Lusine
ԳԵՈՐԳԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
Որքան պատասխանատու և սրտացավ վերաբերմունք ցուցաբերենք ամենքս մեր իսկ աշխատանքում, այնքան մեր հայրենիքն ավելի ծաղկուն կլինի
Հայկական բժշկագիտությունն այս տարի տոնում է իր, հիրավի, արժանավոր հոբելյաններից մեկի` Սերգեյ Վարդանի Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի 45-ամյակը։ Այն եղել և մնում է Հայաստանում ակնաբուժության բնագավառի կադրերի պատրաստման դարբնոցը։ Այսօր կենտրոնում կիրառվում են բուժման ամենաառաջավոր մեթոդները, և իրականացվում են վիրաբուժական բարդ միջամտություններ։
Ժողովուրդը ամեն թանկ ու արժեքավոր երևույթի մասին ասում է. «Պահիր աչքիդ լույսի պես»։ Եվ իսկապես, մարդուն լույս պարգևող մալայանական ընտանիքը արժանի է ամենայն հարգանքի։ Ի սրտե շնորհավորում ենք այս հոբելյանի առթիվ և մաղթում հետագա հաջողություններ։ Համոզված ենք, որ երկրի առողջապահական համակարգում նրանք նվաճումներ կարձանագրեն, և դեռ երկար տարիներ բժշկագիտությունը կխոսի կենտրոնի թողած ձեռագրի, գիտական հարուստ ժառանգության մասին, կվերաիմաստավորվեն նրա թողած բժշկագիտական ավանդը, բարեգործությունները, հաճախ ինքնամոռացության հասնող գիտական խիզախումները:
Մեր զրուցակիցն է ակնաբույժ-վիրաբույժ, Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի վնասվածքների բաժանմունքի վարիչ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, կենտրոնի անմնացորդ և նվիրյալ զավակ ԳԵՈՐԳԻ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ
-Պարոն Գրիգորյան, նախևառաջ ցանկանում ենք շնորհավորել ձեր կենտրոնի 45- ամյակը, մաղթում ամենայն բարիք և նորանոր ձեռքբերումներ: Այս օրը հերթական առիթն է` հետադարձ հայացք նետելու Ձեր անցած երկար ճանապարհին ու վերարժևորելու Ձեր մեծ վաստակը հայաստանյան ակնաբուժական դպրոցի զարգացման գործում:
- Այո, իրականում ինձ համար մեծ պատիվ է լինել մալայանական ընտանիքի անդամ: Ասեմ, որ դեկտեմբերի 14-17-ին մեծ շուքով և պատվով տեղի ունեցավ Ս.Վ.Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի 45-ամյակին նվիրված հոբելյանական Ակնաբուժական միջազգային գիտաժողովը, որն անցավ բավականին բարձր մակարդակով: Միջոցառման ընթացքում բոլոր զեկույցներում ներկայացվեցին այն գիտական նորարարությունները, որոնք իրականացվում են բաժանմունքներում։ Այդ զեկույցները շատ բովանդակալից էին և ծավալուն, քանզի դրանք ներկայացնում էին ոչ միայն բաժանմունքի բժիշկները, այլ նաև կլինիկական օրդինատորները։ Հոբելյանին ներկա էին հյուրեր, որոնց ներկայացրեցինք մեր բաժանմունքները, մեր ցուցահանդեսը, նաև մեր լսարանը: Վերջին սերնդի մոտեցումներով վերանորոգվեց վիրահատական սրահը: Այն ունի գերհագեցած տեխնիկա: Հաջորդ օրը Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանում ողջույնի խոսքով հանդես եկավ ռեկտորը՝ Արմեն Մուրադյանը: Իսկ հաջորդ օրը զեկույցներ ներկայացվեցին մեր մալայանական տանը. լավագույն զեկույցները ստացան մրցանակներ։ Միաժամանակ տեղի ունեցավ մի քանի գրքի շնորհանդես:
Միջոցառումն ամփոփվեց մեր կենտրոնի տնօրեն պարոն Հովսեփ Միրոյանի փակման խոսքով: Ինքս էլ իմ զեկույցում շնորհակալություն հայտնեցի բոլորին` մինչ օրս մեր լի և գեղեցիկ անցած ուղու համար։
-Բժիշկ, ակնային ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:
- Ասեմ, որ 90 տոկոսով երիտասարդացում են ապրել անոթային հիվանդությունները, և իհարկե գերակայող մասը շաքարային դիաբետն է։ Սրտանոթային հիվանդությունները, որոնք իրենց ազդեցությունն են թողնում նաև աչքերի վրա։ Ինչպես գիտեք, մենք բժշկի դիմում ենք արդեն ուշացած դեպքերում։ Ռետինոպաթիան սարսափելի հիվանդություն է, և մենք բավականին հաճախ ենք առնչվում դրա հետ։ Չբժշկված ռետինոպաթիան բերում է կուրության։ Բայց հուրախություն ինձ, մենք այսօր օժտված ենք բոլոր հնարավորություններով` եթե ոչ բուժելու կամ կանխելու, այլ որոշ չափով կանգնեցնելու հիվանդությունը` թույլ չտալով հիվանդների վերջնականապես կուրացմանը։
-Այսօր կա՞ արդյոք կուրություն դեմ բուժում:
- Կա բուժելի և անբուժելի կուրություն։ Կատարակտն էլ է բուժելի կուրություն, որոշ ակնային հիվանդություններն էլ բուժելի կուրության շարքին են դասվում, բայց կան պրոցեսներ, օրինակ` ատրոֆիան, կամ վնասվածքներից հետո անվերադարձ հետևանքներ, դրանք անբուժելի կուրության շարքին են դասվում։ Կա նաև չոր աչքի համախտանիշ, որը կախված է նաև շրջակա միջավայրի, օդի ախտոտվածությունից և այլ հանգամանքներից։ Դրա համար այսօր կան բազմաթիվ դեղամիջոցներ, որոնք թույլ են տալիս ապրել առանց այդ տհաճ զգացողության։ Իրականում այդ դեղամիջոցները իրենցից վտանգ չեն ներկայացնում, չունեն վատ էֆեկտներ, ուղղակի թույլ են տալիս ապրել ավելի հանգիստ և ապահով։ Եվ, ցավոք, մի թեմա է ինձ համար այսօր արդիական. ներկա սերունդը կախվածություն ունի համարգիչներից և հեռախոսներից։ Այդ դեպքում աչքը քիչ է թարթվում, ուստի այդ համախտանիշը բավականին զարգացում է ապրել։ Դրա համար մենք միշտ հարցնում ենք պացինետին, թե ինչ աշխատանք է կատարում, և ըստ դրա`նշանակում ենք կաթիլներ, նաև աչքի վարժություններ։
-Աչքի ճնշում. ինչի՞ կարող է հանգեցնել այն:
- Այն գլաուկոմա կոչվող սարսափելի հիվանդություն է, տարբերակումներ այստեղ էլ կան` ճնշում, որը կախված է բորբոքային հիվանդություններից: Այն բուժելի է, սակայն գլաուկոման շատ անգամ բերում է անբուժելի կուրության, և կախված է բժշկի վաղաժամ դիմելուց: Բարեբախտաբար, այսօր վերընթաց են ապրում գլաուկոմայի բուժումները։ Եթե նախկինում գոյություն ուներ միայն վիրաբուժական բուժում, ապա այսօր կան բուժման բազմաթիվ մեթոդներ, շունտավորումներ, որը բավականին կարճ տևողություն ունի` երկու րոպե։ Այսօր շունտերի տեսակները բազմազան են, որոնք բավականին հեշտացնում են բուժող բժշկի աշխատանքը։
Գործում է նաև պետպատվերը, որի շրջանակներում բժշկական ապահովագրությունից օգտվում են զինվորական և ռազմական ծառայության աշխատակազմը, սոցփաթեթի շահառուները, հերթագրմամբ հաշմանդամության կարգ ունեցող հիվանդները, որոնց թիվը բավականին շատ է։
-Ուվեիտ. ի՞նչ հիվանդություն է այն:
-Դա աչքի բորբոքային հիվանդություն է, ու ոչ թե արտաքին, այլ ներքին անոթաթաղանթի բորբոքումն է, որն ընթանում է երկու փուլով, որոնք իրարից անկախ են ընթանում, քանզի դրանց անոթավորուշնեըը տարբեր են, բայց շատ անգամ կցվում են, ունենում են ընդհանուր ընթացք։ Բավականին լուրջ հիվանդություններ են։ Բայց այսօր, շնորհիվ լաբորատոր քննությունների, մենք բավականին վաղ հայտնաբերում ենք ուվեիտների առաջացման պատճառագիտությունը։ Բայց 36 տոկոս դեպքերում պատճառը չի հայտնաբերվում։ Այսօր կան հետազոտման տարբեր մեթոդներ, որոնք թույլ են տալիս մեզ դա հայտնաբերել և անցկացնել երկարատև բուժումներ։ Մեզ մոտ շատ են հանդիպում նաև վնասվածքներից առաջացած դեպքերը:
-Ակնոց թե՞ լինզա, ո՞րն է ավելի արդյունավետ:
-Մեկը մյուսին բացարձակ չեն խանգարում, յուրաքանչյուրը կիրառվում է ըստ անհրաժեշտության։ Լինզայի հիգիենան պահպանելը դժվար է, տղամարդկանց դեպքում` ավելի: Հաճախ չեն օգտագործվում պաշտպանիչ ակնոցներ, ինչպես նաև չունենք ակնոցներ` աշխատանքային պայմաններին համապատասխան. Պետք է հաճախ լվանալ աչքերը, կիրառել նյութեր համակարգչով աշխատելու ժամանակ։ Իրականում ինձ հուզում են այն հիվանդությունները, որոնք, բառիս բուն իմաստով, բուժում չունեն. դիաբետը, գլաուկոման, չնայած գլաուկոմայի բուժմոտեցման մեջ առաջխաղացման մեծ քայլեր կան։ Դիաբետի դեպքում ևս կան վիրահատական միջամտություն, լազերային բուժում, բայց դրա հետ մեկտեղ այն իր հետքը ամեն դեպքում թողնում է։ Բայց իրականում բժշկությունը մշտապես կանգնած է նորարարությունների զարկերակի վրա, ամեն ինչ արվում է մեր կողմից, որպեսզի մենք համընթաց քայլենք այդ նորամուծություններին։ Վերջապես առաջնահերթ ցանկությունս` մենք այլևս պատերազմ չտեսնենք, ապրենք խաղաղ երկնքի տակ, թող քիչ հիվանդանան, և թող մենք բժիշներս մնանք անգործ:
-Կա՞ այնպիսի հետազոտման մեթոդ, որ աչքի մասին ընդհանուր պատկերացում է տալիս, թե՞ համակցված մեթոդ է պետք իրականացնել:
- Իրականում չկա հետազոտման այնպիսի ախտորոշման մեթոդ, որը կարող է ընդհանուր պատկերացում տալ աչքի վիճակի մասին։ Միայն մեկ մեթոդով հնարավոր չէ աչքի մասին ինֆորմացիա կազմել։ Պետք է իրականացվի առաջնային զննում, տեսողություն իր կորեկցիայով, աչքի ճնշում իր կորեկցիայով, ակնահատակի զննում և ակնոցի դուրս գրում։ Այնուհետև գալիս է հետազոտական մեթոդների հերթը։
Հիմա, երբ ինտերնետը մեծ զարգացում է ապրում, մարդիկ տեղեկանում են և ինչ-որ քայլեր ձեռնարկում, սակայն ճիշտը, իհարկե, ժամանակին բժշկի դիմելն է:
-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հանրությանը:
-Սա մեր հայրենիքն է, և ոչ ոք այն չի կառուցի մեր փոխարեն: Որքան պատասխանատու և սրտացավ վերաբերմունք ցուցաբերենք ամենքս մեր իսկ աշխատանքում, այնքան մեր հայրենիքն ավելի ծաղկուն կլինի: Բոլորին առողջություն եմ մաղթում: Առաջին հերթին՝ առողջություն: Կհորդորեմ իմ հայրենակիցներին հետևել իրենց առողջությանը՝ չանտեսելով առողջական ամենաչնչին խնդիրն իսկ: Միշտ պետք է հիշել, որ փոքր խնդիրը ժամանակ անց կարող է մեծ չարիք դառնալ, որից ազատվելը հարյուրապատիկ ավելի դժվար է լինելու: Եվ դա այն պարզ պատճառով, որ հիվանդության բարդացման դեպքում, երբ հիվանդությունն արդեն իր սև գործն արել է, էլ ավելի բարդանում է այն հաղթահարելը, դժվարությունները բազմապատկվում են, երբեմն նույնիսկ հնարավոր չի լինում ինչ-որ բան փոխել: Ավելի պատկերավոր ասենք՝ հիվանդությունը կանխելն ավելի հեշտ է, քան այն բուժելը (ընդ որում, մի շարք առումներով՝ ֆինանսական, ժամանակային, հոգեբանական...): Չմոռանանք՝ կյանքը բնության ամենաթանկ պարգևն է, առողջությունը`ամենամեծ արժեքը: Հարգենք կյանքը և պահպանենք առողջությունը:
Гаяне Вардазаровна Бегларян
Гинеколог-Эндокринолог-Репродуктолог
Профессиональная деятельность
- репродуктивная эндокринология (гормональные нарушения подросткового, репродуктивного и постменопаузального периода)
- гормонозависимые гинекологические заболевания (синдром поликистозных яичников, ожирение, нарушение менструального цикла, эндометриоз, гиперандрогения и др.)
- лечение бесплодия (экстракорпоральное оплодотворение, искуственная инсеминация, консервативное лечение бесплодия)
- гормональная контрацепция.
Образование
1996-1997 гг. – интернатура на базе Медицинского Центра (МЦ) "Эребуни" по специальности врач общей практики.
1990-1996 г. – Ереванский медицинский институт, лечебный факультет.
Постдипломное образование
2009-2010 гг. – клиническая ординатура по специальности "Эндокринология", Ереван
2012- РУДН-Москва- кафедра Вспомогательные репродуктивные технологии.
2022-2023- НАЦИОНАЛЬНЫЙ ИНСТИТУТ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ ИМЕНИ АКАДЕМИКА С. АВДАЛБЕКЯНА"- кафедра Репродукцивной медицины -клин ординатура.
- детская эндокринология на базе МЦ "Арабкир"
- клиническая эндокринология на базе Национального института Здравоохранения (НИЗ) имени акад. С. Авдалбекяна
- репродуктивная эндокринология на базе НИЗ имени акад. С. Авдалбекяна
2001-2005 гг. – клиническая ординатура по специальности "Акушерство и гинекология" на базе НИЗ имени акад. С. Авдалбекяна, Ереван.
Опыт работы
с 2018г- Fertility Center
с 2017г-гинеколог-эндокринолог-репродуктолог в Армяно-Израильской клинике ЭКО МЦ "Астхик"
с 2010 г. – гинеколог-эндокринолог в отделении Репродукции Человека МЦ “Шенгавит”
2008-2010 гг. – врач-консультант акушер-гинеколог в МЦ “Шенгавит”
1989-1990 г. – лаборант на кафедре биохимии ЕрМИ
Усовершенствования
2012 – усовершенствование в Государственном образовательном учреждении высшего профессионального образования “Российский Университет Дружбы Народов” по теме “Вспомогательные репродуктивные теxнологии”, Москва.
2012 – стажировка в клинике репродуктивного здоровья “АРТ-ЭКО” под руководством проф. Е.А. Калининой по специализации “Вспомогательные репродуктивные теxнологии”, включая следующие методы лечения бесплодия с помощью искусственной инсеминации и экстракорпорального оплодотворения:
- диагностическая гистероскопия
- гиперстимуляция яичников, профилактика и ведение
- стимуляция и ультразвуковой мониторинг роста фолликулов
- пункция фолликулов
- перенос эмбрионов в полость матки
- редукция эмбриона при многоплодной беременности.
2009 - "Гипоталамо-гипофизо-надпочечниковая система. Физиология и патология" (для эндокринологов и акушер-гинекологов) на базе НИЗ МЗ РА, Республиканская Клиническая больница, Ереван.
2008 – “Ультразвуковая диагностика в гинекологии и акушерстве” в центре
Перинатологии, Акушерства и Гинекологии им. Р. Маргаряна, Ереван.
2018-Новые технологии в современной хирургической гинекологии(современные методы диагностики и лечения патологии полости матки ) оперативная и офисная гистероскопия.
Конференции/Семинары
2022-ESHRE-Milan Italy
С2020 года-Американское общество репродуктивной медицины-ASRM- членство
2019- ESHRE- Вена, Австрия
2018- ASRM- преконгресс курс (перенос эмбрионов в полость матки ) Канзас, США
2018- ESHRE- Барселона, Испания
2016-ESHRE- Хельсинки, Финляндия.
2013-участие в конференции Европейского общества репродукции человека и эмбриологии(ESHRE) Великобритания.Лондон
2012 – Армяно-грузинская конференция “Актуальные проблемы в акушерстве и гинекологии”, Ереван.
2012 – IX конференция Армянской ассоциации репродуктивной медицины, Ереван.
2012 – “Антифосфолипидный синдром, генетическая тромбофилия и профилактика тромбогеморрагическиx осложнений в клинической практике”, Ереван.
2009 – семинар по теме “Гинекологическая онкология”, Национальный институт онкологии, Ереванский Государственный университет и МЦ “Шенгавит”, Ереван.
Членство:
Член Армянской Ассоциации Репродуктивной Медицины
Член Европейского Общества Репродукции Человека и Эмбриологии(ESHRE)
Член ASRM- Американское общество
Член Российской Ассоциации Репродукции Человека(РАРЧ)
Член Армянской Антивозрастной Медицинской Ассоциации
Владение языками Армянский, Русский, Английский.
Семейное положение: Замужем, имеет 2 детей
Գայանե Վարդազարի Բեգլարյան
Գինեկոլոգ-էնդոկրինոլոգ-ռեպրոդուկտոլոգ
Կրթություն
1990-1996 Երևանի բժշկական ինստիտուտ, բուժական ֆակուլտետ
1996-1997 Մասնագիտացում ինտերնատուրայում «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի բազայի հիման վրա` պետական առողջապահական ձեռնարկության ընդհանուր պրակտիկայի բժիշկ մասնագիտությամբ
2001-2005 Կլինիկական օրդինատուրա «Մանկաբարձություն և գինեկոլոգիա» մասնագիտությամբ, Ավդալբեկյանի անվան ԱԱԻ բազայի հիման վրա
2009-2010 Կլինիկական օրդինատուրա «Էնդոկրինոլոգիա» մասնագիտությամբ (մանկական էնդոկրինոլոգիա, կլինիկական էնդոկրինոլոգիա` Դիաբետոլոգիայի և ռեպրոդուկտիվ էնդոկրինոլոգիայի ամբիոնի բազայի հիման վրա), Ավդալբեկյանի անվան ԱԱԻ
Բժշկական պրակտիկա
Ռեպրոդուկտիվ էնդոկրինոլոգիա (հորմոնալ խանգարումները դեռահասության շրջանում, վերարտադրողական և հետկլիմաքսային շրջաններ)
Հորմոններով պայմանավորված գինեկոլոգիական հիվանդություններ (ճարպակալում, դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, էնդոմետրիոզ, հիպերանդրոգենիզմ և այլն)
Անպտղության բուժում (արտամարմնային բեղմնավորում, արհեստական սերմնավորում, անպտղության կոնսերվատիվ բուժում), հորմոնալ բեղմնականխիչ միջոցներ
1989-1990 Ասիստենտ՝ Կենսաքիմիայի ֆակուլտետում, Երևանի բժշկական ինստիտուտ
2008-2010 Գինեկոլոգ-էնդոկրինոլոգ՝ «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում,
2010 թ-ից Գինեկոլոգ-էնդոկրինոլոգ, ռեպրոդուկտոլոգ` «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում Վերարտադրողական առողջության բաժանմունք
2017 թվականից `հայ-իսրայելական IVF կլինիկայի գինեկոլոգ-էնդոկրինոլոգ-վերարտադրող,
Վերապատրաստումներ
2008 Վերապատրաստման դասընթաց՝ «Ուլտրաձայնային ախտորոշումը մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի մեջ» թեմայով, Վերարտադրողական առողջության, պերինատոլոգիայի, մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի հանրապետական ինստիտուտ, Ավդալբեկյանի անվան ԱԱԻ բազայի հիման վրա
2009 Գործնական դասընթաց՝ «Գինեկոլոգիական ուռուցքաբանություն» թեմայով, Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոն, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան և «Շենգավիթ» ԲԿ
2009 Դասընթաց՝ «Հիպոթալամո-հիպոֆիզար-մակերիկամային համակարգ, Ֆիզիոլոգիա և պաթոլոգիա» թեմայով, (նախատեսված էնդոկրինոլոգների և մանկաբարձ-գինեկոլոգների համար), Ակադեմիկոս Ս. Ավդալբեկյանի անվան առողջապահության ազգային ինստիտուտ
2012 Վերաորակավորում՝ Ժողովուրդների բարեկամության ռուսական համալսարանի բարձրագույն մասնագիտական կրթության պետական կրթական հաստատություն, Մոսկվա, Ռուսաստան
2012 Վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաների դասընթաց՝ պրոֆեսոր Ե. Ա. Կալինինայի ղեկավարությամբ, Անպտղության բուժումը՝ արհեստական սերմնավորմամբ և արտամարմնային բեղմնավորմամբ՝ ART-ECO վերարտադրողական առողջության կլինիկայում, Մոսկվա, Ախտորոշիչ հիստերոսկոպիա՝ ձվարանների գերխթանում, ձվարանների գերխթանման կանխարգելում և վարում, ֆոլիկուլների ստիմուլյացիա և ուլտրաձայնային մոնիթորինգ, ֆոլիկուլի պունկցիա, սաղմի փոխադրումն արգանդի խոռոչ, պտուղների քանակի նվազեցում բազմապտուղ հղիության դեպքում
Կոնֆերանսներ
2009 Գործնական դասընթաց՝ «Գինեկոլոգիական ուռուցքաբանություն» թեմայով, Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոն, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան և «Շենգավիթ» ԲԿ
2012 Կոնֆերանս՝ «Հակաֆոսֆոլիպիդային սինդրոմ, գենետիկ թրոմբոֆիլիա և թրոմբոհեմորագիկ բարդությունների կանխարգելումը կլինիկական պրակտիկայում» թեմայով, Երևան
2012 Հայ-վրացական կոնֆերանս՝ «Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի արդիական խնդիրները», Երևան
2012 Ռեպրոդուկտիվ բժշկության հայկական ասոցիացիայի IX-րդ կոնֆերանս, Երևան
2013 «ESHRE 29-րդ տարեկան հավաք», Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն
2016 Մասնակցություն գիտագործնական միջազգային կոնֆերանսին, Երևան, Հայաստան
2016 Գիտագործնական միջազգային կոնֆերանս՝ «Վերարտադրողական բժշկության արձանագրությունները», Երևան, Հայաստան
2016 «ESHR 32-րդ տարեկան հավաք», Հելսինկի, Ֆինլանդիա
2018- ASRM- նախախորհրդարանական դասընթաց (սաղմերի տեղադրում արգանդի խոռոչ) Կանզաս, ԱՄՆ
2018- ESHRE- Բարսելոնա, Իսպանիա
2019- ESHRE- Վիեննա, Ավստրիա
Անդամակցություններ
2020- Ռեպրոդուկտոլոգների եվրոպական համաշխարհային կոնգրես ESHRE (European Society of Human Reproduction and Embryology), Կոպենհագեն, Դանիա:
2020- Պորտլենդ, Օրեգոն ԱՄՆ ռեպրոդուկտոլոգների ասոցացիայի անդամ:
Հայաստանի ռեպրոդուկտոլոգների ասոցացիայի անդամ:
Եվրոպական ռեպրոդուկտոլոգների ասոցացիայի անդամ:
Ռուսաստանի Դաշնության ռեպրոդուկտոլոգների ասոցացիայի անդամ:
ԱՄՆ ռեպրոդուկտոլոգների ասոցացիայի անդամ:
ԱՐԱՄ ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆ
Երջանկությունը անպայմանական է և ընտրւթյուն, պետք է ընտրել առողջ և երջանիկ լինելու ձեր բանաձևը
Ժամանանակիցսրտաբանությունը զարգացած տեխնոլոգիաների շնորհիվ հնարավորություն է տալիս իրականացնել բարձր ճշգրտության հետազոտություններ և ունենալ որակյալ արդյունք:
Մեր զրուցակիցն է «Երևան» բժշկագիտական կենտրոնի՝ նախկին 8-րդ հիվանդանոցի ֆունկցիոնալ ախտորոշման ծառայության ղեկավար, պրոֆեսոր ԱՐԱՄ ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆԸ, ում հետ քննարկեցինք Հայաստանում սրտանոթային համակարգի հիվանդությունների կանխարգելման ու բուժման հնարավորությունների, ձեռքբերումների ու անհրաժեշտ քայլերի վերաբերյալ հարցեր: Սիրտ-անոթային հիվանդություններն ամենատարածվածն են ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում: Միևնույն ժամանակ հենց սրտաբանությունն է բժշկության այն ուղղությունը, որն առաջինն է պարբերաբար զարգացումներ ու ձեռքբերումներ գրանցում:
Արամ Չիլինգարյանն այն եզակի անհատներից է, որն առանձնանում է մարդկային բարձր արժեքներով, իր գործին, իր հայրենիքին նվիրվածությամբ ու անսահման համեստությամբ: Նա երկրում տեղի ունեցող որևէ իրադարձությունից անմասն չէ, միշտ հայրենիքի հոգսերին արձագանքող, այդ հոգսերով ապրող ու մտահոգ մարդ է։
-Պարոն Չիլինգարյան, մի փոքր պատմեք Ձեր ներկա գործունեությունից։
-Ներկայումս աշխատում եմ 8-րդ բժշկական կենտրոնի` այժմյան Երևանի բժշկական կենտրոնի ֆունկցիոնալ ախտորոշման ծառայության ղեկավար: Աշխատանքիս ծանրաբեռնվածությունը կրկնապատկվել է, քանի այցելուների թիվն է զգալի ավելացել: Պատասխանատվությունը միշտ էլ մեծ է, քանի որ բժշկի մասնագիտությունն այդպիսին է։
-Ինֆարկտ, ինսուլտ։ Կտարբերակե՞ք:
-Երկու դեպքում էլ խնդիրը անոթի փակման հետ է կապված, պատճարը աթերոսկլերոզն է` անոթների լուսանցքի անխուսափելի աստիճանաբար նեղացումը իսկ հիվանդությունը այդ պրոցեսի ծայրահեղ աստիճանն է. Այն է, որ անոթները փակվում են: Եթե այն փակվում է սրտում, պատկերում ունենք սրտամկանի ինֆարկտ, եթե անոթը փակվում է ուղեղում, դա կոչվում է ինսուլտ։ Այդ երկու անունները դրված են, որպեսզի տարանջատվի տեղակայումը, թե որ օրգանում է խնդիրն ի հայտ եկել։ Անոթը փակվելուց հետո գնում է այդ հատվածի մեռուկացումը։ Մեռուկացված օջախն էլ գտել է իր անվանումը` սրտի դեպքում` ինֆարկտ, ուղեղում` ինսուլտ։ Սրտի դեպքում սովորաբար ցավով է սկսվում, նաև արտահայտված շնչարգելությամբ, սեղմող, ճնշող կրծոսկրային ցավ, որը հաճախ չի անցնում տարբեր միջոցներից, միայն բժշկական անձնակազմի միջամտության դեպքում կարող է անցնել։ Իսկ ինսուլտի ժամանակ ոչ մի ցավ, կարելի է ասել, գրեթե չի գրանցվում, լինում է գլխապտույտ, դեմքի թեքվածություն, ձեռքի և ոտքի թուլություն, կլման ակտի խանգարում, աչքերի բիբերի շեղում։ Պաթոլոգիաներ, որոնք շատ հեշտ է տարբերակել, չնայած կան դեպքեր, որ ինֆարկտը անցնում է այնպես, որ անգամ ինֆարկտ տանող մարդը չի հասկանում` իր հետ ինչ է կատարվում։ Ուղղակի կարող է լինել գլխապտույտ, և պացինետը տանի սրտամկանի ինֆարկտ։ Վտանգավորության առումով գրեթե հավասար սանդղակի վրա են, քանզի և՛ ուղեղը, և՛ սիրտը կենսական շատ կարևոր օրգաններ են, և նրանց վնասվածքը կարող է բերել հաշմանդամության: Ինսուլտի ժամանակ բերում է անշարժության, դժվարախոսության։ Ինֆարկտի դեպքում կարող է բերել սրտային անբավարարության, հևոցների, ոտքերի այտուցվածության։ Բայց երկուսն էլ սովորաբար հաշմանդամության հասցնող և կյանքին վտանգ սպառնացող հիվանդություններ են։ Այնպես որ, կարևորը դրան չհասնի, քանի որ դրանց հետևանքներն արդեն անդառնալի են դառնում։ Պետք է հետևողական լինել և զերծ մնալ ռիսկի գործոններից: Իսկ ռիսկի գործոններն են ծխելը, շաքարային դիաբետը, ավելորդ քաշը, անշարժությունը, բարձր ճնշումը, որն առաջին տեղում է: Քանզի երկուսն էլ անոթային հիվանդություններ են, և երկուստեք ռիսկային գործոնների դեպքում 5 անգամ մեծանում է այս կամ այն անոթի նեղացման հավանականությունը` արդյունքում ունենալով ինսուլտ կամ ինֆարկտ։
-Ո՞ր դեպքում են նշանակում <<Կարդիոմագնիլ>> դեղամիջոցը:
-<<Կարդիոմագնիլ>>` ասպիրին նշանակվում է երկուսի դեպքում էլ, որը արյունը <<ջրիկացնող>> է, որպեսզի նոր խցանումներ չառաջանան անոթներում։ Այն ուղղակի կանխարգելման միջոց է, բայց նրա ընդունումը առողջների մոտ հիվանդություն կանխարգելման համար (առաջնային կանխարգելում) առայժմ վիճելի է, քանի որ շատ կիրառելու դեպքում, եթե կան այլ ուղեկցող հիվանդություններ, բերել արյունահոսության։ Անոթային հիվանդություն գրանցելուց հետո արդեն երկրորդային կանխարգելման համար, իհարկե, այս դեղամիջոցը ցուցված է անորոշ ժամկետով, եթե, իհարկե չկան հակացուցումներ։
-Ինչպե՞ս է արտահայտվում <<սրտային ցավը>>:
-Սրտային ցավը` ստենոկարդիան շատ տարբեր արտահայտման ձևեր ունի և հաճախ դժվար է տարբերակել այն նյարդային, թե ոսկրային բնույթի ցավեր են: Սովորաբար, այն արտահայտվում է ճնշող զգացումով կրծկավանդակի կենտրոնում, սակայն կարող է արտահայտվել որպես աջակողմյան ցավ, կամ լինել միայն ձեռքում կամ թիկունքում: Եթե խնդիրը նյարդային բնույթ է կրում, այն ցավը կարող է ճառագայթել, և հնարավոր է` ձեռքի 2 կամ 3 մատերը թմրեն։ Բայց եթե թմրածությունը ամբողջ թևի երկայնքով է, և այն առանց որևէ միջամտության վերանում է, հավանականությունը մեծ է, որ այն լինի սրտային խնդրից։ Բայց եթե նյարդը ընկճվի, ցավային սինդրոմը երկար է տևում` ժամերով, անգամ օրերով ցավ է լինում։
-Սրտի ռիթմի խանգարումները ինչի՞ հետևանք են։
- Հետևանքները բավականին շատ են` կարող են լինել և՛ ժառանգական, և՛ նյարդային, նաև` սրտի անատոմիական տարբեր փոփոխություններով պայմանավորված: Կարող է լինել ինֆարկտներից հետո, կամ եթե սիրտը ի սկզբանե լայնացած է։ Բայց նյարդային լարվածությունը նույնպես կարող է հանգեցնել սրտի ռիթմի խանգարման, և գրեթե ամենից հաճախ այդպես էլ լինում է, որ հենց նյարդային խնդրից է զարգանում առիթմիան: Բայց եթե հիվանդն ունի սրտային հիվանդություն և ունենում է առիթմիաներ, նախ պետք է հասկանալ, թե ինչ առիթմիա է, քանզի կան առիթմիաներ, որոնք բացարձակ անվտանգ են (իրականում նրանց մեծամասնությունը), բայց կան նաև առիթմիայի տեսակներ, որոնք բավականին վտանգավոր են, և ցանկալի է դիմել բժշկի` պարզելու համար դրա տեսակը։
- Ի՞նչ է շողացող առիթմիան։
-Այն ավելի շատ հանդիպում է մեծահասակների մոտ` 75 տարեկանից հետո: Երիտասարդ տարիքում սովորաբար հազվադեպ է հանդիպում, բայց կարող է հանդիպել ալկոհոլի չարաշահումից, եթե իհարկե պատկերում չկան սրտի արատներ և սրտային հիվանդություններ: Ավելի հաճախ կարող է ի հայտ գալ տարբեր ռիսկի գործոններից, որոնք վերը նշվեցին։ Սովորաբար շողացող առիթմիան միայնակ չի լինում, այն ի հայտ է գալիս ուղեկցող այլ հիվանդությունների դեպքում։ Պետք է պարտադիր անցնել հետազոտություններ և խստիվ բացառել բոլոր ռիսկի գործոնները, քանզի շողացող առիթմիայի նոպաները հաճախանալով կարող են կրել մշտական բնույթ։ Այդ իսկ պատճառով ցանկացած հիվանդության դեպքում վաղ բուժումը կարող է բուժմանը տալ դրական արդյունք։
- Եղանակային փոփոխությունները կարո՞ղ են արդյոք ազդել զարկերակային ճնշման վրա:
-Եղանակային փոփոխությունները ևս կարող են ազդել ճնշման վրա, բայց խնդիրը հստակեցնելու համար պետք է անցնել ավելի խորը հետազոտման փուլեր։ Իրականում ճնշման բարձրացումը կապ ունի ճարպակալման, լարվածության, գերհոգնածության, աղի, ալյուրից պատրաստված ուտելիքների և քաղցրի շատ օգտագործման և իհարկե անքնության հետ։ Կարևոր է առողջ սնունդը. սննդակարգում լինեն բանջարեղեն, մրգեր, համեմատաբար անյուղ սնունդ ընդունեն, միս, ձկնեղեն, աղանդեր, ձուն շատ օգտակար է, այն ունի հակաբորբոքիչ ազդեցություն, պետք չէ վախենալ նրա մեջ առկա խոլեստերինից։ Ավելի լավ է կարագ ուտել, քան` ձեթ, իսկ եթե ձեթ, ապա գերադասելի է ձիթապտղի և ոչ ռաֆինացված: Այսօր վաճառվող ձեթերը` արևածաղկի, եգիպտացորենի, ունեն բորբոքային պրոցեսների առաջացման ունակություն, արագ քայքայվում են ջերմությունից, առաջացնելով անցանկալի նյութեր, քանզի ձեթերի կալորիականությունը ավելի բարձր է, քան կարագինը։
-Որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք հասարակությանը, մեր ընթերցողներին:
-Մեր հասարակությունը, ցավոք, առողջ ապրելակերպ չի վարում, մանավանդ` տղամարդիկ: Պետք է գիտակից մոտենան ամեն հարցին, բացառեն ռիսկի գործոնները: Առողջությունը մեր ամենամեծ հարստությունն է, որը տրված է Աստծո կողմից, և պետք է այն պահպանել: Եթե հասարակությունը լինի առողջ, դա կլինի մեծ նվեր թե՛ բժիշկներիս, և թե՛ հասարակության համար։
Բոլորին մաղթում եմ առողջություն, երջանկություն, քանզի երկուսն էլ մեր ձեռքերում են։ Երջանկությունը դա սովորություն է, պետք չէ նյութականի մեջ երջանկություն փնտրել, պետք չե կապել երջանկությունը տարբեր պայմաններից, այդ դեպքում այն լինելու է փոփոխական։ Իսկ եթե ձեռք եք բերել երջանկության սովորություն, դուք, անկախ ամեն ինչից, երջանիկ եք։ Երջանկությունը անպայմանական է, պետք է ընտրել առողջ և երջանիկ լինելու ձեր բանաձևը։
Դիանա Ասլանյան
Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը
Ամբողջ աշխարհում մեծ տարածում ունեցող քաղցկեղը շարունակում է խլել բազմաթիվ կյանքեր: Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ հաճախ բժշկի դիմում են, երբ հիվանդությունն արդեն զարգացման վերջին փուլում է: Սկզբնական շրջանում քաղցկեղը կարող է ընդհանրապես չդրսևորվել: Հենց այդ պատճառով յուրաքանչյուրը կանխարգելման նպատակով պետք է պարբերաբար հետազոտվի։ Ոչ բարդ, անցավ, երկար ժամանակ չպահանջող հետազոտությունը կարող է պահպանել առողջությունը, փրկել կյանքեր։
Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը Հայաստանում առաջատար բազմապրոֆիլային մասնագիտացված բուժհաստատություն է, որը մատուցում է ուռուցքաբանական կլինիկական ծառայությունների ողջ սպեկտրը` ներառյալ ախտորոշումը, քաղցկեղի բոլոր տեսակների համալիր բուժումը և հիվանդների հետագա հսկողությունը։
http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի Դեղորայքային ուռուցքաբանաության բաժանմունքի բժիշկ-քիմիաթերապևտ Դիանա Ասլանյանը իր հաջողության գաղտնիքը վաղուց է հասկացել. դա սերն է իր հիվանդների հանդեպ: Կարող ես լինել լավագույն մասնագետ, սակայն եթե չի ձևավորվոմ բժիշկ-հիվանդ անչափ կարևոր փոխադարձ կապը, շատ ավելի դժվար է հաղթահարվում հիվանդությունը:
-Բժշկուհի, որո՞նք են քիմիաթերապիայի դրական և բացասական կողմերը։
- Քիմիաթերապիա անվանումն արդեն նշանակում է, որ այն բացասական կողմ միանշանակ կունենա, քանի որ դեղորայքի մեծ մասը ստեղծվում է քիմիական նյութերից։ Կողմնակի ազդեցություններ իհարկե կան, քանզի դրանք ոչ միայն ազդեցություն են ունենում ուռուցքային բջիջների վրա, այլ նաև առողջ բջիջների վրա։ Արդյունքում լինում է մազաթափություն, սրտխառնոց, թուլություն, լուծ և այլն։
-Ո՞րն է թիրախային թերապիան։
-Թիրախային թերապիա նշանակում է, որ առկա է բջջային մակարդակում մի թիրախ, որը կապվում է այս կամ այն դեղորայքի միջոցով։ Թիրախը հայտնաբերելու համար անհրաժեշտ է հեռացված հյուսվածքը ենթարկել հյուսվածքաբանական, այնուհետև իմունոհիստոքիմիական հետազոտության, որի ժամանակ նաև իրականացվում է մուտացիաների որոշում։ Դրանք հաճախ կիրառվում են որոշակի պաթոլոգիաների դեպքում` ինչպես թոքի, աղիքի, կրծքագեղձի, այսօր արդեն նաև կանանցի օրգանների ուռուցքների դեպքում։ Հիմնականում կատարվում են բոլոր օրգան համակարգերի թիրախային մուտացիաների որոշում, և երբ հայտնաբերվում է որևէ մուտացիա, համապատասխան դեղորայքային բուժում է իրականացվում: Դրանք դժվարամատչելի դեղորայքներ են։ ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից հաստատված է պետպատվերի շրջանակներում միայն կրծքագեղձի մինչև III փուլի ուռուցքների դեպքում թիրախային թերապիա, Her 2 new մուտացիան +3 հայտնաբերման դեպքում։ Նշանակվում է Հերցեպտին դեղամիջոցը, որը հիվանդները ստանում են անվճար։
-Հասարակություն մեջ ձևավորվել է մի թյուր կարծիք, որ առանց բացահայտելու բուն ուռուցքի առաջացման պատճառները, միանգամից նշանակում են քիմիաթերապիա։
-Բացառվում է նման բան, հստակ եմ դա ասում, մեր բժշկական կենտրոնում` առավել ևս։ Մինչև մանրակրկիտ չհետազոտվի հեռացված գոյացությունը կամ բիոպտատը, ոչ ոք քիմիոթերապիայի չի դիմի: Օրինակ բերելով թոքի ուռուցքը` ասեմ, որ լինում է երկու տեսակի. ինչպես կարող է բժիշկը նշանակել քիմիաթերապիա, եթե չգիտի, թե որ տեսակի է ուռուցքը։ Կրծքագեղձում էլ լինում է երեք տեսակի։ Հնարավոր է լինի այն փուլում, որ քիմիաթերապիա չնշանակվի, նշանակվում հակահորմոնալ բուժում։ Մենք երբեք չենք սկսում բուժումը, մինչև չհասկանանք, թե ինչ ուռուցքի հետ գործ ունենք։
Հիվանդին ուռուցքի մասին ասվում է։ Կան բուժառուներ, որոնք գիտակից են մոտենում իրենց խնդրին։ Եթե հարազատներն ու բարեկամները գիտեն, որ բուժառուն իր տեսակով գերզգայուն է և չի կարող հեշտ տանել ընթացքը, խնդրում են, որ ավելի լավ է չիմանա հիվանդության մասին։ Այսօր մենք էլ ենք այլ երկրների նման ընտրում այն տարբերակը, որ եթե հիվանդը մենակ է գալիս, ստիպված ենք լինում դեմառդեմ արդեն ներկայացնել խնդրի լրջությունը։
Վերջին տարիներին քաղցկեղը երիտասարդացում է ապրել, դրա պատճառը կարողը լինել ստրեսային իրավիճակները, սննդակարգը, ապրելակերպը։ Դրանք իրենց հետքը թողնում են նաև հիվանդության ընթացքի վրա. բուժված հիվանդի ստրես տանելուց հետո հիվանդությունը կարող է նորից գլուխ բարձրացնել։ Ստրեսը թուլացնում է օրգանիզմը, և սկսում են բոլոր խնդիրները գլուխ բարձրացնել:
Ներորովայնային աէրոզոլային քիմիաթերապիան առաջին անգամ կատարել են ՌԴ-ում Ա.Ի. Հերցենի անվան գիտահետազոտական կենտրոնում, ստամոքսի ուռուցքային հիվանդությունների ժամանակ, որովայնամզի ախտահարման դեպքում։ Բուժումն իրականացվում է քիմիաթերապիայի մի քանի կուրսից հետո, հաջորդում է տվյալ թերապիան, այնուհետև շարունակվում է քիմիաթերապիան։ Սա պալիատիվ միջամտություն է , որը հնարավորություն է տալիս երկարացնել բուժառուի կյանքը։ Այսօր մեր հանրապետությունում հակաքաղցկեղային մեթոդները համալրվել են ևս մեկով: Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում կիրառվում է ներորովայնային աէրոզոլային քիմիաթերապիայի մեթոդը:
-Շատ հաճախ բուժառուները հրաժարվում են բուժօգնությունից։ Ձեր հետագա քայլերը որո՞նք են։
- Բուժառուին մանրամասն բացատրվում է հնարավոր բացասական երևույթների մասին հրաժարվելու դեպքում։ Երբ կոնկրետ քիմիաթերապիայից հրաժարվում է, և եթե ցուցված է բուժման ալտերնատիվ եղանակներ՝ ճառագայթային թերապիա, կամ վիրահատություն, կատարվում է տվյալ մասնագետների հետ խորհրդատվություն։ Իսկ եթե հրաժարվում են բիոպսիայից, առաջարկվում է էքստիզիոն բիոպսիա, ոչ թե պունկցիոն, այլ հեռացման եղանակով, հյուսվածք ստանալով, որից շատ չեն հրաժարվում, որքան ասեղային բիոպսիայի դեպքում է։ Ներկա պահին բոլոր հետազոտություններն իրականացվում են սոնոգրաֆիայի հսկողությամբ` անգամ դժվարամատչելի մասերում: Եթե մասնագետը գտնում է, որ ինքը չի վնասի մեկ այլ օրգան բիոպսիայի ժամանակ, գնում է դրան, որի արդյունքում բավականին հեշտացել է մեր աշխատանքը, երբ որովայնը չի հատվում, լապորասկոպիկ եղանակով կամ թեկուզ ասեղային եղանակով ստանում ենք նյութ, հիվանդներն էլ են շուտ վերականգնվում, մենք էլ մեր բուժումը կարողանում ենք շուտ սկսել։
-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:
- Բժշկագիտության մեջ իմ առաջին ուսուցիչը եղել է իմ հայրը` բ.գ.դ.,պրոֆեսոր Ն.Լ.Ասլանյանը, որը իմ մյուս դասախոսներից զատ, ուսանողական տարիներին շատ է օգնել ինձ հասկանալ` ինչ է բժշկագիտությունը, բուժառուների հետ շփվելու եղանակը, մասնագիտության մեջ նրբություններն ըմբռնելը։ Նեղ մասնագիտացման մեջ ինձ համար ուսուցիչ կարող եմ համարել ավագ սերնդի մեր ֆանարջյանական ողջ թիմին. այստեղ ես աշխատում եմ շուրջ 20 տարի, օրդիանտուրաս եմ այստեղ անցել, բոլոր բժիշկները, ում հետ աշխատել եմ, ինձ տվել են ավելին, քան պետք է մասնագետ դառնալու համար։ Շատ բան եմ սովորել պրոֆեսոր Հ.Մ. Գալստյանից, մեր բաժանմունքի վարիչից`պրոֆեսոր Գ.Խ. Բադալյանից, մեր բաժանմունքի բժիշկներից, անհատապես անուններ չեմ նշում, բոլորից էլ շատ բաներ եմ սովորել և շարունակում եմ սովորել, քանի որ բժշկությունը իր տեղում կանգնած չէ, և ամեն օր մի նոր բան կա սովորելու։
-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:
-Երիտասարդ կադրերը պրպտող են, ձգտող իրենց համար հիմա ավելի հեշտ է, քան մեր ուսանելու տարիներին էին, հիմա ինտերնետային դարում ամեն ինչ հասանելի է, վերապատրաստումներին կարող են առցանց հետևել, այսօր ամեն ինչ հեշտացել է, դարձել հասանելի։ Երտասարդների մեջ կան շատ խոստումնալից կադրեր։
Իսկ ընդհանրապես ասելիքս սա է, որ բոլորը պարբերաբար հետազոտվեն . երբ հիվանդությունը վաղ փուլերում է հայտնաբերվում, ավելի հեշտ է բուժումը: Ուռուցքները փոխվել են իրենց բնույթով, հին դեղորայքն այդքան էֆեկտիվ չէ, և կանխարգելիչ բուժման համար ցանկալի է ունենալ տարեկան 1 կամ երկու ստուգում` թեկուզ սոնոգրաֆիա կամ ռենտգեն հետազոտություն, արյան անալիզ: Մեր հետևողական աշխատանքի շնորհիվ հիմա մարդիկ ավելի վաղ են դիմում։
-Բժշկուհի´, որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:
-Կմաղթեմ, որ մեր հասարակությունը լինի ավելի ներողամիտ, բարեկիրթ, բժշկին դիմելու կուլտուրան բարձր մակարդակ ունենա, բժշկի հանդեպ հարգանքն ավելի մեծանա, որովհետև բժշկի ուսերին դրված է շատ մեծ պատասխանատվություն: Ճիշտ և գրագետ ախտորոշումից է կախված բուժման ճիշտ տակտիկան։ Բոլոր բժիշկներն էլ հասարակ մահկանացուներ են, ունեն անձնական խնդիրներ ու ներաշխարհ: Էական չէ, թե բժիշկը քանի կյանք է փրկում, բայց երբ մի փոքր բացթողում է լինում, դա, ցավոք, նրա համար դառնում է ճակատագրական: Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը: Ու նաև շատ կարևոր է հասկանալ, որ կյանքի ճանապարհը երկար և բարդ է, երբեմն էլ՝ չհուսադրող, սակայն պետք է գիտակցել, որ երբեք և ոչ մի այլ երկրում չես գնահատվի այնպես, ինչպես քո հայրենիքում։ Եվ թող երբեք չմարի ձգտումն ու հավատը, և, հավատացեք, մշտապես հաջողությունը կժպտա:
Լիլիթ Այվազյան
Սիրելինե՛րս, պահպանե՛ք ձեզ տրված թանկագին պարգևը՝ կյանքը
Հիվանդության հավանական բարդացումների կանխարգելումը նախևառաջ պայմանավորված է ճշգրիտ ախտորոշմամբ: Բարեբախտաբար, վերջին ժամանակաշրջանում բժշկագիտությունը և նորագույն տեխնոլոգիաները բավականաչափ զարգացել են, իսկ դա հնարավորություն է տալիս ստանալ հետազոտությունների գերճշգրիտ արդյունքներ: Արժեքավոր է ռադիոլոգների և առողջապահության այդ ոլորտի մասնագետների աշխատանքը, ովքեր օգտագործում են պատկերման տեխնոլոգիաներ՝ ախտորոշելու հիվանդությունների լայն սպեկտր և ճառագայթաբանությունը որպես մասնագիտություն խթանելու համար: ժամանակակից առողջապահության ոլորտում կարևոր ներդրում է ախտորոշիչ պատկերման և ճառագայթային թերապիայի վերաբերյալ հասարակության իրազեկությունը բարձրացնելու հնարավորությունը:Մասնագիտության զարգացումը` իր պատկերային տեխնոլոգիաներով, փոխկապակցված լինելով արհեստական բանականության զարգացման հետ, համարվում է առողջապահական ոլորտի հետագա զարգացման գրավականը:
Մեր զրուցակիցն է Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության Ազգային կենտրոնի ռենտգեն ախտորոշման բաժանմունքի բժիշկ ռադիոլոգ, Հայաստանի Հանրապետության ռադիոլոգների ասոցացիայի անդամ, Երևանի պետական բժշկական համալսարանի ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնի դասախոս Լիլիթ Այվազյանը:
-Բժշկուհի, ի՞նչ հետազոտություններ են իրականցվում Ձեր անմիջական մասնակցությամբ:
-Ասեմ, որ հիմնականում զբաղվում եմ ռենտգենոլոգիայով, կրծքավանդակի, ոսկրային համակարգի, աղեստամոքսային տրակտի հետազոտություններով, ինչպես նաև զուգահեռ հետազոտություններ եմ իրականացնում դենսիտրոմետիկ սարքով։ Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում արդեն 3 տարի գործում է նաև ռենտգենօստեոդենսիտոմետրիայի կաբինետը, որը վերազինվել է Հայաստանում եզակի <<Hologic>> ընկերության վերջին սերնդի՝ 2020 թվականի արտադրության ռենտգեն դենսիտոմետրիկ սարքով: Դենսիտոմետրիան ախտորոշման միակ եղանակն է, որը հնարավորություն է տալիս հավաստիորեն որոշել ոսկրային հյուսվածքի հանքային խտությունը, ինչն անհրաժեշտ է օստեոպորոզի կանխարգելման, վաղ ախտորոշման, ինչպես նաև հակաօստեոպորոտիկ բուժման արդյունավետության հսկողության համար: Սարքն ունի օրթոպեդիկ ծրագիր, որը հնարավորություն է տալիս հետազոտել և գնահատել ոսկրային հյուսվածքի վիճակը պրոթեզավորված հոդի շրջանում, այսինքն՝ տեղեկանալ, թե պրոթեզավորված հոդի հարակից ոսկրերն ինչ վիճակում են: Սարքի առավելությունն է ոսկրի, մկանի և ճարպային հյուսվածքների ուսումնասիրությունը, մեծ ճշգրտությամբ ախտորոշումը, ինչը հաշվարկված է տոկոսային հարաբերությամբ, բարձր զգայունությունը և ռենտգեն հետազոտության մինիմում դոզան, որը համեմատական կարգով կազմում է կրծքավանդակի դասական ռենտգենոգրաֆիայի չափաբաժնի մեկ տասներորդականը։ Այս հետազոտությունից առաջ նախապես պատրաստվել պետք չէ, հետազոտության ընթացքը կարճատև է, և պատասխանն արագ տրամադրվում է պացինետին: Հետազոտությունից առաջ անպայման պիտի հաշվարկել է FRAX-Ը:
-Ի՞նչ է FRAX-ը:
-FRAX-ը նախատեսված է հաշվելու համար 10-տարում կոնքի կոտրվածք ունենալու հավանականությունը և 10-տարում օստեոպորոտիկ գլխավոր կոտրվածքներ (կլինիկորեն արտահայտվող կողերի, կոնքի, նախաբազկի կամ ազդրի պրոքսիմալ կոտրվածքներ) ունենալու հավանականությունը, հիմնվելով ազդրի վզիկի BMD–ի և կլինիկական ռիսկի գործոնների վրա։ FRAX-ի հաշվման ալգորիթմը հասանելի է ժամանակակից BMD սարքավորումներով։
-Ի՞նչ է դենսիտոմետրիան, ո՞ւմ է այն ցուցված, և որո՞նք են այս հետազոտության առավելությունները:
-Դենսիտոմետրիան դա ոչ ինվազիվ հետազոտության տեսակ է , որը լինում է ռենտգենյան և ուլտրաձայնային: Ամբողջ աշխարհում հետազոտության ստանդարտ է համարվում ռենտգեն դենսիտոմետրիան, որը կարող է տալ հստակ ախտորոշում՝ կա՞ արդյոք խնդիր, թե` ոչ:
Դենսիտոմետրիան պացիենտից հատուկ պատրաստվածություն չի պահանջում։ Միակ հակացուցումը հղիություն է։ Նաև ցանկալի չէ հետազոտությունից առաջ պացիենտը անցած լինի որևէ կոնստրակտային հետազոտություն,օրինակ` ստամոքս-աղիքային տրակտի հետազոտություն բարիումով, որը կարող է խանգարել դենսիտոմետրիկ հետազոտության արդյունքներին։
Դենսիտրոմետրիան խորհուրդ է տրվում անցնել բոլոր 60 տարեկանից բարձր կանանց եւ 70 տարեկանից բարձր տղամարդկանց, ինչպես նաև էնդոկրին հիվանդությունների դեպքում, այն պացիենտներին, ում մոտ ախտորոշվել է կոտրվածք` աննշան տրավմայի հետևանքով: Պոստմենոպաուզալ կանանց և 50-69 տարեկան տղամարդկանց՝ հաշվի առնելով ռիսկային գործոնների պրոֆիլը:
Այն անձանց, որոնց մոտ ախտորոշվել է ռևմատոիդ արթրիտ հիվանդությունը։
Այն պացիենտներին, որոնք այնպիսի դեղամիջոցներ են ընդունում, որը նվազեցնում է ոսկրի խտությունը, օրինակ` կորտիկոստերիդներ, հակաբեղմնավորիչներ, հորմոնալ որևէ դեղամիջոցներ։ Նաև խորհուրդ է տրվում ճարպակալման դեպքում։ Խորհուրդ է տրվում նաև ուռուցքային հիվանդություն ունեցողներին, այն կանանց, որոնց մոտ հեռացված են ձվարանները, քիմիաթերապիայից հետո։
Դենսիտոմետրիան ցուցված է նաև այն պացինտներին, որոնց հարազատների մոտ 30 տարեկանից հետո ախտորոշվել է օստեոպորոզ, այսինքն՝ մեծ դեր է տրվում ժառանգական գործոնին: Կարող են հետազոտվել նաև ցածրահասակները, մարմնի քիչ քաշ ունեցողները, նստակյաց կյանքով ապրողները, ինչպես նաև կալցիումի և D վիտամինի պակաս ունեցողները։
-Ի՞նչ է ոսկրերի միներալային խտությունը:
-Ոսկրերի միներալային խտությունը ոսկրի մեկ միավորին բաժին ընկած միներալի չափն է, չափվում է դենսիտոմետրիկ հետազոտությամբ:
-Բժշկուհի, իսկ ի՞նչ հիվանդություն է օստեոպորոզը:
-Օստեոպորոզը հաճախ համարվում է տարեց մարդկանց հիվանդություն, սակայն շատ կարևոր է իմանալ, որ 35 տարեկանից հետո ոսկրերում կալցիումի քանակը սկսում է պակասել, իսկ արդեն 50-ին մոտ շատ արագ ավելի նվազում: Օստեոպորոզը ենթակա է բուժման, եթե այն ախտորոշվում է վաղ փուլերում: Կարող եմ ասել, որ դասական ռենտգենաբանական հետազոտությամբ ևս հնարավոր է ախտորոշել օստեոպորոզը, բայց միայն այն դեպքում, երբ ոսկրային հյուսվածքի կորուստը գերազանցում է 30 տոկոսը։ Դենսիտրոմետրիան թույլ է տալիս գնահատել ոսկրային հյուսվածքի մինչև 2-5 տոկոս կորուստը, ինչն անգնահատելի նշանակություն ունի կոտրվածքների ռիսկի կանխարգելման ամենավաղ փուլում:
-Արդյո՞ք հասցնում եք անցնել մասնագիտական վերապատրաստումներ։
-Այո, իհարկե, վերջերս մասնակցել եմ Վրաստանում կազմակերպված կոնֆերանսի։ Քանի որ տեխնոլոգիաները միշտ զարգանում են, դրան զուգընթաց պարզապես պետք է առաջ շարժվել, որպեսզի չլճանալ։ Նշեմ, որ վերջերս վերապատրաստում եմ անցել և փորձի փոխանակում ստացել` աշխատելով Սանկտ Պետերբուրգի Պետրովի անվան գիտահետազոտական ուռուցքաբանական կենտրոնում, վերջին շրջանում մասնակցել եմ բազմաթիվ կոնֆերանսների, որոնք հիմնականում նվիրված էին ռադիոլոգիային, իմ նեղ մասնագիտացմանը: Մոտ ապագայում պատրաստվում եմ Մոսկվայի բժշկության կենտրոնում կայանալիք կոնֆերանսին, և նշեմ նաև, որ արդեն երկու ամիս է, ինչ ուսանում եմ Առաջնորդության զարգացման և ինովացիայի ակադեմիայում, ասեմ, որ բավականին գիտելիքներ է տալիս, հետաքրքիր և գիտակից մարդկանց հետ շփում , փորձի փոխանակում։ Ասեմ , որ հաճախում եմ մեծ սիրով։
-Ծանրաբեռնված աշխատանքային գրաֆիկին զուգահեռ նաև մանկավարժական գործունեություն եք ծավալում, մի փոքր կխոսե՞ք դրա մասին։
-Այո, ես դասավանդում եմ նաև Երևանի պետական բժշկական համալսարանի ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնում։ Ցանկանում եմ ասել, որ դասավանդումը տալիս է ինձ մղիչ ուժ` առաջ շարժվելու, միշտ նորը արարելու և գիտելիքներս փոխանցելու, իսկ այժմյան սերունդը շատ հետաքրքրասեր է, խելացի, պրպտող, ձգտող։ Իրենք իրենց հարցերով պարտավորեցնում են, որ միշտ լինեմ նորարարությունների զարկերակին։
-Որպես վերջաբան` ի՞նչ մաղթանք և խորհուրդ կտաք:
-Նախ ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել նաև իմ կոլեգաներին ամենօրյա դժվարին, պատասխանատու աշխատանքը պատվով կատարելու համար, շնորհակալություն իմ պացիենտներին վստահության համար, քանզի վստահությունն է, որ մեզ առաջնորդում է կատարելագործվել: Վերելքի մեր ուղին յուրաքանչյուրիցս պահանջում է պատասխանատվության բարձր գիտակցություն և հայրենանվիրում։
Իսկ մեր հայրենակիցներին կոչ եմ անում` սիրելինե՛րս, պահպանե՛ք առողջ ապրելակերպի կանոնները, հաճախակի անցեք հետազոտություններ, պահպանե՛ք ձեզ տրված թանկագին պարգևը՝ կյանքը:
Շուշանիկ Թովմասյան
Ամեն ոք իրենով է յուրահատուկ, պետք չէ ձգտել նմանվել որևէ մեկին
Դիմածնոտային վիրաբուժությունը բժշկության ամենապահանջված ուղղություններից մեկն է: Այս ոլորտը մշտապես կատարելագործվում է, ստեղծվում և բուժման մեջ կիրառություն են գտնում նոր մեթոդներ ու եղանակներ: Հայաստանում այսօր իրականացվում են դիմածնոտային վիրաբուժության ոլորտին վերաբերող շատ միջամտություններ` կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ:
Հիվանդության բուժման գործում կարևորվում է նաև հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափելը: Ոլորտի բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան:
Մեր զրուցակիցն է դիմածնոտային վիրաբույժ Շուշանիկ Թովմասյանը: Հետևողական, իր գործում բարձր մասնագիտական մոտեցում ունեցող բժշկուհի, ով, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, արդեն պաշարել է մասնագիտական գերազանց գիտելիքներ, հասցրել տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ ընթանալ` պատասխանատվություն վերցնելով մարդկային կյանքերի համար:
Բժշկուհին իր գործունեությամբ և նվիրումով կարծրատիպեր է կոտրել` համոզված լինելով, որ կանայք ի վերուստ որոշակի առաքելություն ունեն, պարզապես պետք է այն ճիշտ օգտագործեն:
-Բժշկուհի, խոսենք Ձեր նեղ մասնագիտացման մասին, հիմնականում ի՞նչ գործունեության եք ծավալում։
-Ես նեղ մասնագիտությամբ դիմածնոտային վիրաբույժ եմ, զբաղվում եմ դեմքի, պարանոցի, բերանի խոռոչի խնդիրների վիրաբուժական և շատ ոչ վիրաբուժական խնդիրների բուժմամբ, ինչպես օրինակ՝ վնասվածքներ և կոտրվածքներ, բորբոքային խնդիրներ, քթային շնչառության խանգարումներ և այլն, ինչպես նաև իրականացնում եմ պլաստիկ վիրահատություններ, օրինակ` բլեֆարոպլաստիկա, քթի, ականջների և ծնոտի պլաստիկա, այսինքն` ինչ կապված է դեմքի և պարանոցի հետ։
- Ձեր աշխատանքային գործունեության մեջ առավել շատ դիմածնոտային ի՞նչ խնդիրներ են հանդիպում։
- Պացիենտները հաճախ դիմում են տարբեր ֆունկցիաների շեղումների ժամանակ. քթային շնչառության խանգարում, քունք-ստործնոտային հոդի խնդիրներ, դեմքի ոսկրերի կոտրվածքներ, դիմածնոտային շրջանի բորբոքային հիվանդություններ:
Շատ հաճախ պացիենտները դիմում են դեմքի էսթետիկ խնդիրների համար։ Դիմածնոտային շրջանում էսթետիկ խնդիրները շտկելու շատ վիրահատություններ կան։ Դրանցից է՝ օրինակ բլեֆարոպլաստիկան (կոպերի պլաստիկ վիրահատությունը)։ Այս վիրահատությունը շտկում թե՛ էսթետիկ, թե՛ ֆունկցիոնալ խնդիրները։
Բլեֆարոպլաստիկայի կարիք ունեցող պացիենտների մոտ տարիների ընթացքում կոպերի մաշկը կորցնում է էլաստիկությունը, առաջանում է կոպերի մաշկի կախվածություն, որը պացիենտին հաղորդում է հոգնած տեսք, ինչպես նաև՝ առաջացնում է աչքերի հոգնածություն։
Հաճախ դիմում են նաև պացիենտներ, որոնք դիմածնոտային շրջանի էսթետիկ ներարկումների կարիք ունեն:
Լայն տարածում ունի նաև բոտուլինային ներարկումը: Մեր հասարակության մեջ արդեն նկատվում է այն գիտակցումը, որ բոտուլինային ներարկումը էսթետիկ բժշկություն է, այլ ոչ թե` կոսմետոլոգիա, քանի որ այն պահանջում է դեմքի անատոմիայի և ֆունկցիոնալ ֆիզիոլոգիայի խորը գիտելիքներ։
-Ըստ Ձեզ` դիմածնոտային վիրաբուժությանը և պլաստիկ վիրաբուժությունը լրացնում և ամբողջացնո՞ւմ են միմյանց։
-Դիմածնոտային վիրաբուժությանը լրացնում է պլաստիկ վիրահատությունը, քանզի մեր պրակտիկայում հանդիպում են այնպիսի տրավմաներ, որոնց դեպքում անհրաժեշտ է կատարել թե՛ պլաստիկ, թե՛ ռեկոնստրուկտիվ վիրահատություն։
Այսօր առավել հաճախ պլաստիկ վիրաբույժները քթի պլաստիկայի դեպքում ավելի շատ շեշտադրումը դնում են արտաքին տեսքի վրա, իսկ դիմածնոտային և քիթ-կոկորդ-ականջաբանները` ավելի շատ շնչառության վրա, քանզի շատ դեպքերում այցելուները դիմում են քթի արտաքին գեղեցկության համար` չգիտակցելով հետագա շնչառական խնդիրներին բախվելու մասին։ Քանզի ամեն ոք իրենով է յուրահատուկ, պետք չէ ձգտել նմանվել որևէ մեկին, պետք է դեմքին համապատասխան քիթ ստանալ։ Եվ որպես խորհուրդ մեր ընթերցողներին կասեի, որ համացանցում լավ գովազդվողներին մի՛ շտապեք ընտրել, լավ ուսումնասիրեք այդ ոլորտը, մի՛ հիմնվեք գովազդով, քանզի միայն նկարներով և գեղեցիկ մոդելավորմամբ չես կարող պատկերացնել, թե ինչ վերջնական արդյունք կլինի պատկերում։ Ժամանակին դիմեք բժշկի, ստանալով անհրաժեշտ բուժօգնություն, և խուսափեք բարձիթողի վիճակներից։
- Բժշկուհի, կմանրամասնեք, թե ի՞նչ միջամտություն է արթրոցենտեզը:
- Մեր օրգանիզմում շատ կարևոր դեր ունեն քունք-ստործնոտային հոդերը․ դրանք երկու կողմից ստորին ծնոտը գլխի անշարժ ոսկրերին միացնող հոդերն են, որոնց շնորհիվ մենք կարող ենք բացել և փակել բերանը, շարժել ծնոտը աջ և ձախ, կամ օրինակ՝ ծնոտը առաջ բերել և միաժամանակ՝ պտտելով բացել։
Շարժումների այս բացառիկ ազատությունը հնարավոր է քունք-ստործնոտային հոդերի յուրահատուկ կառուցվածքի շնորհիվ․ այն ունի աճառային սկավառակ՝ ստորին ծնոտի հոդային գլխիկի և հոդային փոսիկի միջև։ Այդ աճառային սկավառակը կարողանում է ստորին ծնոտի շարժումներին համահունչ՝ սահել հոդային փոսի նկատմամբ՝ առաջ և հետ, մինչդեռ ստորին ծնոտի հոդային գլխիկը՝ այդ ընթացքում կարող է սկավառակի ստորին մակերեսի նկատմամբ՝ պտտվել։
Սակայն այս յուրահատուկ կառուցվածքը բերում է նաև յուրահատուկ խնդիրների, երբ որոշ բացասական գործոնների արդյունքում՝ աճառային սկավառակի սահումը հոդային փոսիկի նկատմամբ՝ դառնում է ոչ համահունչ, որը ի վերջո բերում է հաճախակի հանդիպող՝ հոդում կտտոցների և ճտտոցների առաջացմանը։ Այդ խնդիրը ավելի խորանալով՝ կարող է բերել աճառային սկավառակի դեֆորմացիայի և ի վերջո՝ ծնոտի շարժումների սահմանափակման։
Այդ պատճառով՝ շատ կարևոր է խնդիրների առաջացման վաղ փուլում միջոցներ ձեռք առնել՝ այս արատավոր օղակը վերացնելու համար։
Նման միջոցներից է՝ քունք-ստործնոտային հոդի քիչ ինվազիվ միջամտություն, որի ժամանակ՝ ներարկիչների օգնությամբ մուտք է գործվում հոդի աճառային սկավառակի և հոդային փոսիկի միջև գտնվող տարածություն և կատարվում է լվացում՝ ֆիզիոլոգիական լուծույթով: Այս միջամությունը կոչվում է արթրոցենտեզ։
-Ի՞նչ կասեք իմպլանտների մասին: Արդյո՞ք լինում են դեպքեր, երբ օրգանիզմը որպես օտար մարմին չի ընդունում իմպլանտը:
-Ատամների իմպլանտացիան ժամանակակից ստոմատոլոգիայում չափազանց կարևոր մասն է, նրա առավել կարևոր ուղղություններից մեկը։ Ատամնային իմպլանտը արմատի ձևը կրկնող կոնստրուկցիա է՝ պատրաստված բիոիներտ տիտանե համաձուլվածքից, որը լրիվ համատեղելի է մարդու օրգանիզմի հետ և չի առաջացնում ալերգիկ ռեակցիաներ: Այսօր գրեթե 90-99 տոկոս դեպքերում իմպլանտը բիոլոգիապես լիովին համապատասխանում է օրգանիզմին և բաղադրության և կառուցվածքի հաշվին այնպես է պատրաստված, որ ընկալվում է օրգանիզմի կողմից լիարժեքորեն, և հազվադեպ են լինում դեպքերը, երբ չի ընկալվում իմպլանտը։ Հայաստանում բավականին վերելք է ապրում այս ուղղությունը, և հանրությունը մեծ տեղ է արդեն տալիս իմպլանտներին, որոնք իրականում օրգանիզմին վնաս չեն հասցնում:
- Արդյո՞ք հասցնում եք անցնել մասնագիտական վերապատրաստումներ։
-Այո, իհարկե, վերջերս մասնակցեցինք Վրաստանում կազմակերպված կոնֆերանսի։ Բժիշկը պետք է միշտ լինի նորարարությունների զարկերակին, հակառակ դեպքում, եթե դոփես տեղում, ուրեմն այլևս որպես բժիշկ կայացած չես:
-Ամուսին բժիշկներ, իրականում արդո՞ք դժվարություններ լինում են, թե՞ լրացնում եք մեկդ մյուսին։
-Ասեմ ավելին, մեր ընտանիքում կա 4 բժիշկ, ամուսնուս ծնողներն էլ բժիշկներ են, ամուսնուս հայրը' ատամնաբույժ է, մայրը՝ մանկաբույժ։ Մեր ընտանիքում երբեք տարաձայնություններ չեն լինում, մենք մեկս մյուսիս լրացնում ենք, ցանկացած հարցում աջակցում միմյանց, և փառք Աստծո, կա ներդաշնակություն մեր ընտանիքում։
-Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը, ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեր ընթերցողներին:
-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի, հետևի իր առողջությանը, տարին գոնե մեկ անգամ այցելի բժշկի` կանխարգելիչ նկատառումներից ելնելով: Առողջություն և բարեկեցություն ամենքին:Վստահ եմ, որ հայ օջախի կայունությունն ու ամրությունը մեր հարատևման ու հաղթանակների ամենամեծ գրավականն է:
ԱԼԲԵՐՏ ԼԱԼԱԶԱՐՅԱՆ
Կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու մշակույթը մեզանում զարգացում ապրի
Յուրաքանչյուրին ի վերուստ տրված է հնարավորություն կառուցելու և անցնելու իր կյանքի ու ճակատագրի ճանապարհը: Ոմանք ընտրում են հարթ ու անխոչընդոտ ճանապարհներ, ոմանք էլ քարքարոտ ու բարդ ճակատագրերի սիրահար են: Կյանքում լինում են նաև ճիշտ կամ սխալ ճանապարհներ: Բոլոր դեպքերում էլ մենք ենք մեզ ու մեր ընտրությունների համար պատասխանատու և, հետևաբար, կրում ենք այն բոլոր հետևանքները, որոնք առաջացրել են մեր իսկ ընտրած ճանապարհները: Պետք է կարողանալ ընտրել այնպիսի ուղի, որի համար հետագայում չզղջանք, ու այդպիսի ընտրությամբ իսկ պիտանի կլինենք մարդկությանը:
Բժշկի ճանապարհը՝ գիտակցված ընտրություն է: Մասնագիտական գործունեության ընթացքում արհեստավարժությունը ձեռք է բերվում տարիների քրտնաջան աշխատանքի, գիտելիքների, ստացած գործնական հմտությունների արդյունքում, իսկ մարդկային տեսակը ճիշտ ախտորոշելու միակ գրավականը մարդու կենսափորձն է:
Մեր զրուցակիցն է մանկական վիրաբույժ, ուրոլոգ, «Արաբկիր» բժշկական համալիրի կոնքի խոռոչի օրգանների գործառույթի խանգարման ծառայության ղեկավար ԱԼԲԵՐՏ ԼԱԼԱԶԱՐՅԱՆԸ, բժիշկ, որը հենց վերոնշյալ հատկանիշների կրող է։
-Պարոն Լալազարյան, ի՞նչ է անմիզապահությունը և խոսեք, խնդրեմ, պատճառագիտության մասին, և որո՞նք են դրանց ապաքինման բուժմոտեցումները։
Մյուս հանդիպող անմիզապահություններն ավելի շատ առողջական խնդիրներ են, որոնք կարող են լինել ինչ-որ հիվանդությունների կա՛մ հետևանք, կա՛մ միզապարկի միզուղիների զարգացման արատներ, կա՛մ սխալ աշխատանքի` դիսֆունկցիայի հետևանք, որն էլ իրեն հերթին կարող է հանգեցնել երիկամների վնասմանը: Այս դեպքում անմիզապահությունը կարող է արդեն համարվել առողջական խնդիր։
Շատ հաճախ հանդիպում է նաև հոգեբանության ֆիզիոլոգիական անմիզապահությունը:
Այս ամեն ինչից ելնելով՝ պատճառագիտությունը մեկը լինել չի կարող. հետևաբար, տեսակից կախված, հետագայում որոշվում է բուժման ընթացքը։
Հետազոտությունները բավականին բազմազան են, բայց կարևոր է հասկանալ միզարձակման որակը միզելիս, պետք է ծնողը, հարազատը, կամ երեխան, եթե արդեն չափահաս է, գրառեն երեքօրյա ջուր խմելու և միզելու ժամային գրաֆիկը։ Դրանից ելնելով՝ մեզ համար արդեն պարզ է դառնում, թե ինչ տեսակի անմիզապահություն է, տալիս ավելի հստակ ինֆորմացիա, թե ինչ հետազոտության դիմենք։
- Միզածորանի և երիկամների բնածին արատներ, ի՞նչ են իրենցից ներկայացնում դրանք։
Հանդիպում են նաև երիկամների զարգացման դիրքի անոմալիաներ, կարող է մեկ երիկամը չլինել, կամ բաժանված լինել երկու մասի՝ մեկ ամբողջական կամ երկու ողջ ամբողջական, կամ մեկ կամ երկու լրացուցիչ երիկամ, իհարկե, դրանք հիվանդություն չեն կարող համարվել, երբ որ երիկամի դիրքը բարձր կամ ցածր է տեղադրված, ուստի այն պաթոլոգիա չենք կարող համարել, այն ոչ մի կերպ չի խանգարում մարդու առողջ կյանքով ապրելուն։
-Բժիշկ, ձեզ մոտ իրականացվում է, արդյո՞ք, երիկամի փոխպատվաստում:
- Երիկամի փոխպատվաստում մեզ մոտ իրականացվում է բավականին վաղուց, երկու տարի առաջ մենք հատեցինք 200-ի շեմը։ Կարող եմ ասել, որ արդյունքները բավականին գոհացուցիչ են, համագործակցում ենք միջազգային առաջատար բժշկական կենտրոնների հետ՝ Շվեյցարիայի, Լոնդոնի, ԱՄՆ-ի, և նրանց արդյունքները մեր արդյունքներից չեն տարբերվում, ավելին՝ դրանք համադրելի են։ Մենք երիկամների փոխպատվաստման արդեն բավականին մեծ փորձ ունենք:
-Որո՞նք են պոչուկի կիստայի վիրահատական միջամտության տեսակները։
- Ընդհանուր վիրաբուժության մեջ պոչուկի կիստան ամենահաճախ հանդիպող հիվանդությունների շարքին է դասվում, հանդիպում է հատկապես մեծահասակների մոտ, մինչդեռ երեխաների մոտ դա բնածին խնդիր է այն համարվում, էպիթելային ուղիները մաշկից գնում են դեպի պոչուկի կամ հաստության մեջ կամ պոչուկի վերոսկրին են հասնում: Խնդիրը սկսում է արտահայտվել այն ժամանակ, երբ որ հասունացման տարիքում սովորաբար երեխաների մոտ սկսվում է մազակալման շրջանը, և թափված մազերը գնում են և հավաքվում էպիթելային ուղիների մեջ՝ այնտեղ փակելով լուսանցքը, և ներսում առաջացնում են խնդիրներ՝ ինֆեկցիա, որը բերում է պոչուկի կիստա ասված վիճակին, որը պահանջում է վիրահատական բուժում։ Կան վիրահատական բուժման մեթոդներ։ Երբ առկա է սուր թարախակալված վիճակ, կա թարախակույտ, կատարվում է կտրվածք, որը հետվիրահատական շրջանում մի քանի օր մշակումներ անելուց հետո վերականգնվում է, բայց իրականում դա ռադիկալ բուժում չէ, քանզի չենք վերացնում խնդիրն արմատապես, ուղղակի ազատվում ենք թարախակույտից: Ցավոք սրտի, չկա մի մեթոդ, որ կրկնվելու հավանականություն չունենա։ Իսկ, թե որ մեթոդին դիմենք, սովորաբար հասկանում ենք վիրաբուժության ժամանակ։ Եթե տեսնում ենք, որ արտահայտված բորբոքային պրոցես է ընթանում, մեծ ծավալով, շատ խողակներ կան, մոտ է հետանցքին և այլն, ապա այդ դեպքում աշխատում ենք կարեր չդնել, քանզի այն կարող է դառնալ անիմաստ։
Մեծ հավանականությամբ, եթե մեկը բորբոքվում է, թարախակալվում, հարկադրված ես լինում կրկին բացել։ Իսկ եթե փոքր է, արտահայտված բորբոքային պրոցես առկա չէ, թարախակույտ չկա, հավելյալ խողակներ չկան, ապա կարելի է վերականգնել արագ, եթե կարած վերքը լավանում է մինչև երկու շաբաթվա ընթացքում և բաց մեթոդով չի, այդ դեպքում՝ մինչև 2-3 ամսվա ընթացքում։ Իհարկե, հաշվի է առնվում ծնողների և երեխայի, եթե արդեն չափահաս է՝ կարծիքը, քանզի մենք փորձում ենք բացատրել, թե որ մեթոդի դեպքում հետագա ընթացքը ինչ կթելադրի: Բժշկության մեջ բուժառուի կողմից հնչող <<ես ցանկանում եմ>> արտահայտությունը տեղին է միայն կոսմետոլոգիայի և պլաստիկ վիրաբուժության մեջ, բայց վիրաբուժության մեջ, օրինակ, ենթադրենք, առկա է արդեն սուր ապենդիցիտ՝ կույր աղիքի բորբոքում, եթե այս դեպքում վիրահատական միջամտությունը հետաձգվի, այն կարող է բերել մահվան ելքի։ Կամ եթե ճողվածքներ կան, և բժշկության մեջ եթե բուժառուներն են որոշում, դա այդքան էլ ճիշտ չէ, ուղղակի պետք այնքան գրագետ բացատրել, որ բուժառուին հասանելի, հասկանալի լինի ասելիքդ, իսկ եթե նա արդեն տեղեկացված է խնդրի լրջության աստիճանին, այդ դեպքում մեզ դյուրին է լինում, ինչը թույլ է տալիս, որ հենց ինքն էլ գրագետ մոտեցում դրսևորի և ընտրի իր բուժման միջոցը։ Լինում են դեպքեր, երբ հիվանդներն օգտվում են ոչ մասնագիտական տեղեկատվական աղբյուրներից, տեեկություններ քաղում համացանցի ոչ բժշկական-մասնագիտական էջերից, մինչդեռ բոլորս էլ լավ գիտակցում ենք, որ բժշկության մեջ կան հստակ ցուցումներ և հակացուցումներ։ Մեկ անգամ մեր հարգարժան բժիշկներից մեկը այսպիսի արտահայտություն արեց. <<Եթե ես հիվանդին բացատրում եմ, և նա դա չի ընկալում, ապա դա իմ խնդիրն է, ոչ թե բուժառուի>>։
Ասելիքս այն է, որ ուղղակի պետք է աշխատել գրագետ և ճշգրիտ բացատրել իրողությունը։ Ուղղակի մարդիկ պետք է հասկանան, թե ինչ տեղեկություն են փնտրում և որտեղ են փնտրում։ Քանզի բոլորը բուժման առավել ընդունելի ելքերը սովորաբար երբեք չեն բարձրաձայնում, շատերը միայն վատը կարող են տեսնել լուսաբանված ինտերնետ պորտալում՝ սոցիալական հարթակներում։ Եվ, իրականում, նման հարթակները շատ լավ միջոց են սխալ կարծիք տարածելու համար, որտեղ տեղեկատվությունն օբյեկտիվ չէ, և այնտեղ կարծիք ու տեսակետ են հայտնում ոչ մասնագետ մարդիկ։ Այսինքն՝ այն մեզ համար չի կարող վիճակագրություն համարվել։
-Ի՞նչ կասեք մեզանում դիմելիության մշակույթի մասին, ի՞նչ մակարդակի վրա է այն այսօր:
- Ցավոք սրտի, պետք է ասեմ, որ այն գնալով ավելի է վատթարանում։ Նախկինում բժշկին կիսաստվածացնում էին, հարգանքը գերակա էր առ իրենց բժիշկը։ Եթե օբյեկտիվ լինենք, բոլորն էլ արժանի են հարգանքի և վերաբերմունքի: Չկա մի մասնագիտության, որ հարգանքի արժանի չէ: Ցավոք սրտի, վերջին տարիներին, ըստ հանրության՝ բոլոր դժբախտությունների մեղավորները ուսուցիչներն ու բժիշկներն են։ Կցանկանամ, որ հասարակությունն ավելի գիտակից ու ճիշտ ընկալի բժշկի աշխատանքի պատասխանատվության չափը, բնականաբար, ոչ միայն բժշկության, այլ մնացյալ ոլորտներում էլ կան խնդիրներ, անսխալական մարդ չկա։ Մեծ է բժիշկների ուսերին ընկած բեռը, միանշանակ այլ ոլորտներում խնդիրներն ավելի գերակա են, բայց ոչ ոք պետության վախճանը այնքան չի բարդում այլ մասնագետների վրա, որքան՝ բժիշկների վրա։
Կցանկանայի խոսել նաև օր օրի բժշկական կենտրոնների համատարած, սնկի պես ի հայտ գալու մասին, իրականում ոչինչ չասող ազգանուններով: Երևանում կա 41 բժշկական կենտրոն, դրանք դեռ շարունակում են բացվել: Սրա բացասական կողմը՝ որ մասնագիտությունները ապակենտրոնացված են, բոլոր լավ և վաստակաշատ նեղ մասնագետները մեկ տեղում չեն կարող լինել։ Մի շարք այլ հարցեր ևս կան, և դա խնդիր է, կլինիկական օրդինատորների համար ուղղակի շատ հարցեր կան, որ կարող է մեզ մոտ հանդիպող դեպքերը բաց թողեցի այլ կենտրոնի օրդինատորի համար։ Իրականում չկա մասնագիտություն, որին միայն կարդալով ու սովորելով կարելի է գերազանց տիրապետել ու լավ մասնագետ դառնալ։ Բոլոր մասնագիտությունների մեջ պրակտիկան շատ կարևոր պայման է, առանց պրակտիկայի մասնագետ չես կարող դառնալ։
- Որպես մեր զրույցի վերջաբան, խնդրեմ, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։
- Առաջին հերթին առողջ եղեք, հնարավորություն դեպքում թող քիչ լինեն զարգացման արատները, վատագույն հիվանդությունները, թող բոլորը գիտակցեն ժամանակին բժշկի դիմելու, առավել ևս՝ ճիշտ նեղ մասնագետի դիմելու կարևորությունը։
Բոլորին կմաղթեմ քաջառողջություն, կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու, առողջությանը խնամքով վերաբերվելու մշակույթը մեզանում բարձրանան: Ինչու՞ ենք մոռանում կամ շրջանցում այն հուսալի և ուրախալի իրողությունը, որ առողջապահության ոլորտը ինչպես բովանդակ աշխարհում, այնպես էլ մեզանում աներևակայելի առաջընթաց է ապրել։ Բժշկության մեջ այսօր, ամենքիս ի տես, հրաշքներ են գործվում, և ուրեմն՝ ցանկացած հիվանդություն այժմ բազմապատիկ անգամ հեշտ է բուժել, քան ոչ վաղ անցյալում էր: Կանխարգելելը՝ առավել ևս: Կոչս է մեր հայրենակիցներին՝ սիրելիներս, խնամքով վերաբերվեք ձեր առողջությանը, ջանացեք պահպանել այն և մի զլացեք պարբերաբար հետաքրքրվել այդ ամենաթանկով՝ ձեր առողջությամբ:
ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ ՇՈՒՇԱՆԻԿ ԿՈԼՅԱՅԻ
Դիմածնոտային վիրաբույժ
ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ
2015 – 2018 Կլինիկական օրդինատուրա «Դիմածնոտային վիրաբուժություն» մասնագիտությամբ, ՀՀ ՊՆ ԿԿԶՀ, ԵրՊԲՀ:
2013 – 2015 Ստոմատոլոգիական ֆակուլտետ, մագիստրատուրա, Երևանի Մ.Հերացու անվ. Պետական Բժշկական Համալսարան
2009 – 2013 Ստոմատոլոգիական ֆակուլտետ, բակալավրիատ, Երևանի Մ.Հերացու անվ. Պետական Բժշկական Համալսարան
1999 – 2009 Շիրակի մարզի ք. Գյումրի թիվ մեկ վարժարան
ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ
2018 – մինչ օրս Դիմածնոտային վիրաբույժ, «ՄԵԴԼԱՅՆ» Բժշկական Կենտրոն
ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Դիմածնոտային և Բերանի Խոռոչի Վիրաբույժների Հայկական Ասոցիացիայի անդամ
ԼԵԶՈՒՆԵՐԻ ԻՄԱՑՈՒԹՅՈՒՆ Հայերեն (մայրենի), Ռուսերեն, Անգլերեն
Զառա Մալայան
Ալեքսանդր Մալայանի անվան տեսողության վերականգնման կենտրոնի հիմնադիր - տնօրեն՝ Զառա Մալայան
Արտաքուստ փխրուն թվացող այս գեղեցիկ կինն իրականում մեծ կամքի տեր, ծայրահեղ ճշտապահ և նրբանկատ ղեկավար է: 16 տարի եղել է Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի փոխտնօրենը, ղեկավարել մի պատասխանատու գործ, որի որակը և արդյունքն անմիջապես կապված էին առողջապահական ծառայությունների կազմակերպման և մատուցման հետ: Տարիներ շարունակ նվիրված լինելով իր աշխատանքին և հավատարիմ մնալով սկզբունքներին՝ որոշել և այսօր իրականացրել է իր վաղեմի ցանկությունը:
Զառա Մալայան. <<Հայր և դուստր բավական երկար ժամանակ աշխատել ենք կողք կողքի՝ պապիս Սերգեյ Մալայանի անունը կրող կլինիկայում: Դրանք կայացման և պրոֆեսիոնալ աշխատանքի հրաշալի տարիներ էին: Կարող է թվալ, թե հեշտ է աշխատել ծնողի հետ, բայց հավատացեք՝ դա այդպես չէ: Շատ պարտավորեցնող է, քանի որ իմ նկատմամբ ավելի պահանջկոտ էր, քան մնացածի: Նա տնօրենն էր, ես՝ փոխտնօրենը և եթե մյուսներին հնարավոր էր ներեր որոշ սխալներ, ինձ սխալվել չէր կարելի: Ես կարգավորում էի հասարակայնության հետ կապերը, վարում կենտրոնի մարքեթինգային ոլորտը, մատակարար կազմակերպությունների հետ գործնական շփումները և այլն: Այդ տարիները կյանքի մեծ դպրոց էին, որտեղ հայրս ինձ փոխանցել է այն արժեքները, որոնցով ինքն էր շարժվում: Իմ մեջ սերմանել է նաև աշխատանքի նկատմամբ պատասխանատվության բարձր զգացում, որը երբեմն չափից անցնում է և խանգարում ավելի հանգիստ ապրելուն: Թեպետ էմոցիոնալ եմ, բայց հորիցս սովորել եմ լինել համբերատար և ստրեսային իրավիճակներում այնքան կայուն, որ արագ որոշումներ չեմ ընդունում>>:
-Ե՞րբ ծագեց տեսողության վերականգնման կենտրոն հիմնելու որոշումը:
- Վաղուց ունեի մտադրություն հիմնելու տեսողության վերականգնման կենտրոն, որը կկրեր հորս անունը: Նրա վաստակը շատ մեծ է հայկական ակնաբուժության կայացման գործում: Նրա ստեղծած դպրոցի սաներն այսօր անվանի բժիշկներ են, որ պատվով շարունակում են հորս ստեղծած ակնաբուժական ավանդույթները: Ես շատ էի ցանկանում հիմնել այս կենտրոնը, որի ստեղծման հարցում ինձ օգնեցին իմ ընտանիքը, հատկապես ամուսինս և որդիս , որոնք ամեն հարցում կողքիս են:
- Ինչպե՞ս ընդունեց Ա. Մալայանն իր անունը կրող կենտրոնի բացման որոշման լուրը:
- Հորս նախ շոյեց այդ միտքը, հետո հպարտացավ ինձնով, սակայն իրեն հատուկ լրջությամբ ասաց. «Դու պիտի պատրաստ լինես առաջինը մտնել կլինիկա և ամենա վերջինը դուրս գալ այնտեղից, այսինքն պիտի ամեն վայրկյան լինես գործիդ կենտրոնում, մանավանդ սկզբնական փուլում». Ես շատ լավ գիտակցում եմ, թե ինչ նկատի ունի, քանի որ հենց այդպիսին էր իր ակտիվ աշխատելու տարիներին: Ես և քույրս երեխա ժամանակ իրեն տանը գրեթե չեինք տեսնում: Շատ տպավորվեցի նրա այդ խոսքերից: Չափազանց անհանգիստ է նաև կենտրոնի ապագայով և վստահ եմ, որ իր դիպուկ խորհուրդներով կօգնի շտկելու հանդիպող խնդիրները:
- Ինչպիսի՞ որակներ են հարկավոր հատկապես բժշկական կենտրոն ղեկավարելու համար:
-Ես հակված եմ ցանկացած խնդրի դեպքում նախ վերլուծել իմ քայլերը, քննել նախ ինձ՝ հետո դիմացինին: Նա ով դադարում է սովորել՝ դադարում է լինել: Հատկապես մեր ժամանակաշրջանում, երբ համացանցի միջոցով հասանելի է տեղեկատվության ահռելի պաշար՝ միշտ պետք է պատրաստ լինել նորը փնտրելուն և յուրացնելուն: Շատ եմ կարևորում նաև պատասխանատվությունը կոլեկտիվի նկատմամբ, նրբանկատությունն ամեն մեկի հանդեպ: Լինել տեղեկացված այն ոլորտում որով զբաղվում ես, լինել ազնիվ գործընկերների հետ և աշխատել սիրով:
-Ձեր կյանքը կապվում է նոր «հասցեի» հետ, զրոյից սկսում եք նոր կենտրոնի ճանապարհ, ինչպե՞ս եք տեսնում նրա ընթացքը:
-Շատ հուզիչ է…նորոգվող ամեն դետալ, սկսած դուռ-պատուհանից՝ վերջացրած սարքավորումներով, շինարարական ամբողջ ընթացքից մինչև ավարտը՝ ամուսնուս հետ եղել եմ այստեղ և փայփայում եմ յուրաքանչյուր ներդրում: Այս նոր հասցեն կրում է հորս անունը և պատկերացնում եք, թե որքա՜ն պարավորեցնող է: Հույս ունեմ, որ Ալեքսանդր Մալայանի անվան տեսողության վերականգնման կենտրոնը կլինի այն վստահելի բուժհաստատությունը, որը կսպասարկի բարձր մակարդակով և որակով, քանի որ դրա համար ստեղծել ենք բոլոր պայմանները:
-Ինչպիսի՞ ծառայություններ է մատուցում կենտրոնը:
-Նախ տեսողության բարձրակարգ դիագնոստիկ, բուժական և էսթետիկ ծառայություններ, որը թույլ է տալիս ժամանակին կանխել վաղ փուլում գտնվող տեսողական խնդիրները: Աշխատում են երիտասարդ բարձրակարգ մասնագետներ, ովքեր ավարտել են Ս.Վ.Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի արդինատուրան, ինչպես նաև՝ հրավիրյալ փորձառու ակնաբույժներ: Իրականացվում են բարձրակարգ հետազոտական, առայժմ ոչ բարդ վիրահատական ծառայություններ, ինչպես նաև էսթետիկ միջամտություններ: Կենտրոնը հագեցած է ժամանակակից անհրաժեշտ տեխնիկայով, դեղորայքով, բարձրակարգ մասնագետներով և այդ ամենը կգործի մեր կարգախոսի ներքո՝ «Ձեր տեսողությունը՝ մեր առաջնահերթությունն է»: