ԼՕՌ շրջանի շատ հիվանդություններ ժամանակին ու ճիշտ բուժում չստանալու դեպքում կարող են հանգեցնել բավական լուրջ ու անդառնալի բարդությունների

Առողջությունը ֆիզիկական, հոգեկան և սոցիալական բարեկեցիկ վիճակ է, որին հասնելու համար չափազանց կարևոր են բուժառուի դրական տրամադրվածությունն ու հիվանդությանը հաղթելու հաստատակամ որոշումը: 

Ցավոք սրտի, այսօր ԼՕՌ հիվանդությունները մեզանում բավականին մեծ տարածում են գտել:

Արդի բժշկության մեջ անհատական և համալիր մոտեցման շնորհիվ մեր ԼՕՌ մասնագետները օգնում են լիարժեք հաղթահարել քիթ-կոկորդ-ականջաբանական խնդիրները: Բոլորս  քաջ գիտակցում ենք, որ հիվանդությունը կանխարգելելն անհամեմատ ավելի հեշտ է, քան բուժելը:

«Նյու Մեդ» բժշկական կենտրոնի ԼՕՌ բաժանմունքը հագեցած է ժամանակակից բժշկական տեխնիկայով՝ այն, ինչ անհրաժեշտ է քիթ-կոկորդ-ականջ հիվանդությունների  հետազոտության, ճիշտ ախտորոշման և արդյունավետ բուժման համար: ՔԿԱ  բոլոր տեսակի հիվանդությունները հետազոտվում և բուժվում են «Նյու Մեդ» բժշկական կենտրոնի բարձրակարգ բժիշկների կողմից. լավագույն, իրենց գործին քաջ տիրապետող մասնագետներ, որոնք կօգնեն ազատվել ձեր առողջական խնդիրներից՝ կենտրոնին իր առողջությանը վստահած յուրաքանչյուր բուժառուի նկատմամբ ցուցաբերելով  անհատական վերաբերմունք, հոգատարություն և խնամք:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Աշոցքի «Տիրամայր Նարեկ»  և «Նյու Մեդ» բժշկական կենտրոնների քիթ-կոկորդ-ականջաբան, պլաստիկ վիրաբույժ Տիգրան Տոնականյանը։ Բժիշկ, որի  համար տարիների փորձը մեծ նշանակություն ունի, և դա է, որ նրան դարձնում է առավել ճանաչված ու վստահելի: Բարդ իրավիճակներում բժշկի պրոֆեսիոնալիզմը հնարավորություն է տալիս որոշել, թե ինչպիսին կլինի ապաքինման ընթացքը, ինչպիսի  բարդություններով կարող է այն ուղեկցվել, և որ դեպքում է  անհրաժեշտ կիրառել նորագույն մոտեցումներ: Բժշկի աշխատանքն այնքան յուրահատուկ է, որ բժիշկն ինքն էլ պետք է յուրահատուկ լինի ու պատրաստ` այլոց տառապանքի, հույզերի կրողը դառնալուն: Նա ամեն օր  տառապանքի ուղիով է անցնում, դռներից այս կողմ մի աշխարհ է, դռներից այն կողմ՝ բոլորովին այլ աշխարհ: Աշխատանքային գործունեության ժամանակ լինում են դժվարություններ, որոշ արգելքների հաղթահարում, հետվիրահատական բարդություններ, բարդ իրավիճակներ, որոնց հաղթահարումը ինքնըստինքյան բերում է կամային հատկանիշների և մասնագիտական պրոֆեսիոնալիզմի: Բժշկի հաջողության գրավականն են մասնագիտական ունակությունները, բժիշկ-հիվանդ փոխհարաբերությունները, ազնվությունը, գործին նվիրվածությունը:

Մեր զրույցն, ահա, այս  հարցերի շուրջ է:

-Պարոն Տոնականյան, ի՞նչ գործառույթներ են իրականցվում ձեր բաժանմունքում:

-Հիմնականում զբաղվում ենք ԼՕՌ հիվանդությունների ամբուլատոր, վիրահատական և կոնսերվատիվ բուժմամբ, բացառությամբ կոխլեար իմպլանտացիաների և ականջի թմբկաթաղանթի վիրահատությունների: Մեր գործունեության առանցքային ուղղություններից է նաև քթի և ականջների պլաստիկ վիրահատությունները, որոնք ես հիմնականում համակցում եմ քթի միջնապատի ուղղման հետ, այսինքն՝ կամ կատարում ենք քթի միջնապատի ուղղում՝ համակցված քթի արտաքին դեֆորմացիաների հետ, կամ հակառակը՝ քթի արտաքին դեֆորմացիայի շտկում՝ համակցված միջնապատի ծռվածության հետ: Բաժանմունքում կիրառվող  ժամանակակից սարքավորումներն ու բարձրակարգ նյութերը ապահովում են նաև այլ  բուժման բարեհաջող ընթացքն ու կրճատում հետվիրահատական շրջանը:  Քիթ-կոկորդ-ականջ օրգանները փոխհամակցված են, համարվում են մարդու ամենակարևորագույն օրգաններից, և հաճախ նրանցից մեկի հիվանդությունը կարող է ժամանակի ընթացքում բերել մյուս օրգանի ախտահարմանը։

-Որո՞նք են քիթ-կոկորդ-ականջի ամենատարածված հիվանդությունները:

-Քթի հիվանդություններից հիմնականում դիմում են քթի սուր և քրոնիկ հարբուխների, քթի հարակից խոռոչների բորբոքումների, քթային արյունահոսությունների, շնչառության դժվարացման, վիրուսային կամ ալերգիկ հիվանդությունների, որոշ բարորակ գոյացությունների կապակցությամբ:

Ականջի հիվանդություններից դիմում են սուր և քրոնիկ բորբոքումների, լսողության իջեցման, ականջներում աղմուկի առկայության, արտաքին լսողական անցուղու բորբոքումների կապակցությամբ: Բուժումն արդյունավետ չի կարող լինել, եթե այն տարվի միակողմանի: Պետք է վերացնել քրոնիկ վարակային օջախները, ապահովել ազատ շնչառությունը, բարձրացնել օրգանիզմի դիմադրողականությունը:

-Քթի պլաստիկ վիրահատությունն այսօր լայն տարածում ունի: Հատկապես ո՞ր դեպքերում են մարդիկ դիմում այս միջամտությանը։

-Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում մեծ տարածում ունի քթի պլաստիկ վիրահատությունը, իսկ վերջին տարիներին այս ոլորտը մասնագետների պակաս գրեթե չունի։ Հայաստանում քթի վիրահատության ծավալները միշտ մեծ կլինեն թեկուզ և այն պատճառով, որովհետև ունենք գենետիկորեն մեծ՝ «հայկական» քիթ։

Ռինոպլաստիկայի՝ քթի պլաստիկ վիրահատության մեջ կան փակ և բաց տեսակներ: Կախված մեզ սպասվող արդյունքից և բուժառուի քթի ձևից՝ վիրաբուժական մոտեցման եղանակները տարբեր են լինում։

Քթի ծավալի փոքրացմանը զուգահեռ պետք է անպայման կատարվի քթային շնչառությունը բարելավող այդ միջամտությունը, քանզի պլաստիկ վիրահատություն կատարելով՝ փաստացիորեն քթի ծավալների փոքրացում ենք կատարում: Իսկ հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ պլաստիկ վիրահատություններից հետո օդի ներհոսքի ծավալի կրճատում է լինում, ու եթե պլաստիկայի ժամանակ միջնապատը չի ուղղվում, պլաստիկ վիրահատություններից հետո բուժառուն կարող է գանգատվել դժվարացած քթային շնչառությունից: Շնչառական խնդիրները  կանխարգելելու համար, անկախ նրանից նախքան պլաստիկ վիրահատության դիմելը բուժառուն գանգատվել է քթային շնչառությունից, թե ոչ, եթե կա քթի միջնապատի անգամ թեթևակի ծռվածություն, որը մինչ այդ չի խանգարել մարդուն, այն պետք է անպայման ուղղել:

-Իսկ ո՞ր դեպքերում են դիմում կրկնակի ռինոպլաստիկայի օգնությանը։

-Կրկնակի ռինոպլաստիկայի դիմում են այն դեպքերում, երբ բուժառուն դժգոհ է սպասված արդյունքից՝ արտաքին տեսքից, շնչառությունից։ Հաճախ մեծ դեր է խաղում հոգեբանական տրամադրվածությունը: Հանդիպում են բուժառուներ, որոնք միշտ դժգոհ են լինում ստացված արդյունքից, մինչդեռ  օբեկտիվորեն  ակնհայտ խնդիր չկա:

Չենք վիրահատում նաև այն դեպքում, երբ տեսնում ենք, որ վիրահատության դիմում են հասարակության պահանջով կամ ուրիշի դրդմամբ: Իսկ եթե մարդն խելամտորեն  է մոտենում խնդրին, պարզապես պլաստիկ կորեկցիա է անում, որովհետև բարդույթավորվում է, օրինակ, քթի ձևից ու վիրահատությունից հետո կհաղթահարի այդ բարդույթն ու ավելի անկաշկանդ կլինի, այդ դեպքում,  իհարկե, օգնում ենք: Այդ առումով մեր գործում շատ կարևոր է խորհրդատվությունը, որի ժամանակ անպայման նաև հանգամանորեն քննարկվում են դրական ու բացասական հավանական հետևանքները:

Շատ հաճախ համացանցային պորտալը լրջորեն շեղում է նրանց, հայտնի է, որ այս հարթակը ողողված է հակասական տեղեկատվությամբ։

Մենք աշխատում ենք բուժառուին տալ  լիարժեք տեղեկություն, և  բոլոր հարցերի պատասխանները ստանալուց հետո  միայն նա ինքնուրույն հանգում է իր սեփական  վերջնական որոշմանը: 

-Իսկ ի՞նչ խնդիրներ կարող են հանգեցնել միջնապատի ծռվածությունը:

-Դժվարաշնչության արդյունքում, երբ օրգանիզմը բավարար քանակությամբ թթվածին չի ստանում, սկսում են հաճախակի գլխացավեր, սրտխփոցներ, շուտ հոգնածություն, որի հետանքով նաև՝ հոդացավեր, ընդհանուր թուլություն, չբավարարված քնի զգացողություն, և վերջապես ուղեղի քրոնիկ թթվածնային քաղց, որի հետևանքով նաև հաճախ կյանքի հանդեպ անտարբեր ու դեպրեսիվ տրամադրվածություն: Ու հաճախ մարդիկ գլխի չեն ընկնում, որ պետք է այս դեպքում դիմել ԼՕՌ բժշկի: Դիմում են սրտաբանների, նյարդաբանների, ովքեր և հետազոտությունների արդյունքում չհայտնաբերելով որևէ այլ խնդիր՝ բացի  դժվարաշնչությունից, նրանց ուղղորդում են ԼՕՌ մասնագետի մոտ:

Որպես կանոն, 80-90% դեպքերում քթի միջնապատի դեֆորմացիան համակցվում է ստորին քթային խեցիների հիպերտրոֆիայի՝ մեծացման հետ: Խեցիները շարակցական սպունգանման հյուսվածքներն են, որոնք այտուցվելու, ծավալի փոփոխման հատկություն ունեն: Դեֆորմացված միջնապատի դեպքում դրանք, որպես պաշտպանական մեխանիզմ, մեծանում են:  Սովորաբար միջնապատի վիրահատությունները զուգորդվում են խեցիների պահպանողական վիրահատությամբ՝ ենթալորձային մասնահատումով, փոքրացումով: Դրանք լրիվ հեռացնել չի կարելի, ինչպես ընդունված է եղել տարիներ առաջ: Խեցիները կարևոր գործառույթ ունեն. ապահովում են ներշնչող օդի խոնավությունը և ունեն նաև տաքությունը ապահովող և փոշիներից մաքրող գործառույթ: Ժամանակակից բժշկությունը պարզել է, որ խեցիների հեռացումը հանգեցնում է մի քանի լուրջ խնդիրների՝ ինչպես, օրինակ, քթի խոռոչի քրոնիկական չորացում, կեղևների առաջացում: Այդ պատճառով էլ վիրահատական միջամտությամբ պետք է միայն փոքրացնել խեցիները՝ օդի ազատ հոսքը ապահովելու համար:

-Բժիշկ, իսկ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում օտիտը։

-Օտիտը միջին ականջի բորբոքումն է: Առավել հաճախ հիվանդությունն սկսվում է վիրուսային վարակից, որի դեպքում ախտահարվում են վերին շնչուղիները: Վիրուսը վնասում է բերանի խոռոչի, կոկորդի ու քթի լորձաթաղանթներն ու «ուղի է հարթում» բակտերիաների համար, որոնք էլ և առաջացնում են ականջաբորբ: Որպես հետևանք՝ կարող է փոխվել միջին ականջի բարոֆունկցիան և հանգեցնել միջին ականջի բորբոքման:

Արտաքին օտիտները կարող են առաջանալ արտաքին լսողական անցուղու մաքրման, լսողական անցուղու կամ ականջի մաշկի վնասման պատճառով տարած ինֆեկցիայից, ինչպես նաև լողանալուց հետո կամ լողանալիս դեպի արտաքին լսողական անցուղի ջրի ներթափանցումից։  Միջին ականջի սուր բորբոքման հիմնական պատճառներ կարող են դառնալ քթըմպանի բորբոքային գործընթացները, քմային նշիկների հիպերտրոֆիան և քրոնիկ ադենոիդիտը, քթի և հարակից խոռոչների քրոնիկ պաթոլոգիան (սինուսիտ, ռինիտ),տեղային իմունիտետի թուլացումը զանազան հիվանդությունների ժամանակ (ռախիտ, քաշի դեֆիցիտ, անեմիա, էքսուդատիվ դիաթեզ, լեյկոզ, և այլն), հաճախակի կրկնվող ալերգիան, տրավմայի պատճառով դեպի ականջի խոռոչ վարակի ներթափանցումը: Ներքին օտիտը զարգանում է որպես բարդություն միջին ականջի սուր կամ քրոնիկ բորբոքման, որն արդյունք է վնասվածքների կամ ընդհանուր վարակիչ հիվանդության. վերջինի դեպքում հարուցիչը ներթափանցում է ներքին ականջ արյան կամ ուղեղի թաղանթների միջոցով (օրինակ՝ մենինգիտի ժամանակ): Հիվանդության ամենատարածված հետևանքներից մեկը լսողության վատացումն է ։ Հետևաբար գանգատների դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ դիմել համապատասխան մասնագետի։

-Ո՞ր դեպքերում է հանդիպում ծանրալսությունը։

-Ծանրալսության պատճառագիտությունը բավականին տարատեսակ է լինում։ Լսողությունը, ինչպես գիտենք, սկսվում է արտաքին ականջից։ Ծանրալսությունն առաջանում է ինչպես արտաքին եւ միջին, այնպես էլ ներքին ականջի հիվանդությունների դեպքում: Առաջին երկու դեպքում ծանրալսությունն ունի հաղորդչական բնույթ, այսինքն՝ խանգարվում է ձայնի հաղորդումը: Ներքին ականջի ախտահարումների դեպքում ախտահարվում է ձայնի ընկալումը (սենսոնևրալ ծանրալսություն): Այսպիսի ծանրալսությունը, եթե ունի սուր բնույթ, պահանջում է անհապաղ բուժական միջամտություն: Քրոնիկ սենսոնեևրալ ծանրալսության դեպքում հաճախ պահանջվում են լսողական սարքեր, իսկ ավելի ծանր դեպքերում նույնիսկ՝ կոխլեար իմպլանտացիա:
Արտաքին ականջի մի շարք ախտահարումների (անցուղու ստենոզ, օստեոմա, էկզոստոզ) և միջին ականջի ախտահարումների (քրոնիկ միջին օտիտների) դեպքում լսողության վերականգնումը հնարավոր է վիրաբուժական միջամտությամբ։

Այդ ամենը հնարավորություն է տալիս հետազոտել և ախտորոշել ԼՕՌ հիվանդությունների լայն սպեկտր, իսկ վիրահատությունները կատարել՝ չդիմելով արմատական վիրաբուժական մեթոդներին։

Ծանրալսության ախտորոշումը և բուժումը շարունակում է մնալ ժամանակակից օտորինոլարինգոլոգիայի առավել ակտուալ խնդիրներից մեկը, ինչպես բժշկական, այնպես էլ սոցիալական պլանում: Չնայած օտովիրաբուժության զգալի հաջողություններին և գիտատեխնիկական առաջընթացի նորագույն ձեռքբերումներին (ժամանակակից ախտորոշիչ սարքավորումներ, լսողական սարքերի նոր մոդելներ) լսողական խանգարումներով մարդկանց թիվը, հատկապես երեխաների և դեռահասների շրջանում, մնում է բավականին բարձր:

Լսողության խախտումների ախտորոշումը երեխաների մոտ անհրաժեշտ է սկսել ծնված օրվանից, ինչն էլ տալիս է հնարավորություն ժամանակին բացահայտել խանգարումները, սկսել վերականգնողական աշխատանքները և ներգրավել երեխային խոսակցական միջավայր:

Վաղ ախտորոշման առավել արդյունավետ մեթոդ է  նորածնի սքրինինգը, որից հետո հնարավոր է դառնում ժամանակին և լիարժեք բուժման կազմակերպումը:

Լսողության խախտումներ ունեցող երեխաների վաղ ախտորոշումը հնարավորություն է տալիս ճիշտ կազմակերպել բուժումը (լսողապրոթեզավորում  կամ կոխլեար իմպլանտացիա) և հետագա վերականգնողական աշխատանքները, որպեսզի երեխան լիարժեք ադապտացվի հասարակության մեջ, և կան հարյուրից ավել տարբեր տարիքային խմբի հիվանդներ, որոնցից առավել բարձր տոկոս են կազմում տարբեր տարիքի երեխաները: Հետվիրահատական շրջանն անցնում է բավարար, անցկացվում են վերականգնողական պարապմունքներ:

Հայաստանում ծնված 1000-2000 երեխաներից ընդամենը մեկն է ունենում բնածին խլություն: Կոխլեար իմպլանտացիան հիմնականում նախատեսված է այն երեխաների համար, ում մոտ դեռ չի ձևավորվել խոսքի կենտրոնը: Այս վիրահատությունը հնարավոր է անցկացնել կյանքի առաջին տարում, որն իր հերթին հանդիսանում է ունիվերսալ աուդիոսքրինինգի  հիմնական պատճառ:

-Ձեր բնագավառում շփվելով երիտասարդ կադրերի հետ՝ ի՞նչ կասեք նրանց մասին:

-Մեր ապագա բժշկությունը տեսնում եմ բավականին խոստումնալից ու հեռանկարային դիրքերում և հուսալի ձեռքերում: Ակնհայտ է, որ ունենք հիանալի երիտասարդ մասնագետներ, որոնք աչքի են ընկնում ժամանակակից մտածելակերպով, գիտելիքների մեշ պաշարով, նվիրված են գործին, ավելիին են ձգտում, շատ մեծ ներուժ ունեն և սիրում են իրենց մասնագիտությունը: Երիտասարդներ,  որոնք   մասնագիտացել  են  իրենց ոլորտում՝  հաճախ  առաջատար երկրներում  անցնելով վերապատրաստման մի շարք դասընթացներ։  Այն ամենը,  ինչ  անհրաժեշտ  է  առողջապահական բարձրակարգ սպասարկում իրականացնելու և բուժառուին իրապես գոհացնելու համար:

-Ինչպե՞ս կուզեիք ավարտել մեր զրույցը,  որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Որպես այս երկրի քաղաքացի՝ մեր պետությանը մաղթում եմ  խաղաղություն և բարգավաճում։

Որպես բժիշկ, մեր հասարակությանը առաջնահերթ մաղթում եմ առողջություն: Հարկ եմ համարում վերստին հնչեցնել, որ ինչպես մյուս, այնպես էլ ԼՕՌ շրջանի շատ հիվանդություններ ժամանակին ու ճիշտ բուժում չստանալու դեպքում կարող են հանգեցնել բավական լուրջ ու անդառնալի բարդությունների: Խորհուրդ եմ տալիս աչալուրջ ու հետևողական լինել ու խնամոսվ պահպանել ի վերուստ մարդուն տրված ամենամեծ պարգևը՝ առողջությունը: Չափազանց կարևոր է նաև գտնել այնպիսի մասնագետ, որին կվստահես անվերապահորեն: Բուժառու - բժիշկ փոխադարձ վստահությունը շատ մեծ նշանակություն ու կարևոր դեր ունի և չափազանց նպաստավոր է բուժման ամբողջ գործընթացի համար:

Առողջ եղեք, սիրեք Ձեզ և Ձեզ շրջապատող մարդկանց։

Գլաուկոմա. վաղ  եւ ճշգրիտ ախտորոշումը կուրությունից խուսափելու երաշխիք

Ս․ Վ․ Մալայանի   անվան  ակնաբուժական կենտրոնը ժամանակակից սարքավորումներով հագեցած ամենամեծ բազմապրոֆիլային ակնաբուժական բուժհաստատությունն է: Կենտրոնը իրականացնում է միջազգային ստանդարտներին համապատասխան ախտորոշիչ, բուժիչ և գիտահետազոտական գործունեություն:

Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնը հանդիսանում է Առողջապահության Նախարարության Հանրապետական Ակնաբուժական հիվանդանոցի իրավահաջորդը և ստեղծվել է ՀՀ Առողջապահության Նախարարության տրախոմատոզ-գլաուկոմատոզ դիսպանսերի հիման վրա:

Այն կազմավորվել է 1978թ.-ին` կլինիկայի ղեկավար Սերգեյ Մալայանի անմիջական նախաձեռնությամբ և գլխավորությամբ, որի անունն էլ ներկա դրությամբ կրում է:

Կենտրոնում աշխատում են բարձրակարգ մասնագետներ, որոնց գերակշիռ մասը որակավորվել է արտասահմանում, մասնավորապես` ԱՄՆ-ում:

Կենտրոնի բազմաթիվ բժիշկներ ամեն տարի մասնակցում են տարբեր գիտաժողովների, կոնֆերանսների, կոնգրեսների` ինչպես ՀՀ-ում, այնպես էլ արտերկրում:

Այսօր Ս. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի նոր շունչ ստացած գլաուկոմայի բաժանմունքում, որը համալրված է նորագույն տեխհագեցվածությամբ և հարմարավետ բուզննման սենյակներով, մեծ հաջողությամբ կիրառվում են գլաուկոմայի առաջխաղացումը կանխարգելող հեղափոխական մեթոդներ։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է  բ.գ.թ., դոցենտ, ԵՊԲՀ ակնաբուժության ամբիոնի վարիչ, Ս.Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի գլաուկոմայի բաժանմունքի ղեկավար  ԼԻԼԻԹ ՈՍԿԱՆՅԱՆԸ։

 Երկար տարիների վաստակ ունեցող եւ մեծ հեղինակություն վայելող բժշկուհին իր գործի գիտակն է։ Նա բժիշկ դառնալու թիվ մեկ պայմանը համարում է ընտրած մասնագիտությունը սիրելն ու դրան նվիրվելը: Իսկ նվիրում նշանակում է անթիվ անքուն գիշերներ, շարունակական ուսում, անվերջ ինքնակրթություն, փորձի փոխանակում եւ վազք` ժամանակին համընթաց: Եթե պատրաստ ես անվերապահորեն լծվել այս բեռին, ուրեմն ճիշտ ուղու վրա ես: Մարդու, առավել եւս, բժշկի համար մասնագիտությունն առաջին հերթին առաքելություն է: Լինել բժիշկ՝  նշանակում է աշխատել անձնվեր, հանդես գալ նախաձեռնությամբ, աչքի ընկնել խոհեմությամբ, պատասխանատվություն կրել յուրաքանչյուր արածի կամ չարածի համար:

Կարող ես լինել հոյակապ բժիշկ, սակայն, եթե հիվանդը մարդկային վերաբերմունք չտեսնի, չի ձեւավորվի բժիշկ-հիվանդ անչափ կարեւոր փոխադարձ կապը:

Վերջերս գլակոմայի բաժանմունքը վերազինվեց, կատարվեց հիմնային բարելավումներ։ Վերանորոգվեցին բոլոր բուժզննման սենյակներն և հիվանդասենյակները, փոփոխվեց թե հետազոտման սենյակների կարգավիճակը, թե դիրքը եւ թե հիվանդասենյակները։ Այժմ կա հետազոտման 9 սենյակ,  նախկին՝ երկուսի փոխարեն։

Բժիշկները հետազոտությունները իրականացնում են վերջին սերնդի վերազինված սարքավորումներով։

Ակնաբուժական կենտրոնի «ԴիԷմ Այ» կոնսուլտատիվ ախտորոշման բաժինը համալրվել է YAG Laser ARCLASER Q գերմանական արտադրության գերժամանակակից նոր սարքավորմամբ։
Q-Laser-ը հնարավորություն է տալիս բուժել երկրորդային կատարակտը, նեղ և փակ անկյան գլաուկոման: Դինամիկ ֆոկուսի համակարգը հնարավորություն է տալիս ապահովել գերազանց ֆոկուսացում լազերի երեք կետիկների միջոցով։ Սարքը ունի կոաքսիալ լուսավորում, և հնարավոր է կոմբինացնել կլասիկ YAG Laser-ի հետ։
Լազերի ալիքի երկարությունը-1064nm է:

Հետազոտությունների համար ձեռք է բերվել ամենավերջին սերնդի  նոր ճեղքային լամպեր, ներակնային ճնշման չափման ամենահարմարավետ ստուգման մեթոդներն են ներգավվել հետազոտությունների մեջ, և հետազոտման մեթոդներից հանվել են նախկինում կիրառվող այն մեթոդները, որոնք անհարմարություն էին ստեղծում պացինտների համար։

Ներակնային տարբեր ներարկումների համար ստեղծվել է ախտահարված սենյակ։ Լազերային սենյակը համալրվել է ամբողջությամբ նոր սարքավորումներով։ Կա գլակոմայի հետազոտման սպեցիֆիկ ստուգումների սենյակ, որի  սարքավորումները միակն են տարածաշրջանում: 

-Բժշկուհի, գլաուկոման, ըստ ծագման, քանի՞ տեսակի է լինում:

-Գլաուկոման, ըստ ծագման, լինում է առաջնային, երկրորդային եւ բնածին:

Բնածին գլաուկոման երեխաների մոտ զարգանում է ծնված օրվանից մինչեւ 35 տարեկանի շեմը, ինֆանտիլ գլաուկոմա, երբ 3-4 տարեկանից հետո երեխայի մոտ զարգանում է հիվանդությունը, եւ յուվենիլ` երիտասարդական, որը զարգանում է մինչեւ 35 տարեկանը: 

Պացիենտներին հավանաբար ավելի շատ կհետաքրքրի առաջնային եւ  երկրորդային գլաուկոման, մեկ բառով` սովորական գլաուկոման, որը զարգանում է 50 տարեկանից հետո եւ համարվում է առաջնային: 

Կհետաքրքրի նաեւ առաջնային գլաուկոման, որը զարգանում է աչքում առանց որեւէ այլ ներակնային հիվանդության առկայության: Այսինքն՝ զարգանում է ինքն իրեն, քանի որ մարդն ունի այդ գենը, որը պատասխանատու է հիվանդության զարգացման համար։  Այս դեպքում տեսողական նյարդը սկսում է սպեցիֆիկ փոխվել, վնասվել:

Երկրորդային համարվում է այն գլաուկոման, որը զարգանում է աչքում` որպես այլ ներակնային հիվանդության, օրինակ, չբուժված կատարակտի, շաքարային դիաբետի հետեւանք: Երբ ոչ թե ընդհանուր, այլ շաքարային դիաբետը թերի է բուժված, բուժումը լիարժեք չէ, ապա աչքում զարգանում են տարբեր խնդիրներ, որոնք կարող են հանգեցնել գլաուկոմայի, օրինակ` ներակնային ուռուցքները, բորբոքումները: Եթե առաջնային գլաուկոման բուժելու համար արդի բժշկության մեջ բազմաթիվ մոտեցումներ ունենք, ապա երկրորդային գլաուկոմայի բարդությունն այն է, որ պետք է բուժվի նաեւ բուն հիվանդությունը, որպեսզի հիմնական պատճառը չզարգանա:

Գոյություն ունի գլաուկոմայի բուժման 3 եղանակ, որոնք ուղղված են ներակնային ճնշման իջեցմանը մինչեւ նպատակային ճնշման մակարդակ և  եղած տեսողության հնարավորինս պահպանմանը: 

Դրանք են՝ դեղորայքային, լազերային եւ վիրահատական: Լազերային բուժման տեսակներից լազերային իրիդէկտոմիայի դեպքում ներակնային հեղուկի արտահոսքը հետին խցիկից դեպի առաջային խցիկ հեշտացնելու նպատակով ծիածանաթաղանթի ծայրամասային հատվածում ձեւավորվում է փոքր անցք: Կատարվում է բբի ֆունկցիոնալ կամ օրգանական բլոկի ժամանակ, կանխարգելիչ նպատակով փականկյուն եւ նեղանկյուն գլաուկոմաների դեպքում։ 

Իսկ լազերային տրաբեկուլոպլաստիկայի ժամանակ տրաբեկուլյար ցանցի ներքին մակերեսին բազմաթիվ լազերային ազդակներով ազդելով՝ լավանում է ցանցի թափանցելիությունը ներակնային հեղուկի արտահոսքի համար: Կատարվում է բացանկյուն գլաուկոմայի դեպքում:

Եվ վերջապես, դիոդլազերային ցիկլոկոագուլյացիայի ժամանակ լազերով ազդելով թարթչային մարմնի ելունների վրա եւ առաջացնելով դրանց ատրոֆիա՝ նվազեցվում է հեղուկի արտադրությունը: Կիրառվում է ցավացող նեովասկուլյար գլաուկոմայի վերջին փուլում կամ գլաուկոմայի ուշ փուլերում:

Վիրահատությունները բազմազան են և ուղղված են արտահոսքի նոր ճանապարհ ստեղծելու եղանակով` հիմնականում ներակնային հեղուկի արտահոսքը լավացնելուն:

-Եթե աչքերից մեկը բնածին գլաուկոմայով է տառապում, հավանականությունը մե՞ծ է, որ մյուս աչքն էլ կկրի այդ հիվանդությունը:

-Բնածին գլաուկոմայի տեսակները տարբեր են: Կան դեպքեր, երբ ախտահարվում է միայն մեկ աչքը, եւ եթե բժիշկը հետազոտելիս հայտնաբերում է հենց այդ տեսակը, պացիենտին զգուշացնում է, որ երկրորդ աչքը վտանգված չէ: Բայց կա բնածին գլաուկոմայի տեսակ, երբ երկու աչքը միաժամանակ են ախտահարվում, ու նման դեպքերում մի աչքում հիվանդությունը հայտնաբերելուց հետո պացիենտին զգուշացնում ենք, որ մյուս աչքում էլ շուտով գլաուկոմա կլինի, քանի որ կան նախանշաններ, (օրինակ, տարբեր փոփոխություններ) աչքի կառուցվածքում:

 Երբեմն հանդիպում են դեպքեր, երբ 14 տարեկանի մոտ է հայտնաբերվում զարգացած գլաուկոմա, քանի որ կարող է տեսողությունը նորմայում լինել, եւ չնկատվի, որ աչքում կան փոփոխություններ, որոնք կբերեն գլաուկոմայի զարգացման։

Այսօր բնածին գլակոման բավականին նահանջել և հետզարգացում է ապրել։ Պետության կողմից իրականացվող սկրինինգային ծրագրի շնորհիվ մեր մանկական բաժանմունքի և բոլոր բուժկենտրոնների հետ համատեղ անցկացվում է սկրինինգային ծրագրեր։

Մանկաբույժները, նինատոլոգները արդեն տեղեկացված են բնածին գլակոմայի նշաններից եւ առաջին իսկ կասկածելի նշանների դեպքում ուղղորդում են մեր կենտրոնի մանկական բաժանմունք, որտեղ էլ ցուցաբերում ենք անհրաժեշտ բուժօգնությունը։

 Բնածին գլակոման դատավճիռ չէ, եւ վաղ կատարվող ցանկացած միջամտություն լավագույն գրավականն է երեխայի տեսողությունը բարձր սանդղակում պահպանելու համար:

-Գլաուկոմայի բուժման ոսկե միջինը Դուք ո՞րն եք համարում:

-Կատարյալ, լիարժեք եւ վերջնական բուժում հնարավոր է իրականացնել վիրաբուժական միջամտության միջոցով: Այն դեպքերում, երբ տեսողական նյարդը մեծ վնասվածք է ստացել, ինձ համար ոսկե միջինը միմիայն վիրահատական միջամտությունն է, իսկ եթե նյարդը դեռ պահպանված է, ապա կարող ենք դիմել դեղորայքային բուժման: Ավելի վաղ փուլում առավել արդյունավետ է շունտավորումը:

-Գլաուկոմայի դեպքում մե՞ծ է կրկնակի վիրահատության հավանականությունը:

-Մեծ չէ, բայց լինում են դեպքեր, որ պետք է կատարվի երկրորդ, երրորդ վիրահատական միջամտությունը: Առաջնային գլաուկոմայի դեպքում մեկ վիրահատությունը բավականին արդյունավետ է: Ընդհանրապես, վիրահատությունը պետք է կատարվի այն դեպքում, երբ մարդը տարիներ շարունակ դեղորայքային բուժում է ստանում, երբ վնասվում է լորձաթաղանթը, որի վրա հետագայում պետք է աշխատես: Կրկնակի վիրահատման կարիք լինում է գլակոմայի այն դեպքերում, երբ գլակոման ինքն իրենից ներկայացնում է խրոնիկ հիվանդություն, երբ ոչ մի ցավային սինդրոմ չեն ունենում, խրոնիկ է ընթացքը, բայց սուր տեսակների դեպքերում էլ ընթանում է սուր ցավերով։ Դրանց հանդիպման հավականությունը շատ նվազել է` կազմելով փոքր տոկոս, արդի լազերային միջամտությունների շնորհիվ։ 

Մարդիկ հիմնականում ցավային նոպաներ չեն ունենում։ Լինում են դեպքեր, երբ վիրահատված աչքը սպիանում է և պացիենտի`  շաքարային դիաբետ, բորբոքային հիվանդություններ, ներակնային այլ բնույթի հիվանդություններ ունենալու դեպքում, դրանց բորբոքային պատճառագիտությունը այնպիսի պատկեր է ունենում, որը վիրահատված հատվածը խցանվում է, փակվում։ Այս դեպքում պահանջվում է կրկնակի վիրահատական միջամտության կարիք։

Բայց այսօր մենք գլակոմայի դեպքում ունենք մեծ ծավալով վիրահատությունների հնարավորություն։

Այսօր կիրառվում է զարգացած շունտավորումը, որը 15 տարի առաջ առաջին անգամ  ներդրվեց մեր կենտրոնում։ Եվ այժմ  ի ուրախություն մեզ ամբողջ աշխարհը կիրառում է մեր փորձը։  Կիրառվում է խողովակների տեղադրումը, կան լազերային այլ վիրահատություններ, ինչպես նաեւ ներարկումներ` բացարձակ չտեսնող աչքերի համար։ 

 Սարքավորումի կիրառումը ինքնին շատ ավելի թանկարժեք է, ծախսաշատ։ Այն կիրառվում է այն դեպքերում, երբ պարզ վիրահատությունը չի տվել իր արդյունքը։ Այսինքն` սարքավորումը միանգամից տեղադրելն անիմաստ է, այդ իսկ պատճառով սկզբական փուլում կիրառում ենք ավելի օպտիմալ մեթոդները, հետո, եթե  նախկինում կիրառվող մեթոդը չի տվել իր ցանկալի արդյունքը, նոր անցնում ենք սարքի տեղադրմանը:

-Ակնային վիրահատությունների համար պետության կողմից աջակցություն կա՞:

-Այո՛, սոցիալապես անապահով խավի, զինվորականների, ուժային կառույցների ներկայացուցիչների գլաուկոմայի վիրահատությունները Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում իրականացվում են անվճար հիմունքներով: Բացառություն են կազմում ամենաժամանակակից մեթոդներով արվող վիրահատությունները: 

Այսօր պետությունը լիարժեք փոխհատուցում է գլակոմայի վիրահություններր(բացի իմպլանտներից), սոցփաթեթի շահառումերի համար: 

Կարծում եմ` մոտ ապագայում իմպլանտերի ձեռքբերումն էլ կընդգրկվի պետպատվերի շրջանակներում։ Մեր կողմից կառավարությանն արդեն ներկայացվել է ծրագիր, որի շրջանակներում պետք է աջակցություն լինի նաև գլակոմայի փոխպատվաստման դեպքում: Հուսամ, որ այդ շրջանակներում էլ կհասնենք մեր նպատակների ի կատար ածմանը:

-Գլաուկոմայի բուժման համար կա՞ն գիտական արդի մոտեցումներ:

-Իհարկե, կան վիրահատական միջամտությունների ավելի արագ եւ արդյունավետ նորարարական մոտեցումներ:

Սովորական շունտավորմամբ բացվում է արտահոսքը։ Կան տարբեր շունտավորման ձեւեր, որոնք ուղղում են դեպի վնասված հատվածները։ Կան նաեւ դեղապատ շունտեր, որոնց օգնությամբ դեղն է ազդեցություն գործում: Բոլորն էլ գիտեն, որ գլաուկոման արդեն վաղուց չի համարվում անբուժելի հիվանդություն, գլաուկոման կատարակտայի հետ զուգորդվելու դեպքում էլ ավելի լավ արդյունքներ է տալիս միջամտությունից հետո:

Մարդիկ հարյուր տոկոսանոց տեսողությամբ ցանկանում են լազերային կորեկցիայի դիմել, բայց լավ կլինի, որ այդպես հանգիստ դիմեն նաեւ մինիմալ ինվազիվ ակնային վիրահատության: 

Անընդմեջ կատարելագործվում են գիտական մոտեցումները եւ այն վերելքը, որ եղավ վերջին 10-15 տարվա ընթացքում, գլակոման չէր ապրել մեկ դարվա ընթացքում` թե դեղամիջոցների, թե վիրահատությունների տեսանկյունից։

Նորագույն մեթոդները ներկայացնում ենք կոնֆերանսների ԱՄՆ-ում, Միլանում, Եվրոպական կոնգրեսին։ Մեր ամենանորագույն միջամտությունների  արդյունքները, որոնք կիրառում ենք մեր արտերկրի կոլեգաների հետ համատեղ, նորամուծություններ են, որոնց   կիրառելիության եւ մոտեցումների մեջ մենք ևս ներգրավված ենք։

Այսօր ունենք մի շարք բարեգործական ծրագրեր, որոնց սկիզբը դրվել է դեռեւս 90-ականներից։

Այսօր մեր նորանշանակ ղեկավար Հովսեփ Միրոյանը կենտրոնն ավելի վերազինեց նոր և ժամանակակից սարքավորումներով, որոնց շնորհիվ էլ բարեգործական ծրագրերն ունեցան շարունակաան բնույթ։

 -Բժշկուհի, այսօր գլակոման ապրու՞մ է երիտասարդացում։ 

-Այո, ցավոք սրտի, կտրուկ աճ է նկատվում։ Այն նույն տոկոսային հարաբերությամբ բավականին հաճախ հանդիպում է երիտասարդների մոտ եւ նույն էֆեկտիվությամբ էլ բուժվում։

Այսօր մեծ է ԶԼՄ-ների դերը, որոնց օգնությամբ առաջին իսկ նկատելի գանգատների դեպքում դիմում են բժշկի։ Բժիշկներն էլ բավականին գրագետ մոտեցում ցուցաբերելով`կիրառում են համապատասխան դեղամիջոցները և բարեհաջող ընթացք տալիս բուժմանը։

Մեզ բավականին  հաճելի է, երբ հիվանդը հավատում է իր բժշկին եւ հետեւողական է բժշկի տված ցուցումներին`
եղած վիճակը նույն սանդղակի վրա պահելու կամ որոշ չափով բարելավելու համար։

-Բժշկուհի, ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում մեր բժշկությունը հուսալի ձեռքերում է:       

 -Նշեմ, որ սույն թվականի հունիս ամիս ես ստանձնում եմ Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ակնաբուժության ամբիոնի վարիչի պաշտոնը, որի արդյունքում էլ ուսանողները էլ ավելի ներգրավվեցին  Մալայան կենտրոնում։

 Բոլորս էլ քաջ գիտենք, որ մեր կենտրոնը մշտապես եղել է կադրերի պատրաստման դարբնոց։  Այն միշտ ձգտել է պատրաստել  որակյալ կադրեր։ Ի ուրախություն մեզ` այսօր  ակնաբուժական հիվանդանոցների ղեկավարների գրեթե 99 տոկոսը վերապատրաստում անցել է հենց մեր կենտրոնում։  Այս ավանդույթը կրում է շարունակական բնույթ եւ  ավելի մեծ թափ է ստացել  մեր նորանշանակ տնօրենի շնորհիվ։

Մեր ուսանողները ականատես են լինում վիրահատարանում անցկացվող վիրահատություններին, ուղիղ միացմամբ  տեսնում են  վիրահատության ընթացքը։ 

Տեսական պարապմունքների եւ հարցուպատասխանի շնորհիվ մենք ունենք մոտ 53 կլինիկական օրդիանատոր, 53 պատրատվող ակնաբույժ, ովքեր պետք է իրենց ուրույն ձեռագիրն ունենան ակնաբուժության մեջ:

-Որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը եւ հորդորը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը զգոն լինի: Մենք դառը պարտություն ենք կրել, եւ մեր հիշողության մեջ այն դեռ երկար դաջված կմնա։

Ժամանակ է պետք, որպեսզի երկիրն ապաքինվի: Մենք դեռ պիտի հասնենք մեր երազանքների երկրին: Մենք այսօր բավականին լուրջ զարգացումներ ենք ապրում տարբեր ոլորտներում, բայց ունենք ցավոտ տեղ. դա պատերազմն է, որը կարծես թույլ չի տալիս լիարժեք ապրել։

Հույս ունեմ, որ այս կորուստները մեզ կմիավորեն, և մենք միահամուռ ուժերով կծաղկեցնենք մեր երկիրը, քանի որ մեր ազգը արժանի է լավագույնին: 

Հայ օջախի կայունությունն ու ամրությունը մեր հարատեւման ու հաղթանակների ամենամեծ գրավականն է

Այսօր ակնաբուժության մեջ արդի նորագույն բուժմոտեցումները հնարավորություն են տալիս վաղ հայտնաբերելու կանխարգելելու և բուժելու աչքի հիվանդությունները: 

Տեխնիկայի զարգացմանը զուգընթաց գնալով ավելանում է տեսողական ծանրաբեռնվածությունը: Մեր օրերում աչքի հիվանդությունները մեծ տարածում են ձեռք բերում:
Համակարգիչը, բջջային հեռախոսը բնության կողմից չնախատեսված լրացուցիչ ծանրաբեռնվածություն են ստեղծում: Արդյունքում` տեսողական խնդիրներն ավելացել են և սկսել են դրսևորվել ավելի վաղ տարիքից:

Արդի ակնաբուժության մեջ աչքերի բորբոքային հիվանդությունները շատ տարածված են, և դրանց ախտանշանները կարող են շատ նման լինել միմյանց, ուստի ոչ բոլորն են ի վիճակի լինում տարանջատել դրանք: Այս և այլ հարցերի շուրջ ծավալվեց http://bestgroup.am/ կայքի զրույցը Ս. Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի բորբոքային հիվանդությունների բաժանմունքի ակնաբույժ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, Աչքի հյուսվածքների բանկի տնօրեն ԱՆԻ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ հետ, ով իր գործում պրոֆեսիոնալ, բարձր արժեքների կրող բժիշկ է:

 Մեծ է նրա առաքելությունը և անփոխարինելի, քանի որ գործ ունի մարդու այնպիսի կարեւոր օրգանի հետ, ինչպիսին աչքն է, որի բուժման մեկ աննշան շեղումը բավական է, որ այն ճակատագրական եւ անդառնալի լինի հիվանդի համար:

Ս․ Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի «Աչքի  հյուսվածքների  բանկը»  զբաղվում է փոխպատվաստման համար բարձրորակ աչքի հյուսվածքի որոնմամբ, հավաքագրմամբ, պահածոյացմամբ և առաքմամբ: «Բանկ» սահմանումը ի հայտ է եկել կուտակման և պահեստավորման հետ կապված գործառնությունների անալոգիայով:

Աչքի հյուսվածքների պահպանման տեխնիկայի հիմնադիրը եղել է ուկրաինացի ակնաբույժ Վլադիմիր Ֆիլատովը, իսկ գաղափարն ինքնին մշակվել է դոկտոր Թոնվի Պատոնի կողմից, ով 1944 թվականին բացել է առաջին Աչքի  հյուսվածքների  բանկը ԱՄՆ-ում: Դա բանկ էր, որը բաղկացած էր մի սենյակից՝ սառնարանով, հեռախոսով և պարզ բժշկական սարքավորումներով։ Կարելի է ասել, որ Ֆիլատովը սկսել է եղջերաթաղանթի փոխպատվաստման նոր դարաշրջան՝ սահմանելով եղջերաթաղանթի պահպանման համար հստակ ջերմաստիճան:

Հայաստանում առաջի «Աչքի  հյուսվածքների  բանկը» ստեղծվել է 1979թ․( Հայաստանի ՍՍՀ-ի ԱՆ հրաման N 991 06.06 1979) Ս․Վ․ Մալայանի Ա․Կ-ում ( այդ պահին կոչվում էր «Աչքի Ռեսպուբլիկական Դիսպանսեռ» ), որը զբաղվել է էմբրիոնալ և մեծահակների եղջերեթաղանթի երկարատև պահածոյացմամբ։ Իսկ եզջերաթաղանթի առաջին փոխպատավաստումը (թափացող կերատոպլաստիկա) Հայաստանում կատարվել է նույն Ակնաբուժական Կենտրոնում  1986 թ․ մեծահասակ հիվանդի մոտ` Ալեքսանդր Մալայանի կողմից։   

 Այժմ՝ Ս․Վ․ Մալայանի  ակնաբուժական կենտրոնում տարեկան կատարվում է  մոտ 150-ից ավելի տարբեր տեսակի կերատոպլաստիկա վիրահատություն (թափանցող, շերտավոր)։ Սակայն, եթե լինի դոնորական եղջերաթազանթի տրանսպլանտատի հիմնական աղբյուր և չլինի դրա դեֆիցիտ,  կերատոպլաստիկա վիրահատության թիվը կաճի, քանի որ ունենք փոխպատավաստմանը սպասող մեծ թվով հիվանդներ։

Աչքի  հյուսվածքների  բանկը զբաղվել է նաև գիտական աշխատանքներով, որի արդյունքում Հայաստանի Հանրապետությունում պաշտպանվել է երկու թեզ։

 «Долгосрочная консервация эмбриональной роговицы» թեզում նկարագրված է եղջերենու երեք տեսակի երկարատև պահածոյացման  եղանակ՝ խորը սառեցում, պահածոյացում գամմա գլոբուլինով և լիոֆիլիզացիա։

Բժշկուհի՝ Անի Համբարձումյանի պաշտպանած թեզում /«Применение силиковысушенной амниотической мембран при лечебно-пластических операциях на глазном яблоке и веках». (2010г)/ նկարագրված է ամնիոտիկ (սաղմնապարկի) թաղանթի ներդրման սկբունքները, մշակման և պահածոյացման հիմունքները և նրա կիրառումը ակնաբուժական պրակտիկայում։  

2004թ Աչքի  հյուսվածքների  բանկը նաև մշակել է Ռացիոնալիզատորական առաջարկ «Եղջերեթաղանթի տրանսպլանտատի վերցման եղանակ», որտեղ նկարագրված է  դոնորական եղջերենու ճիշտ անջատելու ձևը, պահպանելով վերջինիս շերտերի ստրուկտուրան, որը պիտանի կլինի պոխպատվաստման համար։ 

_{2007թ․ առաջին անգամ Հայաստանում  ներդնելով ամնիոտիկ մեմբրանի մշակումը և կիռարումը՝ ձեռք է բերել}

_{«Սաղմնապակի պահածոյացման գյուտի» ԱՐՏՈՆԱԳԻՐ,}

_{որտեղ նկարագրված է ամնիոտիկ թաղանթի մշակման և պահպանման ձևը։}

Նկ. 2. Եղջերենու բացակայություն հալեցման հետևանքով,

ոսպյակի մերկացում արտակման վտանգով

3. Արտանկված ոսպնյակ, աչքի մերկ մակերես, ապակենման մարմնի թելի

նկ. 4. Աչքի մակերեսի ծածկում կոնյունկտիվալ լաթով` աչքը որպես օրգան փրկելու  նպատակով 

նկ. 5. Վիճակ կերատոպլաստիկա վիրահատությունից հետո, երբ ձեռք բերվեց

դոնորական եղջերաթաղանթ

Նկ. 6․  3  շաբաթ անց կերատոպլաստիկայից հետո, տեսողությունը 0.1 կորեկցիայով

(հիվանդը, բացի աչքի փրկվելուց, ունեցավ նաև տեսողություն)

 Հիվանդ 2

Եղջերաթաղանթի աշխարհագրական հերպետիկ խոց, էկտազիա 

( ամնիոտիկ մեմբրանի տրանսպլանտացիայից առաջ և հետո)

Հիվանդ 3. Եղջերենու խիստ բարակեցում՝ դեսցեմետոցելե,  թափածակման վտանգ

( ամնիոտիկ մեմբրանի տրանսպլանտացիայից առաջ և հետո)

Հիվանդ  4.  Եղջերենու ալկալային այրվածք (щелочной ожог роговицы)

( ամնիոտիկ մեմբրանի տրանսպլանտացիայից առաջ և հետո)

 -Բժշկուհի, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կերատոպլաստիկան։

-Կերատոպլաստիկան՝ /փոխպատվաստում/ վիրահատություն է, որն իրենից ներկայացնում է հիվանդ եղջերաթաղանթի փոխարինումը դոնորից վերցված առողջ եղջերաթաղանթով: Գործողությունը հիմնականում ուղղված է տեսողության սրության վերականգնմանը, եւ երբեմն որպես տեսողական օրգան, ակնագնդի պահպանմանը:
Արդեն տասնյակ տարիներ է, ինչ Ս. Վ. Մալայանի անվ. ակնաբուժական կենտրոնում, մասնավորապես մեր՝ բորբոքային հիվանդությունների բաժանմունքում, կատարվում է եղջերաթաղանթի փոխպատվաստման վիրահատություններ-կերատոպլաստիկա: Ս.Վ.Մալայանի անվ. Ակնաբուժական Կենտրոնը սերտորեն համագործակցում է Ֆլորիդա նահանգի, Տամպա քաղաքի “LIONS EYE BANK” աչքի բանկի հետ, որտեղից էլ ձեռք է բերվում դոնորական եղջերաթաղանթը: 

Կերատոպլաստիկան իրականացվում է այնպիսի հիվանդությունների ժամանակ, ինչպիսիք են կերատոկոնուսը, եղջերաթաղանթի պելլյուսիդ մարգինալ դեգեներացիան, եղջերաթաղանթի սպիական փոփոխությունները, տարբեր տեսակի կերատոպաթիաները՝ բուլյլոզ և ժապավենաձև, եղջերաթաղանթի հետայրվածքային սպիերը, ինչպես նաև եղջերաթաղանթի խոցեր, որոնք չեն ենթարկվում դեղորայքային բուժման և պահանջում են հրատապ վիրաբուժական միջամտություն:

Տարբեր տեսակի փոխապատվատումներից հետո հետվիրահատական շրջանը գրեթե չի տարբերվում, բոլոր դեպքերում էլ պետք է հետևողական լինել: Պացիենտները հսկողության տակ են լինում ընդուպ մինչև մեկ տարուց ավել: Իսկ վերին շերտերի փոխպատվաստման դեպքում շատ ավեի քչանում է օտարման հավանականությունը: Ամբողջ շերտերը փոխելու դեպքում օտարման հավանականությունը ավեի մեծանում է, քանզի այս դեպքում ավելի շատ հյուսվածք է տալիս դեցիպիենտդին:

Աչքի եղջերաթաղանթի վիրահատությունների դեպքում հետվիրահատական, վերականգնման շրջանը, որպես կանոն, տևում է երկար : Սակայն, այս շրջանում պացիենտը պարտադիր պետք է լինի բժշկի վերահսկողության ներքո, այցելի պլանային հետազոտությունների՝ աչքի հատակը և տեսողության սրությունը ստուգելու համար:

-Կարո՞ղ ենք ասել, որ երիտասարդացել են աչքի հիվանդությունները:

-Բոլոր հիվանդություններն են երիտասարդանում, այդ թվում` աչքի հիվանդությունները` տեխնիկայի այս գլոբալ զարգացմանը զուգընթաց:
Այո, այսօր բավականին շատ են նկատվում  աչքի բոլոր հիվանդությունների երիտասարդացման միտում: 

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին, ապագայում մեր բժշկությունը ո՞ւմ ձեռքերում է։

-Ընդհանրապես բժշկագիտությունն այնպիսի մասնագիտություն է, որը պահանջում է անընդհատ զարգացում, նոր տեղեկատվություն, նոր մոտեցումներ, ու, եթե բժիշկը նույնիսկ մեկ օր չի զբաղվում իր մասնագիտությամբ, ինքնակրթությամբ, ապա որեւէ լուրջ հաջողության չի կարող հասնել: Իմ կարծիքով, մեծ նշանակություն ունեն նաեւ շրջապատը, հոգատար մարդկանց առկայությունը, որոնք կարող են սկզբնական շրջանում նպաստել բժշկի, մասնագետի կայացմանը:Ունենք բավականին խելացի, պրպտող, գտնող երիտասարդ կադրեր: Ինձ թվում է միակ դժվարությունը այն կլինի, որ իրենք իրենց պացինետը <<դյուրին գտնեն>>, վիրաբուժության մեջ մեծ փորձ ձեռք բերեն և ունենան իրենց ուրույն ձեռագիրը։

-Աչքի հիվանդություններն իրենց հերթին ի՞նչ խնդիրներ կարող են առաջացնել:

-Տեսողության միջոցով մարդը ստանում է արտաքին միջավայրի մասին ինֆորմացիայի 80 տոկոսից ավելին: Կարծում եմ` դրանով ամեն ինչ ասված է: Տեսողական խնդիրներն ազդում են նյարդային համակարգի, տրամադրության, հոգեբանության, տարածության մեջ կողմնորոշվելու, սոցիալական ադապտացիայի և շատ օղակների վրա` մեծապես իջեցնելով մարդու կյանքի որակը:

-Եվ որպես վերջաբան, ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ հասարակությունը լինի միշտ առողջ եւ ինքնաբավ, հասկանա, որ իր կյանքն իր ձեռքում է, սիրի իր եսը, լինի կամեցող: Իրականում շահում է նա, ով ավելի դիմացուն է ու կամեցող: Կցանկանամ  լինեն ավելի համբերատար, սիրեն իրենց եւ իրենց շրջապատող աշխարհը: Կցանկանամ, որ միշտ երջանիկ և առողջ լինեն, կանխարգելիչ նպատակով պարբերաբար այցելեն բժշկի: Վստահ եմ, որ հայ օջախի կայունությունն ու ամրությունը մեր հարատեւման ու հաղթանակների ամենամեծ գրավականն է:

Իմ առաքելությունը այս աշխարհում բուժօգնության բոլոր հնարավոր տարբերակներն օգտագործելն ու մարդուն օգնելն է

Ոչ միայն Հայաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում  ճարպակալումը դարձել է մեծ տարածում ունեցող խնդիր` լուրջ սպառնալիք հանդիսացող դարի հիվանդություն, որի դեմ անհրաժեշտ է պայքարել:

Ճարպակալումն ինքնին զուտ էսթետիկ խնդիր չէ, այն խրոնիկ հիվանդություն է, որը պատճառ է հանդիսանում բազում այլ հիվանդությունների առաջացման համար: Այն  սովորաբար հանգեցնում է սիրտանոթային համակարգի հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի, հոգեբանական բարդությունների և այլ հիվանդությունների առաջացմանը:

Ըստ մասնագետների` ճարպակալման հիմնական պատճառը էներգետիկ դիսբալանսն է, երբ ընդունած սննդի կալորիաները գերազանցում են օրգանիզմի կենսագործունեության համար անհրաժեշտ կալորիաների քանակությանը: Ամբողջ աշխարհում նախանշվում են հետևյալ միտումները` բարձր էներգետիկ արժեքով և յուղոտ մթերքի կիրառության աճ, ֆիզիկական ակտիվության նվազում՝ պայմանավորված նստակյաց կենսակերպով, ինչպես նաև քաղաքային պայմաններում տեղաշարժման մեխանիզմների զարգացմամբ: 

Մեծ հաշվով, ճարպակալման դեմ պայքարի ժամանակակից մոդելը մուլտիդիսցիպլինար թիմային աշխատանք է, որի ընթացքում պետք է կիրառել բոլոր հասանելի մեթոդները՝ սկսած սովորությունների փոփոխումից մինչև վիրաբուժական միջամտություններ:  

Այս և այլ խնդիրների շուրջ http://bestgroup.am/ կայքը զրուցեց «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի բժիշկ-էնդոկրինոլոգ ՆԱՐԻՆԵ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆԻ հետ, ով, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, լավ կազմակերպված աշխատանքի շնորհիվ կատարում է հիվանդների ճշգրիտ ախտորոշում եւ հետագա բուժում` նրանց վերադարձնելով կյանքի մեծագույն պարգեւներից մեկը` առողջությունը:

-Բժշկուհի,  ճարպակալման խնդիրների հետ Հայաստանում բախվում է ամեն երրորդ մարդ:  Ո՞րն է խնդրի նման լայն տարածվածության պատճառը և ի՞նչ լուծումներ եք առաջարկում պացիենտներին:

-Ճարպալակումը, այսօր, իսկապես, բավականին լուրջ մարտահրավեր է ամբողջ աշխարհում: Այո, մենք առնչվում ենք նաև գենետիկական գործոնով պայմանավորված ճարպակալման դեպքերի հետ, բայց իրականում ճարպակալման տեսակարար կշռի մեջ դրանք  մեծ տոկոս չեմ կազմում՝ 5-10 տոկոս: Տարիների ընթացքում ճարպակալման պատճառները  մնացել են անփոփոխ՝ ֆիզիկապես ոչ ակտիվ, նստակյաց կյանք, սննդի չարաշահում՝ քաղցրավենիք, ճարպոտ սնունդ և մրգեր:

 Ճարպակալմանը նպաստող գործոններից է նաև ոչ վաղ քնելը, քանի որ գիշերն արտադրվող մելատոնին հորմոնը նպաստում է ճիշտ նյութափոխանակությանը, նորմալ քաշի պահպանմանը: Այսօր բավականին քիչ է ֆիզիկական ակտիվությունը,  բոլորը ձգտում են ոտքով չքայլել, վարել մեքենա: 

 Որոշ հիվանդություններ կարող են նպաստել ճարպակալմանը, օրինակ վահանաձև գեղձի թերֆունկցիան, քանի դրա ժամանակ դանդաղում է նյութափոխանակությունը։ Սակայն մեր փորձը ցույց է տվել, որ վահանաձև գեղձի թերֆունկցիայի ժամանակ ճարպակալում հազվադեպ է դիտվում:

Կան որոշ հիվանդություններ, օրինակ Կուշինգի հիվանդությունը (նաև Կուշինգի համախտանիշ), որը բերում է մակերիկամներում գլյուկոկորտիկոիդների գերարտադրությանը, ինչը բերում է  հիվանդագին ճարպալակման և տարբերվում է սովորական ճարպակալումից: Պացինտներն ունենում են կիսալուսնաձև դեմք, մարմնի ճարպակալում և ավելի բարակ վերջույթներ: Ի դեպ, նման ճարպակալում կարող է առաջանալ նաև գլյուկոկորտիկոիդ հորմոնների (օր․ պրեդնիզոլոն) ավելցուկի ընդունման արդյունքում։

Բայց հիմնականում ճարպակալաման ժամանակ դիտվող հորմոնալ շեղումները հետևյալն են՝ հիպերինսուլինեմիա, հիպերպրոլակտինեմիա, ձվարանների ֆունկցիայի մարում։

 Հիպերինսուլինեմիայի ժամանակ  դեռևս չկա շաքարային դիաբետ, սակայն ճարպակալման հետևանքով բջիջները դառնում են ոչ զգայուն նորմալ քանակի ինսուլինի  նկատմամբ  և, որպեսզի գլյուկոզայի մակարդակը նորմայի սահմաններում պահպանվի, ենթաստամոքսային գեղձը սկսում է ավելի շատ ինսուլին արտադրել գլյուկոզայի մակարդակը կանոնակարգելու համար, և արդյունքում այդ բարձր ինսուլինի մակարդակը հյուսվածքներում բերում է ճարպի կուտակման, և հետագայում, եթե այդ խնդիրը չի շտկվում, պացիենտի մոտ կարող է զարգանալ  շաքարային դիաբետ: Այսինքն՝ դառնում է արատավոր շղթա՝ ճարպակալումը բերում է հիպերինսուլինեմիայի, հիպերինսուլինեմիան խորացնում է ճարպակալումը։

Ճարպակալումը բերում է մետաբոլիկ սինդրոմի զարգացմանը: Այն սիմպտոմոկոմպլեքս է, որի ժամանակ դիտվում է բարձր խոլեստերինի մակարդակ, բարձր գլյուկոզա, զարկերակային գերճնշում, քաշի ավելցուկ: Այս սինդրոմը կարող է բերել նաև անոթներում աթերոսկլերոզի առաաջացմանը, այդ թվում կորոնար անոթների, հանգեցնելով սրտամկանի ինֆարկտին, նաև շաքարային դիաբետի։    Ճարպակալման ժամանակ երբեմն դիտվում է նաև երկաթի դիֆիցիտ: Այս դեպքում քաշի իջեցմանը նպաստում են նաև երկաթի պրեպարատների ընդունումը։

 Նշենք նաև, որ կանանց մոտ 40 տարեկանից հետո աստիճանաբար սկսում է մարել ձվարանների ֆունկցիան, իսկ էստրոգենները նաև մետաբոլիկ հորմոններ են, որոնք խթանում են նյութափոխանակության գործընթացը , և, բնականաբար, մարելու հետ զուգընթաց ճարպակալման հավանականությունը մեծանում է:

Երբ դաշտանադադարի շրջանում կինը բավականին գիրանում է, և իրեն դիետոթերապիան չի օգնում, այդ դեպքում իրականացվում է գինեկոլոգի հետ համակցված աշխատանք և քննարկվում հակաբեղմնավորիչների նշանակման հավանականությունը: 

Ճարպակալմանը նպաստող մյուս հաճախ հանդիպող հորմոնալ խնդիրների շարքին է դասվում նաև պրոկլատինի բարձրացումը կամ հիպերպրոկլատինեմիան:

Եթե ճարպակալման պատճառը լինում է հիպերինսուլինեմիան, նշանակվում է ինսուլին իջեցնող պրեպարատ, եթե հիպերպրոլակտինեմիան՝ պրոլակտինը իջեցնող դեղորայք։ Սակայն անկախ պատճառից ճարպակալման բուժման մեջ ամենակարևորը մնում է դիետոթերապիան, ֆիզիկական ակտիվությունը:

Այսօր իմ պրակտիկայում կան շատ պացինտներ, ովքեր ունեն քաշի ավելցուկ, և մենք փորձում ենք ճիշտ սննադակարգով, մեր մասնագիտական խորհուրդներով արձանագրել քաշի իջեցում, որպեսզի հետագայում հիվանդը չբախվի շաքարային դիաբետի կամ սիրտ-անոթային հիվանդությունների հետ:

Պետք է լրջորեն վերաբերվել խնդրին և ակտիվ պայքարել ճարպակալման դեմ:

Այսօր աշխարհում մեծ տարածում են գտնում ճարպակալման դեմ պայքարի վիրահատական մեթոդները: Հայաստանում՝ նույնպես: Լինում են դեպքեր, երբ պացիենտը ի զորու չէ սննդակարգ պահպանել, զբաղվել ֆիզիկական ատիվությամբ: Երբ դեղորայքային բուժումն էլ իր ազդեցությունը չի տալիս, այդ դեպքում դիմում են արդեն բարիատրիկ վիրահատությանը, որը շատ դեպքերում իրոք բավականին էֆեկտիվ է և կիրառվում է ամբողջ աշխարհում: Պետք է ուղղակի հետվիրահական շրջանում լինել բժշկի հսկողության տակ, ընդունել վիտամինային կոպլեքսներ: 

Վիրահատությունները բաժանվում են երկու խմբի. վիրահատություններ, որոնք բերում են ընդունվող սննդի ծավալի նվազման և վիրահատություններ, որոնք բացի այդ`  նվազեցնում են  նաև աղեստամոքսային տրակտից ներծծման հնարավորությունները: Ստամոքսի օղակավորումը, ծալքավորումը և երկայնակի մասնահատումը ՝ sleeve gastrectomy-ն, ճարպակալման դեմ պայքարի առաջին տիպի վիրահատություններից են: 

-Բժշկուհի, խոսենք մազակալումից և դրա պատճառագիտությունից:

- Հիրսուտիզմը՝ մազակալումն ունի տարատեսակ պատճառագիտություն: Ըստ մեր ամենօրյա պրակտիկայի, առաջնային հանդիպող պատճառներից է պոլիկիստոզ ձվարանների համախտանիշը, որն էլ իր հերթին դրսևորվում է մի քանի սիմպտոմներով: Առաջինը դաշտանային ցիկլի և օվուլացիայի բացակայությունն է, միջինում՝ տարին 3-4 անգամ: 2-րդը՝ սոնոգրաֆիկ հետազոտման ժամանակ ձվարաններում պոլիկիստոզի պատկերն է, 3-րդը՝ մազակալումը։ Եթե վերը նշված սիմպտոմներից 2-3-ը դրական են, բժիշկը արդեն կարող է դնել դիագնոզ: Հաճախ պոլիկիստոզի ժամանակ հիվանդներն ունենում են ավելցուկ քաշ, բայց ոչ միշտ։

Պոլիկիստոզը համարվում է գենետիկ սինդրոմ, որի բուժումը իրականացվում է գինեկոլոգի  և էնդոկրինոլոգի համատեղ աշխատանքի արդյունքում:

Մազակալման կարող են հանգեցնել նաև այլ հիվանդություններ, օրինակ պրոլակտինի գերարտադրոթյունը, վահանաձև գեղձի դիսֆունկցիաները: Սակայն  ամենաշատ հանդիպողը մակերիկամների ոչ օրգանական՝ ֆունկցիոնալ բնույթի խանգարումներն են, հիմնականում պայմանավորված սթրեսի հետևանքով առաջացած մակերիկամի ֆունկցիոնալ գերակտիվությոամբ (սթրեսի ժամանակ  սթրեսի հորմոն կորտիզոլի գերարտադրությանը զուգահեռ զարգանում է նաև մակերիկամային արական հորմոնների գերարտադրություն, ինչն էլ կարող է բերել մազակալմանը): Իհարկե մակերիկամի օրգանական խանգարումները, օրինակ Կուշինգի սինդրոմը, մակերիկամի ուռուցքները, ֆերմենտոպաթիաները, նաև ձվարանների ուռուցքները ևս բերում են ավելորդ մազակալման, սակայն սրանք հազվադեպ են հանդիպում։

 Իհարկե, լինում են նաև գենետիկ պատճառներով պայմանավորված մազակալման դեպքեր, նաև մազակալում,  որի պատճառագիտությունը հայտնի չէ: Բնականաբար, եթե բուժող էնդոկրինոլոգը գտնում է պատճառը, նշանակում է համապատասխան դեղորայքային բուժում:

Իսկ արդյոք բուժումից հետո մազերը թափվում են, թե ո՞չ: Դա բավականին ինդիվիդուալ է, լինում են դեպքեր, երբ թափվում են, լինում են դեպքեր, որ պետք է կոսմետոլոգի հետ զուգահեռ աշխատանք տանել և դիմել տարբեր մազահեռացման միջոցների: Իսկ եթե ունենք վահանաձև գեղձի խնդիր, պետք է խուսափել լազերային էլեմետներ պարունակող միջոցներից:

Լինում է նաև դեղորայքային հիրսուտիզմ, որն առաջանում է կորտիկոստերոիդների և այլ դեղամիջոցների (հիմնականում հորմոնային) ընդունման հետևանքով: Այդ ժամանակ՝ բուժման ընթացքում, առաջին իսկ հնարավորության լինելու դեպքում պետք է դադարել ընդունել այդ դեղամիջեցները, կամ փոխարինել դրանք մեկ ուրիշով:

Սակայն խիտ մազածածկույթը ոչ միշտ է որևէ ախտաբանության նշան: Երբեմն դա կարող է պայմանավորված լինել նաև գենետիկ հակվածությամբ: Այս դեպքում լինում է ընտանեկան կամ գենետիկ հիրսուտիզմ: 

-Եվ որպես վերջաբան`  Ձեր մաղթանքը և հորդորը մեր հասարակությանը:

 -Ըստ իս, բժշկի մասնագիտությունը տարիների ընթացքում վերածվում է առաքելության: Տարիների ընթացքում ի հայտ են գալիս նոր խնդիրներ, որոնց վրա է պետք կենտրոնանալ և հաղթահարել: Չեն մոռացվում միայն չլուծված խնդիրները: Դրանք չեն էլ կարող մոռացվել, որովհետև ես դրանց լուծումը դեռ փնտրում եմ: Միգուցե նաև սա է այն շարժիչ ուժը, որը ինձ տարբեր ափեր է գցում լուծումներ փնտրելու և չլուծված խնդիրները չմոռանալու համար: Ես ինքս ինձ համար ամրագրել եմ, որ իմ առաքելությունը այս աշխարհում բուժօգնության բոլոր հնարավոր տարբերակներն օգտագործելն ու մարդուն օգնելն է: 

Եթե անկեղծ լինեմ, պետք է ասեմ, որ ես կարծում եմ, որ բժշկությունը վերջ չունի, իսկ բժիշկը տեղում դոփելու իրավունք չունի: Ներկայումս ինձ համար ես գերխնդիր եմ համարում հնարավորություններիս սահմաններում միջազգային վերջին ձեռքբերումները «ծաղկաքաղի» տեսքով Հայաստանում ներդնելը, դրանց մեր իրականությանը ադապտացնելը և կիրառելը:

 Նորագույն տեխնոլոգիաները նոր հնարավորություններ են ընձեռում ինչպես ուսման, այնպես էլ գործնական աշխատանքի համար: Կարծում եմ, որ ցանկության դեպքում սովորելու հնարավորություն միշտ կա:

Կհորդորեմ մեր հայրենակիցներին վարել ակտիվ կենսակերպ, ֆիզիկական ատիվություն ձեռք բերել, ունենալ ճիշտ սննակարգ, աշխատել քիչ առնչվել սթրեսային իրավիճակների հետ և լինել ուրախ ու երջանիկ:

Առողջ եղեք, սիրեք Ձեզ և Ձեզ շրջապատող մարդկանց: