուցանիշների, բնակչության 25 տոկոսն ունի անպտղության խնդիր, և այդ տոկոսն օր օրի ավելի է բարձրանում: Անպտղության խնդրի մեջ նկատելի բարձրացել է տղամարդկային գործոնը, դա կապված է վարակի առկայության հետ, հորմոնալ խանգարումների աճով պայմանավորված սոմատիկ հիվանդությունների աճի հետ, որոնք, ի վերջո, հանգեցնում են անպտղության։ Սակայն եթե նախկինում անպտղությունը կարող էինք համարել դատավճիռ, ապա այսօր ժամանակակից բուժմոտեցումների արդիականացմանը, բժշկության զարգացմանը զուգահեռ՝ բժշկությունը վաղուց է, ինչ ձեռնոց  է նետել անպտղությանը։ Ներկայումս արդի ժամանակակից  բուժմոտեցումներով հնարավոր է լուծել անպտղության գերակա խնդիրը։ Այսօր մեր երկրում զարգացել են օժանդակ վերարտադրողական տեխնոլոգիաները՝ արտամարմնային բեղմնավորումը (ԱՄԲ) և նրա մոդիֆիկացիաները (ձևափոխումները)՝ ICSI (սպերմատոզոիդների ներցիտոպլազմատիկ  ներարկում), սաղմերի սառցապահպանումը (կրիոկոնսերվացիա), դոնորական ծրագրերը, փոխնակ  մայրությունը, ինչպես նաև ամուսնու արհեստական սերմնավորումն (ԱՍԱՍ) և դոնորական (ԱՍԴՍ) սերմով, վերաբերում են օժանդակ վերարտադրողական տեխնոլոգիաներին: Այս մեթոդների մեծ մասն օգտագործվում է այն ժամանակ, երբ բնական ճանապարհով հղիանալը կամ ընդհանրապես հնարավոր չէ կամ հավանականությունն ավելի փոքր է, քան օժանդակ վերարտադրողական տեխնոլոգիաների օգտագործման պարագայում:

Մեր երկրում այսօր այդ ուղղությամբ ունենք բավական մասնագիտացված բուժկենտրոններ, որոնք զբաղվում են անպտղության խնդիրներով, և բարձր տոկոս են կազմում բարեհաջող ելքերով  պայմանավորված հաջողված հղիությունները։ Արտամարմնային բեղմնավորման միջոցով դժվարագույն դեպքերն ավելի լուծելի են դարձել։ Մեր երկրում սույն թվականի հունվար ամսից ունենք մինչեւ 35 տարեկան կանանց շրջանում արտամարմնային բեղմնավորման պետպատվերի ծրագիր
և 2020 թվականի պատերազմում զոհվածների մայրերի համար պետպատվերի շրջանակներում մինչև 53 տարեկան կանանց արտամարմնային  բեղմնավորմամբ հղիության ծրագիր, իսկ այս տարի, ըստ կրիտերիաների, մինչեւ 35 տարեկան կանանց համար և դա։
Զույգերն արդեն կարողանում են  դիմել վերարտադրողական (ռեպրոդուկտիվ) օժանդակ տեխնոլոգիաների օգնությանը և անպտղության հարցը լուծելի դարձնել։

Ռեպրոդուկտիվ տարիքային շեմը դիտարկելն  այսօր շատ  անհատական է, դա կախված է կնոջ հորմոնալ ստատուսից, ձվարանային պաշարից, ձվաբջիջների  քանակից։ Եվ եթե կինը, որը կարող է արդեն ունենալ ձվաբջիջների վաղաժամ ծերացում, իհարկե, ռեպրոդուկտիվ տարիք կարող ենք համարել 25-35 տարեկան տարիքային շեմը, որից հետո այդ տարիքի կանայք համարվում են հասակավոր առաջնածին, մինչդեռ նախկինում հասակավոր առաջնածին համարվում էին 30-ից բարձր  տարիքի կանայք։ Այժմ հաշվի է առնվում այն հանգամանքը, որ միջին տարիքի առաջնածին հղիները բարձրացել են մինչև 35 տարեկանը, քանի որ շատ են այն կանայք, որոնք օժանդակ ռեպրոդուկտիվ տեխնոլոգիաների շնորհիվ այդ տարիքում հղիություն են գրանցում։ Պետության կողմից վերջերս ընդունված այս օրենքի համաձայն կարող են օգտվել անգամ փոխնակ մոր փոխահատուցման ծառայությունից այն հերոսների մայրերը, որոնք ունեն տարբեր առողջական խնդիրներ, և որոնք չեն կարող կրել այդ հղիությունը: Սկսել են ներառվել նաև սահմանամերձ գոտու երկրորդային անպտղությամբ տառապող բնակիչները, որոնք ​ դիմում են երկրորդ բալիկի համար, և որոնց ցուցված է արտամարմնային բեղմնավորումը։ Իհարկե, կան որոշ սահմանափակումներ, բայց, միևնույն է, հաշվի առնելով այս ցուցումները՝ սա մեծ աջակություն է պետության կողմից իր քաղաքացուն՝ հաղթահարելու անպտղությունը: Պետբյուջեի միջոցներով արհեստական ​ բեղմնավորման ծրագիրն այսուհետ բաց է լինելու ՀՀ բոլոր քաղաքացիների համար` անկախ բնակության վայրից, սոցիալական վիճակից, ամուսնական կարգավիճակից։ Կարծում ենք, որ այս ծրագիրը հասարակության համար շատ սպասված էր։

Այսօր, կարծեք թե, երիտասարդ կանայք բավականին շատ են դիմում կեսարյան հատմամբ 

ծննդալուծման: Ի՞նչ կասեք այդ առումով։ Արդյոք այս մոտեցումն ավելի՞ ընդունելի է:

-Կեսարյան հատման՝ կանանց դիմելու  միտումը անտեղի եմ համարում և որպես մասնագետ, շատ բացասական եմ վերաբերվում դրան՝ կապված կեսարյան ծննդալուծում ցանկացող կանանց տոկոսի բարձրացման հետ։ Մենք երբևէ չենք խրախուսում, որը կինն իր ցանկությամբ դիմի կեսարյան հատման։ Նախ չմոռանաք, որը կեսարյան հատումը ինքնին վիրահատական միջամտություն է,   միջամտություն, որն ունի իր հետագա հետվիրահատական բարդությունները։ Կեսարյան հատումը այն վիրահական միջամտությունն է, որը կատարվում է խիստ ցուցումներով և խիստ անհրաժեշտության դեպքում։ Նույնիսկ կնոջ ցանկությամբ կեսարյան հատման ցուցում ընդունված չէ մեր երկրում, իրականում այսօր այնքան է զարգացել բժշկությունը, որ կանայք ծննդալուծման ժամանակ անգամ չեն էլ զգում ցավային համախտանիշ, քանզի ծննդաբերության մեջ այսօր առկա է էպիդուրալ ցավազրկում, և բոլոր կանայք ունեն հնարավորություն ծննդաբերել անցավ եւ իրենց հարմար պայմաններով։

- Ի՞նչ  է իրենից ներկայացնում արտարգանդային հղիությունը:

-Արտարգանդային հղիություն է համարվում թե՛ արգանդի խոռոչից դուրս հղիությունը, որը զարգանում է փողերում, ինչպես նաև ձվարանների, որովայնային կամ պարանոցային հղիություն։ Դա իրենից թելադրում է պաթոլոգիկ ընթացքով վիճակ, որի դեպքում բժշկի միջամտությամբ այն ընդհատվում է, իսկ արդեն ըստ ժամկետի, ըստ ցուցանիշների՝ կարող է լինել վիրահատական կամ դեղորայքային միջամտություն արտարգանդային հղիության ընդհատման համար։

-Բժշկուհի, խոսեք, խնդրեմ, հղիության արհեստական ընդհատումների մասին։

-Շատ հաճախ արհեստական ընդհատումը լինում է  անցանկալի հղիություն կամ, ցավոք, պտղի սեռով պայմանավորված: Արհեստական ընդհատումներին մենք՝ բժիշկներս, բավականին բացասական ենք վերաբերվում, այսինքն՝ դարձյալ չեն խրախուսվում մեր կողմից, կրկին տանում ենք աշխատանքներ։ Եթե կինը դիմում է արհեստական ընդհատման, դա միանգամից չի կատարվում, նրանց տրվում է երեք օր՝ մտածելու համար, մանավանդ մեր երկրում, որ պատերազմող երկիր է, քանի որ մենք ունենք ծնելիության ցածր ցուցանիշներ, և, ըստ իս, մեզ համար արհեստական ընդհատումը հանցանքին հավասար մի բան է։

-Ձեր դիտարկմամբ՝ ի՞նչ մակարդակում է գտնվում մեզանում առողջական խնդիրների ի հայտ գալու դեպքում անհապաղ բժշկի դիմելու մշակույթը:

 -Դիմելիության մշակույթի  մեջ ունենք բավականին դրական միտում, ասել է թե՝ առաջընթաց։ Այսօր մեր երիտասարդ կանայք ավելի զարգացած են, ավելի շատ են զբաղվում ինքնակրթությամբ, իրենց հետաքրքրող հարցերի շուրջ ավելի տեղեկացված են։ Այսօր համացանցային պորտալը հեղեղված է տարատեսակ և բազմազան տեղեկություններով, դաշտը բաց է բոլորի համար, մարդկանց  հասու է ցանկացած հետաքրքրող թեմա։ Գովելի փաստ է նաև այն, որ այսօր բավականին շատ են դիմում կանխարգելիչ  հետազոտության օգնությանը մինչ ամուսնությունը, ամուսնությունից հետո մինչ հղիության պլանավորումը։ Հղիության պլանավորումը խրախուսվում է որպես հետագա բարդություններից խուսափելու միջոց։ Սակայն դիմելիության մշակույթի մեջ աշխատելու, նոր մոտեցումներ արմատավորելու տեղ դեռ ունենք, ինչն ավելի շատ առաջնային օղակի` պոլիկլինիկաների գործառույթների մեջ է մտնում, ինչպես նաև տեղեկատվական աղբյուրների, համացանցային դաշտի,  ինչու՞ չէ՝  հենց դպրոցական տարիքից դեռահասներին կրթելու, նրանց մոտ զարգացնելու  հիգիենայի մշակույթը, աշխատանքը դեռահաս աղջիկների հետ և կյանքի որակի  բարձրացման հետ կապված աշխատանքներ, որպեսզի աղջիկներն ունենան առողջ մարմին, առողջ սերունդ։ Պետության կողմից այսօր կա ծրագիր՝ երբ կատարվում է արգանդի պարանոցի քաղցկեղի սկրինգ, պարանոցի բջջաբանական հետազոտություններ՝ պապիլոմա վիրուսի դեմ պատվաստումներ, որոնք  ցանկալի են կատարել մինչև սեռական կյանքի սկիզբ, դրանք արգանդի պարանոցի քաղցկեղի դեմ կանխարգելիչ  միջոցներն են։

-Բժշկուհի, խոսեք, խնդրեմ,  սեռավարակներից:

-Սեռավարակներն այսօր բավականին մեծ տարածում ունեն. Իհարկե, այդ ուղղությամբ էլ որոշ չափով կանխարգելիչ աշխատանքներ են տարվում։ Սակայն այն  վաղուց է իր տեղն զբաղեցնում մեր գերակա խնդիրների մեջ՝ կապված տղամարդկանց արտագնա աշխատանքի հետ, ինչպես նաև՝ մեկից ավելի սեռական զուգընկերոջ առկայության դեպքում։ Կան  սեռավարակների տեսակներ, որոնք կարող են հանգեցնել անպտղության, առողջական խնդիրներով երեխաներ ծնվելուն, հղիության կրելախախտման, հանգեցնել  վիժումների, հղիության ընդհատումների․ խնդիրներ, որոնց ժամանակին հետազոտումն ու բուժումը կարևոր են, որպեսզի կանայք հետագայում այդ խնդիրների առջև չկանգնեն։

-Կա՞ն հիվանդություններ, որոնք  երիտասարդացում  են ապրել:

-Այո, իհարկե, երիտասարդացում են ապրել, ցավոք սրտի,  արգանդի պարանոցի քաղցկեղը, որի հիմնական պատճառը պապիլոմա վիրուսի զարգացումն է, արգանդի միոմաները, սեռավարակների առկայությունը, ձվարանների պոլիկստոզները և մի շարք մշտապես տարածում ունեցող գինեկոլոգիական հիվանդություններ:

-Որո՞նք են դաշտանային ցիկլի խանգարման պատճառները:

-Դաշտանային ցիկլի խանգարումները հիմնականում հորմոնալ համակարգի խանգարումներ են, որոնք կարող են ունենալ տարբեր պատճառագիտություն։  Դրանք կարող են լինել մակերիկամների գործառույթի, ձվարանների, վահանաձև գեղձի գործառույթի խանգարման հետևանքով, այսինքն՝ օրգանիզմի էնդոկրին համակարգի խնդիրները միմյանց հետ շղթայաձև փոխհամաձայնեցված են, և եթե մի օղակում առաջանում է խնդիր, ապա այն բերում է ամբողջ հորմոնալ համակարգի  խանգարման պատկերի, որն էլ իր հերթին  կարող է հանգեցնել դաշտանային ցիկլի խանգարումների։

-Ինչպիսի՞ պատկեր ունի կանանց և տղամարդկանց մոտ անպտղությունը 

տոկոսային հարաբերությամբ:

-Անպտղության ցուցանիշը այսօր թե՛ կանանց, և թե՛ տղամարդկանց մոտ գրեթե հավասար  է, մինչդեռ   նախկինում այն մեծ տոկոս էր կազմում կանանց մոտ։ Նախկինում կարծիք կար, որ անպտղությունն առավելապես դիտվում է կանանց շրջանում առկա խնդիրների հետևանքով, մինչդեռ իրականում կանանց և տղամարդկանց մոտ այն հավասարապես է արտահայտված: Կարելի է ասել, որ ցուցանիշները գրեթե նույն մակարդակի վրա են, մեկ երրորդ դեպքերում՝ կանանց, մեկ երրորդ դեպքերում՝ տղամարդկային անպտղություն, իսկ մնացյալ դեպքերում՝ երկուսի գործոնների առկայություն։ Իհարկե, ըստ բժշկագիտության ՝ կան նաև դեպքեր, երբ անպտղությունը լինում է անհայտ պատճառագիտության, այսինքն՝ և՛ կինը, և՛ տղամարդը լիարժեք առողջ են, ​ ոչ մի խնդիր չունեն: Ստացվում է, որ կան պատճառներ, որոնք ժամանակակից գիտության կողմից դեռես  բացահայտված չեն,​ և կան պատճառներ, որոնք բացահայտվում են ավելի խորը ուսումնասիրությամբ:

- Ի՞նչ  կասեք առոջապահական առաջնային օղակի՝ պոլիկլինիկաների մասին։ Դրանց  դերն այսօր ի՞նչ մակարդակի վրա է:

-Մեզ մոտ ընդունված է  ստացիոնար դիմել արդեն բարդացած դեպքերում։ Ոչ ոք չի դիմում գինեկոլոգին ստացիոնար բուժման, դիմում են արդեն ինչ-ինչ քրոնիկ դեպքերով, որը ավելի բարդացնում է իրավիճակը,  բուժման ընթացքը՝ էականորեն նվազեցնելով բուժման   հնարավորությունները։ Նույնը վերաբերում է  վերը նշված կեսարյան հատման դիմել ցանկացողներին․ եթե առաջնային օղակում   ճիշտ ներկայացվի հիվանդության պատկերը, ճիշտ անցկացվի զրույցը, հիվանդին բացատրեն, որ կեսարյան հատումը ցուցված է միայն խիստ անհրաժեշտության դեպքում, և այն ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ վիրահատական միջամտություն, բացատրվեն բոլոր անհրաժեշտ նրբությունները հղիության ցանկացած հարցի շուրջ, երբ հղին մեզ դիմում է՝ արդեն պատրաստված թե՛ հոգեբանորեն, թե՛ ֆիզիկապես, որ հղիությունը դա հիվանդություն չի,  չի ֆիքսվում իր ֆիզիոլոգիական ամեն մի իրավիճակի վրա,   կյանքում երբեք այդ հղիի մտքով չի անցնի դիմել կեսարյան հատման զուտ ցավային սինդրոմից խուսափելու  նկատառումներով։ Իսկ երբ առաջնային օղակը թերի է աշխատում, հակառակ պատկերն է լինում, նրանք մեզ դիմում են վախեցած, սթրեսի մեջ։ Նման իրավիճակում ու հոգեբանությամբ  կինը չի կարող հանգիստ ծննդաբերել՝ սկսվում են սթրեսային վիճակներ, հարազատների հետ առաջանում են կոնֆլիկտային իրավիճակներ, նրանք պահանջատեր են դառնում, փորձում թելադրել բժշկին ինչպես վարվել՝ հաճախ անգիտակցաբար խանգարելով մեր աշխատանքին՝ արդյունքում վնասելով իրենց ծննդկան հարազատին։ Մինչդեռ  հարկ է գիտակցել, որ ամեն ոք պիտի լինի իր տեղում, զբաղվի իր գործով, անհարկի միջամտություններով չխաթարի բժշկի աշխատանքի բնականոն ընթացքը՝ դրանով վտանգելով հղիի առողջությունը։ Հղիությունը Աստծո կոմից տրված ամենալավագույն  պարգևն է, որը դուք պետք է վայելեք, քանի որ ձեր ծնվող երեխայի հետագան կախված է ձեր  թե՛ հոգեկան, և թե՛ ֆիզիկական վիճակից։ Եթե դուք հղիությունը կրում եք առողջ եւ դրական զգացումներով, ձեր երեխան կծնվի առողջ, եթե Դուք Ձեզ և այդպիսով և Ձեր երեխային զերծ եք պահել  դրսի դրական և բացասական ազդակներից՝  ծխել, խմել․․․ և այլ արատավոր բարքերով ազդել երեխայի վրա։ Եվ չպետք է մոռանալ, որ  մայր - պտուղ կապը բնությունից  փոխհամաձայնեցված է։

 -Ի՞նչ կասեք այս ասպարեզում ներգրավված երիտասարդ կադրերի մասին: Եվ առհասարակ, ապագայում բժշկությունը, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ մասնագետների ձեռքերում է լինելու։

-Ունենք շատ խելացի երիտասարդ կադրեր, շատ բանիմաց- պրպտող -ձգտող սերունդ է ասպարեզ գալիս: Իհարկե, ամեն տեղ էլ և՛լավը կա,  և՛ վատը, բայց խոստումնալից երիտասարդներ շատ ունենք, որոնք այսօր ունեն ուսանելու մեծ հորիզոններ, տեեկատվության  մեծ դաշտ, իրենց տրված է ամեն ինչ,  առաողջապահության ոլորտում տեղի ունեցող սրընթաց բարեփոխումներն ու նորույթները բաց են, հասանելի, քան մեր ժամանակներում էին։ Եվ ամենակարևորը՝ նոր սերնդի մոտ կա՛ այս ամենին տիրապետելու ցանկությունն ու նպատակային ձգտումը։ Այժմ եթե հետադարձ հայացք եմ նետում, վերհիշում եմ, որ մեր կլինիկական օրդինատուրայի  ուսանողները մարզային բժշկության մեջ հասել են հաստատուն դիրքերի՝ ամուր պահելով մեր թիկունքը։

 -Ի՞նչ կմաղթեք և ի՞նչ  խորհուրդ կտաք հանրությանը, հատկապես՝ կանանց:

Մեր կանանց գերազանց առողջություն եմ մաղթում։ Երջանիկ կլինեմ նրանց տեսնել միշտ խնամված ու գեղեցիկ, ինչը նշանակում է, որ նրանք երջանիկ են։  Խորհուրդս է, որ հայ կինը գնահատի իրեն ու հետևողականորեն հոգ տանի  իր առողջությանը, չանտեսի իր եսը, որը շատ բնորոշ է մեր հայ կանանց՝ ամբողջապես նվիրվել իր ընտանիքին,  ուսել երեխաների և  ամուսնու հոգսերը, ի վերջո, բոլորի մասին հոգ տանել՝ վերջին պլան մղելով ինքն իրեն։ Եթե կինը ցանկանում է, որ իր բալիկները լինեն առողջ, առաջինը պետք է հոգ տանի ինքն իր առողջության համար, խնդիրների ի հայտ գալու դեպքում չառաջնորդվի «կանցնի, ոչինչ» կամ «հիմա դրա ժամանակը չէ» դատապարտելի ու վտանգավոր մտայնությամբ,  այլև անմիջապես սկսի զբաղվել  ի հայտ եկած մտահոգող խնդրով, քանզի կինն է իրականում ընտանիքի հիմնասյունը, հենարանը, և «մատների արանքով» նայելով սեփական առռողջությանը՝ նա միաժամանակ վտանգի տակ է դնում իր ընտանիքի առողջությունը։ Տիպիկ ասացվածք կա՝ «Տան կինը գլուխը վար դրեց, տունը մարում է»։ 

․․․ Իսկ բոլոր այն երիտասարդ զույգերը, որոնք պլանավորում են հղիություն, նախապես անցնեն անհրաժեշտ հետազոտությունները, անցնեն գինեկոլոգիական խորհրդատվություն, որպեսզի հետագայում չկանգնեն խնդիրների առջև։ Ինչ վերաբերում է առաջին օղակի գործունեությամբ վաղ հայտնաբերված դեպքերին, ապա եթե բուժառուի մոտ առկա են գինեկոլոգիական խնդիրներ, որոնք ժամանակին հայտնաբերման և բուժման դեպքում, բնականաբար, նվազեցնում են հիվանդությունների տոկոսային բարդությունները։ Սկրինինգային ծրագրերի ճշգրիտ անցկացումը նույնպես առաջնային օղակի գործառույթների մեջ է մտնում։ Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի բացահայտումը, հղիության գրագետ պլանավորումը, ընդհանրապես ընտանիքի պլանավորումն առաջնային օղակի գործունեությունն է։