Պետք է բացարձակ անվճար լինի COVID-19-ի հետ կապված ցանկացած հետազոտություն

 Հի­վան­դի ակն­կա­լի­քը ստան­դարտ է. բժիշ­կը լի­նի իրա­վա­սու, փոր­ձա­ռու մաս­նա­գետ, զգա­յուն, հո­գա­տար եւ ու­շա­դիր իր ան­ձի հան­դեպ: Հայտ­նի բան է`առանց հո­գին բու­ժե­լու  դժ­վար է մար­մի­նը բու­ժել: Ցան­կա­ցած գրա­գետ բժիշկ գի­տի դա, նաեւ գի­տակ­ցում է, թե  հի­վան­դի մոտ վս­տա­հու­թյուն առա­ջացնե­լու հա­մար ինչ­քան կար­եւոր նշա­նա­կու­թյուն ու­նի անհատական վերա­բեր­մուն­քը: Քա­նի որ հի­վանդ­նե­րի ճն­շող մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը տե­ղյակ չէ բժշ­կա­կան նր­բու­թյուն­նե­րին եւ չի կա­րող նկա­տել բժշ­կի փոր­ձա­ռու­թյան աս­տի­ճա­նը, ուս­տի այդ մա­սին սո­վո­րա­բար գա­լիս են եզ­րա­հանգ­ման` հաշ­վի առ­նե­լով բուժ­հաստատու­թյան   հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, ավե­լի հա­ճախ`բժշ­կի մա­սին տե­ղե­կու­թյուն­ներ հա­վա­քե­լով: 

http://bestgroup.am/ կաjքի զրուցակիցն է բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՌԴ ԳԱ արտասահմանյան անդամ, վիրաբույժ (ընդհանուր), Երեւանի պետական բժշկական համալսարանի վիրաբուժության ամբիոնի վարիչ, Հերացի թիվ 1 հիվանդանոցային համալիրի վիրաբուժության բաժանմունքի վարիչ ՄՈՒՇԵՂ ՄԻՐԻՋԱՆՅԱՆԸ: Լինել բժիշկ՝ նշանակում է աշխատել անձնվեր, լինել նախաձեռնող, խոհեմ, պատասխանատու ե՛ւ արածների, ե՛ւ չարածների համար:Իսկական բժշկի համար իր մասնագիտությունը, առաջին հերթին, առաքելություն է: Պարոն Միրիջանյանի համար բժիշկ լինելը նշանակում է ստանձնել շատ մեծ պատասխանատվություն, սիրել մարդկանց, ամեն հիվանդի մոտենալ յուրովի ու պատրաստ լինել սեփական ուժերի գերլարման հաշվին անել առավելագույնը։ Եվ հենց այդ հատկանիշների համար էլ մեր զրուցակիցը վայելում է ինչպես հիվանդների, այնպես էլ ընդհանրապես հանրության սերն ու վստահությունը:                 

 -Ի՞նչ հետք թողեցին առողջապահական համակարգի վրա 44-օրյա պատերազմը եւ COVID-19-ը: :                                                                                           

 -Մեծ ցավով պիտի ասեմ, որ այսօր մեր առողջապահական համակարգը բարձիթողի վիճակում է: Կորոնովիրուսից այսքան մահ չպետք է լիներ. մենք փոքր երկիր ենք եւ կարող էինք արագ տեմպերով պայքար տանել այդ չարիքի դեմ: Բազմաթիվ բացթողումներ են եղել նաեւ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, բայց պաշտոնապես պիտի ասեմ, որ սպիտակ խալաթավոր զինվորներն արեցին ամենահնարավորն ու նույնիսկ  անհնարինը մարտի դաշտում: Որ COVID-19-ը ծանր հիվանդություն է, բոլորս էլ դա ավելի սուր զգացինք մեր հարազատների կորստից հետո, եւ, ամեն դեպքում, պատվաստվելը պարտադիր է, որպեսզի խուսափենք հիվանդության ծանր ու անդառնալի ելքերից: Արտերկրում շատ են գովազդում պարտադիր պատվաստումը, իսկ մեզ մոտ պատշաճ մակարդակով գովազդ չի արվում: Մի բան էլ եմ ուզում անպայման նշել: Այսօր կենտրոնացել են միայն COVID-ի վրա, բայց թող Ձեզ չթվա, թե այլ հիվանդություններից մահվան ելքերը դրա համեմատ քիչ են: Սակայն գոնե այդ ուղղությամբ էլ լիարժեք բուժօգնություն չի կազմակերպվում: Այդ նպատակով պետք է առաջնային օղակին տրվեն եվրոպական ուղեցույցներ, որպեսզի համապատասխան հերթականությամբ իրականացվի առաջնային բարձրորակ բուժօգնությունը: Պետք է բացարձակ անվճար լինի COVID-19-ի հետ կապված ցանկացած հետազոտություն:                      

 -Ո՞րն է կյանքի բարդությունները հաղթահարելու Ձեր հաջողության բանաձեւը:                        

  -Երբեք չվհատվել: Արդեն պատկառելի տարիքի եմ (65 տարեկան) ու, երեւի թե, այդ տարիքի բոլոր մարդկանց նման պիտի դժգոհեի, բայց ես լավատես եմ, ձգտում եմ առավելագույնին հասնել: Եվ ընդհանրապես յուրաքանչյուրս պետք է զգոն լինենք, որպեսզի կարողանանք հաղթահարել մեր երկրի համար անչափ ծանր այս շրջանը:                                                               

  - Ի՞նչ կասեք բժիշկ-պացիենտ հարաբերության մասին:                                                                               

-Հիվանդի վստահությունը բժիշկը պետք է նվաճի թե՛ իր պրոֆեսիոնալիզմով, թե՛ շփվելու կարողությամբ, եւ, եթե պացիենտի ու բժշկի միջեւ ստեղծվում է լուրջ համագործակցություն, կապ, աստիճանաբար տրվում են գրեթե բոլոր խնդիր­ների լուծումները: Բժիշկն իր պացիենտին օգտակար է լինում ոչ միայն բուժական գործով, այլեւ հոգեբանական շփմամբ, հետեւաբար, յուրաքանչյուր բժիշկ պետք է տիրապետի փսիխոթերապիայի մեթոդներին: Այդ դեպքում ստեղծվում է մի վիճակ, որն արտասահմանյան գրականության մեջ կոչ­վում է «կոմպլայնս»՝ պացիենտի ու բժշկի միջեւ համաձայնություն եւ համագործակցություն՝ ուղղված հիվանդության պատճառած հոգսերի, տառապանքների, համ­բե­րությունը փորձության ենթարկող երեւույթների հաղթահարմանը:                                                                        

-Բժի՛շկ, իսկ հաճա՞խ են Ձեր կյանքում հիասթափություններ եղել:                                                    

 -1973 թվականից առողջապահական համակարգում եմ եւ նույնիսկ մեկ վայրկյան չեմ երկմտել մասնագիտության ընտրության հարցում, չեմ հիասթափվել իմ մասնագիտությունից: Ու, եթե այս տարիքում կրկին ինձ հնարավորություն ընձեռվեր ընտրել նեղ մասնագիտացում, միանշանակ կընտրեի վիրաբուժության ոլորտը: Իհարկե, եղել են նաեւ մահացու ելքով դեպքեր… Երբեմն պարզապես հիասթափվում ես զուտ մարդկային վատ վերաբերմունքից, դրանց դրսեւորումներից: Ես իմ վարքով, բարքով, ուղնուծուծով, ամեն ինչով վիրաբույժ եմ, եւ միանշանակ իմ բախտը բերել է այն առումով, որ ունեցել եմ հիանալի ծնողներ, ծնվել եւ մեծացել եմ հիանալի շրջապատում, թե՛ դպրոցում, թե՛ ինստիտուտում ունեցել եմ հիանալի ուսուցիչներ, որոնք ունեն իրենց մեծ ներդրումը իմ՝  բժիշկ դառնալու, նաեւ որպես մարդ կայացման մեջ:                                                                               

  -Որո՞նք են, ըստ Ձեզ, առողջապահության առաջնային խնդիրներն այսօր:                                     

-Այդ գերխնդիրը գալիս է դեռ լենինյան շրջանից եւ արդիական է նաեւ այսօր՝ մեր հասարակության առողջ լինելը: Ես զարմանում եմ, երբ այսօր ասում են, որ հիվանդանոցներում COVID-ով հիվանդների համար տեղ չունեն: Մարդու կյանքը դարձել է զրո, ոչինչ, բայց չէ՞ որ ամեն մահը մի օջախի դժբախտություն է, ծխի մարում... Առողջապահական համակարգում կարծես թե շատացել են սառնասիրտ, ես կասեի՝ քարսիրտ մարդիկ, բժիշկների զգալի մասը դարձել է անուշադիր, սեւեռվել, կենտրոնացել է միայն դրամականի վրա: Բայց մենք պետք է պայքարենք, որպեսզի մահեր չունենանք, պետք է իրենց կատարած աշխատանքի դիմաց այսօր բժիշկները գնահատվեն ըստ արժանվույն, աշխատանքի գալիս չպետք է մտածեն ֆինանսի մասին, պետք է միմիայն կենտրոնանան իրենց աշխատանքի վրա: Երկրի ղեկավարությունը պետք է առաջնահերթ մտածի բնակչության սոցիալական վիճակի, առողջապահական եւ կրթական համակարգերի բարելավման մասին: Միայն դրանից հետո մեր երկիրը կբարգավաճի, կծաղկի:                           

-Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:                                                                                                        

-Կմաղթեմ, իհարկե, քաջառողջություն, կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, կուլտուրան բարձրանան մեր երկրում, քանի որ բժշկությունը շատ արդյունավետ կարողանում է բուժել եւ պայքարել հիվանդությունների դեմ միայն այն դեպքերում, երբ դրանք վաղ փուլերում են ախտորոշվում: Խորհուրդ կտամ, կանխարգելիչ նկատառումներից ելնելով, տարեկան գոնե մեկ անգամ դիմել իրենց բժշկին:

Ես իմ աշխատանքը արվեստ եմ համարում. բժիշկ-կոսմետոլոգ

Ասում են՝ գեղեցկությունը կփրկի աշխարհը: Հավելենք, սակայն, որ առանց առողջության՝ ոչինչ արժեք չունի, իսկ երբ համադրվում են գեղեցկությունն ու առողջությունը, ևս մեկ քայլով մոտենում ենք կատարելությանը:

Այսօր ոչ միայն կանայք, այլև տղամարդիկ են հետևում սեփական արտաքինին, ինչը, անշուշտ, չափազանց ուրախալի և ողջունելի է. միշտ էլ առաջին տպավորությունն այլոց վրա թողնում է մարդու արտաքինը: 

Թերևս շատերը կհամաձայնվեն, որ թե՛ կնոջ, թե՛ տղամարդու պարագայում մաքուր, հարթ ու գեղեցիկ մաշկը որոշիչ դեր ունի գեղեցիկ ու խնամված արտաքին ունենալու գործում:

Անձամբ լինելով իսկական գեղեցկուհի՝ բժիշկ-կոսմետոլոգ, «I Clinic» էսթետիկ կոսմետոլոգիայի կենտրոնի ղեկավար Լիանա Հրաչիկի Մարկոսյանն արդեն քանի՜ տարի է՝ բառի բուն իմաստով արարում է գեղեցկություն՝ հնարավորինս պահպանելով մարդուն ի վերուստ տրված բնական հմայքը:

Մեր ընթերցողներն արդեն կռահեցին՝  http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն  բժիշկ-կոսմետոլոգ Լիանա Մարկոսյանը, որի հետ զրուցեցինք ամենատարբեր թեմաների շուրջ՝ սկսած «I Clinic» կենտրոնի գործունեությունից, վերջացրած հայ կանանց ակումբ ստեղծելու հիանալի մտահղացմամբ:

-Պատմեք, խնդրեմ, թե ինչով է զբաղվում Ձեր կենտրոնը:

-Մենք զբաղվում ենք ինչպես մաշկի բուժմամբ, այնպես էլ՝ տարիքային և ոչ տարիքային էսթետիկ խնամքով: Այստեղ գալիս են մաշկի խնդիրներ ունեցող մարդիկ, երբ կա բուժման անհրաժեշտություն, կատարում ենք մաշկը գեղեցկացնելու, երիտասարդացնելու պրոցեսներ: Մեզ դիմում են տարբեր տարիքային խմբերի այցելուներ, ինչպես նաև՝ տարբեր սեռերի: Մեզ մոտ չկա տարանջատում, հուրախություն մեզ՝ տղամարդիկ ևս խնամվում են Հայաստանում և սիրում են գեղեցիկ երևալ, ժամանակակից տենդենցներին համապատասխան՝ շատ անգամ բոտոքսի են դիմում, շատ անգամ՝ ֆիլլերների միջամտության, սակայն այնպես չէ, որ դա նորաձևության պահանջն է, այսինքն՝ շուրթերի մեծացում չենք անում, բայց փոքր-ինչ բնականին մոտ շտկումներ արվում են դեմքի վրա:

-Երբվանի՞ց է հաճախակի դարձել տղամարդկանց դիմելիությունը: 

-Վերջին երկու տարիներին գրագետ մոտեցումը մեծացել է, տեղեկատվության պակաս չկա, և կարողանում են հասկանալ, որ դա իրենց ևս պետք է, ոչ միայն կանանց:

-Իսկ տղամարդկանց ո՞ր տարիքային խումբն է ավելի հաճախ դիմում:

-Շատ ավելի երիտասարդ տղաներ են գալիս՝ ակնեի խնդրով և պոստակնեի հետքերի բուժման համար, իսկ այլ դեպքերում հիմնականում շտկում ենք ավելորդ պապիլոմաների աճը, վերացնում ենք, այրում, դա արվում է լազերի օգնությամբ… Դիմում են նաև տարիքային փոփոխությունների համար, երբ արդեն կան միմիկայի թեթև կնճիռներ: Նշեմ, սակայն, որ այստեղ խնդիրն այլ է. մենք չենք փորձում շատ մեծ ծավալներով գործ անել, որպեսզի տեսքը լինի մաքսիմում տղամարդկային և չնմանվի կնոջ, բոտոքս էլ շատ չենք կիրառում, որ աչքերը շատ չբարձրանան, և դիմագիծը չփոխենք: Կանանց դեպքում մի քիչ այլ է, հեշտ է դիմագիծ փոխելը, տղամարդու դեպքում գեղեցիկ չի լինում:

-Ո՞ր տարիքային խմբի կանայք են ավելի հաճախ դիմում:

-Ունենք 20 տարեկանից սկսած, 16 տարեկան այցելուներ ևս, երբ դեռահասության շրջանում մաշկային խնդիրներ են առաջանում, և առհասարակ նրանք, ովքեր հիմնականում ուզում են խնամվել, մնացած դեպքերում տարվա մեջ չորս սեզոն պետք է խնամվել: Եթե երիտասարդ կին է, երիտասարդ աղջիկ է, չունի խնդիր, գոնե երեք ամիսը մեկ մաշկի վրա պիտի ինչ-որ շերտազատման պրոցես կատարվի, որպեսզի 25 տարեկանից հետո, երբ արդեն միմիկայի ծերացման նշանները երևում են, չդրսևորվեն: 

Ներարկումների համար ավելի հաճախ դիմում են 30-40 տարեկանները, 40-50 տարեկանները վերջին մեկ տարում է, որ արդեն գրեթե եկել են այն գիտակցության, որ անպայման պետք է ներարկումների համար դիմել, այսինքն՝ ոչ միայն ուղղակի տարիքային մեխանիկական պրոցեդուրաների, այլև ներարկումային: Նրանց շրջանում շատ մեծ է վախը, մտածում են, թե արդյոք ներարկումը չի՞ բերի հետագա վատացման:  Ո՛չ, հակառակը, նման պրոցեդուրաները չեն թողնում, որ պրոբլեմատիկ վիճակն ավելի խորանա, և անգամ այն վիճակը, որ կար, չի վերադառնում՝ նույնիսկ եթե չկրկնեն և ոչինչ չանեն հետագայում:

-Ո՞րն է լուծումը, մարդիկ ինչպե՞ս և ումի՞ց պիտի ճիշտ տեղեկություններ ստանան, որ չերկմտեն կոսմետոլոգի դիմելիս:

-Փորձում ենք գրագետ տեղեկություն տալ՝ թեկուզ մամուլի միջոցով, եթերների միջոցով, որ մարդիկ ավելի ճիշտ մոտեցում ցուցաբերեն:

Սակայն լինում է նաև հակառակը. մարդիկ երբեմն չափից ավելի հաճախ են դիմում: Նման դեպքերում մենք  խորհուրդ ենք տալիս մտածել՝ արդյոք կարիք կա՞ ավելիի,  որովհետև կան կանայք, որոնք չեն համբերում մեկ ամիս, անընդհատ նույն պրոցեդուրան ցանկանում են կրկնել: Այդ ուղղությամբ էլ փորձում ենք հոգեբանական աշխատանք տանել: Չափից դուրս տարվել արտաքինով և՛ սխալ է, և՛ վտանգավոր: 

-Բժշկուհի՛, հիմա շատ է խոսվում այն մասին, որ բնականը գեղեցիկ է: Ինչպե՞ս եք կարողանում չհատել այդ գիծը, պահպանել բնականությունը:

-Ամեն ինչ պիտի արվի շատ փոր դեղաչափով՝ և՛ ֆիլլերները, և՛ բոտեքսը: Քանակական և խտության առումով մենք աշխատում ենք չանցնել նորմաները: Բոտոքսի դեպքում եթե ես փորձում եմ անջատել միմիկան, ապա չեմ անջատում ամբողջությամբ, թողնում եմ, որ միմիկան աշխատի, մարդն ունենա շարժում, ժպիտ, զայրույթ, ուրախություն: Դրանք անջատում էին տասը տարի առաջ: Եթե նկատել եք, հին հոլիվուդյան՝ տիկնիկի նմանվող դերասանները չէին ժպտում, սառած տիկնիկի կերպար էին: Այսօր արդեն այլ մեթոդներ կան, որոնք կարող ենք օգտագործել, օրինակ՝ նոսրացված բոտեքս, բեյբի բոտեքս կամ մեզոբոտեքս: Դրանք բերում են կնճիռի վերացման, բայց ոչ՝ միմիկայի անջատման: Այդ տեխնիկաների միջոցով պահպանվում է բնական դեմքը: Մենք վերացնում, մաքրում ենք տարիքը, բայց թողնում ենք մարդու ինքնությունը, մարդու ժեստերը, միմիկաները, որոնք բնորոշ են հենց իրեն:

-Որևէ պրոցեդուրայից հետո խնամք պահանջվու՞մ է:

-Անշուշտ: Գործի մեծ մասը մերն է, բայց կիսով չափ էլ հաճախորդներինն է, որովհետև պրոցեդուրայից հետո հատուկ խնամք է պահանջվում. եթե գնացին տուն ու պիլինգ արած կամ սրսկված դեմքին արևապաշտպան կրեմ չքսեցին, դուրս եկան արևի տակ զբոսնելու, հնարավոր է՝ շատ ավելի լաքաներ լինեն, քան օգուտ՝ պոցեդուրայից:

-Հայաստանում քանի՞ տարի է, ինչ կիրառվում է բոտեքսը:

-Կարծում եմ՝ մինիմում 15 տարի կա, որ արդեն լայնորեն կիրառվում է, պարզապես մեզ մոտ քիչ էր պրոդուկցիան, դեղորայքային այս չափի մեծ հոսք վերջին մեկուկես տարում է: Մենք աշխատում ենք եվրոպական նյութերին ավելի մեծ նախընտրություն տալ, որովհետև այնտեղ առողջապահական ստանդարտներ կան, որոնք շատ բարձր որակ ունեն:

-Դուք նշեցիք, որ անգամ 16 տարեկանների խումբ կա, փաստորեն՝ եթե հաշվի առնենք, որ չափահասությունը 18 տարեկանից է, ենթադրելի է, որ կան այնպիսի գործողություններ, որոնք կատարելու համար ծնողի համաձայնությունը պարտադիր է:

-Անպայման: Ես 16 տարեկանին համարում եմ երեխա. ամեն դեպքում, երբ անգամ մազահեռացման կուրս ենք սկսում, հաշվի է առնվում տվյալ անձի առողջական վիճակը, և շատ հաճախ երեխան չգիտի իր առողջական վիճակի մասին: Անպայման պարտադրում ենք, որ մայրը կամ որևէ հասուն մեկն ընտանիքից լինի իր հետ, և անմիջապես չենք սկսում ոչ մի պրոցեդուրա: 18-ն արդեն չափահաս է, և ըստ օրենքի՝ մարդը կարող է որոշել անգամ ֆիլլեր կամ բոտեքս անել դեմքի վրա, ամեն դեպքում՝ դարձյալ խորհրդատուն մենք ենք լինում՝ արժե՞ արդյոք գնալ դրան, թե՞ ոչ: 

16 տարեկանից սկսվում են մազահեռացման ծրագրերը, մինչ այդ չի թույլատրվում, եթե լազերային ծրագրեր են, որպեսզի լիարժեք հասունացման պրոցեսներն անցած լինեն, և մենք տանք արդյունք: Այս դեպքում էլի վնաս չենք տալիս, բայց գոնե արդյունքի համար հաշվի ենք առնում օրգանիզմի գրեթե հասունացած էտապը:

-Իսկ այլ բժիշկների հետ համագործակցու՞մ եք, Ձեր հաճախորդների մոտ որևէ խնդիր նկատելիս՝ նրանց ուղղորդու՞մ եք համապատասխան մասնագետի մոտ՝ հետազոտության: 

-Անպայման,  հիմնականում աշխատում եմ էնդոկրինոլոգների և գինեկոլոգների հետ զուգահեռ կոնսուլտացիայից հետո միայն սկսել պրոցեդուրան: Այդպես պատահում է հիմնականում այն դեպքերում, երբ աղջիկները գերմազոտ են լինում, նաև գիրացման խնդիր են ունենում, երբ լինում է ձվարանների պոլիկիստոզ, անդրոգենների խախտման խնդիր, այդ դեպքերում արդեն պարտադրում ենք բուժում, որովհետև մազահեռացման ծրագիր սկսելն անիմաստ է դառնում: Միայն բուժումից հետո՝ երրորդ ամսից սկսած, անգամ դեղերի ֆոնի վրա կարող ենք կատարել:

-Բժշկուհի՛, եթե մի բառով բնորոշեք Ձեր գործունեությունը, ի՞նչ կասեք, Դուք ինչո՞վ եք զբաղվում:

-Ես իրականում իմ աշխատանքը արվեստ եմ համարում, որովհետև ամեն մարդու հետ ուրախանում եմ, եթե իրենք գոհ ու երջանիկ են ստացված տեսքից, որովհետև ինչ-որ չափով ես եմ ստեղծում իրենց նոր կերպարն ու դիմագիծը, և մարդու դրական արձագանքը ամենամեծ գնահատականն է: 

-Ես աշխատում եմ իմ սիրած մասնագիտությամբ, օգնում եմ և կարծում եմ՝ նաև լուծում եմ շատ հոգեբանական հարցեր: Երբեմն կանայք ուղղակի ուզում են գալ ու զրուցել, շատ հաճախ ես մտածում եմ նաև ապագայում, երբ կորոնավիրուսային  չարիքն ավարտվի, ստեղծել կանանց ակումբ՝ ոչ միայն հենց էսթետիկ կենտրոն, այլև առանձին հենց կանանց ակումբ, որտեղ պարզապես կգան այն կանայք, որոնք ուզում են զրուցել իրար հետ, ու շատ է լինում, որ այստեղ գալիս, իրար հետ ընկերանում են, ցանկանում են միմյանց հետ շփվել: Սա նաև շատ հոգեբանական հարցեր է լուծում, երբ դու կարողանում ես ընկերանալ, օգնել և գեղեցկացնել:

-Ձեզ մոտ կա՞ հոգեբանի առանձին հաստիք:

-Այս պահին ոչ, բայց հուսով եմ՝ երբ նշածս կենտրոնը լինի, կլինեն նաև հոգեբաններ, մարդու ինքնագնահատականը բարձրացնող մասնագետներ, որովհետև կնոջը շատ անգամ իր ինքնագնահատականի անկումն է բերում նրան, որ ինքն ուզում է շատ բան փոխել, մինչդեռ առհասարակ փոխելու կարիք չկա. կարելի է գեղեցկանալ որոշակի  շտկումներով, լինել խնամված, բայց անընդհատ փոփոխությունների չդիմել: Դա շատ կարևոր գործոն է, ես մտածում եմ, որ ցանկացած միջամտություն, անգամ՝ ֆիլլերների կամ այլ միջոցների կիրառմանը երբ կինը դիմում է, անպայման հոգեբանի խորհրդատվություն էլ է պետք, որովհետև դիմագիծ փոխելը ներքին եսի փոփոխություն է. արդյոք ինքը պատրա՞ստ է կրել այդ փոփոխությունը:

-Խոսեցինք քովիդից. այս պայմաններում ինչպե՞ս եք աշխատում, դժվա՞ր չէ:

-Բավականին դժվար է, բայց քանի որ մարդն առանց ապրելու իր բնականոն ռեժիմով՝ ուղղակի կմահանա ավելի շուտ, քան քովիդը կսպանի, փորձում ենք մաքսիմում անվտանգության մեթոդներ կիրառելով աշխատել, դիմակայել, որովհետև երբ կարիքը կա գեղեցկանալու, ինչքան էլ մարդիկ վախենում են, կա նաև հոգեբանական այլ կողմ, որ մարդը սովոր է իր կյանքի ռիթմին և չի կարող իրեն այդքան կաղապարել:

-Բժշկուհի, ըստ Ձեզ՝ մեր կանանց ի՞նչն է պակասում:

-Հայաստանաբնակ հայ կանանց հատկապես սեր է պակասում, ես շփվում եմ նաև այլ երկրներում ապրող հայ կանանց հետ, որոնք շատ ինքնավստահ են և շատ կարևորում են իրենց բարձր ինքնագնահատականը։

-Ո՞վ կամ ի՞նչն է մեղավոր:

-Կարծում եմ՝ այդքան տղամարդիկ չէ, որքան հենց իրենք՝ կանայք, որովհետև իրենք նվիրում են իրենց ամբողջությամբ, նվիրում են երեխային, ամուսնուն, ընտանիքին և ամենավերջում՝ իրենք իրենց… 

-Ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին:

-Առաջին հերթին կուզեմ, որ լինեն առողջ՝ մարմնով և հոգով, որովհետև ցանկացած դեպքում, երբ առողջ ես, և հոգիդ խաղաղ է, դու արդեն գեղեցիկ ես, իսկ մնացած դեպքերում՝ խնամվել,  տրամադրել ժամանակ ու միջոցներ՝ սեփական տեսքի համար:

Շաքարային դիաբետով հիվանդները սուր վիճակների ժամանակ չպե՛տքէ վախենան ինսուլինաթերապիայից.Շաքարային դիբետից մինչ վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիա՝ զրույց էնդոկրինոլոգ Նարինե Բեգլարյանի հետ

Աշխարհում շաքարային դիաբետով հիվանդների թիվը տարեց տարի ավելանում է։ Հայաստանը ևս բացառություն չէ։ Հայտնի է, որ շաքարային դիաբետի առաջացման հիմնական պատճառներից մեկը ճարպակալումն է։

Այս և էնդոկրին այլ խնդիրիներ մասին http://bestgroup.am/ զրուցել է «ԱՍՏՂԻԿ» ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ Էդոկրինոլոգ, իր գործի գիտակ Նարինե Բեգլարյանի հետ։Ավելորդ չենք համարի նշել՝  բժշկուհին իր մասնագիտական գիտելիքներն հարստացրել է՝ մասնակցելով մի շարք միջազգային գիտժողովների, աշխատաժողովների, ստացել մասնագիտական որակավորում եվրոպական առաջատար կլինիկաներում։

-Բժշկուհի՛, շնորհակալություն մեզ ժամանակ հատկացնելու և մեր  հարցերին պատասխանելու համար։ Ինչպե՞ս  անցավ Ձեր օրը։

- Այս կովիդի դարաշրջանում տպավորություն է, որ այլևս էնդոկրին հիվանդություններ չկան (ծիծաղում է, խմբ․)։ Բոլորը կովիդով են վարակվում։ Երբ արդեն նեղ մասնագիտական, օրինակ՝ շաքարային դիաբետով  հիվանդ եմ տեսնում, ուրախանում եմ։ Տպավորություն է, որ աշխարհը փոխվել է։

-Բժշկուհի՛,  Ձեր կենսագրությունն էինք  ուսումնասիրում ու ակնառու է փաստը՝ չնայած լուրջ մասնագիտական հաջողություններ ունեք, բայց շարունակում եք կատարելագործվել։

-Այո՛, 2008թ-ին Զալզբուրգ քաղաքում մասնակցել եմ բշժկական սեմինարի՝ ներքին հիվանդություններ թեմայով: Իմ առաջին այցն էր արտերկիր (ժպտում է, խմբ․)։

2015-ին  Մոսկվայի Էնդոկրինոլոգիական գիտական կենտրոնում անցել եմ  «Էնդոկրին գինեկոլոգիայի ոլորտում հիվանդությունների ախտորոշման և բուժման ժամանակակից տեխնոլոգիաներ» թեմայով վերապատրաստման կուրս:  2016-ին մասնակցել եմ Սանկտ Պետերուրգի ՕՏՏԱ-ի անվան Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ինստիտուտում վերապատրաստման դասընթացին՝ գեստացիոն դիաբետ և շաքարային դիաբետով հղիների վարումը թեմայով: 2018-ին Վիեննայի գլխավոր հիվանդանոցի էնդոկրին բաժանմունքում անցել եմ մեկամսյա օրդինատուրա,  2019թ-ին՝ Բուդապեշտում Եվրոպական Թիրոիդ Ասոցացիայի 42-րդ տարեկան հանդիպում - սեմինար:

Եվ դրանից հետո փակվեց մեր կոնֆերանսների դարաշրջանը։ 2020թվականի հետ շատ մեծ պլաններ ունեի, որոնք, ցավոք, չիրականացան։  Այս տարի առցանց կոնֆերանսներ կային, բայց այդ դեպքում ցավալիորեն արդյունավետությունն ավելի ցածր է լինում, և աշխատանքի հետ համատեղելն էլ՝ բարդ։

- Ըստ Ձեզ՝ ամենահաճախ հանդիպող էնդոկրին խնդիրը ո՞րն է մեր հասարակությունում։

-Թերևս ճարպակալումը, որովհետև այն սահուն կերպով բերում է շաքարային դիաբետի։ Մենք չենք սիրում առողջ ապրել, սիրում ենք ուտել, հատկապես հացակեր ժողովուրդ ենք, շատ չենք շարժվում։ Դա ոչ միայն մեր երկրի, այլև համաշխարհային աղետ է՝ նստակյաց կյանք, սխալ սնունդ, կալորիաների չարաշահում։ Երկրորդ տեղում վահանաձև գեղձի խնդիրներն են։ Մեր տարածաշրջանում ավելի շատ թերֆունկցիան է տարածված, որոշակի՝ նաև գերֆունկցիան, ժողովրդի լեզվով ասած՝ «թունավոր զոբ»։ Նվազման կարգով կան նաև այլ հիվանդություններ։

-Հայաստանում դիաբետի ո՞ր տիպն է ավելի շատ տարածված։

- Հայաստանում ամենաշատը տարածված է տիպ 2-ը։

-Ո՞ր տարիքում է առաջանում և ովքեր են ռիսկի խմբում։

-Ռիսկի խմբում են գտնվում  ճարպակալումով տառապող, քիչ շարժվող և գենետիկական նախատրամադրություն ունեցող անձինք։ Տարիքի աումով ավելի շատ 40-անց տարիքի մարդիկ են, սակայն,  ցավոք սրտի, ճարպակալումը երիտասարդացել է։ Հետևաբար երիտասարդացել է նաև շաքարային դիաբետը, ուստի այսօր 15-20 տարեկանից սկսած նկատում ենք դիաբետի մանիֆեստացիա։

- Ե՞րբ պետք է երկրորդ տիպի դիաբետով հիվանդը ստանա ինսուլին։

- Շաքարային դիաբետով հիվանդները , երբ հոսպիատալացվում են և գտնվում են սուր վիճակներում՝ սրտամանի ինֆարկտ, ինսուլտ, սուր բորբոքային հիվանդություններ, ինստուլինաթերապիա ստանալը հաճախ դառնում է պարտադիր և անխուսափելի, ինչպես նաև ինսուլիոթերապիա պետք է ստանան այն 2-րդ տիպի դիաբետիկները, ում գլիկեմիան չի վերահսկվում միայն դեղորայքով՝ արդեն մշտապես ։

- Շատերի մոտ մտավախություն կա, որ դրա հետևանքով կարող են ինսուլին-կախյալ դառնալ։ Արդյո՞ք դա այդպես է։

-Ո՛չ, դա ժամանակավոր է։ Սուր վիճակը անցնելուց հետո, որպես կանոն, հիվադը վերադառնում է իր դեղորայքային ռեժիմին, պայմանով, որ այն արդյունավետ է։ Այդ պատճառով պետք չէ վախենալ սուր վիճակներում ինսուլինաթերապիայից, որովհետև այդ ընթացքում առաջացող հիպերգլիկեմիան՝շաքարի բարձրացումը, ավելի շատ կվնասի պացիենտին, քան ինսուլինը։

-Շաքարային դիաբետը դատավճի՞ռ է թե՞ կենսակերպ։

- Միանշանակ կենսակերպ է։ Մարդիկ պետք է սկսեն  վարել  առողջ կենսակերպ դեռ այն շրջանում, երբ ավելորդ քաշ են հավաքում՝ մարզվեն, սահմանափակեն կալորիաները։ Պետք է հիշել, որ  ամեն ավելորդ կիլոգրամը հիվանդություն է, որից հնարավոր է խուսափել։

-Ինչպե՞ս կարելի է կանխել հիվանդության զարգացումը։

-Երկրորդ տիպի շաքարային դիաբետի զարգացումը կանխել կարելի է հիմնականում քաշ չհավաքելով՝ հետևելով մարմնի զանգվածին, առողջ սնվելով, շատ շարժվելով։ Իհարկե, ստրեսներին չենթարկվել էլ կարևոր է, բայց, ցավոք, ոչ ոք չի կարող կանխատեսել ինչ սթրեսի կենթարկվի։

- Բժշկուհի՛, տարածված հիվանդությունների մասին խոսելիս առանձնացրեցիք նաև վահանաձև գեղձի խանգարումները՝ գերֆունկցիան և թերֆունկցիան, դրանց պատճառը յոդի ավելցու՞կն է թե՞ պակասը։

-Տեսեք,  նախկինում համարվում էր, որ վահանաձև գեղձի գերֆունկցիայի ժամանակ օրգանիզմում յոդը շատ է, թերֆունկցիայի ժամանակ՝ քիչ։ Հիմա հետազությունները հակառակի մասին են վկայում։ Այսինքն՝ գերֆունկցիայի ժամանակ քիչ է, թերֆունկցիայի ժամանակ՝ շատ։ Մենք էնդեմիկ յոդի դիֆիցիտային գոտում ենք գտնվում, բայց մեր աղը այսօր բավականին հագեցված է յոդով։ Այսինքն՝ իրականում մենք յոդի դիֆիցիտ գրեթե չունենք։ Աղով մենք դա կարողացել ենք  հաղթահարել։

- Դուք նշեցիք, որ աղի միջոցով յոդի պակասը կարողացել ենք հաղթահարել։ Այդ դեպքում ի՞նչ պատճառով է առաջանում վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիաները։

- Սթրեսները,  բնականաբար՝գենետիկան, դեռևս չբացահայտված պատճառներ, թեև չեմ կարծում, թե  Հայաստանում  տարածվածությունն ավելի մեծ է քան աշխարհում։ Ըստ իս համասեռ ամեն տեղ կա, ուղղակի տարբերությունը գեր- և թերֆունկցիաների մեջ է։  Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում, որտեղ յոդի բնական դեֆիցիտ չկա, ավելի շատ գերֆունկցիաները կարող են դիտվել։

- Բժշկուհի ի՞նչ է ենթասուր թիրեոտիդը, ինչպե՞ս է արտահայտվում։

- Ենթասուր թիրեոտիդը վահանաձև գեղձի բորբոքում է։ Ցավոք սրտի, ոչ-նեղ մասնագետները՝ ոչ-էնդոկրինոլոգները, կարող են բաց թողնել այս հիվանդությունը, քանի որ գանգատ առաջանալու դեպքում հիվանդը  դիմում է  կա՛մ տեղամասային թերապևտին, կա՛մ սրտաբանին, կա՛մ քիթ-կոկորդ բժշկին։ Մինչևդեռ կարևոր է նախ և առաջ այցելել էնդոկրինոլոգին։

Իրականում սա վիրուսային բորքում է՝վահանաձև գեղձն է բորբոքվում։  Այն դառնում է խիստ ցավոտ։ Առաջին նշանը վահանաձև գեղձի շրջանում ցավն է, որը հաճախ կարող է  ունենալ ճառագայթող բնույթ՝ճառագայթում է դեպի ստորին ծնոտ, դեպի ականջ, դեպի վերին ուսագլուխ։ Երկրորդ գանգատը՝ ջերմությունն է։ Լինում են նաև թիրեոտոքսկիոզին բնորոշ երևույթներ, այսինքն՝ սրտխփոց, քաշի անկում, նյարդային լարվածություն, ընդհանուր մկանային թուլություն։ Ընդհանուր ինտոքսկիացիայի նշաններից բնորոշ է շատ ուժեղ գլխացավը, ոսկրերի կոտրտվածության զգացողությունը։ Քանի որ հիվանդության ընթացքում քայքայվում է գեղձը, իսկ այն հոմոնների պահեստ է, հորմոնների քանակն օրգանիզում ավելանում է։

-Ե՞րբ է այս հիվանդությունը գլուխ բարձրացնում։

-Դեպքերը հատկապես վիրուսիային հիվանդություների բռնկումներից հետո կարող են ավելանալ, այսինքն՝դեպի գարուն կամ դեպի աշուն անցումային սեզոնին։  Ուղղակի բուժառուները պետք է տեղյակ լինեն այս հիվանդության մասին, առաջին նշանների ի հայտ գալու դեպքում դիմեն նախ և առաջ էնդոկրինոլոգին։

- Իսկ բուժումն ինչպե՞ս է կազմակերպվում։

- Բուժումը բավականին պարզ է, բայց ոչ հեշտ։ Թեթև դեպքերը բուժվում են ոչ-ստերոիդ հակաբորբուքային միջոցներով՝ իբուպրոֆենով և այդ շարքի պրեպարատներով։ Բայց հիվանդության միջին և ծանր դեպքերի ժամանակ բուժումը կազմակերպվում է հորմոնով՝ գլուկոկորտիկոիդներով՝մեդիպրեդով, դեքսամետազոնով, պրեդնիզոլոնով։ Ես հաճախ զուգահեռներ եմ անցկացնում կովիդային թոքաբորբի և ենթասուր թիրեոիդիտի միջև, երկուսն էլ վիրուսային բորբոքումներ են, երկու դեպքում էլ բուժումը իրականացվում է գլյուկոկորտիկոիդներով։

- Հիվանդությունը քրոնիկ բնու՞յթ է կրում։

- Ո՛չ:   Բուժումը ճիշտ կազմակերպելու դեպքում սովորաբար հիվանդությունը 2-3 ամիս հետո անցնում է, և անհետևանք վերանում։ Սակայն պրակտիկայում տեսնում ենք կրկնվող դեպքեր։ Այսինքն՝ դեղորայքի դոզան պակասեցնելուց հետո նորից վերադառնում են ախտանշանները՝ ցավ գեղձում, ջերմություն։ Այդ դեպքում դեղորայքի դոզան ավելացնում ենք և բուժումը շարունակում։ Պրակտիկայում ունեցել ենք դեպքեր, երբ հիվանդությունը տևել է  շուրջ  6 ամիս, հենց որ իջեցնում էինք դեղորայքի դոզան, հիվանդությունը կրկնվում էր։ Սրա պատճառը կարող է լինել ինչ-որ տեղ թաքնված ինֆեկցիան ՝  նշիկների բորբոքում, փչացած ատամ, քրոնիկ հայմորիտ, անգամ երիկամների բորոքում կամ անընդհատ տան մեջ շրջանառվող վիրուսները, ասենք տանը կան երեխաներ, որոնք դպրոցից, մանապարտեզից այդ վիրուսը բերում են և անգամ, եթե վիրուսի դրսևորում բուժառուի մոտ չի դիտվում, այն կարող է արտահայտվել հիվանդության նոր ալիքի բռնկմամբ։  Այս առումով միանշանակ ասել, որ դա հեշտ բուժվող հիվանդություն է և անցնում է երկու-երեք ամսում՝ չի կարելի։ Կարող է երկարել, բայց, ի վերջո, բուժվում է։ Իմ պրակտիկայում ամենաերկար դեպքը տևել է մոտ 8 ամիս։ Ճիշտ բուժումով, մի քիչ օրգանիզմի ուժերով, ուղեկցող ինֆեկցիոն հիվանդությունները բուժելով, ապրելակերպով հիվանդությունը  հաղթահարել ստացվում է։ Հազվադեպ հիվանդությունից հետո կարող է մնալ վահանաձև գեղձի թերֆունկիա և հիվանդը ստիպված լինի ամբողջ կյանքում ստանալ փոխարինող թերապիա՝  Լ-թիրոքսին։

- Ովքե՞ր են ավելի հաճախ հիվանդանում  ենթասուր թիրեոտիդով։

 - Թերևս ավելի հաճա դիտվում է երիտասարդների և միջին տարիքի մարդկանց։ Թեև հատուկ տարիքային շեմ չկա։

- Բժշկուհի՛, քանի որ խոսում եք վահանաձև գեղձի խանգարումների մասին, խնդրում եմ պարզաբանեք՝ դա կարո՞ղ է մենստրուալ ցիկլի խանգարման պատճառ լինել։

- Միանշանակ, և առաջին գանգատը, որ կարող է առաջանալ երիտասարդ կնոջ մոտ վահանաձև գեղձի թերֆունկցիայի ժամանակ կամ դաշտանային ցիկլի խանգարումն է, կամ անպտղությունը: Տեսե՛ք, ռեգուլյար մենստրուալ ցիկլը ինդիվիդուալ է, ամեն 21-ից  36-րդ օրը նորմալ է։  Բայց երբ լինում է ցիկլի ուշացում, կամ դաշտանը ավելի շուտ է սկսվում՝ 10-15 օրը մեկ, կամ մեկ ամիս չի լինում և դա ռեգուլյար բնույթ է կրում, այդ դեպքում համարում ենք, որ կա խանգարում։  Պատճառը հայտնաբերելու համար հետազոտում ենք բոլոր հորմոնները, առաջի հերթին՝ վահանաձև գեղձի հորմոնները, ժխտում շաքարային դիաբետի առկայությունը, ստուգում ենք պրոլակտինի մակարդակը, մակերիկամների գործունեությունը։ ճարպակալումը ևս կարող է պատճառ լինել։ Եթե այս  օղակներից մեկում կա շեղում, կարգավորում է էնդոկրինոլոգը և արդյունքում դաշտանային ցիկլը կարգավորվում է, իսկ եթե շեղում չկա՝ պատճառը միգուցե ձվարանների սխալ աշխատանքն է, այդ դեպքում խնդրով զբաղվում է գինեկոլոգը: Գինեկոլոգների հետ համագործակցում ենք, ու, ցավոք սրտի, երբեմն տեսնում վաղաժամ կլիմաքս 20-25 տարեկան աղջիկների մոտ: Նախկինում նման խնդիրը խիստ հազվադեպ էր, այսօր՝ ավելի հաճախ։ Պատճառը միգուցե վերջին տասնամյակներին մեր ժողովրդի ավելի դժվարացած կենսակերպն է՝ պատերազմները, սթրեսները, սխալ սնունդը, ինչն էլ կարող է բերել ձվարանների վաղաժամ մարմանը:  Պետք է հատուկ  նշեմ, որ դաշտանային ցիկլի խանգարման դեպքում առաջին հերթին ճիշտ է դիմել էնդոկրինոլոգին։ Շատ հաճախ էնդոկրին դիսֆունկցիան շտկում ենք ու խնդիրը վերանում է։

- Հղիների մոտ դիտվու՞մ են էնդոկրին խանգարումներ։

- Մենք աշխատում ենք նաև հղիների պաթոլոգիայի բաժանմունքի հետ և մեր գինեկոլոգները բավականին զգոն են ու անպայման անհրաժեշտության դեպքում հղիին ուղղորդում են էնդոկրինոլոգի մոտ։ Ու ստացվում է, որ իրենք չենք սխալվում։ Այնքան հաճախ է հայտնաբերվում վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիա, որ կարծում եմ հղիների մոտ պետք է սքրինինգ արվի և որոշվի  ոչ միայն  ТSH-ը, այլև T4 ազատը՝ ազատ ֆրակցիան, ինչպես արվում է գլիկեմիայի սքրինինգ: Պարզվում է մեր հղիների մոտ 20%-ն ունի վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիա և միգուցե այդ չբացահայտված դիսֆունկցիան է նաև նպաստում ուշ գեստոզների զարգացմանը։ Հատկապես բնորոշ է հիպոթերոքսինեմիան, երբ ТSH-ը նորմալ է, իսկ  ազատ թիրոքսինը իջնում է։ Մենք կորեկցում ենք, և, բնականաբար, հղիի գանգատներն անցնում են։

 Հաճախ է հայտնաբերվում հղիների մոտ նաև գեստացիոն շաքարային դիաբետը, երբ հղին չի ունեցել նախկինում շաքարային դիաբետ, սակայն հղիության ընթացքում ի հայտ է գալիս գլյուկոզայի մակարդակի բարձրացում: Սա կարող է ազդել պտղի զարգացման վրա, մասնավորապես պտուղը լինի խոշոր, հղին ունենա գերջրություն: Այս խնդրի շտկումը նույպես դրական ազդեցություն է ունենում հղիության ընթացքի և պտղի վրա և ամենակարևորը հուշում է հղիին, որ նա ռիսկի խմբում է և հետագայում կարող է ունենալ արդեն իսկական շաքարային դիաբետ։

- Հնարավոր է պրոբլեմի կրկնությու՞ն լինի հաջարդ հղիության ժամանակ։

- Հնարավոր է, բայց ոչ միշտ է միևնույն կնոջ մոտ բոլոր հղիությունների ժամանակ միևնույն էնդոկրին խնդիրն ի հայտ գալիս։ Պրակտիկ փորձը ցույց է տալիս, որ երբ առաջին հղիության ընթացքում ունենք վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա, կամ գեստացիոն շաքարային դիաբետ, հաջորդ հղիության ընացքում կարող է լինել նույն խնդիրը, կարող է՝ոչ։ Պատահում է՝  երկու, երեք հղիություների ընթացքում էլ լինում է նույն խնդիրը։

Առհասարակ հղիությունը մի վիճակ է, որի ժամանակ կնոջ  բոլոր օրգանները, այդ թվում և էնդոկրին գեղձերը, պետք է գերլարված աշխատեն, ինչի արդյունքում բացահայտվում են թաքնված առողջական խնդիրները, այդ թվում  նաև վահանաձև գեղձի և ենթաստամոքսային գեղձի թաքնված թերֆունկցիաները, ինչը նորմալ պայմաններում՝ քիչ  հորմոն արտադրելու պահանջարկի պայմանններում, չի դրսևորվում։  Ուստի, երբ հղիության ընթացքում ինչ որ խնդիր է ի հայտ գալիս, կինը պետք է իմանա, որ դա իր <<թույլ տեղն է>> և մշտապես ուշադիր լինի։

- Բժշկուհի՛, ի՞նչ խնդիրների են բախվում էնդոկրինոլոգները աշխատանքյանին պրակտիկայում։

- Մենք շատ  լուրջ խնդիր ունենք։ Խոսքը, մասնավորապես,  առաջնակի դիմելության մասին է։ Հնարավոր է հիվանդն ունենա սրտխփոց, գլխապտույտ, դաշտանային ցիկլի խանգարում, ընդհանուր թուլություն և իր մտքով անգամ չանցնի, որ էնդոկրին խնդիր ունի, և էնդոկրինոլոգին դիմելու փոխարեն դիմում է սրտաբանին, նյարդաբանին, թերապևտին։ Բնակաբար, եթե բժիշկը  զգոն է հետազոտությունների միջոցով կհայտնաբերի խնդիրը։  Սակայն կարող են լինել դեպքեր, երբ հիվանդը երկար ժամանակ կարող է տառապել հիվանդությունից՝ չիմանալով դրա առկայության մասին։

Վերջերս մենք սրտաբանների հետ որոշեցինք ավելի  ուշադիր լինել և սկսեցինք վահանաձև գեղձի հորմոնների «սքրինինգ» անել սրտաբանական ստացիոնարում բուժում ստացող հիվանդների շրջանում։ Ու շատ հետաքրքիր բացահայտում եղավ։ Պարզվում է՝ վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիա ունեն սրտաբանական բաժանմունքում ստացիոնար բուժում անցնող 10 հիվանդներից 1-2-ը, ընդ որում որոշների մոտ՝ խիստ արտահայտված հորմոնալ շեղումներով՝ վահանաձև գեղձը գրեթե չէր աշխատում կամ  ունեինք արտահայտված թիրեոտոքսիկոզ։

Խոսքս ուղղում եմ բուժառուներին՝ մի փոքր սրտխփոց, թեկուզ գլխապտույտ,  թուլություն ունենալու դեպքում ամպայման հետազոտել վահանաձև գեղձը։  Նույն վիճակն է նյարդաբանական ոլորտում՝ հիվանդն ունի կրկնվող թուլություն, տրամադրության կտրուկ փոփոխություններ,  բուժում է ստանում նյարդաբանի մոտ, բայց անգամ տեղյակ չէ, որ ունի վահանաձև գեղձի դիսֆունցիա։ 

-Այս պարագայում ո՞րն է ձեր ուղերձը թե՛ բժիշկներին, թե՛ բուժառուներին։

- Երբ նկատում են քաշի փոփոխություն, սրտխփոց, ալարկոտություն, գլխապտույտ, կանանց մոտ՝ դաշտանային ցիկլի խանգարումներ ճիշտ կլինի  ստուգել թիրեոտրոպ հորմոնը՝ TSH-ն: Ֆինանսաական տեսանկյունից ծախսը մեծ չէ, բայց հիվանդի համար բավականին հարցեր է լուծում։

- Ի՞նչ հաճախականությամբ պետք է դիմել էնդոկրինոլոգին՝ նկատի ունեմ պրոֆիլակտիկ տեսանկյունից։

- Տեսեք,  պրոֆիլակտիկի համար՝ եթե ունենք անպտղություն, դաշտանային ցիկլի խանգարում,  առաջին անալիզներից մեկը, որ պետք է անել  TSH-ն է։ Եթե մարդը պրակտիկ առողջ է, խնդիր չունի, բնականաբար իմաստ չկա էնդոկրինոլոգին դիմել։Եթե հիվանդի մոտ կա սրտխփոց, գլխապտույտ, թուլություն, կարելի է գոնե ժխտել վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիան, այսինքն՝ մեկ անգամ գոնե դիմել։ Իսկ եթե արդեն հայտնաբերած է պաթոլոգիան, դիմելու հաճախականությունը  բժիշկն է որոշում։

-Իսկ ի՞նչ կասեք ավելորդ մազակալման մասին, այս խնդրով նույնպե՞ս էնդոկրինոլոգն է զբաղվում։

-Այո՛, մազակալումը նույպես էնդոկրին դիսֆունկցիայի հետևանք է։  Մազակալումը կարող է պատճառ լինել որոշակի գենետիկ առանձնահատկությունների, հատկապես մեր տարածաշրջանում, սակայն մի քիչ շատ արտահայտված մազակալման հետևում հաճախ թաքնված է լինում որևէ էնդոկրին խանգարում։ Այս դեպքում պետք է ստուգվի թե՛ պրոլակտինի մակարդակը թե՛ մակերիկամների գործունեությունը թե՛ վահանաձև գեղձը թե՛ ձվարանների գործունեությունը։ Մազակալման հաճախակի հանդիպող պատճառ է ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշը։ Եթե հայտնաբերվում է էնդոկրին համակարգի շեղումը և շտկվում է, ավելորդ մազերը կամ  ինքնուրույն թափվում են, կամ ավելի հաճախ՝ մազահեռացման կոսմետիկ միջոցները արդյունավետ են դառնում։

-Եվ վերջում մեր ավանդական հարցը՝  ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին։

- Մաղթում եմ՝  առողջ լինեն, առողջ ապրեն, չչարաշահեն օրգանիզմի ռեզերվները, ժամանակիին քնեն, սթրեսի չենթարկվեն:

Բուժառուն առաջին հերթին պետք է վստահի բժշկին, որ բժիշկն էլ անկաշկանդ բուժի. Զավեն Մելիքյան

Գաղտնիք չէ, որ ոսկրա-մկանային համակարգի հիվանդությունները զգալիորեն նվազեցնում են շարժողականությունն ու աշխատունակությունը։ Առողջապահության համաշխարհային կամզակերպության տվյալներով այս համակարգի հիվանդություններով աշխարհում տառապում է մոտ 1,71 մլրդ մարդ։  

Հայաստանի ազգաբնակչության շրջանում ևս այս հիվանդությունները մեծ տարածում ունեն՝ անկախ տարիքային շեմից։ Հենց այստեղ էլ օգնության է հասնում վնասվածքաբանը։

 Նաիրի ԲԿ-ի վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի ծառայության ղեկավար  Զավեն Մելիքյանը  http://bestgroup.am/ հետ զրույցում նշում է, որ հենաշարժական համակարգի հետ կապված շատ խնդիրներով են իրեն դիմում՝ մենիսկի ախտաբանություն, ոսկրա-մկանային վնասվածքներ, ներհոդային կոտրվածքներ, ազդրի վզիկի կոտրվածք, հոդերի դիսպլազիա, ոսկրային կամ փափուկ հյուսվածքային նորագոյացություններ, կիստաներ և այլն։ Սակայն  բազմափորձ բժիշկը փաստում է՝ ամենաշատը դիմում են արթրոզներով և կոտրվածքներով։

Իր աշխատանքին նվիրված բժշկի պրոֆեսիոնալիզմի մասին շատ բան կարող են պատմել իր բուժառուները: Մասնագիտական բարձր կարողություններով երիտասարդ,  եռանդուն ու բանիմաց բժիշկը մեկ անգամ չէ, որ ապացուցել է՝  կիրառելով ժամանակակից բժշկության ընձեռած հնարավորություննեը, պատրաստ է ամեն ջանք գործադրել՝ իր օգնությանն ապավինած բուժառուներին լիարժեք ապրելու և կյանքը լիաթոք վայելելու հնարավորություն ստեղծելու համար։

Իսկ խոսելով բժիշկ-բուժառու հարաբերությունների մասին՝ բժիշկ Մելիքյանը մատնանշում է․ «Բուժառուն առաջին հերթին պետք է վստահի բժշկին»։

-Բժի՛շկ, շնորհակալ ենք հարցազրույցի առաջարկը չմերժելու համար։ Որքա՞ն ժամանակ է՝ զբաղվում եք ձեր աշխատանքով։

-2006 թվականին ավատել եմ ԵՊԲՀ-ն, որից հետո Էրեբունի հիվանդանոցում անցել եմ կլինիկական օրդինատուրան՝ վնասվածքաբանության և օրթոպետիայի բաժանմունքում՝ 3 տարի, դրանից հետո էլ սկսել եմ աշխատել։ Օրդիանատուրայի ընթացում էլ բավականին աշխատել եմ իմ մասնագիտությամբ,  բայց ինքնուրույն սկսել եմ 2010 թվականից՝ Սուրբ Աստվածամայր ԲԿ-ում,  որից հետո տեղափոխվել եմ Նաիրի ԲԿ։

- Ինչո՞ւ որոշեցիք ընտրել հենց այս մասնագիտությունը։

- Չեմ կարող ասել, չգիտեմ (ժպտում է, խմբ․)։ Տրավմատոլոգիան միշտ սիրել եմ, եթե հիմա հարց տայիք, թե տրավմատոլոգ չդառնայի՝ ի՞նչ մասնագիտություն կընտրեի բժշկության մեջ, երևի կդժվարանամ ասել։

- Բժի՛շկ, ովքե՞ր են Ձեր հիվանդները։

- Շատ բուժառուներ են դիմում, ամենաբազմազան խնդրներով։ Բայց զուտ մասնագիտական մասով եթե առանձնացնենք՝ հիմնականում արթրոզներով՝ հոդերի մաշվածության խնդիրներով, և կոտրվածքներով՝ ամենատարբեր, ամենաբազմաբնույթ ամենապարզից մինչև ամենաբարդ։ Հենաշարժական համակարգի հետ կապված շատ հարցերով են դիմում։

- Ինչո՞վ է բացատրվում արթրոզներով դիմելության բարձր լինել։

-Դժվար է ասել։ Ես չեմ կարող ասել՝  նախկինում դիմելությունն ինչքան է եղել, կամ ավելացե՞լ է թե՞ ոչ։ Հնարավոր է՝ նախկինում ավելի քիչ է եղել, բայց դա  նաև դիագնոստիկայով կարող է պայմանավորված լինել։ Համենայն դեպս բնակչության հիվանդությունների  մեջ քիչ մաս չի կազմում։  Բուն արթրոզի պատճառներ չեմ կարող առանձնացնել,  որովհետև դրանք շատ-շատ են՝ սննդակարգից սկսած կենսակերպով վերջացրած։ Համարվում է ենթաաճարային մակարդակում նյութափոխանակության խանգարում, որի հետևանքով սկսվում է աճառի սնուցումը տուժել, նաև  սինովիալ հեղուկը պակասում է, որն էլ բերում է աճառների սնուցման վատացման։

- Հնարավո՞ր է լինովին բուժել արթրոզը։

- Արթրոզը բուժում չունի։ Միակ վերջնական ռադիկալ բուժումը էնդոպրոթեզավորումն է։ Լինում են դեպքեր, երբ դեռ էնդոպրոթեզավորում անելու ենթակա չէ հոդը։ Այդ դեպքում փորձում ենք հիվանդին ուղղորդել ոչ վիրահատական  բուժումներին, որը հիվանդին հնարավորություն է տալիս ավելի հարմարավետ զգալ, ցավեր չունենալ,  շարժողականության ու աշխատունակության վրա  հնարավորինս չազդի։ Դա կարող է լինել դեղորայքային բուժում, ֆիզիոթերապևտիկ բուժում՝ նայած՝ որ մոտեցումը ավելի օգտակար կլինի։

 -Ավելի հաճախ ո՞ր  փուլում են դիմում։

- Ամենատարբեր՝ սկզբնական շրջանից մինչև ամենածանր վիճակը։ Մարդիկ տարբեր բնավորություն ունեն։  Մարդու բնավորությունից է կախված՝ թե իր հետ ինչպես  կաշխատենք։ Դրական աուրայով բուժառուների հետ բնականաբար հեշտ է աշխատել, բուժման ընթացքն էլ շատ ավելի լավ է ընթանում։ Իսկ մարդիկ կան՝ավելի նեգատիվ տրամադրվածություն ունեն և իրենց մոտ, որպես կանոն, բուժման պրոցեսը բարդ է ընթանում։ Ամեն ինչ անում ենք, որ լավ լինի (ժպտում է, խմբ․)։  Բուժառուն առաջին հերթին պետք է վստահի բժշկին, որ բժիշկն էլ անկաշկանդ բուժի։ Եվ դա  պետք է փոխադարձ լինի՝ բժիշկն էլ պետք է բուժառուին վստահի։ Փոխադարձ վստահության հիման վրա աշխատանքի արդյունքն ավելի լավ է լինում։

-Եվ մեր ավանդական հարցը՝ ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողին։

-Ամենակարևորը՝ առողջություն և հաջողություն։ Թող հաջողակ լինեն ամե՛ն գործի մեջ։