Ժամանակակից ստոմատոլոգիան ավելի մարդասիրական է

Դժվար թե գտնվի մեկը, որ չցանկանա հայելու մեջ տեսնել իր գեղեցիկ ժպիտի, սպիտակ, առողջ ատամների արտացոլումը: Ատամների սպիտակեցումը ժամանակակից ստոմատոլոգիայում ամենատարածված պրոցեդուրաներից է, բուժգործողություն, որը պրոֆեսիոնալ մոտեցում է պահանջում: Միայն բժիշկը կարող է որոշել գույնի փոփոխման պատճառը, եւ միայն նա կարող է ընտրել խնդիրը հարթելու առավել ճիշտ մեթոդը: Շարունակ կատարելագործվող արդիական նյութատեխնիկական բազան, բուժման նորագույն մեթոդներն ու տեխնոլոգիաները ստոմատոլոգի աշխատանքը դարձնում են ավելի արդյունավետ ու, գեղագիտական առումով, կատարյալ, բայց ոչ հեշտ:http://bestgroup.am/  զրուցակիցն է բժիշկ-ստոմատոլոգ, օրթոպեդ, Վանաձոր քաղաքի «Ժպիտ» ստոմատոլոգիական կլինիկայի ղեկավար ՆԵԼԼԻ ՂԱՄԲԱՐՅԱՆԸ:

-Ի՞նչ առաջընթաց ունի ստոմատոլոգիայում էսթետիկ ենթաբաժինը:

-Ստոմատոլոգիայի էսթետիկ բաժինը շատ արագ տեմպերով է զարգանում, եւ շատ պացիենտներ ձգտում են ունենալ լայն տարածում գտած «հոլիվուդյան ժպիտը»:

Կարելի է ասել, որ տափակաձեւ պլոմբաները, վիզուալ առումով անհաջող աշխատանքներն արդեն վաղուց անցյալում են: Հիմա ցանկացած գործընթաց, որ կատարում է ստոմատոլոգը, ենթադրում է էսթետիկ դրսեւորում: Նույնիսկ չերեւացող ատամը պետք է այնպես բուժել, շտկել, որ ե՛ւ գեղեցիկ լինի, ե՛ւ ֆունկցիոնալ:

-Շատե՞րն են ստոմատոլոգի դիմում ոչ միայն բուժման, այլ նաեւ ատամնաշարի հետ կապված էսթետիկ թերությունները շտկելու համար:

-Նոր տեխնոլոգիաները եւ ժամանակակից նյութերի անսահմանափակ հնարավորությունները թույլ են տալիս ունենալ գեղեցիկ եւ առողջ ատամնաշար: Ու, եթե ժամանակին պացիենտները դիմում էին ստոմատոլոգի միայն սուր ցավի դեպքում, ապա այժմ շատ բան փոխվել է, այսինքն՝ պացիենտներից շատերը դիմում են միայն ատամնաշարի էսթետիկ թերությունները շտկելու համար, որի արդյունքում շատացել է օրթոդոնտիկ եւ օրթոպեդիկ բուժման պահանջարկը, գալիս են զուտ վիզուալ շտկումների համար: Մարդկանց մոտ շատ ճերմակ եւ կատարյալ ուղիղ ատամներ ունենալու մեծ միտում կա, եւ նրանք պատրաստ են շտկել նույնիսկ աննշան թեքությունը:

-Խոսենք նորաձեւ դարձած ատամների սպիտակեցման մասին:
-Սպիտակեցումը բուժգործողություն է, որը պրոֆեսիոնալ մոտեցում է պահանջում: Միայն բժիշկը կարող է որոշել գույնի փոփոխման պատճառը, միայն նա կարող է ընտրել խնդիրը հարթելու առավել ճիշտ մեթոդը: Սպիտակեցումից առաջ պետք է բարելավել բերանի խոռոչի առողջական վիճակը, մաքրել ատամնափառը, բուժել լնդերի բորբոքումը: Ատամների սպիտակեցումը ժամանակակից ստոմատոլոգիայում ամենատարածված պրոցեդուրաներից է: Փայլուն ժպիտը որպես հաջողակ լինելու եւ առողջության խորհրդանշան դարձել է շատերի երազանքը՝ անկախ տարիքից եւ սոցիալական գործոններից: Մեր ստոմատոլոգների աշխատանքի հիմնական սկզբունքն անվնաս պրոցեդուրաների եւ հենց պացիենտին համապատասխանող մեթոդի բծախնդիր ընտրությունն է: Սպիտակեցումից առաջ անցկացվում է ատամների մասնագիտական մաքրում եւ, կարիք լինելու դեպքում, վերամիներալիզացնող թերապիա: Արդյունքի պահպանման համար անհրաժեշտ է տարին մեկ անգամ իրականացնել սպիտակեցում:

-Որո՞նք են ատամների սպիտակեցման ժամանակակից մեթոդները։

-Այժմ շատ մեծ տարածում ունի ատամների լուսային սպիտակեցումը, որն ապահովում է ձյունաճերմակ ժպիտ: Ամենաերիտասարդ, բայց, միեւնույն ժամանակ,  ամենահայտնին մեր օրերում հենց այդ մեթոդն է:

-Ասում են՝ ատամների սպիտակեցումը վնասում է ատամնաշարի էմալը: Որքանո՞վ է այս տեսակետը համապատասխանում իրականությանը։

-Եթե ատամների լուսային սպիտակեցումը կատարվում է բարձրորակ նյութերով եւ  ցուցումներին խիստ համապատասխան, ապա էմալը վնասելու խնդիր չի կարող առաջանալ:
-Կա՞ առանձնահատուկ սննդակարգ, որին պետք է հետեւել` սպիտակեցման արդյունքը հնարավորինս երկար պահպանելու համար:

-Ատամների լուսային սպիտակեցումից հետո խորհուրդ է տրվում պահել «սպիտակ դիետա», որի արդյունքում ատամների սպիտակեցումը պահպանվում է ավելի երկար:
Բավականին խիստ գրաֆիկ է սահմանվում առաջին մեկ-երկու շաբաթվա համար: Նոր սպիտակեցված ատամներն արագ գունավորվելու հատկություն ունեն, եւ ստացված արդյունքը հնարավորինս երկար պահպանելու համար խորհուրդ է տրվում մի քանի օր չօգտագործել ցիտրուսային մրգեր, գունավոր սնունդ եւ ըմպելիքներ։ Պարտադիր պայման է նաեւ ծխելը դադարեցնելը:  

-Ժամանակակից տեխնոլոգիաները չեն շրջանցել նաեւ ստոմատոլոգիան: Խոսենք վերջին ձեռքբերումներից:

-Կարծում եմ՝ ստոմատոլոգիան, հատկապես նրա էսթետիկ բաժինը բժշկության ամենաարագ զարգացող ճյուղերից մեկն է: Այժմ ստոմատոլոգիան ավելի է թվայնացվում, ինչը ստոմատոլոգներին մեծ հնարավորություններ է տալիս առավելագույն արդյունավետ դարձնել իրենց աշխատանքը: Ստոմատոլոգիան այն բնագավառն է, որտեղ, շատ հնարավոր է, հենց այս պահին էլ մի նոր բան է ստեղծվում: Այնպես չէ, որ ստոմատոլոգիան ամբողջությամբ փոխվում է, փոխվում են նյութի տեսակները, գործիքները, մոտեցումները, բայց երեւույթը, ընդհանուր հաշվով, մնում է նույնը՝ շարունակ կատարելագործվելով:

-Իսկ ի՞նչ ասել է թվային ստոմատոլոգիա:

-Վերջին տարիներին շատ մեծ դերակատարում ունեն թվային սարքավորումները: Թե՛ Հայաստանում, թե՛ ամբողջ աշխարհում մեծ տեմպով զարգանում է ստոմատոլոգիայի թվային ենթաբաժինը: Վաղուց ամեն ինչ գնում է դեպի թվայնացում, ու ստոմատոլոգիան եւս բացառություն չէ: Այն իրենից ենթադրում է ե՛ւ հարմարավետություն, ե՛ւ ժամանակի խնայում, ե՛ւ որակի բարձրացում: Թվային ստոմատոլոգիան բժշկության ինովացիոն ուղղություն է, որտեղ լայն ընդգրկում ունեն համակարգչային տեխնոլոգիաները: Այն ատամնածնոտային հիվանդությունների բուժման ժամանակ հնարավորություն է տալիս ստանալ բավականին մեծ էֆեկտիվ արդյունք, առավելագույն էսթետիկա:
-Կա տարածված կարծիք, ըստ որի` իմպլանտացիան շատ դժվարին, ռիսկային վիրահատություն է, ուստի արժե հնարավորինս խուսափել դրանից․ այս պնդումը համապատասխանո՞ւմ է իրականությությանը, թե՞ պարզապես միֆ է:

-Կարիք չկա խուսափել իմպլանտացիայից, քանի որ այն կատարվում է անզգայացման տակ, եւ պացինետը բացարձակ ոչ մի ցավ չի զգում: Իսկ ռիսկայնությունը որոշելու համար նախապես պացիենտը անցնում է մի շարք հետազոտություններ, որից հետո միայն պարզվում է՝ սկսե՞լ գործընթացը, թե ոչ:

-Եթե երեխան 14 տարեկան է, տրավմայից հետո բացակայում են երկու կենտրոնական կտրրիչները, կարելի՞ է պատրաստել կամրջաձեւ պրոթեզ:

-Այդ տարիքում չի կարելի պատրաստել կամրջաձեւ պրոթեզ, քանի որ ծնոտը դեռեւս լիարժեք ձեւավորված չէ:

-Արդյոք կարելի՞ է հղիների մոտ բուժել գինգիվիտը` լնդաբորբը:

-Դա հիպերտրոֆիկ գինգիվիտ է որպես այդպիսին, դեղորայքային բուժում հղիներին չի թույլատրվում, բայց, ամեն դեպքում, պետք է լինել հետեւողական եւ ծննդաբերությունից հետո իրականացնել համալիր բուժում:

-Ընդհանրապես ստոմատոլոգիան առողջապահության զարգացո՞ղ ուղղություն է:
-Ստոմատոլոգիան բժշկության ամենամեծ պահանջարկ ունեցող ուղղություններից մեկն է: Մրցակցության անընդհատ զարգացումն էլ իր հերթին բժիշկներին մղում է ինքնակատարելագործման եւ բուժման նոր, ավելի պրոգրեսիվ մոտեցումների որոնման: Դա էլ նպաստում է ոլորտի արագ թափով զարգացմանը: Այսօր ստոմատոլոգին այցը չի նույնացվում վախի, ցավի ու տհաճության զգացումների հետ: Ժամանակակից ստոմատոլոգիան, պրոթեզավորումը եւ ատամերի բուժումը դարձել են ավելի անվտանգ ու անցավ: Ժամանակակից ստոմատոլոգիական տեխնիկան, սարքավորումներն ու բժիշկների բանիմացությունը թույլ են տալիս այնպիսի խնդիրներ լուծել, որոնք ոչ վաղ անցյալում անհնար էին թվում: Այժմ ստոմատոլոգիան ոչ միայն զբաղվում է ատամների վերականգնմամբ, այլ նաեւ ատամների առավելագույն քանակության պահպանմամբ: Կարելի է ասել՝ ժամանակակից ստոմատոլոգիան ավելի մարդասիրական է:
-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

 -Ասեմ, որ կանխարգելումը շահեկան է ե՛ւ ֆինանսական, ե՛ւ այլ առումներով, ու մասնագետին ժամանակին դիմելու դեպքում խնդիրները հարթվում են անհամեմատ ավելի դյուրին։ Սակայն ամենակարեւոր կանխարգելումը տարրական հիգիենայի պահպանումն է: Որպես բժիշկ մաղթում եմ միմիայն առողջություն: Թող մարդկանց հոգիներում լինեն խաղաղություն, հանգստություն եւներդաշնակություն:

Պոլիպ, հիպերպլազիա, սուբմուկոզ միոմա. ժամանակակից մեթոդով բուժումը՝ արդեն Հայաստանում

 Այն թեմայով, թե ինչ է ցանկանում կինը, գրել և այսօր էլ շարունակում են գրվել հաստափոր գրքեր, որոնք այդպես էլ վերջնական պատասխան չեն տալիս այդ, կարելի է ասել, հավերժական հարցին: Մի բան է հստակ՝ ինչպես բոլոր մարդիկ, կինն ուզում է երջանիկ լինել, իսկ երջանկության գլխավոր նախապայմաններից մեկը, անշուշտ, առողջությունն է: 

Ժամանակակից բժշկությունն այսօր հատուկ կանանց համար մշակել է ներարգանդային վիրաբուժության յուրահատուկ մեթոդ, որը կոչվում է հիստերոռեզեկտոսկոպիա:

Սա վիրահատական միջամտություն է, որը կիրառվում է ոչ միայն ախտորոշման, այլև բուժման նպատակով։

Հիստերոռեզեկտոսկոպիան կիրառվում է արգանդի լորձաթաղանթի հիպերպլաստիկ պաթոլոգիաների դեպքում (պոլիպ, պոլիպոզ, հիպերպլազիա), սուբմուկոզ միոմա, արգանդային արյունահոսություն…

Եթե ժամանակին արգանդի սուբմուկոզ միոմաների, ռեցիդիվող արգանդային արյունահոսությունների դեպքում կատարվում էին վիրահատություններ արգանդի հեռացմամբ, ապա այժմ կատարվում է օրգան պահպանողական վիրահատություն՝ միոմայի հեռացում, էնդոմետր էկտոմիա՝ էնդոմետրիալ շերտի հեռացում, որը հնարավորություն է տալիս կնոջը տանել մինիմալ տրավմատիկ վիրահատություն, որի հետևանքով չի տուժում կյանքի որակը:

Վիրահատությունը կատարվում է տեղային կամ ընդհանուր անզգայացմամբ: Ընթացքը կարճատև է, ռիսկը՝ ցածր, արդյունավետությունը՝ բարձր:

Սիրելի՛ կանայք, եթե ունեք նման խնդիրներ, վստահորեն կարող եք դիմել «Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի Գինեկոլոգիական ծառայության ղեկավար, Վիրաբուժական գինեկոլոգիայի բաժնի վարիչ, փորձառու և գրագետ բժիշկ Արման Կարապետյանին:

Նախապես գրանցվելու համար խնդրում ենք զանգահարել հետևյալ հեռախոսահամարով՝ +374 91- 47-56-01:

«Առողջ չքավորը երջանիկ է հիվանդ թագավորից»

Մեր կյանքն այսօր անվերջ պայքար է, եւ մենք հաճախ մոռանում ենք ամենակարեւորի` սեփական առողջության մասին։ Սակայն ինչ-որ պահի մեր օրգանիզմը սկսում է «ըմբոստանալ» նման անխնա վերաբերմունքից, օգնության կարիք ենք ունենում ու ստիպված դիմում ենք համապատասխան մասնագետի: Առողջության վերականգնումը պահանջում է նախ գտնել հիվանդության պատճառը,  ճշտել, թե որ ուղղություններով է այն ազդել, ինչպիսի վնասներ է հասցրել օրգանիզմին, եւ միայն դրանից հետո մշակել բուժման այնպիսի ծրագիր, որը թույլ կտա առանց վնաս հասցնելու առավելագույն օգուտ ստանալ: Չէ՞ որ բժշկության հիմնական կարգախոսն է` չվնասել:

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է օրթոպեդ-վնասվածքաբան, «NAIRI-COXA» կլինիկայի առաջատար մասնագետ, ՀՐԱՉՅԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ: Երկար տարիների վաստակ ունեցող եւ մեծ հեղինակություն վայելող բժիշկն իր գործի գիտակն է, բժիշկ դառնալու թիվ մեկ պայմանն ու գերագույն պահանջը համարում է ընտրած մասնագիտությունը սիրելն ու դրան նվիրվելը: Իսկ նվիրում նշանակում է անթիվ անքուն գիշերներ, շարունակական ուսում, անվերջ ինքնակրթություն, փորձի փոխանակում եւ վազք ժամանակին համընթաց: Եթե պատրաստ ես անվերապահորեն լծվել այս բեռին, ուրեմն ճիշտ ուղու վրա ես: Մարդու, առավել եւս, բժշկի համար մասնագիտությունն առաջին հերթին առաքելություն է: Լինել բժիշկ՝  նշանակում է աշխատել անձնվեր, հանդես գալ նախաձեռնողականությամբ, աչքի ընկնել խոհեմությամբ, պատասխանատվություն կրել յուրաքանչյուր արածի կամ չարածի համար: Կարող ես լինել հոյակապ բժիշկ, սակայն, եթե հիվանդը մարդկային վերաբերմունք չտեսնի, չի ձեւավորվի բժիշկ-հիվանդ անչափ կարեւոր փոխադարձ կապը:

-Պարո՛ն Հարությունյան, խոսենք կոքսարթրոզի եւ գոնարթրոզի մասին։

-Կոքսարթրոզը եւ գոնարթրոզը արթրոզների տեսակներ են, կոքսարթրոզը՝ կոնքազդրային հոդի, գոնարթրոզը՝ ծնկահոդի։ Կախված հիվանդության աստիճանից, դեֆորմացիայից եւ հիվանդների գանգատներից, բուժման տարբեր մոտեցումեր կան: Արթրոզների վերջնական բուժումը էնդոպրոթեզավորումն է՝ արհեստական հոդի տեղադրումը, բայց մինչ այդ նախապես պացիենտն անցնում է մանրակրկիտ հետազոտության փուլեր: էնդոպրոթեզավորումը, իհարկե, արդյունավետ ելք է, եւ մենք դրանով զբաղվում ենք խիստ մասնագիտացված. շատ արագ եւ որակով իրականացվում է գրագետ վիրահատական միջամտություն, անցնում ենք շատ ճիշտ հետվիրահատական ռեաբիլիտացիա, պացիենտին արագ ոտքի ենք կանգնեցնում՝ ազատելով ձեռնափայտերից։ Մինչ այդ, երբ արթրոզները չեն հասել իրենց, այսպես ասած, զարգացման ավարտին, կարելի է պայքարել հոդի կյանքի երկարացման համար։ Արդի բժշկական մոտեցումների մեջ կան բիոօրթոպեդիայի տեխնոլոգիաների ոչ միայն հիալուրոնաթթվի ներարկումներ, այլ պլազմոթերապիա՝ արյան շիճուկի տարբեր խտության ներարկումներ, եւ համաշխարհային բացառիկ նորույթը, որը հասցրել ենք Հայաստան, ցողունային բջիջների ներարկման մեթոդն է, որի արդյունքում ունենում ենք հոդի որակի խիստ լավացում: Վերապատրաստում անցնելուց հետո այդ մեթոդը բարեհաջող կիրառել ենք մեր պացիենտի վրա եւ շարունակելու ենք կիրառել այլ պացիենտների վրա նույնպես, քանի որ այն բավականին լավ արդյունքներ է գրանցում ամբողջ աշխարհում։ Մենք առաջարկում ենք արթրոզների բուժման լայն սպեկտր՝ սկսած ներարկումներից (բայց արդեն բիոօրթոպեդիայով, ոչ թե հասարակ սիլիկոնային ներարկումներով) եւ ավարտելով էնդոպրոթեզավորմամբ։

-Կխոսե՞ք օստեոպորոզի մասին։

 -Օստեոպորոզը, երեւի թե, աշխարհի ամենամեծ պրոբլեմներից է, այն շատ ցայտուն արտահայտվում է կանանց մոտ հորմոնային շեղումների ֆոնի վրա: Ուզում եմ նշել, որ հիվանդությունը «երիտասարդացում է ապրել» եւ պետք է հսկվի, քանի որ բարձիթողի վիճակում մնալու արդյունքում ունենում ենք հոդերի դեֆորմացիայի եւ ցավային համախտանիշների բարդագույն խնդիրներ։ Ռեաբիլիտացիոն թերապիայով եւ դեղորայքային բուժմամբ իրականացվում է հիվանդության ընթացքի հսկողությունը։

-Բացի օստեոպորոզը, ուրիշ ո՞ր հիվանդություններն են «երիտասարդացում ապրել»։

-«Երիտասարդացում ապրել է» ոսկրերի ասեպտիկ նեկրոզը, որը COVID 19-ի հետեւանք է: Այդ հիվանդությունը ոսկրի որոշակի հատված, ամենաշատը՝ ազդրի գլխիկն է ընդգրկում, որի հետեւանքով կոճերը կորցնում են իրենց սնուցումը, եւ ՄՌՏ ու ԿԱՏԵ հետազոտման պատկերում տեսնում ենք սնուցման պակաս: Դրա դեմ պետք է լրջագույն պայքար տանել, իսկ բուժման համար կիրառվում է արդիական բուժման մեթոդ համարվող ցողունային բջիջների մեթոդիկան, որը փրկություն է այս հիվանդության դեպքում:

-Իսկ հալուքս վալգուս հիվանդությունն ի՞նչ է իրենից ներկայացնում։

-Հալուքս վալգուսը (hallux valgus) հիվանդություն է, որի ժամանակ ոտնաթաթի առաջին մատը ծռվում եւ շեղվում է դեպի մյուս մատները: Ժողովրդական լեզվով դրանց հաճախ կոճեր են անվանում: Շատ կարեւոր է դրանց բուժելը, քանի որ, բացի էսթետիկ տհաճ տեսքը, դրանք փոխում են ծանրաբեռնվածության աստիճանը ոտքի վրա՝ առաջացնելով շարունակական խնդիր կմախքի համար։ Վիրահատությունը տալիս է արագ արդյունք. մոտավորապես չորս-հինգ շաբաթ է տեւում վերականգնողական շրջանը: Վիրահատությունից հետո պացիենտը կրում է մասնագիտացված օրթոպեդիկ կոշիկներ, ազատվում թե՛ կոսմետիկ, թե՛ օրթոպեդիկ խնդիրներից։

-Էնդոպրոթեզավորումից հետո ինչպե՞ս է ընթանում հետվիրահատական շրջանը։

-Մեր բաժանմունքը խիստ մասնագիտացված է էնդոպրոթեզավորման մեջ, մենք աշխատում ենք   եվրոպական ստանդարտներին համապատասխան, մասնագիտացում անցնելու համար վերապատրաստումների մեկնում ենք բավականին երկար ժամանակով՝ երեք ամիս աշխատելով Եվրոպայում։ էնդոպրոթեզավորումն իրականացվում է 40-50 րոպեում, վիրահատությունից երկու ժամ անց հիվանդը քայլում է հենակներով, երկրորդ օրը բարձրանում եւ իջնում է աստիճանավանդակով, դուրս է գրվում երրորդ օրը եւ հենակներից ազատվում 4-5 շաբաթ հետո։ Դա լավագույն կլինիկաների վիճակագրությունն է, որը մեկ տարուց ավելի հաջողությամբ կիրառում ենք Հայաստանում: Նշեմ նաեւ, որ արտերկրներից (ԱՄՆ, ՌԴ, Ղազախստան եւ այլն) էլ շատ պացիենտներ ունենք, ովքեր մեզ մոտ են գալիս, որովհետեւ իրենց երկրներում հերթերը շատ են, գները՝ թանկ:

-Պետության կողմից ֆինանսավորում ստանո՞ւմ են սոցիալական հատուկ խմբերում ընդգրկված մարդիկ։

-Այո, ոչ միայն պրոթեզավորման, այլ նաեւ որոշ այլ հիվանդությունների դեպքում հատուկ խմբերում ընդգրկված մարդիկ պետության կողմից աջակցություն ստանում են։

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին, մեր բժշկության ապագան հուսալի՞ ձեռքերում է։

-Մեր թիմը բավականին մեծ եւ հզոր է, որի անդամներն իրենց լավագույն ձեւով են դրսեւորում աշխատանքում, եռանդուն, պրպտող, ձգտող երիտասարդներ, բանիմաց, լավ կադրեր ունենք։

-Բոլորն էլ կյանքում ունեն իրենց ուսուցիչը, ո՞ւմ կարող եք համարել Ձեր ուսուցիչը:                          

-Վստահ կարող եմ իմ առաջին ուսուցիչ համարել Վիգեն Աշոտի Մարգարյանին, իմ ուսուցիչներից է նաեւ հարգարժան Հմայակ Սարգսի Գրիգորյանը: Հետագայում իմ կայացման մեջ ամենամեծ դերը,  իհարկե, խաղացել են Ֆինլանդիայի «Կոքսա» էնդոպրոթեզավորման կլինիկայի լավագույն մասնագետները, նրանց թվում՝ Էրիք Վիտան, ում հետ մինչ օրս շատ սերտ ընկերական կապերի մեջ եմ։

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ, որ ամեն մեկը զբաղվի իր գործով, իր ոլորտում միայն նեղ մասնագիտացում անցնելուց հետո ծավալի աշխատանքային գործունեությունը: Եթե բժիշկը նույնիսկ լավագույնն է իր գործում, բայց չի կարողանում շփման եզրեր գտնել իրեն դիմող պացիենտների հետ, ապա բժշիկ կոչվելու իրավունք չունի։ Բժիշկն իրավունք չունի էթիկայի նորմերից դուրս իրեն ինչ-որ բան թույլ տալ, եւ կցանկանամ, որ այդ նորմերը երբեւէ չխախտվեն։ Ոչ բոլորը կարող են բժիշկ դառնալ, երկար տարիներ մնալ այդ ասպարեզում եւ բարձր դիրքերում պահել իրենց փառքն ու հարգանքը: Մասնագիտությունը ապրելակերպ է, կենսակերպ ու նաեւ՝ առաքելություն: Աշխատանքի ընթացքում լինում են հիասթափության պահեր, բայց չպետք է ընկճվել եւ դոփել տեղում, լճանալ: Ով սիրում է իր մասնագիտությունը, ընկճվելու իրավունք չունի, նա պիտի շարունակի իր գործունեությունը՝ հավատարիմ մնալով իրեն եւ Հիպոկրատին տված երդմանը: Բարեկեցիկ եւ առողջ հասարակությունը ապահով երկրի երաշխիքն է: Բոլորիս ցանկանում եմ առողջություն, սեր, բարեկեցություն եւ անամպ երկինք: Կցանկանամ, որ հասարակությունը լինի միշտ առողջ եւ ինքնաբավ, հասկանա, որ իր կյանքն իր ձեռքում է, սիրի իր ես-ը, լինի կամեցող: Իրականում շահում է նա, ով ավելի դիմացկուն է ու կամեցող: Կցանկանամ  լինեն ավելի համբերատար, սիրեն իրենց եւ իրենց շրջապատող աշխարհը:

Որպես վերջաբան ուզում եմ հիշեցնել Շոպենհաուերի հետեւյալ միտքը. «Առողջությունն այն աստիճան է հավասարակշռում կյանքի մնացած բարիքներին, որ, իրականում, առողջ չքավորը երջանիկ է հիվանդ թագավորից»:

 Առողջությունից ավելի կարեւոր ու անգնահատելի բան չկա

Առողջությունը բոլոր ժամանակներում մարդկության անփոխարինելի կապիտալն է, որի  պահպանման ուղղությամբ ազգերը մեկտեղում են գիտական ողջ ներուժը` փորձելով  բացահայտել կատարելության գաղտնիքներն ու լուծում տալ դեռեւս առկա խնդիրներին: ԼՕՌ հիվանդությունները, ցավոք, այսօր մեծ տարածում ունեն: Թույլ դիմադրողականությունը, նստակյաց կյանքը, գունանյութերով ու կոնսերվանտներով հարուստ սնունդը, հակաբիոտիկների չարաշահումը, ինչպես նաեւ հարբուխը, գրիպը ու տարբեր վիրուսները կարող են նպաստել քթի, կոկորդի եւ ականջի հիվանդությունների առաջացմանը:  Հայաստանում այսօր կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ իրականացվում են քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ոլորտին վերաբերող բոլոր միջոցառումները: Հիվանդության բուժման գործում կարեւորվում է նաեւ հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափումը: Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը (ԼՕՌ) բժշկության ամենապահանջված ուղղություններից մեկն է: Այս ոլորտը մշտապես կատարելագործվում է, ստեղծվում եւ բուժման մեջ կիրառություն են գտնում նոր մեթոդներ ու եղանակներ: ԼՕՌ բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան: http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է «Նաիրի» բժշկական կենտրոնի քիթ-կոկորդ- ականջաբան, ԼՕՌ վիրաբույժ ԼԵՎՈՆ ԹՈՐՈՍՅԱՆԸ,  ով ունի  տարիքային տարբեր խմբերի հիվանդների հետ շփման հարուստ փորձ եւ, չնայած իր բավականին երիտասարդ տարիքին, արդեն հասցրել է տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ գնալ: Հետեւողական, իր գործում բարձր մասնագիտական մոտեցում ունեցող մի մարդ, ով ոչ միայն ունի մասնագիտական գերազանց գիտելիքներ, այլեւ արժանի է իսկական բժիշկ կոչվելուն:

-Ի՞նչ է քրոնիկական տոնզիլիտը, ի՞նչ տեսակներ ունի, եւ որո՞նք են դրա առաջացման պատճառները:
-Քրոնիկական տոնզիլիտը քմային նշիկների ախտահարումն է եւ դասվում է վերին շնչուղիների հիվանդությունների շարքին: Առաջացման հիմնական պատճառը բերանի խոռոչի բակտերիալ հավասարակշռության խանգարումն է, որի պատճառով խոռոչ են ներթափանցում պաթոգեն միկրոբներ, ախտահարում քմային նշիկները, եւ սկսվում է սուր բորբոքում: Քմային նշիկները համարվում են առաջնային պաշտպանիչ օրգաններից մեկը եւ մասնակցում օրգանիզմի ընդհանուր իմունային համակարգի գործունեությանը: Քրոնիկական տոնզիլիտն ունի երկու տեսակ` կոմպենսացված եւ դեկոմպենսացված:

-Ի՞նչ նորարական վիրաբուժական մեթոդներ են այսօր արդիական։

-Արդի բժշկության մեջ խորհուրդ է տրվում նշիկների վիրահատությունը կատարել ընդհանուր անզգայացման պայմաններում,  որը հնարավորություն է տալիս ավելի լիարժեք տարանջատել նշիկը մկանային հյուսվածքից ու հեռացնել այն: Ընդհանուր անզգայացման պայմաններում, երբ հիվանդը քնած է, հնարավոր է մշակել մազանոթները, որոնք հետագայում կարող են արյունահոսել: Դա ավելի ապահովություն է տալիս հիվանդին, հետվիրահատական շրջանի ցավերն են սկսում ավելի նվազ լինել, քանի որ նախկին բութ անջատման եղանակով չի արվում։

-Մեծ տարիքում իրականացվո՞ւմ է նշիկների վիրահատություն:

-Իրականում ցանկալի է վիրահատությունը իրականացնել մինչեւ քառասուն տարեկանի շեմը, բայց կան դեպքեր, որոնք անհապաղ վիրահատություն են պահանջում, օրինակ, սուր աբսցեսներ, որոնց բուժումը խնդիրը չի լուծում, եւ անհրաժեշտություն է լինում նշիկները հեռացնել: Կամ լինում են նշիկների քրոնիկական բորբոքմամբ պայմանավորված ռեւմատիկ հիվանդություններ, երբ պացիենտը մեզ դիմել է արդեն բավականին ծանր վիճակում, եւ կա ռեւմատոլոգների ցուցում այն մասին, որ նշիկները չհեռացվելու դեպքում իրենց մոտ բուժման բարեհաջող ելք չի կարող ապահովվել։ Վիրահատությունը, իհարկե, կարելի է կատարել նաեւ մեծ տարիքում, բայց հետվիրահատական շրջանը երկար է տեւում, եւ այդ ընթացքում պետք է շատ ավելի զգոն, հետեւողական լինել: Քրոնիկական տոնզիլիտը շատ անգամ բերում է ռեւմատիկ հիվանդություների, որի ընթացքում վնասվում են հոդերը, շատ աննկատ ձեւով՝ սիրտը։ Անգամ վաղ տարիքում  մեկ անգինա տանելու դեպքում ոչ ոք երաշխավորված չէ հիվանդանալուց, քանի որ նշիկները, կարծես թե, հանդիսանում են դարպասներ դեպի արյունատար համակարգ եւ բերանի խոռոչ:

-Քթի ադենոիդը ի՞նչ է իրենից ներկայացնում։

-Քթի ադենոիդը լինֆատիկ հանգույց է, որը հաճախ մեր վրացի գործընկերներն անվանում են երրորդ նշիկ, գտնվում է քիթըմպանում, մանկական հասակում այն անպայման լինում է, տարիքային նորմա է, որը ուղղակի չպետք է խանգարի շնչառությանը: Ու, եթե այն չափերով մեծանում է՝ փակելով շնչառությունը, եւ բուժման մեթոդները լիարժեք չեն, այդ դեպքում դիմում ենք վիրահատության,  որպեսզի քթըմպանը ազատվի՝ բացելով շնչառությունը: Դա կարող է լինել վաղ մանկական, մանկական տարիքում, որոշակի դեպքերում, լինելով բարորակ գոյացություն, բայց լավ արյունամատակարարող, ավելի մեծ տարիքում էլ կարող է ի հայտ գալ։ Ու, եթե տասնչորս-տասնհինգ տարեկանում դեռ ադենոիդը պահպանված է, մեր գործընկերները պետք է ավելի զգոն լինեն, քանի որ յուվենիլ անգիոֆիբրոմա կարող է ի հայտ գալ: Նման դեպքերում պացիենտը պետք է ուղարկվի հյուսվածքաբանական հետազոտման, վիրահատությունից հետո էլ ավելի զգույշ եւ ուշադիր մշակվեն,  աճման տեղերը այրվեն, որ կրկնվելու հավանականությունը քիչ լինի: Իսկ հետագայում, անհրաժեշտության դեպքում, պետք է իրականացվի համապատասխան բուժում, որ կրկնվելու հավանականությունը բացառվի։

-Միջնապատի թեքությունը հիմնականում ինչի՞ կարող է հանգեցնել։

-Այն հիմնականում կարող է հանգեցնել շնչառության դժվարացման, որը կարող ունենալ իր բացասական հետեւանքերը. քրոնիկական հոգնածություն, քնից արթնանալուց հետո՝ բերանի մշտական չորություն, որոշ դեպքերում՝ գլխացավեր: Դրանք ունեն երկու պատճառ. առաջինը՝ թթվածնի քաղց, երկրորդը՝ մեխանիկորեն միջնապատի ոսկրային կատարը կարող է այնպես արտահայտված լինել, որ խեցին մի փոքր մեծանալու դեպքում, կպչելով կատարին, կարող է ցավը ճառագայթորեն տարածվել դեպի գլուխ՝ նյարդերը սեղմվելով: Եվ հաճախ պացիենտները մեզ դիմում են նյարդաբանների ցուցումով, նյարդաբանների մոտ գլխացավերի դեմ բուժում անցնելուց հետո, եւ շատ դեպքերում վիրահատությունից հետո ցավերն անցնում են։

-Ի՞նչ է քթի ապնոէն։

-Քթի ապնոէն շնչառության կանգ է քնի ժամանակ։ Այն շատ անգամ առաջանում է քնած ժամանակ շնչառական ուղիների փակվելու պատճառով, իսկ սկզբնական պատճառը կարող է լինել առաջնային քթային դժվարաշնչությունը, որը պայմանավորված է թեք միջնապատով, մեծ խեցիներով, պոլիպներով, մանկական հասակում՝ ադենոիդներով: Երկար ժամանակ ոչ թե քթով, այլ բերանով շնչելու հետեւանքով քմային վարագույրը՝ քիմքի մկանները, կախվում են, ու հատկապես մեջքի վրա պառկած ժամանակ լեզուն ծանրանում, հետ է գնում, եւ քիմքը կպչում, փականի պես փակվում է, որի ժամանակ շնչելը դառնում է անհնարին: Դրան նպաստող շատ մեծ գործոն է նաեւ մարմնի ավելորդ զանգվածը, որի դեպքում ստոծանու վրա լրացուցիչ ծանրաբեռնվածություն է լինում ներշնչման ժամանակ, եւ թոքերը չեն կարողանում լիարժեք բացվել, որը կրկին բերում է բերանային շնչառության: Քթի ապնոէն երկու բաղադրիչ ունի. առաջինը՝ մեխանիկական՝ քիթ, քիմք, վերը նշված մնացյալը, եւ կենտրոնական: Դրա պատճառն այն է, որ ուղեղում կա մի հատված, որը պատասխանատու է շնչառության համար, համարվում է կիսաավտոնոմ հատված: Ու, եթե մենք արթուն վիճակում, այսպես ասած, գիտակցորեն շնչում ենք, ապա քնած ժամանակ նույն հատվածը ավտոնոմ այդ աշխատանքը կատարում է մեր փոխարեն, բայց մեքենայաբար փակման պատճառով որոշակի ժամանակահատվածով նորից կարող է հետաձգվել ներշնչելու պահը։ Այսինքն՝ մեր ուղեղը ամեն անգամ գերծանրաբեռնված լինելու ժամանակ կարող է ուշացնել ներշնչման պահը, ինչը, ցավոք սրտի, կարող է բերել վատ հետեւանքների, կոպիտ ասած, կարող է ավելի հաճելի լինել չշնչելը, քան շնչելը։

-Աղմուկն ականջներում ու ծանրալսությունն ինչի՞ հետեւանք են։  

-Ականջներում աղմուկ լինելու ժամանակ պետք է զգուշանալ առաջին հերթին լսողական նյարդի վնասումներից, չնայած աղմուկ կարող է լինել տարբեր պատճառներից: Ամեն դեպքում պետք է շտապ տարվեն հետազոտություններ, որպեսզի արդյունքում չունենանք լսողական ներվի վնասում,  այսինքն՝ պետք է գտնել աղմուկի բուն պատճառը, օրինակ, շատ անգամ արյան զարկերակային ճնշման բարձրացումը բերում է հենց անոթային խնդիրների: Դեռեւս պտղի սաղմնային կյանքի չորրորդ ամսվանից, երբ սկսում են զարգանալ լսողական օրգանները, լսողական նյարդի վրայով շատ մոտիկ անցնում է այն սնուցող անոթը, եւ արյունը նրա միջով անցնելու ժամանակ առաջացնում է մշտական ալիքաձեւ աղմուկ: Որպեսզի մենք ցանկանանք հասկանալ, թե դա մոտավորապես ինչ աղմուկ է, բացարձակ լռության մեջ կարող ենք խխունջը մոտեցնել ականջին եւ կլսենք ծովի ալիքների ձայն: Սակայն իրականում խխունջից ծովի ալիքների ձայն չի գալիս, պարզապես բարձր ճնշման դեպքում մեր լսողական նյարդի սնուցումը կարող է վատանալ, տարբեր պատճառներով անոթների վնասման ժամանակ էլ կրկին աղմուկ կլսվի: Այսինքն, երբ անոթերով արյունը վատ, ուրիշ հաճախությամբ է անցնում, մենք սկսում ենք լսել այդ աղմուկը, որը կարող է լինել սկզբնական ազդանշան, որ լսողական նյարդը լավ չի սնուցվում: Արյան խտության բարձր լինելու դեպքում նույնպես պետք  ուշադիր լինել, արյան մակարդելիությունը լավացնող դեղամիջոցներ ընդունել, որպեսզի սնուցումը անոթներում լավանա։

Ծանրալսությունն ավելի հաճախ ի հայտ է գալիս տարեց մարդկանց մոտ, բայց կարող է ի հայտ գալ նաեւ երիտասարդների մոտ, որի պատճառը կարող են լինել երկար ժամանակ ինչ-որ հաստոցի մոտ աշխատելը, պայթյունները, որոշակի դեպքերում՝ վիրուսային հիվանդությունները, որոնք կարող են բերել լսողական նյարդի վնասման: Դա կարող է լինել հակաբիոտիկների կիրառման ժամանակ, որոնք կարող են նյարդի վրա թողնել օտոտոքսիկ ազդեցություն՝ վնասելով այն: Երբեմն էլ միջին ականջում հեղուկ է հավաքվում, եւ ճիշտ բուժլուծում չստանալու դեպքում հեղուկը կարող է մնալ այնտեղ եւ ունենալ թունավոր ազդեցություն՝ հանգեցնելով լսողական նյարդի վնասման: Իսկ տարեցների մոտ հիմնականում սնուցման խանգարումները, անոթների նեղացումը, ճնշման բարձրացումը, արյան խտացումն ու վերը նշված մի շարք այլ դրդապատճառները կարող են բերել լսողական նյարդի վնասման։ Ականջի նեւրիտների ժամանակ շատ կարեւոր է դրանց վաղ հայտնաբերումը, երբ հնարավոր է նյարդի ամբողջական կամ մասնակի վերականգնումը: Իսկ ավելի բարդացած դեպքերում դա գործնականում անհնար է դառնում։

Եթե վիրուսային հիվանդություններից կամ գոռալուց հետո ձայնի խռպոտությունը չի անցնում երկու շաբաթվա ընթացքում, ձայնալարերի վնասումից խուսափելու համար պացիենտը պարտադիր պիտի դիմի բժշկի: Ցանկացած բարձիթողի վիճակ, ուշացում կարող է դառնալ տարբեր գոյացությունների առաջացման պատճառ, քանի որ քիթ-կոկորդ-ականջը  փոխհամակցված օրգաններ են, եւ պետք  տարվի համակցված հետազոտում ու բուժում։

Նշեմ, որ հոտի եւ համի կենտրոնները տեղակայված են նույն տեղում՝ քթի մեջ, եւ հաճախ վիրուսով ախտահարվելու ժամանակ նյարդային բջիջներն էլ են որոշակի ձեւով ընդգրկվում վնասման պրոցեսի մեջ: Շատ անգամ դրանք ինքնուրույն վերականգնվում են, բայց լինում են նաեւ դեպքեր, երբ հոտի զգացողությունը երկար ժամանակ չի վերականգնվում: Երկու շաբաթ չվերականգնվելու դեպքում պետք է անպայման դիմել բժշկի, որպեսզի հնարավորինս շուտ հոտառական ուղիները բացվեն, դեղորայքի միջոցով այդ հատվածի այտուցները վերացվեն, հոտառական նյարդերը սկսեն սնուցվել, որպեսզի դա հետագայում չազդի նաեւ համի կենտրոնի վրա: Այդ նպատակով շատ անգամ կիրառվում են նյարդի սնուցումը բարելավող դեղամիջոցներ, պարզապես պետք է ուշադիր լինել սեփական առողջության նկատմամբ ու ժամանակին դիմել բժշկի՝ արդյունքում ունենալով բուժման ավելի լավ ելքեր։

-Որպես վերջաբան ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեր հասարակությանը:

-Մարդկանց հորդորում եմ ավելի լուրջ վերաբերվել իրենց առողջությանը, ավելի լավ ճանաչել օրգանիզմը եւ ինչ-որ ֆիզիոլոգիական փոփոխություններ նկատելիս ավելի վաղ շրջանում դիմել բժշկի: Կցանկանամ, որ երիտասարդությունը ավելի իրազեկված լինի, դիմի բժշկի կանխարգելիչ բուժօգնության նպատակով: Փորձը ցույց է տալիս, որ ավելի հեշտ է կանխարգելել հիվանդությունը, քան հետագայում բուժել այն: Ցավոք սրտի, ինտերնետաբուժությունն ավելի շատ է ակտիվացել, մարդիկ գտնում են իրենց ցանկացած ինֆորմացիան եւ փորձում ինքնաբուժությամբ զբաղվել, որը վնասում է եւ խոչընդոտում բժիշկների աշխատանքին: Ինտերնետ պորտալը պետք է օգտագործվի խելամիտ սահմաններում: Պետք է հասարակության մեջ ձեւավորվի այն գիտակցությունը, որ դեղորայքային բուժումը նշանակվում է միայն բժշկի, այլ ոչ թե հարեւանի, բարեկամ-հարազատի կողմից: Մարդկանց մաղթում եմ լինել առողջ, քանի որ առողջությունից ավելի կարեւոր ու անգնահատելի բան չկա: