Մասնագիտություն` մանկական և մեծահասակների սրտաբան - առիթմոլոգ

Ամեն մարդ իր ճանապարհն է գնում, ամեն մարդ իր վերջնական կանգառին է հասնելու

Կինեզոթերապիա բառը հին հունարենից թարգմանաբար նշանակում է բուժում շարժմամբ, «kinesis»՝ շարժում, «therapia»՝ բուժում: Մեր մկաններն աշխատում են գիտակցության շնորհիվ և իրենց ազդեցությունն են ունենում ամբողջ օրգանիզմի վրա: Բայց որպեսզի դրանք աշխատեն, բավարար չէ միայն մկանաթելերի, ջլերի, կապանների կծկումը: Այդ գործընթացում իրենց մասնակցությունն ունեն նաև նյարդային, սիրտ-անոթային, շնչառական, աղեստամոքսային համակարգերը: Մկանային կծկման ժամանակ արտադրվում են մորֆիանման միացություններ՝ էնդորֆիններ, որոնք օժտված են ցավազրկող հատկությամբ: Դա է պատճառը, որ կինեզոթերապիայից հետո ցավային զգացումները հիվանդների մոտ լիովին կամ մասնակի անհետանում են: Ազդելով  մկանային համակարգի վրա՝ խթանվում է օրգանիզմի ինքնակարգավորման գործընթացը, քանի որ մարդկային օրգանիզմը միասնական ինքնակարգավորվող համակարգ է:

Կինեզոթերապիայի կենտրոններում որպես օրգանիզմի վրա ազդող գործոն օգտագործում են ուժային մարզման ձևերն ու մեթոդները:

Կինեզոթերապիայի և մի շարք այլ հարցերի մասին զրուցեցինք «Աքսիոմեդ» վնասվածքաբանական վերականգնողական բժշկական կենտրոնի տնօրեն, օրթոպեդ, վնասվածքաբան ՀԱԿՈԲ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ հետ:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կինեզոթերապիան:

-Դեռ կոմունիստական ժամանակաշրջանում կինեզոթերապիան մեզ առավել ծանոթ էր բուժական մարմնամարզություն անվանումով, բայց իրականում կինեզոթերապիան շատ ավելի լայն ընդգրկում ունի և իր մեջ ներառում է ոչ միայն կոնկրետ բուժական մարմնամարզություն,  այլև մեխանոթերապիա, տրակցիոն բուժում և շատ այլ մեթոդներ: Կինեզոթերապիա կիրառվում է թե՛ ֆիզիկական, թե՛ հոգեբանական խնդիրների ժամանակ: Խոսքը ոչ միայն ողնաշարային կամ խոշոր հոդային, այլև ցանկացած նևրոլոգիական խնդիրների մասին է: Իսկ հակացուցումները խիստ սահմանափակ են. ասենք, հենաշարժիչ համակարգի ուռուցքային ախտահարումները, ծանր սիրտ-անոթային և սիրտ-թոքային անբավարարությունները։ Ընդհանրապես բացարձակ հակացուցումներ կինեզոթերապիան չունի:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, իսկ Ձեր աշխատակիցներին ընտրելիս ի՞նչ սկզբունքներով եք առաջնորդվել և առաջնորդվում:

-Առաջնորդվել ենք և շարունակում ենք առաջնորդվել պրոֆեսիոնալիզմի սկզբունքով ու մարդկային հատկանիշներով: Կադրերի հավաքագրումը բավականին երկար տևեց մեզ մոտ, քանի որ ես միշտ խուսափել եմ վերցնել առաջին պատահած մասնագետին: Նշեմ, որ մենք Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ամբիոն ենք համարվում, և մեզ մոտ այսօր աշխատում են ամբիոնի աշխատակիցներ, դասախոսներ, որոնք բոլորն էլ ունեն գիտական կոչումներ, այսինքն՝ բոլորը կրթված մասնագետներ են, պատահական աշխատակիցներ չեն ընտրված: Պետք է նշեմ նաև, որ մեզ մոտ վերապատրաստում և ուսուցում են անցնում համալսարանի ուսանողներ:

-Հասցնո՞ւմ են արդյոք  Ձեր աշխատակիցներն իրենց աշխատանքին զուգահեռ մասնակցել վերապատրաստումների:

-Իհարկե համատեղում ենք։ Ընդ որում, վերջին 3-4 տարիներին մենք ենք կազմակերպում վերապատրաստման դասընթացներ արտերկրից ժամանած մասնագետների օգնությամբ, որոնք մեզ մոտ թրեյնինգներ են անցկացնում ոչ միայն մեր աշխատակիցների, այլև մեր քաղաքի մասնագետների հետ:

-Բժի՛շկ, մի փոքր խոսեք այն մասին, թե Ձեր կլինիկայում նիհարելու ինչ ծրագիր է իրականացվում:

-Արդեն մի քանի տարի է, ինչ մեր կլինիկայում կիրառվում է նյութափոխանակության կարգավորման մեթոդ, որն անվանում են մարմնի բաղադրիչների ախտորոշում: Մեզ դիմած պացիենտն անցնում է հատուկ հետազոտություն, որի ժամանակ ախտորոշվում են մարմնի բաղադրիչները, ճարպերը, մկանային, ակտիվ բջջային զանգվածը, հեղուկներն ըստ ֆրակցիաների, պացիենտի մետաբոլիկ տարիքը, հանգիստ վիճակում կալորիաների ծախսը, որից հետո ստուգվում է պացիենտի էնդոկրին վիճակը: Այդ ամենի արդյունքում պացիենտին նշանակվում է անհատական հինգանգամյա սննդակարգ: Արդյունքները բավականին լավ են, և պետք է հավելեմ նաև, որ այս ծրագիրը համարվում է ոչ թե նիհարելու, այլ նյութափոխանակության կարգավորման ծրագիր, որի ընթացքում քաշի կարգավորումը կատարվում է երկրորդային ճանապարհով: Առաջնայինը նյութափոխանակության կարգավորումն է, և այս ծրագիրը նաև անորեքսիայով տառապողների համար է:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, մասնագիտական ի՞նչ ճանապարհ եք անցել մինչև կլինիկան հիմնադրելը:

-Դեռ ուսանողական տարիներից սկսել եմ աշխատել այժմյան Միքայելյանի անվան ինստիտուտի ընդունարանում՝ որպես ֆելդշեր, ինչն էլ ինձ վիրաբուժության մեջ բավականին մեծ փորձ է տվել: Այդ տարիներին լայն կիրառություն ուներ Միքայելյանի ինստիտուտի միկրովիրաբուժության ճյուղը: Պատերազմական ժամանակաշրջան էր, հիվանդերի հսկայական հոսք կար, և բավականին շատ վիրահատություններ էին կատարվում: Այնուհետև տեղափոխվել եմ ներկայիս «Իզմիրլյան» կենտրոն, որն այդ ժամանակ կոչվում էր Նազարովի անվան պրակտոլոգիայի ինստիտուտ, որտեղ էլ իմ մասնակցությունն եմ ունեցել օրթոպեդիայի և վնասվածքաբանության բաժանմունքի հիմադրման գործում։ Այնուհետև տեղափոխվել եմ 8-րդ հիվանդանոց, սկզբնական շրջանում աշխատել որպես բժիշկ, հետո՝ բաժնի վարիչ: Կլինիկայի բացվելուց հետո հրաժարվեցի այդ պաշտոնից, բայց հիմա էլ շարունակում եմ կատարել վիրահատական միջամտություններ:

-Ուսանողության հետ շփվելով՝ ի՞նչ պատկերացում եք կազմում մեր առողջապահության ոլորտի ապագայի մասին:

-Կան լավ, ձգտում ունեցող, բավականին նպատակալսաց, խելացի, աշխատասեր ուսանողներ, որոնք ամեն ինչ անում են լավ մասնագետ դառնալու համար, և դա չի կարելի չտեսնել, հաշվի չառնել։ Սակայն նրանց կողքին կան նաև գործնականում ոչնչով չհետաքրքրվող, ոչնչով չզբաղվող ուսանողներ: Այնպես որ՝ պետք չէ ընդհանրացնել. ամեն մարդ իր ճանապարհն է գնում, ամեն մարդ իր վերջնական կանգառին է հասնելու:

-Շփվելով բազմաթիվ պացիենետների հետ՝ ի՞նչ կարծիք եք կազմել մեր հասարակության՝ բժշկի դիմելու կուլտուրայի մասին:

-Այդ առումով այս օրերին դրական տեղաշարժ կա. կան պացիենտներ, որոնք ոչ թե վերջին պահին, այլ զուտ պրոֆիլատիկ նպատակներով են դիմում մեզ, որպեսզի հետագայում իրենց մոտ չառաջանան առողջական խնդիրներ: Ասեմ ավելին. կան երիտասարդ կին պացիենտներ, որոնք նախապես են դիմում՝ առաջիկայում պլանավորելով հղիանալ, մայր դառնալ։ Իհարկե, լինում են դեպքեր, երբ հիվանդները դիմում են միայն այն ժամանակ, երբ արդեն անհնար է լավ արդյունքների հասնել ապաքինման հարցում, երբ արդեն պահանջվում է շատ երկարատև ու դժվարին աշխատանք: Ես միշտ շեշտել եմ այն միտքը, որ մեր հենաշարժիչ համակարգը մեր ամենաշնորհակալ օրգան համակարգն է, և ցանկացած այլ օրգան համակարգերի բուժման դեպքում (սիրտ-անոթային, միզասեռական և այլն) շատ հնարավոր է, որ կրկին առաջանան անլուծելի խնդիրներ, իսկ հենաշարժիչ համակարգը միշտ համարժեք պատասխան է տալիս ձեր տարած աշխատանքի դիմաց։  

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանաք մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ մարդիկ ավելի առողջ լինեն, որ քիչ ծուլանան, քանի որ շատ շարժվելը մեր հենաշարժական համակարգին, ընդհանրապես մեր օրգանիզմին խիստ անհրաժեշտ է։ 

Բժիշկն այսօր գնահատվում է ըստ իր ունակությունների, այլ ոչ թե հասարակության մեջ գրաված դիրքով

Բժշկությունը սերվում է գիտությունից ու արվեստից, իսկ դրանք լրացվում են հերոսության քողով: Բժշկի կոչումը կյանքից սովորելու և անընդհատ կատարելագործվելու կամքն է: Այսօր բժիշկը ոչ միայն որակավորված մասնագետ է, այլ նաև պայքարող ճակատային զինվոր`   հանուն առողջության, երկարակեցության, ստեղծագործական կյանքի, հանուն խաղաղության: Մեր հյուրը սրտաբան, <<Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնի թերապիայի բաժանունքի փոխտնօրեն ՀԱՍՄԻԿ ՍԱԻՅԱՆՆ է, ում հետ զրուցեցինք ոլորտի գերակա խնդիրների և մի շարք այլ հարցերի շուրջ:

-Տիկին Սաիյան, ի՞նչ մասնագիտական ճանապարհ եք անցել մինչ օրս:

-1994թ. ավարտել եմ Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտը, որից հետո <<Էրեբունի>> բժշկական կենտրոնի սրտաբանական բաժանմունքում անցել կլինիկական օրդինատուրա, այնուհետև աշխատել նույն բաժանմունքում։ Երկու տարի հետո ինձ առաջարկվեց ընդունարանի վարիչի պաշտոնը, որը փորձել եմ համատեղել իմ կլինիկական գործունեության հետ:  2007 թվականից աշխատել եմ թերապիայի գծով փոխտնօրեն, բայց երբեք չեմ դադարեցրել իմ կլինիկական գործունեությունը, շարունակել եմ ընդունել և բուժել իմ հիվանդներին: Այս երկու գործերը, կարծես, մեկը մյուսին լրացնում են։

-Ձեր բաժանմունք հիմնականում ո՞ր հիվանդներն են դիմում։

-Հիվանդների ընդունում եմ սիրտ-թոքային բաժանմունքում, որտեղ հիմնականում հոսպիտալացվում են սրտաբանական և թոքաբանական խնդիրներով տառապող անձինք: Ընդհանրապես օրգանիզմի օրգանները փոխհամակցված են, փոխկապակցված, և դժվար է ասել, թե որ բաժանմունքն ինչ հիվանդների է ընդունում։ Իհարկե, որոշակի ուղղվածություն կա, բայց միևնույն է, եթե մի օրգանը  հիվանդ է, ապա այն որևէ ձևով ազդում է այլ օրգան համակարգերի վրա, իսկ սիրտն ու թոքն իրար ավելի արագ են լրացնում թե՛ հիվանդելիության, թե՛ հիվանդացության տեսակետից:

-Հասցնո՞ւմ եք համատեղել աշխատանքը վերապատրաստումների հետ:

- Շատ հաճախ չէ, բայց հատկապես վերջին շրջանում տարեկան երկու անգամ կարծես ինքս ինձ պարտադրում եմ ժամանակ հատկացնել վերապատրաստումներին, քանի որ դրանք այսօր շատ կարևոր նախապայմաններ են մեզ համար։ Բժիշկը պարզապես ի վիճակի չէ ամեն մի նորություն կարդալ, ընկալել, իսկ առանց դրանք իմանալու անհնար է առաջ շարժվել հոսքին համընթաց:

-Սիրտ-անոթային ոլորտում  ավելի շատ ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացել:

-Երևի թե սրտի իշեմիկ հիվանդությունը. լինում են դեպքեր, որ 20 տարեկան երիտասարդներն են ինֆարկտով հոսպիտալացվում մեզ մոտ։ Նախկինում, համենայնդեպս, մեր ուսանողական տարիներին այդպիսի դեպքերի չէինք հանդիպում: Երևի այդ տարիներին ախտորոշումն էր դժվար, և այդ հիվանդությանն այլ անվանում էին տալիս։ Իշեմիկ հիվանդության տանող ռիսկային գործոններ են համարվում սնունդը, մեր էկոլոգիան, սթրեսները...

-Իշեմիկ հիվանդության դեպքում ո՞ր տարիքն է ավելի խոցելի համարվում:

-Խոցելի տարիքը 35-55 տարեկանն է, բայց այսօր բժշկությունն այնքան է զարգացել, ինֆարկտն այնպես են բուժում, որ հետագայում, այսպես ասած, տեղն էլ չի երևում, իսկ ստենդավորման պայմաններում դա փրկություն է համարվում։ Դա էլ իր հերթին կրճատում է անաշխատունակությունը, հիվանդները ապաքինվում են ամբողջությամբ:

- Արդյոք հնարավո՞ր է մեր երկրում սիրտ-անոթային բոլոր հիվանդությունների բուժումն իրականացնել, թե ամեն դեպքում արտերկիր մեկնելու կարիքը զգացվում է:

 -Պետք է նշեմ, որ սիրտ-անոթային հիվանդությունների բուժման արդյունավետության առումով Հայաստանը չի զիջում եվրոպական երկրներին, ԱՄՆ-ին։ Դա այն բնագավառն է, որտեղ մենք համարյա թե նրանց հավասար քայլում ենք: Շատ ցանկալի կլիներ, որ մյուս հիվանդությունների դեպքում էլ այդպիսի զարգացում ապրեր մեր երկիրը։ 

- Բժշկուհի՛,  տեսնելով  այսօրվա ուսանողներին՝ ի՞նչ կարծիք եք կազմում մեր առողջապահական համակարգի ապագայի մասին։

-Ցանկանան թե ոչ, այսօրվա պայմաններում նրանք դառնալու են լավ բժիշկներ, քանի որ մրցակցությունը շատ ուժեղ է, և բոլորն էլ ստիպված են լինելու հաշվի առնել դա։ Բժիշկն այսօր գնահատվում է ըստ իր ունակությունների, այլ ոչ թե հասարակության մեջ գրաված դիրքով։ Հիվանդն է իր բժշկին ընտրում, ու եթե վերջինս չլինի պատասխանատու, ժամանակակից պահանջներին համապատասխան, պացիենտը շատ շուտ դա կզգա և կընտրի մեկ ուրիշին։ 

- Եվ վերջում ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը կարողանա գնահատել այն, ինչ ունի: Երբեմն լինում են դեպքեր, երբ հիվանդները մեզ դիմում են արդեն ծայրահեղ ծանր վիճակում: Կցանկանամ, որ նրանք երբեք չդիմեն ինքնաբուժության, գնահատեն և փայփայեն իրենց ունեցածը: Դրա համար պետք է միշտ կապ հաստատեն բժիշկների հետ, և մենք՝ բժիշկներս,  կտանք շատ լավ խորհուրդներ: Եղե՛ք առողջ, սիրե՛ք և գնահատե՛ք ձեզ։

Մեր բժիշկները բավականին բարձր դիրքերում են թե՛ մարդկային, թե՛ ինտելեկտուալ առումներով

Ուռուցքաբանությունը, որպես բժշկության մի ճյուղ, ուսումնասիրում է ուռուցքների առաջացման պատճառներն ու զարգացման մեխանիզմները, իրականացնում տարբեր տեսակի համալիր միջոցառումներ, որոնք ուղղված են դրանց կանխարգելմանը, վերացմանն ու բուժմանը: Շատերը կարծում են, թե «ուռուցքաբանություն» ախտորոշումն արդեն իսկ դատավճիռ է, սակայն, շնորհիվ ժամանակակից բժշկության ձեռքբերումների, դա այլևս այդպես չէ: Ուռուցքաբանության արդի նվաճումները վկայում են, որ քաղցկեղն անբուժելի հիվանդություն չէ, քանի որ ժամանակին ու ճիշտ բուժման դեպքում հիվանդների մեծ մասն ապաքինվում է: Ուռուցքաբանության այսօրվա խնդիրների, ոլորտի նվաճումների և սպասվող ծրագրերի մասին զրուցեցինք «ԱրթՄեդ» բժշկական կենտրոնի քիմիաթերապիայի և կոնսերվատիվ թերապիայի բաժանմունքի ղեկավար Ալինա Չոբանյան-Հովհաննիսյանի հետ:

-Տիկի՛ն Չոբանյան, ինչպե՞ս  կբնութագրեք բժշկի մասնագիտությունը:

-Պրոֆեսիոնալ բժիշկը պետք է միշտ ձգտի կատարելագործվել, չդոփել տեղում, պետք է քայլի ժամանակի զարգացումների հոսքին համընթաց: Պետք է միշտ լինի պրպտող, քայլի նորարարություններին համահունչ, զարգանա, կարդա, սովորի, քանզի բոլորս էլ գիտենք, որ ամեն ինչ շատ արագ է զարգանում բժշկության մեջ: Այն ռիթմը, որով պրոֆեսիոնալ ճանապարհ են անցել մեր գործընկերները 20 տարի առաջ, անհամեմատելի է այսօրվա գիտության զարգացման հետ: Հիմա ամեն ինչ շատ արագացված է: Օրինակ, եթե կարդում ենք նոր բժշկական գիրք, որը հրատարակվել է հենց այս տարի, ապա այն արդեն համարվում է հին, քանի որ մինչ տպագրվելն անցել է որոշակի ճանապարհ: Այսինքն, եթե բժիշկը ցանկանում է լինել միշտ տեղեկացված, ապա պետք է մշտապես հետևի ինտերնետին, այլ ոչ թե առաջնորդվի տպագրված նյութերով: Բացի այդ, պետք է միշտ մասնակցի գիտաժողովների, կոնգրեսների, շարժվի նորություններին համընթաց:

-Բժշկուհի՛, կխոսե՞ք Ձեր բաժանմունքի մասին:

-Մեր բաժանմունքը ստեղծվել է 2013 թվականի սկզբին, և համարում եմ, որ այն բավականին լուրջ հաջողությունների է հասնում, ինչի մասին վկայում է մեր պացիենտների բարձր գնահատականը: Այսինքն՝ բժշկին գնահատողը գործընկերները չեն, այլ, հատկապես ուռուցքաբանության մեջ, նրա հիվանդները։ Եթե հիվանդն ու նրա ընտանիքի անդամները քեզ հիշում են, քեզնից գոհ ու շնորհակալ են, դա ամենամեծ գնահատականն է։  Բժշկին ոչ թե ինքը, այլ նրա հիվանդները պետք է գովազդեն։  

-Բժշկուհի՛, կարողանո՞ւմ եք համատեղել վերապատրաստումները աշխատանքի հետ:

- Այո՛, մենք այլ տարբերակ չունենք. եթե չհասցնենք, ուրեմն չենք կարող լավագույնս դրսևորել մեզ մեր ոլորտում: Դա անդադար և բովանդակալից գործընթաց է, որից չպետք է երբեք ետ մնալ:

-Տիկի՛ն Չոբանյան, բժշկին դիմելու կուլտուրան ի՞նչ մակարդակի վրա է այսօր:

-Իհարկե, մենք կցանկանայինք, որպեսզի հիվանդները մեզ ավելի վաղ դիմեին, քան հիմա դիմում են: Այսինքն՝ դիմում են այն ժամանակ, երբ արդեն հիվանդությունը բարդ ստադիայում է: Մեր հայկական մտածելակերպի առանձնահատկություններից մեկն էլ դա է, որը չի փոխվել: Բնականաբար, ինչքան վաղ դիմեն մեզ, այնքան լավ կլինի հենց իրենց համար. և՛ շատ ավելի քիչ  ֆինանս կծախսեին, և՛ բուժման ընթացքն ավելի կարճ կտևեր, և՛ արդյունավետությունը բարձր կլիներ:

-Երբ հայտնաբերում եք չարորակ գոյացություն, կարողանո՞ւմ եք հիվանդին ասել  դրա մասին:

-Ո՛չ, ասում եմ միայն հարազատներին։ Ընդ որում, դա մի քանի փուլով է արվում։ Սկզբնական շրջանում հիվանդների հարազատները կարծում են, որ հնարավոր չէ այդպիսի բան լինի, որ մենք սխալվում ենք: Մեր հանրապետությունը երևի միակ երկիրն է աշխարհում, որտեղ ախտորոշման արդյունքը բացեիբաց չեն ասում: Կարծում եմ՝ պետք է ճշմարտությունն ասվի, որպեսզի հիվանդը բժշկի հետ կարողանա հավասար անցնել այդ բարդ ճաապարհը: Հիվանդն իրավունք ունի իմանալ իր առողջական վիճակի մասին ամբողջ տեղեկատվությունը՝ առանց փափկացնելու, մեղմելու իրավիճակը: Հաճախ լինում են դեպքեր, երբ մարդը հասուն է, զարգացած, բայց նրա փոխարեն որոշում են կայացնում ընտանիքի անդամները: Բայց պետք է թողնել, որպեսզի հիվանդն ինքը որոշի՝ իրեն ինչ է անհրաժեշտ իրականում: Հաճախ լիարժեք բուժում իրականացնելու համար մեզ խանգարում է հիվանդի անտեղյակությունը, և, երբ հետագայում այդ դժվարին ճանապարհն անցնում ենք, հիվանդը չի գիտակցում, չի գնահատում այդ ամենը։ Եթե հիվանդն իրեն դատապարտված է համարում, չի ցանկանում պայքարել հիվանդության դեմ, նշանակվող դեղորայքային և ճառագայթային բուժումը չեն տա իրենց արդյունքը: Հիվանդը և՛ հոգեպես, և՛ ֆիզիկապես պետք է պատրաստ լինի դուրս գալ այդ վիճակից: Լինում են նաև դեպքեր, երբ հիվանդը տեղեկացվում է իր հիվանդության մասին և հրաժարվում է առաջարկվող հետագա բուժումից: Իհարկե, դա նույնպես նրա իրավունքն է, և մենք պետք է հարգենք այդ իրավունքը։ Կարծում եմ՝ կգա ժամանակը, երբ ավելի շատ կխոսվի, կբարձրաձայնվի այս հիվանդության մասին: Մեր ոլորտում պետք է ներգրավվեն նաև հոգեբանները, քանի որ այն շատ բարդ հոգեբանական լարվածությամբ ոլորտ է: Հոգեբաններ պետք են ինչպես հիվանդների և նրանց հարազատների, այնպես էլ մեզ` բուժանձնակազմի համար: Դա գործնականում ոչ մի տեղ չի կիրառվում, քանի որ հոգեբանության մեջ ուռուցքաբանության ճյուղ չկա: Հայաստանում չկա այդ հասկացողությունը, և մենք փորձում ենք մեր ուժերի ներածին չափով այդ բացը լրացնել, քանզի հիվանդի հոգեբանական նախապատրաստվածությունը հավասար է ճառագայթային քիմիաթերապիայի բուժմանը: Այն պետք է լինի պարտադիր պայման, որը, ցավոք, չկա մեզ մոտ: Բայց ասեմ, որ մեր առողջապահական համակարգը բավականին լավ վիճակում է գտնվում, տեխնիկապես բավականին լավ է զարգացած՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ մենք ապրում ենք փոքր պետությունում: Մեր բժիշկները բավականին բարձր դիրքերում են թե՛ մարդկային, թե՛ ինտելեկտուալ առումներով, և այն, ինչ արվում է մեր բժիշկների կողմից, գովեստի է արժանի, ավելին՝ պարզապես հրաշք է:

- Գոյություն ունե՞ն ուռուցքաբանության ասոցիացիաներ:

-Կան թե՛ հայաստանյան, թե՛ եվրոպական ասոցիացիաներ: Ցանկացած ոք կարող է բացել ասոցիացիա, սակայն կարևոր է, որ դրանք իմաստավորված գործունեություն ծավալեն: Դա իրականում անհրաժեշտ է, բայց դրանց ձևական առկայությունը ոչ մի բան չի նշանակում:

- Իսկ վերջում ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնել:

-Կցանկանամ, որ բոլորը միշտ առողջ լինեն, որ երբեք չհուսահատվեն, չընկճվեն` անկախ իրավիճակից, հետևեն իրենց առողջությանը:  Մաղթում եմ բոլորին սեր, երջանկություն և ամենայն բարիք:

Մասնագիտություն` սրտաբան

Գիտական աստիճան` բ.գ.դ.

Կոչում` պրոֆեսոր

1972թ. գերազանցությամբ ավարտելով Երեւանի պետական բժշկական ինստիտուտը, երկու տարի աշխատել Երեւանի շտապօգնության կայանում որպես բժիշկ:

1974-1977թթ. սովորել է Սրտաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի ասպիրանտուրայում` սրտաբանություն մասնագիտությամբ: Գիտական և կլինիկական գործունեությունը շարունակել է նույն ինստիտուտի սրտի իշեմիկ հիվանդության բաժանմունքում որպես գիտաշխատող:

1979թ.սրտաբանություն մասնագիտությամբ պաշտպանել է թեկնածուական, 1989թ.՝ դոկտորական թեզ՝ նվիրված սրտի իշեմիկ հիվանդության դեղորայքային բուժման առանձնահատկություններին:

1980թ. որպես երիտասարդ գիտնական, արժանացել է Հայաստանի Լենինյան կոմերտմիության դափնեկրի կոչման:

Վերապատրաստվել է ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի Սիբիրի մասնաճյուղում, Ֆրանսիայի  Լիոն քաղաքի առիթմալոգիայի բաժանմունքում:

1991թ. Սրտաբանության ինստիտուտում հիմնել է Հայաստանում առաջին՝ սրտի ռիթմի խանգարման բաժանմունքը, որտեղ մասնագիտական ախտորոշում և բուժում են ստացել 3000-ից ավել հիվանդներ: Դրանով Հայաստանում հիմնվել է սրտաբանության նոր ճյուղ ՝ առիթմալոգիա:

2008թ.-ից  ՀՀ Սրտաբանների ասոցիացիային կից Առիթմալոգիայի աշխատանքային խմբի նախագահն է, Բացի գիտական և կլինիկական աշխատանքներից, զբաղվում է նաև դասախոսական գործունեությամբ:

1994թ.-ից մինչ 2011թ  աշխատել է որպես ՀՀ Առողջապահության ազգային ինստիտուտի սրտաբանության ամբիոնի պրոֆեսոր:

2011թ.-ից մինչ այժմ աշխատում է որպես   Մ. Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի Հետբուհական և շարունակական կրթության ֆակուլտետի  Սրտաբանության ամբիոնի պրոֆեսոր:

Բազմաթիվ կլինկական օրդինատորներ և բժիշկներ մասնագիտացել են և անցել վերապատրաստում պրոֆ. Ս.Վ. Գրիգորյանի մոտ:

1998թ.-ից  Եվրոպայի սրտաբանների, 2006թ.-ից Եվրոպայի առիթմալոգիայի ասոցիացիայի անդամ է:

2015թ.-ին հիմնել է Հայաստանի առիթմոլոգների ասոցիացիան , որի նախագահն է հանդիսանում:

2013թ.-ին պարգևատրվել է Հայաստանի Մարշալ Բաղրամյանի անվան շքանշանով:

2015թ.-ին արժանացել է Եվրոպայի առիթմոլոգների ասոցիացիայի պատվոգրին:

Բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Եվրոպական սրտաբանների միության անդամ, Եվրոպական առիթմոլոգների ասոցացիայի անդամ, Հայաստանի առիթմոլոգների ասոցացիայի նախագահ, Սրտաբանության  գիտահետազոտական ինստիտուտի առիթմիայի բաժանմունքի հիմնադիր և ղեկավար, ԵՊԲՀ-ի հետդիպլոմային և շարունակական կրթության ֆակուլտետի սրտաբանության ամբիոնի պրոֆեսոր, 200-ից ավելի գիտական աշխատանքների և 3  գրքերի  հեղինակ, 12 թեկնածուական  և  1  դոկթորական  թեզերի  ղեկավար:

Խորհուրդ  կտայի  բոլորին առողջ կենսակերպ  վարել

Ժամանակին համընթաց մեր կյանքը փոխվում է. ջնջվում են սահմանները՝ երկրների, խոչընդոտները` հասարակությունների և անջրպետները` սոցիալական խավերի միջև: Եվ ամեն մեկը կարող է ընտրել իրեն բուժող բժշկին աշխարհի ցանկացած կետում:

Յուրաքանչյուր ոք ժառանգում է նախորդ սերունդների փորձը` հետագայում այն լրացնելով սեփականով: Բուժման և բժշկության ընդհանուր սկզբունքները ձեռք են բերվում հարյուրամյա փորձի շնորհիվ, որոնց կիրառումը հիվանդին զերծ է պահում հետագա բարդություններից:

Անդրադառնալով կոլոպրոկտոլոգիային` նշենք, որ մինչև 1997թ. բժշկական այս ուղղությունը կոչվել է պրոկտոլոգիա, իսկ 1997թ.-ին վերանվանվել է կոլոպրոկտոլոգիայի: Վերջինս բժշկության ճյուղ է, որն ուսումնասիրում է հաստ և ուղիղ աղիքի  հետ  կապված առողջական  խնդիրներն ու   հիվանդությունները: Եվ այդ հիվանդությունները բուժելու համար հեռու գնալ պետք չէ. նշանակալի նվաճում ունեցած,  առողջապահական ոլորտում լավագույն և առաջատար բժշկական հաստատություններից մեկում` «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնում, իրականացվում են կոլոպրոկտոլոգիայի` հաստ և ուղիղ աղու ցանկացած՝ սուր ու քրոնիկական հիվանդության ախտորոշում, թերապևտիկ և վիրաբուժական բուժում՝ ներառյալ նաև առավել ծանր  ընթացող հիվանդությունները, ինչպիսին են հաստ աղու բորբոքային և ուռուցքային ախտահարումները: Հիվանդների բուժման ժամանակ կիրառվում են ժամանակակից միջազգային ուղեցույցներ և բարձր տեխնոլոգիական նվազագույն ինվազիվ մեթոդներ՝ հետվիրահատական վերականգնման սեղմ ժամկետներով: 
Կլինիկայի աշխատանքի հիմնական սկզբունքը հոսպիտալիզացման նվազագույն ժամկետում բուժման առավելագույն արդյունք ապահովելն է, և պատահական չէ, որ բաժանմունքն ապահովված է ամենաժամանակակից ախտորոշիչ և բուժական սարքավորումներով:

Մեր զրուցակիցը «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի կոլոպրոկտոլոգիայի բաժանմունքի ղեկավար ԿԱՐԵՆ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆՆ է, ում հետ զրուցեցինք ոլորտում առկա խնդիրների մասին:

- Պարո՛ն Շահնազարյան, հիմնականում ի՞նչ վիրահատական միջամտություններ են իրականացվում ձեր բաժանմունքում:

-Մեզ մոտ կատարվում են կոլոպրոկտոլոգիական ցանկացած ծավալի և բարդության՝ սկսած սովորական թութքահատումից մինչև ծանրագույն, բարձր տեխնոլոգիաների կիրառում պահանջող հաստ աղու քաղցկեղի վիրահատություններ: 

-Ի՞նչ մակարդակի է Ձեզ մոտ դիմելիությունը: Ձեր պրակտիկայի ընթացքում ո՞ր խնդիրներով են ավելի շատ դիմում, ի՞նչ կասեք ուռուցքային հիվանդությունների մասին:

-Չեմ կարող ասել, որ դիմելիությունը բարձր մակարդակի է. մեզ մոտ բժշկին ուշ են դիմում: Հաճախ  դա պայմանավորված է սոցիալ-տնտեսական  վիճակով  կամ բժշկին դիմելու նկատմամբ ունեցած վախով:

Ինչ վերաբերում է ուռուցքային հիվանդություններին, ապա դրանք շատացել են: Վերջին տարիներին կրկնակի անգամ ավելացել է հաստ աղիքի ուռուցքային հիվանդություններով դիմողների թիվը, որն ավելի շատ պայմանավորված է արտաքին ռիսկի գործոններով՝  սթրես, անկանոն սննդակարգ,անորակ սնունդ: Ընդ որում, դրա մասին վկայում են ոչ միայն մեր, այլև ամբողջ աշխարհում կատարված հետազոտությունները, վիճակագրության արդյունքները։

-Բժիշկ, ուռուցքային հիվանդություն հայտնաբերելու դեպքում այդ մասին ասո՞ւմ եք  հիվանդին:

- Չնայած արտերկրում վաղուց արդեն ընդունված է անմիջապես հիվանդին տեղեկացնել իր վիճակի մասին, սակայն, հաշվի առնելով մեր հասարակության մեջ ձևավորված կարծրատիպը, սկզբնական շրջանում ասում ենք միայն նրա հարազատներին։ Բայց շատ բան կախված է անհատի ինտելեկտից, և ամեն մի հիվանդի պետք է մոտենալ յուրովի։ Կան, օրինակ, կարդացած, տեղեկացված մարդիկ, ովքեր ցանկանում են մեզ հետ հավասար անցնել այդ ծանր ուղին, և նրանց հետ աշխատելը  բավականին հեշտ է։

-Պարո՛ն Շահնազարյան, բուժումից հետո որքա՞ն է ուռուցքային հիվանդության կրկնվելու՝ ռեցիդիվի հավանականությունը:

-Ռեցիդիվի հավանականություն կա և՛ վիրահատական, և՛ոչ վիրահատական մեթոդների կիրառման դեպքում, ու կարևորն  այն  նվազագույնի  հասցնելն է: Իսկ դա պայմանավորված է ժամանակին բժշկին դիմելու հանգամանքով, բժշկի հմտությամբ, կիրառվող սարքավորումներով,  բարձր տեխնոլոգիական գործիքներով:

-Հայաստանում կա՞ պրոկտոլոգների ասոցիացիա:

-Այո։ Այն ստեղծվել է երկու տարի առաջ, ունի 30-ից ավելի անդամ, որոնցից մեկը ես եմ։ Ես նաև ՌԴ և եվրոպական ասոցիացիների միության անդամ եմ:

-Հասցնո՞ւմ եք մասնակցել վերապատրաստումերի:

-Առանց դրանց հնարավոր չի լինի առաջնորդվել նոր մեթոդներով, և ես  վերապատրաստումներից հենց վերջերս եմ վերադարձել։ Մոսկվայում մայիսի 29-30-ը մասնակցում էի «Կոլոնոպրոկտոլոգիայի ռուսական դպրոցը» թեմայով մի շատ հետաքրքիր և բովանդակալից գիտաժողովի։ 

-Վերջում ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Կմաղթեմ միայն ու միայն առողջություն։ Խորհուրդ  կտամ  մեր հասարակությանը  առողջ կենսակերպ  վարել, նույնիսկ փոքր գանգատների  ու, առավել ևս,  հիվանդության դեպքում չվախենալ ու անմիջապես դիմել համապատասխան մասնագետ բժշկին։ Եվ միայն այդ դեպքում հնարավոր կլինի կանխել հիվանդության հետագա բարդացումներն ու անդառնալի հետևանքները: 

Մասնագիտություն-Պրոկտոլոգ

Գիտական աստիճան-Բժշկական գիտությունների թեկնածու

Պաշտոն- «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի նվազ ինվազիվ պրոկտոլոգիայի ծառայության ղեկավար

Կրթություն  

1999-2002թթ. ՀՀ Առողջապահության նախարարության Առողջապահության ազգային ինստիտուտի պրոկտոլոգիայի ամբիոնի ասպիրանտ

1991-1997թթ. Երևանի Պետական Բժշկական Համալսարան

1997-1999թթ. Կլինիկական օրդինատոր Կրասնոդարի բուժակադեմիայի ընդհանուր բժշկության ամբիոնում

Մասնագիտական գործունեություն  

2000-2008թթ. Վիրաբույժ "Միքայելյան" վիրաբուժական ինստիտուտի պրոկտոլոգիայի բաժանմունքում, Երևան, Հասրաթյան 9.

Սերտիֆիկացված է ընկերության կողմից (TND, Իտալիա) TND մեթոդների օգտագործման համար

2007-2010թթ. պրոկտոլոգ-խորհրդատու «Արտ-Մեդ» բժշկական կենտրոնում, Երևան, Աղբյուր Սերոբի 55 ա

2008-2010թթ. «Oն կլինիկ Անի» միջազգային բժշկական կենտրոնի տնօրեն, Երևան, Չեխովի 48

2010-ից "Էրեբունի" բժշկական կենտրոնի նվազ ինվազիվ պրոկտոլոգիայի ծառայության ղեկավար, Երևան, Տիտոգրադյան 14

Վերապատրաստումներ  

2002թ. Միջազգային Կոնգրես «Կոլոպրոկտոլոգիայի արդի խնդիրները», Ռուսաստան, Դոնի Ռոստով

2004թ. Միջազգային Կոնգրես «Կոլոպրոկտոլոգիայի արդի խնդիրները», Ռուսաստան, Մոսկվա

2004թ. Միջազգային կոնգրես «Կոլոռեկտալ քաղցկեղի քիմիաթերապիա», Ռուսաստան, Մոսկվա

2005թ. Միջազգային կոնգրես «Ուղիղ աղիքի քաղցկեղի վիրաբուժություն`կոլոռեկտալ քաղցկեղի քիմիաթերապիա», Ռուսաստան, Մոսկվա

2007թ. Ռուսական XI ուռուցքաբանական կոնգրես Կոլոռեկտալ քաղցկեղի քիմիաթերապիա», Ռուսաստան, Մոսկվա

2009թ. Եվրոպական ուռուցքաբանների միության (ESMO) XI միջազգային կոնգրես “Gastrointestinal cancer”, Իսպանիա, Բարսելոնա

2010թ. Վերապատրաստման դասընթաց` հեմորոիդալ հանդույցների տրանսանալ դեզարտերիզացիայի տեխնալոգիայի կիրառումը դոպլերի հսկողությամբ (TND), Հռոմ, Իտալիա

2010թ. Եվրոպական ուռուցքաբանների միության (ESMO) միջազգային կոնգրես “Gastrointestinal cancer”, Ֆրանսիա, Փարիզ

2010թ. Հայաստանում մտցրել է ներքին հեմորոիդալ հանդույցների տրանսանալ դեզարտերիզացիայի տեխնալոգիայի կիրառումը դոպլերի հսկողությամբ (տեխնոլոգիա TND)

Տրանսանալ դեզարտերիզացիայի տեխնալոգիայի կիրառմամբ հեմորոիդալ հիվանդության բուժման նախագծի համակարգող (Հայաստանով)

Գիտական աշխատանքներ  

2002-ից ՀՀ Առողջապահության նախարարության Առողջապահության ազգային ինստիտուտի պրոկտոլոգիայի ամբիոնի ասիստենտ

38 գիտական հրապարակումներ հայկական, ռուսական և արտասահմանյան բժշկական ամսագրերում

2003թ. Բժշկական գիտությունների թեկնածու

 Հայաստանի կոլոպրոկտոլոգների ասոցիացիայի անդամ

Ռուսաստանի կոլոպրոկտոլոգների ասոցիացիայի անդամ

Եվրոպական ուռուցքաբանների միության (ESMO) անդամ

Կրթություն

1966թ. –Երևանի Չեխովի անվ. դպրոցի մեդալակիր շրջանավարտ

1966-1972թթ. ԵՊԲԻ-ի բուժական ֆակուլտետի ուսանողուհի

1972-1973թթ. –Ինտերնատուրա Հանրապետական հիվանդանոցի սրտաբանական բաժնում պրոֆ. Ստամբոլցյանի ղեկավարությամբ

Աշխատանքային գործունեություն

1973-1975թթ. – Երևանի Շենգավիթ շրջանի Շտապօգնության մասնաճյուղի վարիչ

1975-1980թթ. - Շտապօգնության N1 հիվանդանոցի սրտաբանական բրիգադայի բժիշկ-սրտաբան

1980-2014թթ. - Շտապօգնության N2 հիվանդանոցի (հետագայում Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ բժշկական կենտրոնի) բժիշկ-սրտաբան

2014- ս.թ. – Երևանի Վլադիմիր Ավագյանի անվ. Բժշկական կենտրոնի բժիշկ-սրտաբան

 Վերապատրաստումներ և արտոնագրեր

1975թ.-վերապատրաստում Երևանի Բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտի ֆունկցիոնալ դիագնոստիկայի ամբիոնում ՝Էլեկտրասրտագրության թեմայով

 1981թ.–վերապատրաստում Լենինգրադի Բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտում՝ Սրտի ֆունկցիոնալ դիագնոստիկա թեմայով

 1986թ.–վերապատրաստում Մոսկայի Բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտի սրտաբանության ամբիոնում՝ Կլինիկական սրտաբանություն թեմայով

1994թ. – վերապատրաստում Երևանի Ազգային ինստիտուտում՝ Կլինիկական սրտաբանություն թեմայով

1997թ. - վերապատրաստում Երևանի Բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտում ՝ Սրտաբանություն (Լիցենզիա Բ-XX-002419)

2000թ. - վերապատրաստում Երևանի Բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտում ՝ Սրտաբանություն (Լիցենզիա Բ-XX-010059)

2011թ.-ք. Բուդապեշտ, Եվրւպայի ստրաբանների ասոցիացիայի (ESC) կոնգրեսի մասնակից

2012թ.- ք. Մյունխեն, Եվրւպայի ստրաբանների ասոցիացիայի (ESC)  կոնգրեսի մասնակից

2013թ. – ք. Մադրիդ, Եվրւպայի ստրաբանների ասոցիացիայի (ESC)  կոնգրեսի մասնակից

2014թ. – ք. Աթենք, « Սրտային անբավարարություն» կոնֆերանսի մասնակից

2015թ. – ք. Միլան, «Սրտի ռիթմի խանգարումներ» EHRA Cardiostim կոնգրեսի մասնակից

2015թ.- ք. Մոսկվա, III Միգազգային կրթական ֆորումի «Российские дни сердца» մասնակից

2016թ. – ք. Սանկտ-Պետերբուրգ, IV Միգազգային կրթական ֆորումի «Российские дни сердца» մասնակից

2017թ. –ք. Պրահա, «Սրտաբանութայն նորություններ»  կոնֆերանսի մասնակից

                                                                    Կրթություն, աշխատանքային գործունեություն և պրակտիկա

ԵՊԲՀ, <<Քանկոր>> ԲԿ,  Զեյթունի սրտաբանության ԳՀԻ, <<Արամյանց>> ԲԿ,  Ֆրանս-Հայկական Սրտանոթային Կենտրոն-բուժական մասի ղեկավար

Վերապատրաստումներ և արտոնագրեր

Ֆրանսիա