Բժշկի համար առաջնայինը պետք է լինի անկեղծությունն ու ազնվությունը

Կանանց չարորակ նորագոյացությունների ընդհանուր կառուցվածքում կրծքագեղձի քաղցկեղը գրավում է առաջին հորիզոնականը: Տնտեսապես զարգացած երկրներում կրծքագեղձի քաղցկեղը բնութագրվում է հիվանդացության բարձր ցուցանիշներով, աճի կայուն տեմպերով` հիվանդների միջին տարիքի նվազման պարագայում:
Հայաստանում նույնպես նկատվում է հիվանդացության ցուցանիշների աճ, այն բնութագրվում է նաեւ հիվանդության երկարատեւ նախակլինիկական փուլով ու վաղ փուլերում բուժման  բարձր  արդյունավետությամբ:

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն  է երկար տարիների մասնագիտական փորձ, վճռականություն, Հայաստանի բժշկագիտության մեջ մեծ ավանդ, ներդրում ունեցող բժշկուհի, Վ.Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի համալիր ախտորոշման բաժանմունքի ռադիոլոգ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, Երեւանի բժշկական համալսարանի դոցենտ ՀԱՍՄԻԿ ԴԱՎԹՅԱՆԸ: Իսկական բժիշկը նա է, որը ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Եվ հենց այդպիսին է մեր զրուցակիցը, որն ունի նաեւ խղճի թելադրանքով առաջնորդվելու հատկանիշ, հրաշալի պատկերացնում է իր մասնագիտության ամբողջ բարդությունն ու պատասխանատվությունը:

-Բժշկուհի՛, կրծքագեղձի քաղցկեղը երիտասարդացում ապրե՞լ է:

-Այո, եթե նախկինում քառասուն տարեկանից հետո էինք սկսում մամոգրաֆիկ հետազոտություններ կատարել, ապա ցավով պետք է նշեմ, որ այսօր արդեն երեսունհինգ տարեկանից կատարում ենք մամոգրաֆիա, որովհետեւ 30-40 տարեկան տարիքային խմբում բավականին հաճախ ենք հանդիպում քաղցկեղի դեպքերի: Սակայն շատ գովելի փաստ է, որ հիվանդները ակտիվ են,  հետեւում են իրենց առողջությանը: Վերջին ժամանակներում հետազոտվում են նաեւ սոցիալական փաթեթներով, որն ունի իր թե՛ դրական, թե՛ բացասական կողմերը: Մի կողմից լավ է, որ կանայք պոլիկլինիկաներում հետազոտվում են, իմանում իրենց կրծքագեղձի պատկերը, պոլիկլինիկայի բժշկուհին, սոնոգրաֆիստը երբեմն մամոգրաֆիայի ցուցումներ է նշանակում: Բայց երբեմն շատ ցավալի դեպքերի ենք ականատես լինում: Կինը պոլիկլինիկայում ամեն տարի հետազոտություն է անցնում, որի արդյունքում նշում են, որ գոյացությունը բարորակ է, սակայն, երբ արդեն մեզ մոտ է հետազոտվում, արդեն բավականին բարդացած աստիճանի կրծքագեղձի քաղցկեղ ենք հայտնաբերում:  Այնպես որ՝ այդ սոցիալական փաթեթները դրական նշանակություն էլ ունեն, սակայն, ցավոք, բացթողումներն էլ են շատ:

-Ընդհանրապես ի՞նչ կարծիք ունեք առաջնային օղակի մասին:

-Առաջնային օղակի աշխատակիցները պետք է գիտակցեն, որ սոնոգրաֆիայով միշտ չեն կարող քաղցկեղ հայտնաբերել, ու, երբ հետազոտում եւ կիստաներ, բարորակ գոյացություններ են հայտնաբերում, պացիենտին պետք է խորհուրդ տան անպայման հետազոտվել նաեւ թվային մամոգրաֆիայով: Հատկապես դա վերաբերում է քառասունից բարձր տարիքի կանանց:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում թվային մոմոգրաֆիայի սարքը, ի՞նչ առավելություններ ունի:

-Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում իրականացվում է կրծքագեղձի հետազոտություն նոր թվային մամոգրաֆով եւ տոմոսինթեզով: Դրա հիմնական առավելությունն այն է, որ ճառագայթման չափաբաժինը նվազագույնի է հասցվում, իսկ հետազոտության արդյունքներն ավելի հավաստի են լինում։
Տոմոսինթեզով թվային մամոգրաֆիա հետազոտության առանձնահատկություններն են՝ փոքր քաղցկեղների հայտնաբերումը, գոյացությունների եզրերի, չափի, տեղակայման ավելի ստույգ որոշումը, ինչպես նաեւ բոլոր ուռուցքների հայտնաբերումը՝ քաղցկեղի բազմաօջախային աճի դեպքում:

Թվային մամոգրաֆիայի շնորհիվ մեծացել է հետազոտությունների արագությունը, ռենտգեն պատկերները ստացվում են համակարգչի էկրանին, կրճատվել է հետազոտության ժամանակը, հեշտացել է կրծքագեղձի ռենտգեն պատկերների պահպանումը։ Մասնագետը կարող է աշխատել էկրանին ռենտգեն պատկերների վրա՝ մեծացնելով դրանց չափսը ու ինտենսիվությունը, նաեւ կարող է համեմատության համար էկրանի վրա նոր պատկերների կողքին հին պատկերները դիտել։ Տվյալ մեթոդի եւս մեկ կարեւոր առավելություն է ավելորդ բիոպսիաների կրճատումը։ Փոքր, չշոշափվող նորագոյացությունների հայտնաբերման դեպքում թվային մամոգրաֆիան թույլ է տալիս ասեղային ուղեցուցային տեղայնացում կատարել:

-Դեպքերի քանի՞ տոկոսն է բարորակ լինում:  

-Դեպքերի 80 տոկոսում կրծքագեղձի նորագոյացությունները կանանց մոտ բարորակ են լինում: Երբեմն լինում են կասկածներ քաղցկեղի վերաբերյալ, կամ էլ այդ ուռուցքները քաղցկեղային են լինում։ Ամենից հաճախ հանդիպող գոյացություններից են կիստաները, որոնց խոշոր չափերի դեպքում կատարվում է ասպիրացիա, եւ հիվանդը մնում է հսկողության տակ։ Երիտասարդ տարիքում հաճախ են հանդիպում ֆիբրոադենոմաներ, ադոնեմաներ, կերակրող մայրերի մոտ լինում է գալակտոցելե։ Հանդիպում են նաեւ ինտրակիստոզ պապիլոմաներ, որոնք խորհուրդ է տրվում հեռացնել։

-Չարորակ ուռուցքը դատավճի՞ռ է:

-Չարորակ ուռուցքով հիվանդների կյանքի տեւողությունը պայմանավորված է բազմաթիվ գործոններով՝ ուռուցքի տեղակայմամբ եւ վերջինիս ագրեսիվությամբ, հիվանդի առողջական վիճակով ու տարիքով, ինչպես նաեւ ստացած բուժմամբ: Շատ կարեւոր է, թե որ փուլում է հայտնաբերվել հիվանդությունը: Չարորակ նորագոյացությունները վաղ շրջանում հայտնաբերելու դեպքում 5 տարվա ապրելիությունը կազմում է 85 տոկոս: Որոշ տեղակայումների դեպքում (օրինակ` կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքում) բուժված հիվանդների թիվը կազմում է 95 տոկոս: Սակայն, ցավոք, հիվանդների 50 տոկոսը բժշկի տեսադաշտում հայտնվում է հիվանդության 3-4-րդ փուլում:

-Որո՞նք են կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկի գործոնները:

-Կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկի գործոններն են՝ հղիությունների կամ ծննդաբերությունների բացակայությունը, վաղ դաշտանային ցիկլը, ուշ դաշտանադադարը, ժառանգականությունը, կրծքագեղձի քաղցկեղի պատմությունը, ճարպակալումը, երկարատեւ հարմոնաթերապիան, կրծքագեղձի տրավման եւ, իհարկե, տարիքը:

-Ո՞րն է Ձեր հաջողության գրավականը:

-Աշխատել, աշխատել, աշխատել… Ես չեմ հոգնում ու մինչեւ վերջին հիվանդը պետք է հետազոտեմ:

-Ո՞րն է վերջին շրջանում Ձեզ հանդիպած բարդագույն դեպքը, ինչպիսի՞ ապրումներ եք ունեցել:

-Այդ հիվանդը մի տարի առաջ էր վիրահատվել, բայց հետազոտությունից պարզեցինք, որ կարի տակ քաղցկեղ է առաջացել: Նախկինում վիրաբույժն այդ գոյացությունը հեռացրել էր, բայց այն կրկին առաջացել էր:     

- Երբևէ չե՞ք զղջացել, որ ընտրել եք այս մասնագիտությունը:

-Ոչ, եթե հնարավորություն տրվեր, նորից կընտրեի այս նույն մասնագիտությունը: Ես շատ եմ սիրում իմ մասնագիտությունը, ապրում նրանով:

-Երիտասարդ կադրեր կա՞ն ձեր նեղ մասնագիտական ոլորտում:

-Ռադիոլոգիայի բնագավառում կան լավերը, բայց ոչ մեկը չի ուզում մամոգրաֆիայի ոլորտում աշխատել: Երեւի թե բարդ է, այդ իսկ պատճառով վախենում են ընտրեն այդ ոլորտը:

-Ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն պետք է լինի բժիշկը:

-Բժշկի համար առաջնայինը պետք է լինեն անկեղծությունը, ազնվությունը, փողին եւ  շահին չնվիրվելը: Ես պացիենտների հետ միշտ անկեղծ եմ լինում ու, երբ, ասենք, կասկածելի օջախ եմ տեսնում, զգուշացնում եմ, որ այն ինձ դուր չի գալիս, ու նրանցից մեկը որոշում է անմիջապես վիրահատվել, մեկ ուրիշն էլ ցանկանում է բուժվել:
-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Մեր հասարակությանը կցանկանամ միմիայն առողջություն, համբերատարություն եւ լավատեսություն: Կցանկանամ, որ առաջնահերթ սիրեն իրենց, իրենց մարմինը, հոգ տանեն նրա մասին, եւ մեր երկրում վերջապես վերանա հայկական այն մտածելակերպը, երբ դանակը ոսկորին հասնելու դեպքում միայն դիմեն բժշկի: Եթե ունենանք արդեն վտանգված օրգանիզմ, ապա կյանքն էլ, բնականաբար, կդրվի հարցականի տակ: Ուրախալի փաստ է, որ այսօր մեր երկրում կան ժամանակակից սարքավորումներ եւ լավագույն մասնագետներ, որոնք կարող են օգնել հայտնաբերելու հիվանդությունները վաղ փուլերում եւ կցուցաբերեն անհրաժեշտ արդյունավետ բուժօգնություն: Սիրեք ձեզ եւ ձեր մարմինը:

Աստված է ապրեցնողն ու տանողը, իսկ բժիշկը միջոց է, որը պիտի ծառայի մարդկանց ֆիզիկական առողջությանը. Գևորգ Ոսկանյան

Կյանքում ամենաշատ մահերը տեսնում են թերևս բժիշկներն ու զինվորները, ու միևնույն ժամանակ դարձյալ նրանք են, որ ամենից հաճախ են վերապրում փրկության բերկրանքը:

«Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի Կրծքային վիրաբուժության ծառայության ղեկավար, թոքային վիրաբույժ, փոխգնդապետ Գևորգ Ոսկանյանի դեպքում, այսպես ասած, երկուսը մեկում է՝ զինվորական և բժիշկ, մարդ, որը ողջ գիտակցական կյանքում պայքարի մեջ է՝ մի դեպքում՝ հանուն հայրենիքի, մյուս դեպքում՝ հանուն այլոց առողջության:

Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակից բժիշկն այսօր միևնույն քաջությամբ, ինչ մարտի դաշտում էր, մարդկանց օգնելու իր առաքելությունը շարունակում է վիրահատական սեղանի մոտ՝ փրկելով բազմաթիվ կյանքեր:

http://bestgroup.am/   չափազանց հետաքրքիր զրուցակիցն է իր գործին անսահման նվիրված, փորձառու և հմուտ բժիշկ և պարզապես՝ կյանք ու կռիվ տեսած մարդ՝ Գևորգ Ոսկանյանը:

-Պարոն Ոսկանյան, մանրամասնեք, խնդրում եմ, թե կրծքային վիրաբուժությունը ո՛ր օրգանների խնդիրներով է զբաղվում:

-Նախ՝ մի փոքր թյուրըմբռնում կա կրծքային վիրաբուժության տերմինի վերաբերյալ: Կոչվում է կրծքային, և մարդիկ հասկանում են կրծքագեղձի վիրահատություն, բայց այդպես չէ, կրծքային՝ այսինքն՝ կրծքավանդակի վիրահատություն: Մեր ոլորտն ընդգրկում է կրծքավանդակի օրգանների վիրաբուժական հիվանդությունների սպասարկումը: Կրծքավանդակի օրգանները բավականին շատ են՝ շնչափող, կերակրափող, թոքեր, կրծքավանդակի պատ, պատի վրա նաև կրծքագեղձն է, սակայն դրանցից առանձին վիրաբուժական ուղղություն է սրտային վիրաբուժությունը, որը չի մտնում մեր գործունեության մեջ: Մեր ոլորտը ներառում է կրծքավանդակի մնացած օրգանների վիրաբուժությունը, հիմնականում թոքերի, որովհետև հիվանդություններն ավելի շատ թոքերի հետ են կապված լինում, քան կերակրափողի, շնչափողի, միջնորմի և այլն՝ պարանոցից սկսած՝ մինչև ստոծանի:

-Ավելի շատ ի՞նչ հիվանդությունների դեպքում են Ձեզ դիմում:

-Մեր բաժանմունքը սկսել է զարգացնել Հայաստանում մեծերի էնդոսկոպիկ վիրաբուժական առանձին ուղղությունը, որը հիմնական ծավալով կատարվում է մեզ մոտ: Դրանք թորակոսկոպիկ վիրահատություններն են, երևի լսել եք լապարասկոպիայի մասին, այդ նույն ձևով կատարվում են նաև թոքերի և միջնորմի վիրահատությունները՝ էնդոսպկոպիկ եղանակով, այսինքն՝ փակ վիրահատություններ, որոնք մենք ենք սկսել: Հիմա էլի կան անողներ, բայց հիմնական ծավալներն արվում են «Աստղիկ» ԲԿ-ում:

Սկսել ենք մոտ վեց տարի առաջ, բայց մեծ ծավալները վերջին երեք տարում հնարավորություն ունեցանք իրականացնելու՝ կապված թե՛ տեխնիկական հագեցվածության, թե՛ վերապատրաստումների հետ: Սա հեշտ ուղղություն չէ, պահանջում է շատ ներդրումներ և՛ տեխնիկական առումով, և՛ վերապատրաստումների: Այսօր մենք այդ վիրահատություններն անում ենք նույն մակարդակի, ինչ շատ զարգացած երկրների կլինիկաներում։

-Տեղյակ եմ, որ նման վիրահատություններն արվում են նաև ռոբոտի միջոցով. ի՞նչ առավելություններ ունի ռոբոտը:

-Ավելի կոմֆորտ է վիրաբույժի համար, պացիենտի համար որևէ տարբերություն չկա, հակառակը, ռոբոտն աշխատում է նվազագույնը չորս անցքով, իսկ մենք հիմա աշխատում ենք մեկ կամ երկու անցքով, կողմնակից ենք քիչ ինվազիայի, և մեր վիրահատությունների մեծ մասը մեկ անցքով ենք անում, մեծ, ծավալուն վիրահատություններինը՝ երկու անցքով, երեք անցք վերջին 2-3 տարում 1-2 անգամ ենք դրել: Սովորաբար ֆուլ թորակոսկոպիան երեքից չորս անցք է, բայց սա նոր մոդիֆիկացիա է, որը մեզ թույլ տվեցին մեր վերապատրաստումները:

-Որտե՞ղ են վերապատրաստվում Ձեր բաժանմունքի բժիշկները, ի՞նչ արդյունքներ ունեք:

-Տարբեր երկրներում, կոնկրետ՝ մերոնք հիմա Պետերբուրգ պիտի գնան, իսկ իմ ամենամեծ մասնագիտական վերապատրաստումը եղել է Շանհայում, որտեղ նեղ մասնագիտացած կլինիկա կա, այն կոչվում է հենց Թոքային հոսպիտալ, որտեղ տարեկան մոտ 10 հազար վիրահատություն է արվում՝ միայն թորակոսկոպիկ մեթոդով: Իհարկե, թող մեզ մոտ այդքան չլինի, տա Աստված՝ մարդիկ առողջ լինեն…

Ցավալին այն է, որ մարդիկ առողջ չեն և իրենց հիվանդության համար ուշ են դիմում: Մարդու բժշկական սպասարկունը պետական խնդիր է, պետությունը պարտավոր է դնելու հետազոտման այնպիսի ցենզեր, որ հիվանդին շուտ հայտնաբերի, իսկ հիվանդի ինքնագիտակցության մասին 3-4-5-րդ հերթին պետք է խոսել: Դա զուտ դաստիարակություն է, մարդը պետք է հասկանա, որ ինքը պարտավոր է այսինչ  տարիքում այսինչ հետազոտությունն անցնել: Հիմա ինչպե՞ս է, մարդն աշխատում է, կազմակերպությունները ռենտգենը պարտադրում են, բայց դա քիչ է, աշխարհն առաջ է գնում, թոքերի համար, օրինակ, հակածխախոտային լուրջ միջոցառումներ են պետք…

-Ձեր ոլորտի հիվանդություններն ինչո՞վ են պայմանավորված, բնածի՞ն են, թե՞ ձեռքբերովի, ինչպե՞ս են առաջանում մարդու մոտ:

-Կան բնածին հիվանդություններ, բայց հիմնականում ձեռքբերովի են և կոնկրետ կախված են նաև մարդկանց ապրելակերպից: Մեր մասնագիտության մեջ ամենաշատ հանդիպող հիվանդությունները կերակրափողի և թոքերի չարորակ ուռուցքներն են: Թոքերի ուռուցքների 60 տոկոսի պատճառը ծխելն է: Եթե մարդը չի ծխում, 60 տոկոսով պակասեցնում է իր հիվանդանալու հավանականությունը, իսկ մեզ մոտ շատ են երկրորդային ծխողները: Ի՞նչ է դա՝ ծնողը տանը ծխում է, երեխան չի ծխում, բայց ծուխը շնչում է, նա ենթարկվում է այդ ռիսկին: Աշխատողն իր առանձնասենյակում ծխում է, ինչն ուղղակի անընդունելի է: Ծխելու դեմ պայքարը շատ մեծ արդյունք է տվել աշխարհում, դա ապացուցված է…

-Մեզանում  նու՞յնպես:

-Մեզ մոտ դեռևս չունենք, ի՞նչ միջոցառում ունենք որ… Եթե համեմատենք, օրինակ, ՌԴ-ի հետ, մեզ մոտ անհամեմատ թույլ է պայքարը ծխելու դեմ՝ քարոզչությունից սկսած՝ հեռուստատեսություն, ռադիո, թերթեր… Այսպիսի բան կա՝ դպրոցի, մանկապարտեզի շրջակայքում մի քանի մետր հեռավորության վրա ծխող մարդն իրավունք չունի ծխախոտը ձեռքին կանգնելու: Կա ցենզ՝ հեռուստատեսությունում ծխելիս փակում են ծխախոտը, իսկ մեզ մոտ ինչպե՞ս է. մեր սերիալները վերցրեք, այնտեղ ոչ թե պայքարում են, այլ քարոզում են ծխել, որովհետև այնտեղ ցանկացած «կռուտոյ» տղա ծխում է, երեխան տեսնում է, ուզում է նմանվել… Ոչ մի պայքար ես չեմ տեսնում ծխախոտի դեմ:

Պետք է ապրելակերպի ճիշտ քարոզչություն: Մեր հասարակությունը, սկսած ինձնից, փնթի է, մենք փնթի ենք ոչ միայն աղբ նետելու առումով, այլև մեր ապրելակերպի մեջ փնթիություն ունենք: Ամեն մարդ որքանո՞վ է անդրադառնում ինքն իր կյանքին, ինքն իր օրգանիզմը պահպանու՞մ է, թե՞ ոչ: Փնթիությունը մսխելն է: Մենք կարող ենք ուտել-խմել, քանի երիտասարդ ենք, ու չմտածել, որ այդ օրգանիզմը մեզ հավերժ չէ տրված և անսահմանափակ չէ:

Մեծ անելիք կա առողջապահության կազմակերպչական առումով, պետական առումով, անհատական քարոզների առումով… Եթե ինձ հետ շփումից հետո Դուք Ձեր շրջապատում կարողանաք գոնե երկու հոգու վրա ազդել այնպես, որ ծխելը թողնեն, դա արդեն արդյունք է: Աստված մեզ ի՞նչ է ասում, չի ասում, որ մարդկային հասարակությունը ազատվելու է մեղքից, բայց ամեն անհատին կանչել է, ասում է՝ դու կարող ես փրկվել և քո շրջապատում օրինակ ծառայել: Մենք երբեք չենք մտածում, որ հիվանդությունը կվերացնենք, բայց եթե ես կարողանամ իմ շրջապատում գոնե մի քանի հոգու փրկած լինել, արդեն արդյունք է, չէ՞:

-Անշուշտ, իհարկե… Իսկ ի՞նչ մեթոդներով է կատարվում ախտորոշումը:

-Ախտորոշման հիմնական մեթոդը կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտություններն են: Դրանց մեջ ներկայումս ամենաընդունված հետազոտությունը կոմպյուտերային տոմոգրաֆիան է, և աշխարհը հիմա անում է սկրինինգ, այսինքն՝ պլանային կոմպյուտերային տոմոգրաֆիա: Ռիսկի խումբ են վերցնում (որը մեր երկրում դեռ չկա, հուսով եմ՝ կլինի, մենք փորձում ենք նախարարությանը ներկայացնել), այդ ռիսկի խումբը լինում է 40-ից բարձր, այսինչ տեղում ապրող, ծխող, փոշոտ քաղաքում ապրող և այլն, այդ խմբին տարին մեկ անգամ պարտադիր ԿՏ են անում, ինչը թույլ է տալիս հիվանդությունը հայտնաբերել առաջին ստադիայում:

Ի՞նչ է նշանակում թոքի ուռուցք՝ առաջին ստադիայում. դա 90 տոկոսով լիարժեք բուժվող հիվանդություն է: Թոքի ուռուցքը 3-րդ ստադիայում 2-3 տարի ապրելիությամբ հիվանդություն է, պատկերացրեք՝ ինչ մեծ է տարբերությունը: Ճիշտ է, այն թանկ հետազոտության ձև է, ճառագայթման ծանրաբեռնվածություն ունի, բայց անհամեմատ է, և ամբողջ Եվրոպան հիմա աստիճանաբար անցնում է դրան, պետականորեն ներմուծում են սկրինինգային հետազոտությունը:

-Ձեզ հիմնականում ո՞ր ստադիայում են դիմում:

-Թոքի ուռուցքների պարագայում մեզ մոտ ամենաշատը 3-րդ ստադիայում են դիմում, հետո՝ 4-րդ: Առաջին, երկրորդ ստադիայում հազվադեպ են դիմում: Մենք ԿՏ-ի ռեալ ազդեցությունը զգացինք վերջին մեկ տարում՝ աշխատելով կորոնավիրուսային իրավիճակում, ի դեպ՝ մեր կլինիկայում ծառայությունը ես եմ ղեկավարել: Հազարավոր պացիենտների ԿՏ արեցինք, զուտ դրանով  պայմանավորված՝ շատերի մոտ  առաջին ստադիայի ուռուցք կարողացանք հայտնաբերել: Այդ մարդիկ հաստատ չէին դիմելու, որովհետև իրենք  գանգատ չունեին: Այսինքն՝ մարդը ԿՏ չի անցնում, ինքն առողջ է՝ դեռևս,  դրանից հետո՝ ևս մի տարի, իսկ արդեն մյուս տարի լինում է գանգատը, որն արդեն երրորդ ստադիան է:

-Մենք նման պետական ծրագիր ունենք:

-Չունենք, մեր կլինիկան, օրինակ, մինչև քովիդը մի քանի ամիս սկրինինգ կատարեց կես գնով՝ ցածր ճառագայթման դոզայով՝ մեր ՀՇ ապարատն ունի այդ հնարավորությունը, դա եղավ զուտ կլինիկայի կողմից, բայց հուսով եմ, որ կլինի պետական ծրագիր. մեր պետությունը հիմա շատ խնդիրներ ունի, դրան ևս հերթը կհասնի…

-Իսկ ցածր դոզայովը և՞ս հայտնաբերում է հիվանդսւթյունը:

-Այո, լիարժեք հայտնաբերում է, ուղղակի ցածր դոզայով էինք անում, որպեսզի մարդկանց շատ չճառագայթենք:

-Պարոն Ոսկանյան, ԿՏ-ի վերաբերյալ մարդիկ մտավախություններ ունեն՝ նույն կանխարգելիչ ստուգումների առումով՝ կապված ճառագայթման հետ. այս մասին ի՞նչ կասեք:

-ԿՏ-ով սկրինինգը ռիսկային խմբին է արվում, ոչ բոլորին, այն չի արվում ամբողջ ազգաբնակչությանը, ռիսկային խմբերի համար կան տարբեր ցենզեր, որոնցով արվում է։ Երեխաներին չի կարելի, տարիքը սկսվում է 40-ից: Հիսուն էր, հիմա իջեցրել են քառասունի, և ոչ բոլոր 40-ից բարձր մարդկանց է արվում, արվում է կոնկրետ ռիսկային խմբին:

-Բժի՛շկ, Ձեր խոսքում հաճախ եք շեշտում Աստծուն, Ձեր սենյակում էլ բազմաթիվ սրբապատկերներ կան, «Նարեկ» կա…

-Ես փորձում եմ ապրել որպես քրիստոնյա… Ես քրիստոնյա եմ, մկրտված եմ, ուշ եմ մկրտվել, ցավոք սրտի, որովհետև կոմունիստների ժամանակ եմ ծնվել, մեր գյուղում եկեղեցի չկար… Ես մինչև դպրոցն ավարտելը քահանա տեսել եմ մի երկու անգամ՝ թաղման ժամանակ, ու մենք՝ երեխաներս, կարծում էինք, թե քահանան թաղում անելու համար է: Հիմա Երևանում էլ մեր շենքերի մոտ երբ մարդիկ քահանա են տեսնում, ասում են՝ թաղու՞մ կա: Մոռանում են, որ քահանան Աստծո ներկայացուցիչն է, կյանք տվող է: Բժիշկներն առավել ևս պետք է մտածեն հոգու մասին, որովհետև բժիշկն այն մարդն է, որն առավել հաճախակի է առնչվում մահվան հետ, հիվանդության հետ, տարբեր տարիքում կյանքից հեռանալու մարդկային անուժության հետ, դրա համար ինքն ավելի շատ պետք է փորձի հասկանալ ու կարևորել հոգին:

-Այն էլ՝ փոխգնդապետ բժիշկը, այն էլ՝ կյանք ու կռիվ տեսած զինվորական բժիշկը… Եթե դեմ չեք, մի փոքր էլ զրուցենք նաև Ձեր կյանքի այդ շրջանի մասին…

-Ես առաջին պատերազմին որպես ազատամարտիկ մասնակցել եմ պարտիզանական ջոկատում: Ուսանող էի, ընկերներով պայմանավորվեցինք, որ ճիշտն ասեմ՝ իմ նախաձեռնությունը չէր, ես նույնիսկ չէի ուզում ուսումն ընդհատել զուտ պատերազմի գնալու համար, բայց երբ ընկերս այնտեղ էր, մեջս մի այդպիսի բան արթնացավ… Հանրակացարանում էի ապրում, կոլեկտիվ ունեինք ՝աղջիկներ, տղաներ, մեր ընկերուհիներից մեկի վիրավոր եղբայրը հայտնվեց հանրակացարանում՝ վերականգնողական շրջանում, դա էլ դեր խաղաց, որ ես ինձ մեղավոր զգացի, որ չեմ գնում մասնակցելու… Պատերազմի ավարտից հետո դա առիթ եղավ, որ ֆակուլտետս փոխեմ, ես բուժֆակ էի ընդունվել, բայց ավարտել եմ ռազմաբժշկականը, փոխեցի ֆակուլտետը… 2018 թվին գնացել եմ թոշակի, թողել եմ զինվորական ծառայությունը:

Իմ կյանքի նշանակալից դեպքերից մեկն էլ այն էր, որ երբ 2017 թ. Չինաստանից վերապատրասումից վերադարձա, «Ավրորայից» ինձ դիմեցին, որ Նուբա գնամ: Ինձ մի քանի բառով ներկայացրին, որ նոմինանտ կա, որը չի կարողանում գալ, փոխարինող չունի, ու ես գնացի: Հարավային Սուդան գնալն իմ կյանքում կարևոր դեր խաղաց, որովհետև երբ դու ապրում ես առանց ուրիշ կյանքեր, իրավիճակներ տեսնելու,  հեշտ է դժգոհելը, բայց երբ գնում տեսնում ես, թե ի՛նչ ավելի վատ իրավիճակում մարդիկ կարող են լինել, դրանից հետո ավելի շատ ես փառք տալիս Աստծուն: Դրա համար միշտ, ամեն օր, անկախ մեր վիճակից՝ կլինենք բանտում, հիվանդ, թե այլ, ամեն արևածագն ու մայրամուտը տեսնելու համար պիտի Աստծուն փառք տանք… Սուրբ Ջբրանն ասում է՝ ամեն ննջելուց մի սիրո խոստովանությամբ գլուխներս բարձին դնենք. «Սիրածիս համար մի աղոթք սրտում, և փառաբանանքի մի երգ շուրթերի վրա՝ պետք է ննջել»:

-Ի՞նչ է զգում բժիշկը՝ մահ տեսնելիս, և ի՞նչ է զգում իր փրկած հիվանդին տեսնելիս՝ զուտ մարդկային զգացողությունների, զգացմունքների առումով:

-Սկզբից, երբ երիտասարդ ես, ամեն փրկված հիվանդի համար սկսում ես հպարտանալ, ամեն մի կորստի համար՝ ընկնել դեպրեսիայի մեջ, բայց տարիքի հետ դա փոխվում է, որովհետև  սկսում ես հասկանալ, որ ո՛չ ապրեցնողն ես դու, ոչ էլ տանողն ես դու, դու միջոց ես, որ  պետք է ծառայի մարդկանց ֆիզիկական, մարմնական առողջությանը, իսկ եթե որևէ մեկը պիտի գնա՝ պիտի գնա, դու չես կարող փրկել, Աստված է ապրեցնողն ու տանողը, բայց այդ միջոցի գնահատականը, երբ դու ինքդ քեզ որպես միջոց ես գնահատում, շատ ավելի կարևոր է, որովհետև այդ միջոցը՝ անոթը, պետք է լինի մաքուր, պետք է լինի լավ որակի …

Եթե դու ուզում ես հստակ ծառայել մարդկանց, պիտի ուղղակի հնարավորին չափ ամեն վայրկյան ավելի որակով դառնաս՝ գիտելիքներով, պրոֆեսիոնալ բոլոր հնարավորություններով, որովհետև դա էլ է Աստծո շնորհ, որ գիտություն է տվել, որը զարգանում է: Դու պետք է վերցնես այդ գիտությունը, եթե հետ ես մնում, արդեն խնդիր է: Եվ շատ կարևոր է, որ հոգևոր առումով դու լինես մաքուր, որովհետև ինչքան մաքուր լինես, այնքան ավելի լավ ես ծառայում, դու կարող ես մարդուն խոսքով էլ բուժել: Եթե ուզում ենք՝ Աստծուց շնորհն ավելանա, պարզապես պիտի հնարավորին չափ ապաշխարենք, մաքրվենք, ու այդ դեպքում մենք մեր սիրած գործին ավելի լավ, անվախ կծառայենք, նեղ պահերին չենք ընկրկի, չենք փախչի, իսկ բժշկի կյանքում այդ նեղ պահերը շատ հաճախակի են լինում, ցավոք սրտի, թե՛ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունների առումով, թե՛ նաև կարող է իրավիճակ լինել, որ հիվանդին կորցնելուց հետո հիասթափվես, ընդհանրապես ուզենաս թողնել մասնագիտությունդ… Այդ բոլոր պահերը միայն Աստված մեզ կարող է օգնել ճիշտ հաղթահարելու, առաջ գնալու…

-Բժի՛շկ, ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

Առաջինը՝ խորհուրդ կտամ, որ ամեն մարդ իմանա՝ ինքն ո՛վ է, ինքնաճանաչողություն է պետք, մենք չգիտենք՝ մենք ո՛վ ենք: Մարդը միայն մարմին չէ, մարդը միտք է, հոգի և մարմին: Շատ կուզենամ, որ մենք պարտադիր մեր երեխային սովորեցնենք, թե ինքն ով է, որպեսզի ինքը հոգ տանի իր մտքի, հոգու և մարմնի համար: Երբ այդ երեքն էլ հոգատար ձեռքերում են, իրենց փոխհարաբերությունը ճիշտ մարդ է ստեղծում: Առանձին միտք չի կարող լինել, հիվանդ մարմնի մեջ հոգին էլ է ընկճվում, հիվանդ հոգին բերում է մարմնի հիվանդության: Շատ կարևոր է, որ մենք նաև հոգևոր ու մտավոր սով զգանք, չլինենք թերի կրթված, մեր խնդիրները թերի կրթվածությունից են, մտավոր, և հատկապես՝ հոգևոր գիտելիքների առումով կրթվածության պակասից են: Երբ մենք բավականաչափ կկրթենք մեր միտքն ու հոգին, այդ ժամանակ մեր մարմինն էլ կլինի ավելի ապահով ձեռքերում, ավելի առույգ կլինի և ժամանակից շուտ չի ծերանա:

Իսկ ամենամեծ խորհուրդս այն է, որ գնան եկեղեցի, մասնակցեն մեր սուրբ պատարագներին, ստանան հաղորդություն, որովհետև ամենամեծ բժշկությունը Աստծո հետ շփումն է, որի համար երեք ճանապարհ կա՝ բառն է՝ Բանն է Աստված, խոսքով կարող ենք շփվել, Սուրբ հոգու միջոցով, որը մենք չենք գնահատում, միայն մկրտության ճանապարհով է բացվում, մեզնից կախված չէ, և մյուսը սրբությունների միջոցով է՝ օրհնած ջուր, սուրբ մյուռոն, կարագ ենք օրհնում, խաղող ենք օրհնում… Դրանցից լավագույնը՝ Աստծո մարմինն ու արյունը, ամենամեծ սրբությունը, որը գոյություն ունի:

-Հացն ու գինին, Տեր կենդանին…

-Այո, դա պապենական խոսք է, մենք երբեմն առանց հասկանալու ենք ասում՝ հացն ու գինին, Տեր կենդանին, այսինքն՝ կենդանի Տիրոջ հետ շփում: Մենք ունենք այդ հնարավորությունը, փառք Աստծո, մեր ազգը քրիստոնյա է: Երբ հիվանդ ենք, բժշկի ենք գնում, սակայն մենք պիտի նաև մեր հոգու ցավը զգանք…

Ադենոիդներից մինչև քթային արյունահոսություն երեխաների մոտ. ինչ խորհուրդ է տալիս բժիշկը

Միջնապատի ծռություն, ադենոիդներ, օտիտ, տոնզիլիտ՝ սրանք ախտորոշումներ են, որոնք ծանոթ են բազմաթիվ ծնողների, ովքեր իրենց երեխային տարել են քիթ-կոկորդ-ականջաբանի մոտ, իսկ հատկապես տարատեսակ վիրուսների սրման շրջանում դրանցից խուսափելը գրեթե անհնար է լինում՝ հատկապես փոքր երեխաների պարագայում:

Ծնողներին հաճախ են անհանգստացնում այս ու նմանատիպ խնդիրները, և նրանք պատասխանները երբեմն փորձում են գտնել ծանոթների շրջանում, երբեմն էլ՝ համացանցում, որտեղ իսկապես տեղեկատվական հեղեղ է: Սակայն, բնականաբար, ցանկացած խնդրի դեպքում ամենաճիշտ քայլը միանգամից բժշկին դիմելն է՝ թե՛ հետագա բարդություններից խուսափելու և թե՛ հարցերին գրագետ պատասխաններ ստանալու համար:

«Արաբկիր» բժշկական համալիրի, «Վարդանանց» նորարարական բժշկական կենտրոնի և Երկրորդ բուժմիավորման քիթ-կոկորդ-ականջաբան Նունե Մալխասյանն արդեն երկար տարիներ ամենայն սիրով և հոգատարությամբ ընդունում է բազմաթիվ հիվանդների, իսկ վերջին երեք տարիներին՝ հատկապես մանկական տարիքի պացիենտների, որոնք դիմում են իրեն ԼՕՌ համակարգի ամենատարբեր խնդիրներով:

Բանիմաց և հմուտ բժշկուհին իր գրագետ խորհուրդներով և բուժման ճիշտ եղանակներով առողջություն է պարգևում երեխաներին և հանգստություն՝ նրանց ծնողներին:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է քիթ-կոկորդ-ականջաբան Նունե Մալխասյանը:

-Բժշկուհի՛, Ձեզ ամենից շատ ո՞ր տարիքի երեխաներն են դիմում և ի՞նչ խնդիրներով:

-Ավելի հաճախ դիմում են նորածնից մինչև երկու-երեք տարեկան երեխաներ, որոնց մոտ հիմնականում լինում են օտիտներ, սուր շնչառական վարակներ, սուր տոնզիլիտներ… Երեխաները քթահոսություն են ունենում, ինչի պատճառով լորձային արտադրությունը կարող է անցնել դեպի ականջ, քանի որ երեխաների մոտ եվստախյան խողովակը մի քիչ ավելի կարճ և լայն է: Իսկ վիրահատական միջամտություններ կատարում ենք չորս և բարձր տարիքի երեխաներին, քանի որ վիրահատել կարելի է չորս տարեկանից հետո:

-Նկատի ունեք՝ որևէ պաթոլոգիայի դեպքու՞մ, ոչ թե որպես վիրուսի հետևանք:

-Այո, կոնկրետ քրոնիկ տոնզիլիտներ, ադենոիդներ, քթի միջնապատի ծռվածություն, քթի պոլիպներ, հայմորյան ծոցերի բորբոքումներ… Լինում են դեպքեր, երբ կարող է պահանջվել վիրահատություն:

-Ի՞նչ են ադենոիդները, և ո՞ր տարիքից կարելի է վիրահատել:

-Ադենոիդը հյուսվածք է, որը կարող է գերաճած և մեծացած լինել կամ մնալ նորմալ չափի: Ադենոիդ հյուսվածքը մտնում է լիմֆոիդ օղակի շարքի մեջ: Այդ օղակի մեջ են մտնում նաև քմային նշիկները, լեզվային նշիկը, եվստախյան փողի նշիկները: Ռինոսկոպիայի ժամանակ խոանների դիմաց երևում է ադենոիդ հյուսվածքը՝ քթըմպանի հետևի պատին: Իրենից ներկայացնում է լիմֆոիդ հյուսվածք, որը մասնակցում է օրգանիզմի իմունիտետի զարգացմանը: Եթե ադենոիդները չեն խանգարում երեխային, վիրահատելու կարիք չկա:

-Ի՞նչ նկատի ունեք՝ խանգարել ասելով, ծնողը կարո՞ղ է հասկանալ, որ դա երեխային խանգարում է:

-Երեխան դժվարաշնչություն է ունենում, հաճախակի, երկարատև քթահոսություն, որի պատճառը անհայտ է: Օրինակ՝ երեխան գրիպոզ վիճակում չէ, բայց քթից անընդհատ հոսում է, կամ երբ վիրուսով է հիվանդանում, քթահոսությունը երկարատև է լինում: Այս գանգատների պատճառը ադենոիդ հյուսվածքն է, երեխան սկսում է հիմնականում շնչել բերանով, ինչի հետևանքով երեխայի ծնոտի ձևը փոխվում է, դա կոչվում է ադենոիդիկ դեմք: Ադենոիդով երեխաները կարող են ունենալ լսողության խանգարումներ, դժվարալսություն, գիշերները խռռացնել, նրանց մոտ կարող է լինել քնի ապնոէ: Ապնոէն քնի ընթացքում  կարճատև շնչառական դադար է՝ մի քանի վայրկյանից մինչև մի քանի րոպե տևողությամբ:

-Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված այդ հյուսվածքի մեծ կամ փոքր լինելը:

-Դա ուղղակի օրգանիզմի առանձնահատկություն է, հաճախակի հիվանդացող երեխաների մոտ ադենոիդները չեն հասցնում փոքրանալ, ամեն հաջորդ հիվանդություն է՛լ ավելի է մեծացնում ադենոիդները: Կա երեխա, որի ադենոիդները կյանքի ընթացքում կարող են մեծանալ` երկրորդ աստիճանից փոխվել երրորդի:

-Իսկ ո՞ր աստիճանի դեպքում են վիրահատում:

-Եթե առաջին, երկրորդ աստիճանի է, փորձում ենք կոնսերվատիվ բուժում անել, այսինքն՝ կաթիլներով, պրեպարատներով, որոնք օգտագործելու դեպքում դրական դինամիկա է նկատվում, և երեխան ավելի քիչ է հիվանդանում, ադենոիդներն էլ ժամանակի ընթացքում հետ են զարգանում: Այդ ժամանակ վիրահատելու կարիք չկա, իսկ երկրորդ, երրորդ և ավելի աստիճանների դեպքերում դեղորայքային բուժումը չի օգնում, դրա համար պետք է վիրահատել, որ երեխայի շնչառությունը կարգավորվի, և նա չունենա թթվածնային քաղց, գլխացավեր, հիշողության, ուշադրության վատացում և այլ գանգատներ:

-Ինչպե՞ս է ախտորոշվում ադենոիդների առկայությունը:

-Ախտորոշում ենք հիմնականում ռենտգենով, մատնային հետազոտությամբ, ռինոսկոպիայով, էնդոսկոպիայով, ինչպես նաև՝ անհրաժեշտության դեպքում համակարգչային տոմոգրաֆիայով: Կան հատուկ բառեր, որոնք երեխան կրկնում է, և ադենոիդները ավելի լավ են երևում:

Մատնային հետազոտություն ներկայում հաճախ չեն կիրառում, քանի որ ավելի բարձր է տրավմատիզացիայի հավանականությունը: Էնդոֆիբրոսկոպիայի ժամանակ քթային անցուղիով մուտք են գործում քթըմպան, և ադենոիդները ավելի պարզ են երևում:

-Երբ իսկապես խնդիրներ կան, երեխան դժվար է շնչում, ե՞րբ կարելի է վիրահատել:

-Վիրահատում ենք չորս տարեկանից բարձր երեխաներին, սակայն լինում են դեպքեր, երբ ցուցում է հանդիսանում վիրահատել ավելի ցածր տարիքի երեխաների: Շատ ծանր դեպքեր են լինում, երբ երեխան քթով ընդհանրապես չի շնչում, խեղդվում է, այդ դեպքում անում ենք պոլիսոնոգրաֆիա, այսինքն՝ քնի ընթացքում ստուգում ենք՝ թթվածնային քաղցը ո՛ր աստիճանի է, և եթե ծանր է, ապա արդեն կա ցուցում վիրահատության:

-Հետվիրահատական բարդություններ լինու՞մ են:

-Իհարկե, կարող են հանդիպել՝ կախված օրգանիզմի առանձնահատկություններից, սպիերը կարող են արագ լավանալ, իսկ երբեմն՝ առաջանալ կելոիդներ: Կախված մաշկից և լորձաթաղանթից՝ կարող են առաջանալ կպումներ: Կելոիդները երբեմն ենթակա են վիրահատման:

-Տիկին Մալխասյան, խնդրում եմ, անդրադարձեք նաև երեխաների քթային արյունահոսություններին, քանի որ դա էլ է հաճախակի հանդիպող խնդիր, և վստահ եմ՝շատերը կցանկանան ճիշտ տեղեկություններ ստանալ այս մասին:

-Քթային արյունահոսությունը շատ հաճախ հանդիպող պաթոլոգիա է: Այն ավելի հաճախ ամռանն է հանդիպում, պատճառը օդի չորությունն է, դրան միանում է տաքությունը, և լորձաթաղանթը չորանում է: Քթի միջնապատի լորձաթաղանթի վրա կա հանգույց՝ մազանոթների խուրձ: Չորության ֆոնին քթի լորձաթաղանթին առաջանում են կեղևներ, որոնք կարող են պոկվել, և պատճառ հանդիսանալ արյունահոսությունների:

Սակայն կան հիվանդություններ, որոնց ժամանակ ևս լինում են քթային արյունահոսություններ: Որպեսզի դրանք հերքենք, սկզբնական շրջանում պետք է արյան ընդհանուր քննություն անել՝ ավելի ճիշտ ու ամբողջական ախտորոշման համար: Եթե լաբորատոր քննությունը նորմայի սահմաններում է, շեղումներ չկան, ապա արյունահոսությունը կապում ենք արդեն հանգույցի հետ, նշանակում ենք փափկացնող կաթիլներ, իսկ անհրաժեշտության դեպքում հանգույցը այրում ենք արծաթի նիտրատով:

-Այս ամենը, ինչ նշեցիք, նաև գիշերային պատահական արյունահոսությունների՞ն է վերաբերում:

-Այո, արյունահոսությունը պատահական կարող է սկսվել գիշերը, որովհետև երեխան կարող է շարժվել, դիպչել քթին և, մեխանիկորեն վնասելով, հանգեցնել արյունահոսության: Դրա համար փափկացնող կաթիլներ ենք նշանակում, նաև՝ վիտամիններ (օր.` ասկորուտին):

-Դա ո՞ր տարիքին է վերաբերում:

-Երեք-չորս տարեկանից կարող է սկսվել, նույնիսկ լինում են դեպքեր, որ ավելի վաղ տարիքում է լինում: Փոքր տարիքում առավել վտանգավոր է: Այդ դեպքերում ավելի զգոն ենք հետազոտում, որովհետև պատճառը կարող է որևէ հիվանդություն լինել:

-Իսկ միջնապատի ծռվածության պատճառով կարո՞ղ է լինել քթային արյունահոսություն:

-Այո, կարող է լինել միջնապատի ծռվածության պատճառով, հատկապես եթե թեքվածությունը հենց այդ մասում է, կամ թեքվածության պատճառով կարող է չորություն առաջանալ և հանգեցնել լորձաթաղանթի վնասման:

-Իսկ այս վիճակը, որ երեխաների մոտ պարբերաբար կարող է արյունահոսություն լինել, մինչև ո՞ր տարիքն է տևում:

-Այն նույնպես օրգանիզմի առանձնահատկություն է: Կարող է անցնել կամ պակասել հասունացման շրջանին զուգընթաց:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք՝ կանխարգելելու համար քթային արյունահոսությունը:

-Աղաջրով, ծովային աղի լուծույթներով օրը մեկ-երկու անգամ մաքրել քիթը, եթե չորություն են զգում, ապա կարող են օգտագործել փափկացնող յուղային կաթիլներ: Շատ արդյունավետ է վազելինը, որը կարելի է ձեռք բերել դեղատներից:

-Բժշկուհի, արդեն քանի տարի է՝ տարբեր վիրուսներ են տարածվում՝ ադենովիրուսներ և այլն, դրանց հետևանքով երեխաների մոտ ԼՕՌ համակարգի ի՞նչ հիվանդություններ են զարգանում:

-Հիմնականում օտիտ, ավելի մեծ տարիքում կարող են զարգանալ սինուսիտներ, տոնզիլիտներ, թարախային անգինաներ:

-Այս ամենն ախտորոշելու համար ժամանակակից սարքավորումներ են հարկավոր, այդ առումով հայաստանյան կլինիկաներում վիճակը նորմա՞լ է:

-Այո, բարձրակարգ բժշկական սարքավորումները և նորագույն տեխնոլոգիաներն ապահովում են հիվանդների լիարժեք հետազոտում: Մեր բժիշկներն էլ հաճախակի վերապատրաստումներ են անցնում, թեև համավարակի պատճառով վերջին երկու տարիներին օնլայն վերապատրաստումների ենք մասնակցում, փորձում ենք ժամանակին հնարավորինս համընթաց քայլել, ժամանակակից մեթոդներին, նորույթներին ծանոթանալ:

-Խոսեցինք համավարակի մասին. կորոնավիրուսից ի՞նչ բարդություններ են լինում ԼՕՌ համակարգում:

-Հիմնական բարդությունը հոտառության կորուստն է կամ աղավաղումը, երբ մարդը կարող է որևէ տհաճ հոտ զգալ կամ ընդհանրապես չզգալ: Համի ու հոտի բացակայությունը խիստ անհատական է, կարող է տևել մեկ օրից մինչև ամիսներ: Կորոնավիրուսի ժամանակ կարող է զարգանալ ֆարինգիտ, որն ուղեկցվում է ուժեղ ցավով:

-Տիկին Մալխասյան, ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

 -Հնարավորինս զերծ մնան հիվանդություններից և անհրաժեշտության դեպքում դիմեն բժշկի, որպեսզի հիվանդությունը չբարդանա և ստանա ճիշտ բուժում: Առողջ եղեք:

Սա իմ կոչումն է. բժիշկ-ճառագայթաբանը՝ իր մասնագիտության մասին

Բժշկությունն օրըստօրե զարգանում է՝ մարդկությանը թույլ տալով այլևս չվախենալ այս կամ այն հիվանդությունից, քանի որ հայտնաբերվել է բուժման միջոցը: Գնալով կատարելագործվում են նաև բժշկական տեխնոլոգիաները. մարդն իր ուղեղի անսահման հնարավորությունների գործադրմամբ հորինում ու ստեղծում է այնպիսի սարքավորումներ, որոնք թույլ են տալիս մարդու օրգանիզմն ուսումնասիրել անգամ ներսից: Այսօր այդպիսի զանազան հնարավորություններ կան՝ մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիա, կոմպյուտերային տոմոգրաֆիա, սոնոգրաֆիա և այլն: Եվ հիմնականում հենց այս մեթոդներն են, որոնք հստակ ու վերջնականապես կարողանում են ախտորոշել՝ առկա՞ է արդյոք մարդու մոտ այս կամ այն հիվանդությունը, թե՞ ոչ:

Անկախ ախտորոշումից՝ բժիշկը պիտի կարողանա հիվանդությունն այնպե՛ս ներկայացնել պացիենտին, որ նա երբեք չմտածի, թե դա դատավճիռ է: Բժիշկ-ճառագայթաբան և բժիշկ-սոնոգրաֆիստ Եվա Ռևազյանը, որն աշխատում է ոչ միայն մեծերի, այլև երեխաների հետ՝ սկսած նորածնային տարիքից, կարողանում է հիվանդներին այնպիսի մոտեցում ցուցաբերել, որի շնորհիվ բարեհամբույր և սրտացավ բժշկուհու մոտից բոլոր պացիենտները հեռանում են հանգիստ և հույսով ու հավատով առ այն, որ իրենց հիվանդությունը բուժելի է, և իրենք, անշուշտ, կապաքինվեն:

http://bestgroup.am զրուցակիցն է Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի բժիշկ-սոնոգրաֆիստ, «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի բժիշկ-ճառագայթաբան, «Վալիդուս» բժշկական կենտրոնի բժիշկ-սոնոգրաֆիստ, ՀՀ ԱՆ «Ակադեմիկոս Ս․ Ավդալբեկյանի անվան առողջապահության ազգային ինստիտուտ» ՓԲԸ-ի դասախոս և պարզապես՝ անչափ հմայիչ ու բարի հայուհի Եվա Ռևազյանը:

-Բժշկուհի՛, նշեք, խնդրեմ, թե ինչո՛վ է զբաղվում բժիշկ-ճառագայթաբանը, և ինչով՝ բժիշկ-սոնոգրաֆիստը:

-Ես, որպես բժիշկ-սոնոգրաֆիստ, զբաղվում եմ բոլոր խոշոր և մանր հոդերի ու մկանների, ինչպես նաև՝ նորածինների և հղիների սիմֆիզների ու նյարդերի սոնոգրաֆիկ հետազոտություններով, իսկ որպես բժիշկ-ռադիոլոգ՝ կատարում եմ գլխուղեղի, ողնաշարի և հոդերի ու մկանների ՄՌՏ հետազոտություն:

Սոնոգրաֆիկ հետազոտությունն իր առաձնահատկություններն ունի, ՄՌՏ-ն՝ իր:

-Ո՞րն է ավել արդյունավետ:

-Սոնոգրաֆիկ հետազոտությունն ունի մի շարք առավելություններ: Նախ՝ այն բացարձակ անվնաս է, չի ճառագայթում, կատարվում է ռեալ ժամանակահատվածում, հետազոտության ժամանակ կարող ենք կատարել բազմաթիվ պրոբաներ, հետևել ջլի աշխատանքին, համեմատել աջ և ձախ սիմետրիկ հոդերը մեկը մյուսի հետ և այլն:

ՄՌՏ հետազոտությունն այդ առումով մի քիչ զիջում է սոնոգրաֆիկ հետազոտությանը. ՄՌՏ-ով չենք կարող համեմատություն կատարել, ՄՌՏ հետազոտությունը տևում է քիչ ավելի երկար, այն ունի որոշ հակացուցումներ, օրինակ՝ նոր վիրահատված, ստենտավորված պացիենտներին մինչև 15-րդ օրը հետազոտելու իրավունք չունենք, նաև մետաղական պրոթեզներ ունեցող պացիենտներին չի կարելի հետազոտել մագնիսի պատճառով… Պրոթեզները, էնդոպրոթեզները, սրտի պեյսմեկերները, ականջի լսողական սարքերը և այլն՝ դրանց առկայությունը դարձնում է հետազոտությունը անհնար:

Բացի այդ՝ ՄՌՏ հետազոտության կատարելու համար կարևորագույն պայման է հիվանդի բացարձակ անշարժ պառկելը: Այդ պատճառով նորածիններին, փոքր երեխաներին, ցնցումներ ունեցող պացիետներին չենք կարող կատարել ՄՌՏ հետազոտություն (ՄՌՏ կարող ենք կատարել անզգայացմամբ), իսկ սոնոգրաֆիկ հետազոտություն կարող ենք կատարել անգամ շարժվող, լացող երեխային:

Սոնոգրաֆիայի մյուս առավելությունն այն է, որ այստեղ տարածական խնդիր չկա՝ ի տարբերություն ՄՌՏ-ի, որի ժամանակ պացիենտները նեղ խողովակի մեջ են պառկում, ինչը շատ դժվար է կլաուստրոֆոբիկների համար. նրանք գրեթե չեն դիմանում 15-20 րոպե՝ ՄՌՏ հետազոտություն կատարելիս:

-ՄՌՏ-ի մասին, կարելի է ասել, առասպելներ են տարածված: Կարո՞ղ ենք պնդել, որ այն լիովին անվտանգ է:

-ՄՌՏ հետազոտությունն օֆիցիալ համարվում է անվտանգ, այն կարող ենք կատարել նորածիններին, միջին տարիքի մարդկանց, մեծերին, ծերերին, կարող ենք հստակ կատարել հղիներին՝ առանց կոնտրաստային նյութի ներարկման, այն չի ճառագայթում, ոչ մի կողմնակի էֆեկտ չի առաջացնում, համարվում է բացարձակ անվնաս հետազոտություն՝ ի տարբերություն ԿՏ և ռենտգեն հետազոտությունների, որոնք ճառագայթում են:  ՄՌՏ-ն կարող ենք կրկնել բազմաթիվ անգամեր՝ մեկ օր հետո, մեկ շաբաթ հետո՝ չվախենալով նրա բացասական ազդեցություններից, հետևանքներից: Կարող ենք մի քանի անգամ հետազոտել՝ անգամ կոնտրաստով: Ճիշտ է, տրավմաների դեպքում առաջնային ցուցված է ԿՏ հետազոտությունը, սակայն հղիության առկայության պարագայում, երբ հակացուցված են ԿՏ-ն ու ռենտգենը, կատարում ենք ՄՌՏ և դարձյալ կարողանում ենք պատասխանել շատ հարցերի:

Իսկ սոնոգրաֆիկ հետազոտության ժամանակ մենք կարող ենք ուսումնասիրել հոդերի բոլոր փափուկ կոմպոնենտները՝ ի տաբերություն ռենտգենի և ԿՏ-ի, որոնք կարողանում են վիզուալիզացնել ոսկրային համակարգը՝ պարզելու համար՝ արդյոք կա՞ կոտրվածք և այլն: Մինչդեռ հոդերի սոնոգրաֆիկ հետազոտության միջոցով կարողանում ենք վիզուալիզացնել փափուկ հյուսվածքները, ջլային, կապանային համակարգը, սինովյալ թաղանթները, հոդաշապիկը, մենիսկալ ապարատը, մկանային համակարգը:

Բազմաթիվ սպորտսմենների մոտ, օրինակ, մկանային խնդիրներ են լինում, և շատ կարևոր է ճիշտ ժամանակին դիագնոզել, տարբերակել մկանային վնասվածք և մկանային ձգվածություն հասկացությունները, որովհետև դրանք տակտիկական տարբեր բուժումներ են պահանջում, նաև սպորտով զբաղվելու կամ դադարեցնելու հարց պետք է որոշվի, դրա համար այդ դիֆերենցումը շատ կարևոր նշանակություն ունի, որը սոնոգրաֆիկ հետազոտությունից բացի՝ ՄՌՏ-ի միջոցով ևս կարող ենք կատարել:

-Բժշկուհի, Ձեզ համար ո՞ր հետազոտությունն է ավելի հետաքրքիր՝ սոնոգրաֆիա՞ն, թե՞ մագինսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան, և առհասարակ՝ ի՞նչն է գրավում Ձեզ Ձեր մասնագիտության մեջ, ինչու՞ ընտրեցիք այս մասնագիտությունը:

Ինչ վերաբերում է հարցին, թե վիզուալիզացիայի ո՛ր տարբերակն է ինձ համար ավելի հետաքրքիր, նշեմ, որ ՄՌՏ-ն այլ աշխարհ է, սոնոգրաֆիան՝ մեկ այլ, յուրաքանչյուրով տարբեր բաներ ենք ակնկալում տեսնել: Դժվարանում եմ առաձնացնել, ուղղակի ՄՌՏ-ում պատրաստի պատկերներ ենք ստանում, ապարատը ստանում է պատկերները, որոնք մենք պարզապես թերթում ենք և տեսնում խնդիրը, իսկ սոնոգրաֆիկ հետազոտությունն ունիկալ է նրանով, որ մենք ինքներս ենք ստեղծում, ստանում մեր պատկերները և դրանով համապատասխան ախտորոշում կատարում:

Մանկուց երազել եմ զբաղվել բժշկությամբ, մեծացել եմ բժշկի ընտանիքում, հայրս իր գործին նվիրված բժիշկ է, միշտ տեսել եմ և ինձ շատ-շատ է դուր եկել մարդկանց օգնելու, միշտ պատրաստ լինելու նրա կարողությունը: Ես ինքս շատ մարդասեր եմ ու նույնիսկ մանկուց, երբ իմ ներկայությամբ որևէ մեկը վատ էր զգում, կամ որևէ միջադեպ էր լինում, ներքուստ ինչ-որ բան ինձ ուղղակի մղում էր այդ ուղղությամբ: Եվ ես հասկացա, որ դա իմ կոչումն է: Անցա այս աշխատանքին՝ հասկանալով, որ իմ մասնագիտությունը շատ կարևոր է, որոշիչ, օգնում է շատ կյանքեր փրկել, մարդկանց ճիշտ ուղու վրա կանգնեցնել…

Շատ կարևոր է ճիշտ խոսելը պացիենտի հետ: Անկախ այն բանից, թե ինչ ենք ախտորոշել, շատ կարևոր է դա ճիշտ մատուցելը՝ ինչ է կատարվում, ինչ կարելի է անել, ինչ կլինի հետո, և ում պետք է դիմել, որպեսզի հիվանդը ճիշտ ընկալի, հասկանա, չշփոթվի, գիտակցի, թե ինչ է կատարվում իր հետ և չհուսահատվի; Օրինակ՝ իմ պացիենտները, անկախ դիագնոզից, միշտ հեռանում են բավարարված, հանգիստ և մեծ հույսով ու հավատով լի:

-Սահուն մոտեցանք մեր մյուս հարցին. այսպես ասած՝ վատ ախտորոշումներն ինչպե՞ս եք հայտնում պացիենտին, դժվա՞ր է:

-Նախ՝ ինքս եմ շատ ծանր տանում, երբ «վատ» ախտահարումներ եմ տեսնում պացիենտների մոտ, հատկապես, երբ տարիքային շեմն ավելի ցածր է լինում:  Առաջին հերթին փորձում եմ հաղթահարել իմ էմոցիաները, այնուհետև խոսում եմ նախ հարազատների հետ, բացատրում, հուշում հետագա քայլերը՝ ուղղորդելով համապատասխան մասնագետների մոտ, և հարազատների որոշմամբ է լինում՝ տեղեկացնե՞լ պացիենտին իր ախտորոշման մասին, թե՞ ոչ: Շատ դեպքերում հարազատները պարզապես չեն ցանկանում, որ պացիենտն իմանա իր ախտորոշման մասին:

-Իսկ տոկոսային առումով ավելի շատ «լավ»՝ դրակա՞ն ախտորոշումներ են լինում, թե՞ «վատ»՝ բացասական:

-Ավելի շատ դրական ախտորոշումներ են լինում: Հատկապես քովիդային պայմաններում, երբ բոլորը մի քիչ ահաբեկված և շփոթված են, առավել ևս՝ երբ քովիդով հիվանդանալուց հետո բոլորի մոտ անհասկանալի գլխապտույտներ և գլխացավեր են լինում, շատերն անհանգստացած դիմում են մեզ՝ գլխուղեղի ՄՌՏ հետազոտություն կատարելու նպատակով, և մենք հիմնականում ժխտում ենք վտանգավոր պաթոլոգիաների առկայությունն ու հանգստացնելով՝ ճանապարհում մեր պացիենտներին:

-Ո՞ր հիվանդությունների ախտորոշումներն են ավելի հաճախակի դարձել:

-Դիագնոստիկ մեթոդների զարգացման ֆոնին, ցավոք, սկսել է շատ ախտորոշվել ցրված սկլերոզը: Ցավալի փաստ է, որ միջազգային գրականության մեջ էլ է նշված, և իմ դիտարկումները ևս փաստում են, որ դա հայերի մոտ շատ է հանդիպում:

-Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

-Առայժմ դժվարանում ենք ասել, երևի գենետիկան է:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Բոլորին կմաղթեմ սիրել իրենց, հետևել առողջությանը և այցելել բժշկի ոչ միայն խնդիրների առկայության դեպքում, այլև պրոֆիլակտիկ նպատակներով, քանի որ վաղ ախտորոշման դեպքում բուժման ելքը միանշանակ ավելի բարենպաստ է լինում: