Քանի որ գործ ունենք երեխայի հետ, ամեն ինչ պետք է լիարժեք, կատարյալ արված լինի

Տեսողական օրգանի ախտահարումները մանկական տարիքի երեխաների մոտ, ըստ հանդիպման հաճախականության, զբաղեցնում են չորրորդ տեղը:http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է վաղահաս երեխաների ռետինոպաթիայի կանխարգելման հայկական խմբի անդամ, Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի ակնաբույժ, լազերային վիրաբույժ Լեւոն Գրիգորյանը, ով, չնայած իր բավականին երիտասարդ տարիքին, արդեն հասցրել է տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ գնալ: Բարեհամբույր և հետևողական, իր գործում բարձր մասնագիտական մոտեցում ունեցող մի մարդ, ով ոչ միայն ունի մասնագիտական գերազանց գիտելիքներ, այլև իսկապես արժանի է իսկական բժիշկ կոչվելուն:

-Անհասության ռետինոպաթիան բավականին ծանր հիվանդություն է, որն ի հայտ է գալիս անհաս՝ մինչեւ երեսունչորս շաբաթական ծնված եւ մեկուկես կիլոգրամից ցածր քաշով երեխաների մոտ: Հիշեցնենք, որ մոր արգանդում աչքի ձեւավորումն ավարտվում է երեսունվեց շաբաթականում, իսկ եթե, օրինակ, երեխան ծնվել է քսանութ շաբաթականում ու մեկ կիլոգրամ քաշով, բնականաբար, նրա ցանցաթաղանթը լիարժեք ձեւավորված, անոթավորված չէ: Ելնելով դրանից, ինչպես նաեւ համապատասխան ֆիզիոլոգիական ֆակտորներից՝ այս երեխաներից բոլորի մոտ չի առաջանում այդ հիվանդությունը, եւ նման դեպքերում շատ կարեւոր է թթվածնի սատուրացիայի քանակությունը: Այդ իսկ պատճառով մենք շատ սերտ համագործակցում ենք նեոնատոլոգիական ծառայության հետ: Ծնված10 անհաս երեխայից 2-ի մոտ է զարգանալու անհասության ռետինոպաթիան, 8-ը դուրս է գալու այդ վիճակից, այսինքն՝ համարվում է, որ քսան տոկոսի մոտ է այն զարգանում, այդ քսան տոկոսից էլ քսան տոկոսն է բուժվում: Եթե հիվանդությունը պրոգրեսիվում է, երեխայի վիճակն ինքնուրույն չի լավանում, ապա պիտի կատարվի համապատասխան միջամտություն:

-Որո՞նք են հիմնական միջամտությունները:

-Միջամտություններից հիմնականը լազերային գործողությունն է, եւ արդեն տասը տարի կատարվում են նաեւ ներակնային ներարկումներ: Բայց մինչ կոնկրետ քայլ անելը պետք է տարանջատել հիվանդության ձեւերը եւ հասկանալ, թե որ ձեւի ժամանակ որ բուժումն է պետք անել: Լինելով անհասության ռետինոպաթիայի վիրաբույժ՝ իմ խնդիրն է թե՛ լազերային բուժմամբ, թե՛ ներարկումներով հասնել նրան, որ հիվանդությունը չհասնի չորրորդ ստադիայի, այսինքն՝ չխորանա, բանը չհասնի խոռոչային վիրահատության: Իսկ եթե հիվանդությունն արդեն հինգերորդ ստադիայում է, ու բժշկին հաջողվի այնպես անել, որ երեխան լույսն ու մութը՝ գիշերն ու ցերեկը, տարբերակի, դա արդեն կհամարվի հաջողություն: Բավականին բարդ ու ծանր հետեւանք ունեցող անկանխատեսելի հիվանդություն է, այսինքն՝ կարող է լավ լինել, լավ լինել, բայց հետո շեշտակի վատանալ, կարող է քո կատարած բուժումը նպատակին չծառայել: Կարեւոր է թթվածնային գործոնը ու այն հանգամանքը, թե երեխան ինչ համակցված հիվանդություններ ունի: Իսկ այդ երեխաները հիմնականում ունենում են նաեւ հեմոգլոբինի ցածր քանակություն, որի պատճառով կատարվում է արյան փոխներարկում, ինչի հետեւանքով անհասության ռետինոպաթիան ագրեսիվանում, գրգռվում է, եւ դեպքեր են լինում, երբ  հիվանդությունը շարունակվում եւ լավ ընթացք չի ստանում: Այդ հիվանդությունը վտանգավոր է նաեւ այն առումով, որ չտեսնելը ազդում է երեխաների աճի, կյանքի որակի վրա ընդհանրապես: Որպես վիրաբույժ իմ նպատակն է այնպես անել, որ իմ արած գործով սահմանափակվեն, երեխան մեծանա, տեսնի, ապրի լիարժեք կյանքով:

-Գիտական հոդվածների հեղինակ եք, ի՞նչ է այնտեղ ներկայացվում:

-Արդեն տասներեք տարի գործում է ծրագիր, որի նպատակը ոչ միայն մասնագետների վերապատրաստումն է, այլեւ համապատասխան սարքավորումներ, գործիքներ ձեռք բերելը, որպեսզի ե՛ւ ախտորոշումը կատարես, ե՛ւ, հետագայում, բուժումը: Երբ նախկինում ծագում էին նման խնդիրներ, մեր ակնաբույժները, պեդիատորները միայն ախտորոշումն էին կատարում եւ հիվանդներին բուժման նպատակով ուղարկում այլ երկրներ: Այսօր հիվանդների թիվը շատ մեծ է, եւ ամեն ինչ իրականացվում է մեզ մոտ: Ես, օրինակ, հաշվել եմ, որ մոտ հազար հիվանդի լազերային ու նաեւ ներարկման միջոցով մատուցել եմ ծառայություն: Դրանից կարող ենք ենթադրել, որ ունենք հայաստանյան փորձ հասկացողություն, եւ մեր գիտական հոդվածներում հիմնականում ներկայացվում են բուժման վիճակագրությունն ու արդյունավետությունը:   

-Ձեր կարծիքով, վերապատրաստումներն ի՞նչ են տալիս:

-Ես, օրինակ, վերապատրաստվել եմ ԱՄՆ-ի Կալիֆոռնիայի «Չիլդրենս հոսպիտալում», որը համարվում է Կալիֆոռնիայի ամենամեծ մանկական բազմապրոֆիլ հիվանդանոցը, որտեղ կա նաեւ  մանկական ակնաբուժության բաժանմունք: Իմ ղեկավարը Թոմաս Լին է, որն ինձ սովորեցրել է այդ գործը: Ընդհանրապես առանց վերապատրաստվելու անիմաստ է փորձել ինչ-որ բան անել, որովհետեւ այս գործն ունի շատ նրբերանգներ, եւ այդ ամեն ինչը տեղ հասցնելու համար դու պետք է ամեն ինչ անես, պատրաստ լինես դրան, ճիշտ մատուցես: Քանի որ գործ ունենք երեխայի հետ, ամեն ինչ պետք է լիարժեք, կատարյալ արված լինի, որպեսզի կարողանանք հասնել արդյունքի: Եվ այդ պատճառով էլ մշտապես եմ վերապատրաստվում, եղել եմ ոչ միայն ԱՄՆ-ում, այլեւ Հնդկաստանում եւ արդեն ծրագրում եմ վերապատրաստվել խոռոչային վիրահատությունների գծով:

-Դիմելիության կուլտուրան ի՞նչ վիճակում է Հայաստանում:

-Ծրագիրը գործում է այսպես. համագործակցում ենք բոլոր նեոնատոլոգիական ծառայությունների հետ, ստանում ենք անհաս ծնված բոլոր երեխաների մասին տեղեկատվություն եւ համապատասխան կենտրոններից ունենք սքրինինգի բժիշկներ, որոնք շաբաթական կտրվածքով գնում, ամեն հիվանդանոցում նկարահանումներն անում, բերում են: Այստեղ դիմելիության, ուշացման  խնդիր չկա, այսինքն՝ ախտորոշումն անում ենք մենք: Ճիշտ է, երբեմն մի քանի տարին մեկ կարող են լինել տեխնիկական ինչ-որ խնդիրներով պայմանավորված բարձիթողի դեպքեր, երբ որեւէ երեխա կարող է ծրագրից դուրս մնալ, կամ նրա անունը չներկայացնեն: Բայց դրանք եզակի դեպքեր են, որոնք լինում են հիմնականում ոչ մայրաքաղաքային հիվանդանոցներում: Այնպես որ՝ գործնականում բոլոր անհաս երեխաների տվյալներն ունենք:

Մի շատռ կարեւոր գործոն էլ նշեմ. մենք կարողացել ենք քսան տարվա մեջ այնպես անել, որպեսզի անհաս երեխաներով զբաղվող նեոնատոլոգները հասկանան, որ սա շատ կարեւոր խնդիր է, եւ իրենք պետք է համագործակցեն մեզ հետ: Այդ դեպքում դիմելիության խնդիրը վերանում է, որովհետեւ մենք ենք ծնողներին ասում՝ երեխայի մոտ կա խնդիր, որը պահանջում է բուժում կամ հսկողություն եւ այլն: Ունենք նաեւ խնդիրներ: Ղազախստանում, Վրաստանում մենք համարվում ենք տարածաշրջանային բուժող կենտրոն, որտեղ կարող ենք բոլոր ծառայությունները մատուցել, եւ այդ երկրներից գալիս են մեզ մոտ բուժումը շարունակելու կամ սկզբից սկսելու, սակայն COVID-19-ի հետ կապված՝ նրանց հոսքը դադարել է:

-Ինքներդ լինելով երիտասարդ՝ ի՞նչ կասեք երիտասարդ սերնդի մասին:     

-Ես ավելի կողմ եմ թե՛ փորձը, թե՛ երիտասարդների էներգիան, նորի ձգտումը հաշվի առնելուն: Իհարկե, մեր ավագ գործընկերներն ավելի մեծ փորձ ունեն, եւ դա կարեւոր հանգամանք է, բայց մենք՝ երիտասարդ բժիշկներս, ավելի ամբիցիոզ ենք, ավելի կարդացած եւ ավելի նորարարական մեթոդներով ենք առաջնորդվում: Եվ իմ նշած երկու գործոնը՝ մեծերի փորձը, մեր գիտելիքների քանակությունը, պետք է համատեղել, միասին աշխատել, միմյանցից սովորել:

-Այստեղ ուսանողների հետ շփումներ ունենո՞ւմ եք:

-Անձամբ ամբիոնի աշխատակից չեմ, բայց մեր բաժնի վարիչը ամբիոնի աշխատող է: Ճիշտն ասած, արդեն երկու տարի ուսանող չեմ տեսել կորոնավիրուսի պատճառով. դասերն ընթանում են օնլայն տարբերակով: Բայց ընդհանրապես զբաղվում ենք ուսանողներով, հնարավորինս մատուցում ենք, մեկը ընդունում-վերցնում է մեր ասածը, մյուսը՝ ոչ:  

-Առաջնային օղակի՝ պոլիկլինիկաների մասին ի՞նչ կարծիք ունեք:

-Հիմա այնպիսի միտում կա, որ երբ երիտասարդ բժիշկները գնում, պոլիկլինիկաներում են աշխատում, դա շատ լավ է: Եթե օրդինատուրան ավարտած լինեն, ավելի հմուտ են լինում եւ ավելի մոդեռն մոտեցումներով են առաջ ընթանում: Ես նաեւ մեծահասակների ակնաբույժ եմ, եւ ցավալի է արձանագրել, որ մինչեւ հիմա գալիս են հիվանդներ, որոնց պոլիկլինիկայում ասել են՝ կատարակտան թող հասունանա, նոր կգնաս բժշկի: Դա մեր թվարկությունից առաջվա մոտեցում է եւ խոսում է առաջին օղակի մակարդակի մասին:

-Կուրությունը բուժվո՞ղ հիվանդություն է, թե՞ ամբողջ կյանքի համար դատավճիռ է:

-Պետք է նախ հասկանալ, թե կուրությունն ինչից է առաջացել: Օրինակ, նախորդ դարի վաթսունական թվականներին կային հիվանդություններ, որոնք իրոք կուրացնում էին, սակայն ներկա պահին նույն հիվանդությամբ տառապողները մեր մոտից հեռանում են, այսպես ասած, իրենց ձեռքով, ոտքով, այսինքն՝ չենք թողնում, որ այդ մարդիկ կուրանան:

-Ի՞նչ կասեք որպես վերջաբան:

-Ուզում եմ մարդիկ առողջ լինեն, մեր կարիքը չունենան: Իսկ այս պատերազմում ինչ տեսել ենք մեր բաժնով, չեմ ուզում այլեւս տեսնել, ուզում եմ խաղաղություն լինի: