Children categories

Դիանա Ասլանյան

Դիանա Ասլանյան (0)

Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը

Ամբողջ աշխարհում մեծ տարածում ունեցող քաղցկեղը շարունակում է խլել բազմաթիվ կյանքեր: Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ հաճախ բժշկի դիմում են, երբ հիվանդությունն արդեն զարգացման վերջին փուլում է: Սկզբնական շրջանում քաղցկեղը կարող է ընդհանրապես չդրսևորվել: Հենց այդ պատճառով յուրաքանչյուրը կանխարգելման նպատակով պետք է պարբերաբար հետազոտվի։ Ոչ բարդ, անցավ, երկար ժամանակ չպահանջող հետազոտությունը կարող է պահպանել առողջությունը, փրկել կյանքեր։
Վ. Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը Հայաստանում առաջատար բազմապրոֆիլային մասնագիտացված բուժհաստատություն է, որը մատուցում է ուռուցքաբանական կլինիկական ծառայությունների ողջ սպեկտրը` ներառյալ ախտորոշումը, քաղցկեղի բոլոր տեսակների համալիր բուժումը և հիվանդների հետագա հսկողությունը։
Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի Դեղորայքային ուռուցքաբանաության բաժանմունքի բժիշկ-քիմիաթերապևտ Դիանա Ասլանյանն իր հաջողության գաղտնիքը վաղուց է հասկացել. դա սերն է իր հիվանդների հանդեպ: Կարող ես լինել լավագույն մասնագետ, սակայն եթե չի ձևավորվոմ բժիշկ-հիվանդ անչափ կարևոր փոխադարձ կապը, շատ ավելի դժվար է հաղթահարվում հիվանդությունը:
-Բժշկուհի, որո՞նք են քիմիաթերապիայի դրական և բացասական կողմերը։
-Քիմիաթերապիա անվանումն արդեն նշանակում է, որ այն բացասական կողմ միանշանակ կունենա, քանի որ դեղորայքի մեծ մասը ստեղծվում է քիմիական նյութերից։ Կողմնակի ազդեցություններ իհարկե կան, քանզի դրանք ոչ միայն ազդեցություն են ունենում ուռուցքային բջիջների վրա, այլ նաև առողջ բջիջների վրա։ Արդյունքում լինում է մազաթափություն, սրտխառնոց, թուլություն, լուծ և այլն։

-Ո՞րն է թիրախային թերապիան։
-Թիրախային թերապիան այն է, որ առկա է բջջային մակարդակում մի թիրախ, որը կանխվում է այս կամ այն դեղորայքի միջոցով։ Թիրախը հայտնաբերելու համար անհրաժեշտ է հեռացված հյուսվածքը ենթարկել հյուսվածքաբանական, այնուհետև իմունոհիստոքիմիական հետազոտության, որի ժամանակ նաև իրականացվում է մուտացիաների որոշում։ Դրանք հաճախ կիրառվում են որոշակի պաթոլոգիաների դեպքում` ինչպես թոքի, աղիքի, կրծքագեղձի, այսօր արդեն նաև կանացի օրգանների ուռուցքների դեպքում։ Հիմնականում կատարվում են բոլոր օրգան համակարգերի թիրախային մուտացիաների որոշում, և երբ հայտնաբերվում է որևէ մուտացիա, համապատասխան դեղորայքային բուժում է իրականացվում: Դրանք դժվարամատչելի դեղորայքներ են։ ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից հաստատված է պետպատվերի շրջանակներում միայն կրծքագեղձի մինչև III-րդ փուլի ուռուցքների դեպքում թիրախային թերապիա, Her 2 new մուտացիան +3-ի հայտնաբերման դեպքում։ Նշանակվում է Հերցեպտին դեղամիջոցը, որը հիվանդները ստանում են անվճար։
-Հասարակություն մեջ ձևավորվել է մի թյուր կարծիք, որը առանց բացահայտելու բուն ուռուցքի առաջացման պատճառները, միանգամից նշանակում են քիմիաթերապիա։
-Բացառվում է նման բան, հստակ եմ դա ասում, մեր բժշկական կենտրոնում` առավել ևս։ Մինչև մանրակրկիտ չհետազոտվի հեռացված գոյացությունը կամ բիոպտատը, ոչ ոք քիմիաթերապիայի չի դիմի: Օրինակ բերելով թոքի ուռուցքը` ասեմ, որ լինում է երկու տեսակի. ինչպես կարող է բժիշկը նշանակել քիմիաթերապիա, եթե չգիտի, թե որ տեսակի է ուռուցքը։ Կրծքագեղձում էլ լինում է երեք տեսակի։ Հնարավոր է լինի այն փուլում, որ քիմիաթերապիա չնշանակվի, նշանակվում հակահորմոնալ բուժում։ Մենք երբեք չենք սկսում բուժումը, մինչև չհասկանանք, թե ինչ ուռուցքի հետ գործ ունենք։
Հիվանդին ուռուցքի մասին ասվում է։ Կան բուժառուներ, որոնք գիտակից են մոտենում իրենց խնդրին։ Եթե հարազատներն ու բարեկամները գիտեն, որ բուժառուն իր տեսակով գերզգայուն է և չի կարող հեշտ տանել ընթացքը, խնդրում են, որ ավելի լավ է չիմանա հիվանդության մասին։ Այսօր մենք էլ ենք այլ երկրների նման ընտրում այն տարբերակը, որ եթե հիվանդը մենակ է գալիս, ստիպված ենք լինում դեմառդեմ արդեն ներկայացնել խնդրի լրջությունը։
Վերջին տարիներին քաղցկեղը երիտասարդացում է ապրել, դրա պատճառը կարող են լինել ստրեսային իրավիճակները, սննդակարգը, ապրելակերպը։ Դրանք իրենց հետքը թողնում են նաև հիվանդության ընթացքի վրա. բուժված հիվանդը ստրես տանելուց հետո հիվանդությունը կարող է նորից գլուխ բարձրացնել։ Ստրեսը թուլացնում է օրգանիզմը, և սկսում են բոլոր խնդիրները գլուխ բարձրացնել:
Ներորովայնային աէրոզոլային քիմիաթերապիան առաջին անգամ կատարել են ՌԴ-ում Ա.Ի. Հերցենի անվան գիտահետազոտական կենտրոնում, ստամոքսի ուռուցքային հիվանդությունների ժամանակ, որովայնամզի ախտահարման դեպքում։ Բուժումն իրականացվում է քիմիաթերապիայի մի քանի կուրսից հետո, հաջորդում է տվյալ թերապիան, այնուհետև շարունակվում է քիմիաթերապիան։ Սա պալիատիվ միջամտություն է, որը հնարավորություն է տալիս երկարացնել բուժառուի կյանքը։ Այսօր մեր հանրապետությունում հակաքաղցկեղային մեթոդները համալրվել են ևս մեկով: Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնում կիրառվում է ներորովայնային աէրոզոլային քիմիաթերապիայի մեթոդը:
-Շատ հաճախ բուժառուները հրաժարվում են բուժօգնությունից։ Ձեր հետագա քայլերը որո՞նք են։
- Բուժառուին մանրամասն բացատրվում է հնարավոր բացասական երևույթների մասին` հրաժարվելու դեպքում։ Երբ կոնկրետ քիմիաթերապիայից հրաժարվում է, և եթե ցուցված է բուժման ալտերնատիվ եղանակներ՝ ճառագայթային թերապիա կամ վիրահատություն, տվյալ մասնագետների հետ կատարվում է խորհրդատվություն։ Իսկ եթե հրաժարվում են բիոպսիայից, առաջարկվում է էքստիզիոն բիոպսիա, ոչ թե պունկցիոն, այլ հեռացման եղանակով, հյուսվածք ստանալով, որից շատերը չեն հրաժարվում, որքան ասեղային բիոպսիայի դեպքում է լինում։ Ներկա պահին բոլոր հետազոտություններն իրականացվում են սոնոգրաֆիայի հսկողությամբ` անգամ դժվարամատչելի մասերում: Եթե մասնագետը գտնում է, որ ինքը չի վնասի մեկ այլ օրգան բիոպսիայի ժամանակ, գնում է դրան, որի արդյունքում բավականին հեշտացել է մեր աշխատանքը: Երբ որովայնը չի հատվում, լապորասկոպիկ եղանակով կամ թեկուզ ասեղային եղանակով ստանում ենք նյութ, հիվանդներն էլ են շուտ վերականգնվում, մենք էլ մեր բուժումը կարողանում ենք շուտ սկսել։
-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:
- Բժշկագիտության մեջ իմ առաջին ուսուցիչը եղել է իմ հայրը` դոկտոր, պրոֆեսոր Ն.Լ.Ասլանյանը, որն իմ մյուս դասախոսներից զատ, ուսանողական տարիներին շատ է օգնել ինձ հասկանալ, թե ինչ է բժշկագիտությունը, բուժառուների հետ շփվելու եղանակը և մասնագիտական շատ այլ նրբություններ։ Նեղ մասնագիտացման մեջ ինձ համար ուսուցիչ կարող եմ համարել ավագ սերնդի մեր ֆանարջյանական ողջ թիմին. այստեղ ես աշխատում եմ շուրջ 20 տարի, օրդիանտուրան այստեղ եմ անցել, բոլոր բժիշկները, ում հետ աշխատել եմ, ինձ տվել են ավելին, քան պետք է մասնագետ դառնալու համար։ Շատ բան եմ սովորել պրոֆեսոր Հ.Մ. Գալստյանից, մեր բաժանմունքի վարիչից` պրոֆեսոր Գ.Խ.Բադալյանից. բոլորից էլ շատ բաներ եմ սովորել և շարունակում եմ սովորել, քանի որ բժշկությունը իր տեղում կանգնած չէ, և ամեն օր մի նոր բան կա սովորելու։
-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:
-Երիտասարդ կադրերը պրպտող են, ձգտող: Իրենց համար հիմա ավելի հեշտ է, քան մեր ուսանելու տարիներին էր. հիմա ինտերնետային դարում ամեն ինչ հասանելի է, վերապատրաստումներին կարող են առցանց հետևել, այսօր ամեն ինչ հեշտացել է, դարձել հասանելի։ Երիտասարդների մեջ կան շատ խոստումնալից կադրեր։
Իսկ ընդհանրապես ասելիքս սա է, որ բոլորը պարբերաբար հետազոտվեն, և երբ հիվանդությունը վաղ փուլերում է հայտնաբերվում, ավելի հեշտ է բուժումը: Ուռուցքները փոխվել են իրենց բնույթով, հին դեղորայքն այդքան էֆեկտիվ չէ, և կանխարգելիչ բուժման համար ցանկալի է ունենալ տարեկան մեկ կամ երկու ստուգում` թեկուզ սոնոգրաֆիա կամ ռենտգեն հետազոտություն, արյան անալիզ: Մեր հետևողական աշխատանքի շնորհիվ հիմա մարդիկ ավելի վաղ են դիմում բժշկի։
-Բժշկուհի´, որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:
-Կմաղթեմ, որ մեր հասարակությունը լինի ավելի ներողամիտ, բարեկիրթ, բժշկին դիմելու կուլտուրան բարձր մակարդակ ունենա, բժշկի հանդեպ հարգանքն ավելի մեծանա, որովհետև բժշկի ուսերին դրված է շատ մեծ պատասխանատվություն: Ճիշտ և գրագետ ախտորոշումից է կախված բուժման ճիշտ տակտիկան։ Բոլոր բժիշկներն էլ հասարակ մահկանացուներ են, ունեն անձնական խնդիրներ ու ներաշխարհ: Էական չէ, թե բժիշկը քանի կյանք է փրկում, բայց երբ մի փոքր բացթողում է լինում, դա, ցավոք, նրա համար դառնում է ճակատագրական: Բոլոր բնագավառներում հաղթանակը բոլորինն է, պարտությունը` մեկինը: Ու նաև շատ կարևոր է հասկանալ, որ կյանքի ճանապարհը երկար և բարդ է, երբեմն էլ՝ չհուսադրող, սակայն պետք է գիտակցել, որ երբեք և ոչ մի այլ երկրում չես գնահատվի այնպես, ինչպես քո հայրենիքում։ Եվ թող երբեք չմարի ձգտումն ու հավատը, և, հավատացեք, մշտապես հաջողությունը կժպտա:

 

View items...
Շատ հաճախ առօրյա կյանքում հանդիպում ենք այնպիսի իրավիճակների, որոնք զանազան պատճառների ու տարբեր հանգամանքների հետևանքով կարող են դրսևորվել վախի, տագնապի, ընդհանուր թուլության, դեպրեսիվ վիճակի, տրամադրության անկման, քնի խանգարման ձևով: Այն դեպքում, երբ այս ամենը տևում է մոտ երկու շաբաթ և ավելի, կարելի է դիմել բժշկի օգնության:

Մարդը դիմում է տարբեր բժիշկների, որոնք կա՛մ առանձնապես ոչինչ չեն հայտնաբերում, կա՛մ հայտնաբերածը չի համապատասխանում հիվանդի գանգատներին, ուստի շատ դեպքերում առաջնային օղակի մասնագետները խորհուրդ են տալիս այցելել հոգեբանի կամ հոգեբույժի:                     

Եթե Ձեզ անհանգստացնում են վերոնշյալ խնդիրները, կարող եք դիմել «Magnus» կենտրոն:

Այն հիմնադրվել է 2019 թվականին, մի խումբ մասնագետների կողմից՝ բ.գ.թ., դոցենտ Մ. Յ. Թադևոսյանի գլխավորությամբ:

«Magnus» կենտրոնի ստեղծման նպատակն է` մոդելավորել բժշկահոգեբանական համալիր մոտեցում այն մարդկանց նկատմամբ, որոնք օգնության կարիք ունեն, այսինքն` ունեն բուժման և վերականգնման կարիք:

«Magnus»-ը հնարավորություն է ընձեռում բուժական և վերականգնողական ծրագրերն իրականացնելու արտահիվանդանոցային պայմաններում, ինչի շնորհիվ բուժման ընթացքում հիվանդներն ապրում են բնականոն կյանքով:

Ի դեպ՝ «Magnus» կենտրոնում պացիենտները հնարավորություն ունեն ընտրելու բուժման տարբեր մեթոդներ:

Բուժման պրոցեսի արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով հաճախ ներգրավվում են նաև պացիենտի ընտանիքի անդամները, քանի որ բուժման ընթացքը և ելքն ուղղակիորեն կախված են ընտանիքում ճիշտ փոխըմբռնումից և հաղորդակցությունից:

Բացի այդ, անհրաժեշտության դեպքում կենտրոնում հնարավորություն կա դիմելու նաև ընտանեկան բժշկի, մանկական հոգեբույժի և դեռահասների հոգեբանի օգնությանը:

Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվում հիվանդի անձնական տվյալների գաղտնիությանը:

Գրանցման և մանրամասն տեղեկություններ ստանալու համար կարող եք զանգահարել հետևյալ հեռախոսահամարներով`

+374-77-28-44-15
+374-91-284-4-14
 
Հասցե` ք. Երևան. Կենտրոն թաղամաս, Բայրոնի 6

Այսօր մեր հանրապետությունում քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը բարձր մակարդակի վրա է գտնվում

Հայաստանում այսօր կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ իրականացվում են քիթ-կոկորդ-ականջաբանությանը վերաբերող բոլոր միջոցառումները: ԼՕՌ բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան: Հիվանդության բուժման գործում, իհարկե, կարեւորվում է նաեւ հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափումը: Մեր տարածաշրջանում քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բժշկության այս ճյուղի ժամանակակից մոտեցումները, ախտորոշման և բուժման նորագույն մեթոդներն ու բժիշկների գիտելիքների բազայի շարունակական ընդլայնումը հնարավորություն են տալիս բուժման գործընթացում ընդգրկել ՔԿԱ հիվանդությունների ամբողջ սպեկտորը (ծավալը): Ժամանակին և ճշգրիտ ախտորոշման շնորհիվ հնարավոր է լինում խուսափել հետվիրահատական բարդություններից, չհիմնավորված վիրահատական միջամտություններից։

«Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքը ստեղծվել է դեռևս Հայաստանի համար դժվարին տարիներին,  ունի հաստատուն և լայն միջազգային կապեր արտերկրի առաջատար բժշկական կենտրոնների հետ: Բաժանմունքի գլխավոր ձեռքբերումներից է նաև խխունջային ներպատվաստման և նորածինների աուդիոլոգիական սքրինինգի երկու պետական ծրագրերի ներդրումը, իսկ բուժանձնակազմը վերապատրաստվում է Ֆրանսիայի, Գերմանիայի, Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի կլինիկաներում և այդ երկրների մասնագետների հետ համատեղ իրականացնում մի շարք գիտահետազոտական նախագծեր: 

Բաժանմունքը հագեցած է ժամանակակից տեխնիկաներով, որն էլ հնարավորություն է տալիս ախտորոշման և բուժման գործընթացում ընդգրկել ՔԿԱ հիվանդությունների գրեթե ամբողջ ծավալը՝  նորագույն մեթոդների կիրառմամբ, որտեղ մեծ ուշադրություն է դարձվում քիթ-կոկորդ-ականջաբանության  ախտաբանությունների  համալիր  ֆունկցիոնալ ախտորոշմանը: 

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցը քիթ-կոկորդ-ականջաբան, բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքի ղեկավար ԳԵՂԱՄ  ԽԱՆԴԱՆՅԱՆՆ է, բժիշկ, ում ուսերին դրված է ինչպես մասնագիտական, այնպես էլ մարդասիրական շատ մեծ ծանրաբեռնվածություն:

Պարոն Խանդանյանի պես բժիշկների կարեկցանքը, ինքնազոհությունը, սրտացավությունը, պատասխանատվության բարձր զգացումն օգնել եւ օգնում է մեր ժողովրդին համավարակի ծանր ու լարված օրերին:

Բժիշկների անմնացորդ նվիրումը, մարդասիրությունն ու հայրենասիրությունը նպաստեցին հազարավոր հայորդիների ապաքինմանը դաժան պատերազմական օրերին և դրան հաջորդող ժամանակահատվածում: Բարեխղճորեն կատարելով իրենց ամենօրյա աշխատանքը՝ նրանք մարդկանց վերադարձնում են հավատ ու հույս՝ նպաստելով կյանքի որակի բարձրացմանն ու վերաիմաստավորմանը:   

Ցանկացած իրավիճակում արժևորվել և բարձր են գնահատվել բուժաշխատողների աշխատանքն ու դերը, բազում անքուն գիշերների, ծանր հերթապահությունների, գերլարված աշխատանքային օրերի լավագույն արդյունքն ապաքինված քաղաքացիներն են, փրկված մարդկային կյանքերը:  

- Պարո՛ն Խանդանյան, Ձեր մասնագիտությունը, իհարկե, ունի  որոշակի յուրահատկություններ, Դուք գործ եք ունենում անատոմիապես երեք  փոխկապակցված օրգանների հետ, դժվար չէ՞  տարբերակալել, թե հատկապես որտեղ է գտնվում բորբոբոքային կամ խնդրահարույց օջախը:

- Դուք ճիշտ նկատեցիք, որ դրանք իրապես միմյանց հետ կապված օրգաններ են, որոնք համակցված են մի մասնագիտության մեջ: Եվ պատահական չէ, որ մեծ մասամբ այդ երեք օրգան-համակարգերն իրար հետ կապված են նաև բորբոքման պրոցեսների ժամանակ, նրանք, փաստորեն, ինչ-որ ձևով ախտահարվում են միասին: Երբ միաժամանակ ի հայտ է գալիս այդ երեք օրգանների ախտահարումը, մեկ օրգանը կարող է ավելի շատ ախտահարված լինել, մյուսը`ավելի քիչ: Ու երբ հիվանդը դիմում է մեզ որևէ գանգատով, մենք հետազոտում ենք բոլոր երեք օրգանները միասին: Այսինքն` իրականացվում է համակցված հետազոտություն, որի արդյունքում էլ կատարվում է նաև համակցված բուժում:  Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ոլորտում գերակա խնդիրներ միշտ էլ եղել են եւ կան, քանի որ այն հանդիսանում է երեք օրգան համակարգերի փոխհամակցվածություն եւ եթե տարանջատենք դրանք, կարծում եմ սխալ կլինի, քանզի նրանցից յուրաքանչյուրի ֆունկցիայի խանգարումը բերում է մյուս օրգան համաակարգերի  խանգարման:

Այսօր, արդի գերակա խնդիր կարող ենք համարել վիրուսային ինֆեկցիաները, որոնք սկսվում են վերին շնչառական ուղիների ախտահարմամբ, քանզի, վերջին տարիներին, մեր ազգաբնակչության 90 տոկոսից ավելին   առնչվեց կովիդ 19 համավարակի հետ։ Վերջերս նաեւ օմիկրոն վիրուսը՝ ի հայտ եկավ իր դրսեւորումներով, որի զարգացման տենդենցը նույնն է, ինչպես կովիդինն է։ Հիվանդությունը ընթանում է նույն ախտանիշներով՝ վերին շնչուղիների ախտահարմամբ։ Վիրուսային խնդրով դիմողների քանակը շատացել է, բայց, բարեբախտաբար, այն ավելի թեթեւ է ընթանում, քան՝  նախկինում էր, եւ մահացության դեպքերի հետ էլ, Փառք Աստծո չենք առնչվում:

Վերը նշված վիրուսների դեպքում, բացի վերին շնչուղիների ախտահարումից, կարող են ի հայտ գալ նաեւ այլ օրգան-համակարգերի ախտահարումներ։ Ասեմ, որ շատացել են ռինոսինուսիտների դեպքերը, որն էլ իր հերթին ունի իր սյուբեկտիվ եւ օբյեկտիվ պատճառները, որն էլ կրկին պայմանավորված է վիրուսային հիվանդությունների տարածվածությամբ․ թե շրջակա միջավայրի ախտոտվածության, թե այլ վիրուսային հիվանդությունների շատացման հետ։ Իհարկե, բնականաբար, դրանց շատացումը սեզոնային բնույթ է կրում, եւ հանդիպում են աշնան, ձմռան եւ գարնան ամիսներին, բայց առավել խնդրահարույց է դրանց բուժումը, քանզի  բժշկին դիմում են արդեն բարդացած դեպքերում։ Իհարկե, բոլորս էլ լավ գիտակցում ենք, որ վաղ դիմելու դեպքում կխուսախենք բարդություներից, եւ բուժման ընթացքը կանցնի ավելի դյուրին եւ խոստումնալից։

- Բժի՛շկ, կարո՞ղ ենք այսօր վստահորեն ասել, որ բժշկության քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ճյուղը Հայաստանում բարձր դիրքերում է, և կարող է համաչափ քայլել եվրոպական ստանդարտներով։

- Մեր հանրապետությունում քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը շատ բարձր մակարդակի վրա է գտնվում: Հայաստանը տարածաշրջանում  միակ երկիրն է, որտեղ կատարվում է խխունջային ներպատվաստումը (կոխլեար իմպլանտացիան), որը 2004 թվականից ներդրվեց  «Էրեբունի» կենտրոնում։ Ծրագիրը կյանքի կոչվեց «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի գլխավոր տնօրեն, պրոֆեսոր Հարություն Քուշկյանի,  Հայկական Միջազգային Բժշկական Հիմնադրամի նախագահ Սալբի Ագարակյանի, Կալիֆորնիայի UCLA համալսարանի պրոֆեսոր Ակիրա Իշիյաման եւ բ.գ.դ., պրոֆեսոր Արթուր Շուքուրյանի համագործակցության արդյունքում:

Անցկացվող սկրինինգայինի ծրագրի արդյունքում նորածիների մոտ որոշակի խնդիրներ հայտնաբերելու դեպքում կազմակերպվում է համապատասխան բուժում, որից երեք ամիս անց կրկին հետազոտվում են: Եթե պարզվում է, որ նորածնի մոտ լսողական խնդիրները շարունակվում են, ըստ խնդրի աստիճանի որոշվում է. կամ իրականացնել խխունջային ներպատվաստում, կամ սարքերի միջոցով շտկել խնդիրը: Նորածնի մոտ որքան արագ իրականացվի ախտորոշումը, այնքան արդյունավետ կլինի բժշկական միջամտությունը և ճիշտ ժամանակին կընդգրկվի հասարակության մեջ (մանկապարտեզ, դպրոց և այլն): Արդյունքում նրանք դառնում են հասարակության լիիրավ անդամ:
Լսողական խնդիրների դեպքում ականջի մեջ խխունջային ներպատվաստումը նախատեսված է ամբողջ կյանքի համար: Խխունջային սարքը տարիների ընթացքում երբեք չի փոխվում: Սարքը կազմված է երկու մասից՝ ներքին և արտաքին: Վիրահատության ժամանակ ներքին սարքը տեղադրվում է ականջի մեջ, իսկ արտաքինը՝ ականջի արտաքին մասում: Վերջինս իր տեսակով համակարգչային սարք է և, կարգավորելով այն ըստ լսողության աստիճանի, հիվանդի համար ապահովում է լիարժեք լսողություն: Երեխայի տարիքին զուգահեռ՝ լսողության շեմը բարելավվում է, և անհրաժեշտություն է առաջանում համակարգչի օգնությամբ կարգավորել լսողության մակարդակը: Ականջի դրսի հատվածում տեղադրված էլեկտրոնային սարքը պարբերաբար լիցքավորվելու անհրաժեշտություն ունի:
Խխունջային ներպատվաստումից հետո հիվանդը բավարար չափով չի կարող հասկանալ և ընկալել շրջապատի խոսքը: Վիրահատությունը հանդիսանում է այդ ամբողջ գործընթացի միայն առաջին փուլը: Խոսքի լիարժեք ձևավորման համար, հետագայում, շատ մեծ աշխատանք ունեն կատարելու սուրդոմանկավարժները: Նրանք սովորեցնում են երեխաներին ճիշտ ընկալել խոսակցական և ձայնային ազդանշանները: Հետվիրահատական շրջանում մեծ է նաեւ ծնողների դերը: Նրանք պետք է սերտ համագործակցեն սուրդոմանկավարժների հետ: 

- Ունենալով երկար տարիների աշխատանքային փորձ` կարո՞ղ եք ասել,  այսօր ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

- Պետք է  նշեմ, որ ականջի քրոնիկ հիվանդությունները`օտիտները, բավականին շատացել են եւ դրանք սեզոնային բնույթ են կրում, ինչպես նաեւ ծանրալսության դեպքերը, մանավանդ` հանկարծակի ծանրալսությունները, որոնք, ցավոք սրտի, վերջին շրջանում ի հայտ են գալիս հատկապես երիտասարդների մոտ: Լինում են նաեւ ծանրալսության դեպքեր, որոնց առաջացման պատճառները դեռեւս լիովին բացահայտված չեն: Պատճառներից կարող ենք նշել սթրեսային  իրավիճակները, անոթային խնդիրները, միգուցե նրանց թիվը բավականին շատացել է, ի հաշիվ վաղ դիմելիության, որը հնարավորություն է տալիս ավելի շատ հիվանդներ հայտնաբերել և պետք է նշել, որ մեր հասարակությունը սկսել է ավելի ուշադիր լինել սեփական առողջության նկատմամբ: Ցավոք սրտի, նաեւ լինում են դեպքեր, որ հիվանդները մեզ այցելում են արդեն բարձիթողի վիճակում: Որքան վաղ դիմեն, այնքան ավելի շուտ եւ արդյունավետ կլինի վերականգնողական բուժումը: Ախտորոշիչ հնարավորությունների մեծացումը, տեխնիկապես գերհագեցվածությունը մեր բժշկական կենտրոնում մեծ հնարավորություններ են ընձեռում արդիական եւ ժամանակակից մոտեցումներով իրականացնել բոլոր անհրաժեշտ հետազոտման եւ բուժման մեթոդները:

Ծանրալսության ախտորոշումը եւ բուժումը շարունակում է մնալ ժամանակակից օտոռինոլարինգոլոգիայի առավել ակտուալ խնդիրներից մեկը, ինչպես բժշկական, այնպես էլ սոցիալական առումով: Չնայած օտովիրաբուժության զգալի հաջողություններին եւ գիտատեխնիկական առաջընթացի նորագույն ձեռքբերումներին (ժամանակակից ախտորոշիչ սարքավորումներ, լսողական սարքերի նոր մոդելներ) լսողական խանգարումներով մարդկանց թիվը մնում է բավականին բարձր, հատկապես երեխաների եւ դեռահասների շրջանում: Շատ հաճախ հիվանդները լսողության իջեցում կամ ականջի փակվածության զգացողություն ունենալիս մտածում են, որ դա պարզապես մրսածության հետեւանք է եւ շուտով կանցնի: Եվ այսպիսով կորցնում են այն թանկ ժամանակաշրջանը, որն անհրաժեշտ է լսողական նյարդի արդյունավետ բուժման և նրա ֆունկցիայի վերականգնման համար: Մինչդեռ, մեկ ամիս հետո, հիվանդությունը վերածվում է քրոնիկականի եւ գործնականում դառնում արդեն դժվար բուժվող: Այս դեպքում օգնում են միայն լսողական սարքերը, իսկ երկկողմանի 4-րդ աստիճանի սենսոնեվրալ ծանրալսության կամ պրակտիկ խլության դեպքում՝ միայն հակացուցումների բացակայության դեպքում, իրականացվում է կոխլեար իմպլանտացիա (խխունջային ներպատվաստում): Ցավով պետք է նշեմ նաեւ, որ բուժառուների զգալի մասն ականջի բորբոքումների դեպքում զբաղվում են ինքնաբուժությամբ, ժամանակին չդիմելով, սուր խնդիրները վերածվում են քրոնիկականի եւ երբեմն ունենում են բավականին լուրջ խնդիրներ, այդ թվում նաեւ ներգանգային բարդություններ, որի արդյունքում բուժման ընթացքը ավելի է բարդանում:

- Քթային դժվարաշնչությունը կարող է տարբեր հիվանդությունների առաջացման պատճառ դառնալ: Արդյոք դա այդպե՞ս է, և որո՞նք են քթային դժվարաշնչության հիմնական պատճառները:

- Իրականում այո, քթային դժվարաշնչությունն իսկապես կարող է տարբեր հիվանդությունների առաջացման պատճառ դառնալ: Վերին շնչառական ուղիների անցանելիության խանգարման պատճառ կարող են լինել արտաքին քթի և քթի միջնապատի դեֆորմացիաները, քթի խեցիների հիպերտրոֆիան, քթի հարակից խոռոչների քրոնիկական բորբոքային հիվանդությունները, հատկապես՝ պոլիպոզ ռինոսինուսիտները, երեխաների մոտ ադենոիդ հյուսվածքի հիպերտրոֆիան, ինչպես նաև քմային նշիկների մեծացումը, որը հանդիպում է նաև մեծահասակների մոտ, և այլ ախտաբանություններ։ Քթային դժվարաշնչության հետևանքով օրգանիզմում առաջանում է թթվածնի պակաս, որը կոչվում է հիպօքսիա: Վերջինս էլ կարող է տարբեր օրգան համակարգերի ֆունկցիայի խանգարման, հատկապես ստորին շնչառական ուղիների և սրտանոթային հիվանդությունների առաջացման պատճառ դառնալ: Քթային դժվարաշնչության հետևանքով հիվանդները հաճախակի նշում են գլխացավեր, հոգնածություն, խանգարվում է նաև գիշերային քունը, որի արդյունքում խաթարվում է մարդկանց առօրյա գործունեությունը: Տվյալ անձինք կարող են ունենալ ցերեկային քնկոտություն, աշխատունակության անկում, լինում են ավելի հոգնած, վատանում է նրանց կյանքի որակը։ Դա հիմնականում առաջանում է այն դեպքերում, երբ քթային դժվարաշնչությունը զուգորդվում է գիշերային քնի ընթացքում առաջացող շնչառական կանգերով, որը հայտնի է որպես քնի օբստրուկտիվ ապնեա համախտանիշ։ Վերջինս առողջության լուրջ խնդիր է և կարող է սրտամկանի կաթվածի, ինչպես նաև հանկարծամահության առաջացման պատճառ դառնալ: Երեխաների մոտ քթային դժվարաշնչությունն ու շնչառական կանգերը կարող են նպաստել դիմային ոսկրերի ձևախախտմանը, աճի ու մտավոր զարգացման խանգարմանը, ուսումնական գործընթացի դժվարացմանը: ժամանակին չդիմելու դեպքում դուրս են մնում հետազոտություններից, չստանալով համապատասխան բուժում, որի արդյունքում էլ կանգնում ենք մի շարք խնդիրների առջեւ։

-Պարո՛ն Խանդանյան, ըստ Ձեզ` որքանո՞վ է այսօր հանրությունը տեղեկացված ԼՕՌ հիվանդությունների մասին և ի՞նչ միջոցներ պետք է ձեռնարկվեն, որպեսզի մարդիկ տեղեկացված լինեն:

-Շատ կարևոր հարց բարձրաձայնեցիք: Իմ կարծիքով այսօր հասարակության մեջ պետք է բարձրացնել տեղեկատվության մակարդակը: Մենք փորձում ենք տարբեր ինֆորմացիոն աղբյուրների միջոցով տեղեկացնել հասարակությանը ԼՕՌ հիվանդությունների ախտանիշերի, նրանց բարդությունների մասին և ծանոթացնել բուժման ընթացքին: Իմ կարծիքով շատ կարևոր է նաև առաջնային օղակի` պոլիկլինիկայի բժիշկների աշխատանքը, քանի որ առաջինը հենց իրենցից են մարդիկ ստանում տեղեկատվություն: Մենք ցանկացած քայլ կատարում ենք, որպեսզի մարդիկ լինեն էլ ավելի տեղեկացված, սակայն իրենք էլ իրենց հերթին պետք է ուշադիր լինեն իրենց առողջության նկատմամբ և չպետք է խորհուրդ հարցնեն հարևանից, բարեկամից այլ դիմեն բժշկի:

 -«Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ծառայությունում վերջին տարիներին ինչպիսի՞ փոփոխություններ են տեղի ունեցել` բժիշկների մասնագիտական և բժշկական նորամուծությունների հնարավորությունների զարգացման համար:

-«Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ծառայությունը հիմնադրվել է 1992 թ.՝ պրոֆեսոր Հարություն Քուշկյանի և ֆրանսիական UMAF բարեգործական կազմակերպության նախաձեռնությամբ: Ծառայությունը հիմնադրման օրվանից առ այսօր աշխատում է բուժման և ախտորոշման ժամանակակից մեթոդներով:

Պետք է նշեմ, որ որպես բաժանմունքի ղեկավար, այս պաշտոնը ինձ համար պարտավորեցնող է, քանզի բաժանմունքում ծառացած յուրաքանչյուր խնդրին, իմ լիազորությունների սահմաններում, պետք է տալ դրական լուծում։ Թիմային աշխատանքի շնորհիվ փորձում ենք խնդիրներին տալ լիրաժեք լուծումներ, միասին քննարկում ենք ամբողջ ընթացակարգը, բաժանմունքի աշխատանքների բարելավման հետ կապված  կազմում ենք ծրագրեր, որպեսզի հետագայում նպաստենք բուժման ավելի արդյունավետ մեթոդների եւ վիրահատական նորագույն եղանակների ներդրմանը ։

Շնորհիվ պրոֆեսոր Քուշկյանի վարած ճկուն քաղաքականության եւ գրագետ մոտեցման, ձեռք են բերվում նոր սարքավորումներ, որոնք բարձրացնում են ախտորոշման եւ հետագա բուժման արդյունավետությունը։

Նշեմ նաեւ, որ <<էրեբունի>> բժշկական կենտոնի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքը հանդիսանում է Երեւանի պետական բժշկական համալսարանի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ամբիոնի բազա եւ ունենք խելացի, երիտասարդ կադրեր, որոնք բավականին խոստումնալից են, առաջադեմ, նպատակասլաց, ձգտող եւ պրպտող։ Տիրապետում են օտար լեզուների, ինչը ինձ համար շատ ողջունելի է։ Մեր բուժանձնակազմն աշխատում է քայլել միջազգային չափանիշներին համընթաց, ժամանակ առ ժամանակ մեկնում են վերապատրաստումների Եվրոպայի եւ ԱՄՆ-ի առաջատար կլինիկաներ, եւ վերադառնալով իրանց գիտելիքներն ու փորձը ներդնում են մեր բուժկենտրոնում։

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ուղին, ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է։

-Ոչ, երեխաներս չընտրեցինք բժշկությունը, քանի որ, ըստ իրենց, առողջապահության ոլորտը իրենցը չէր։ Ի դեպ, կինս էլ՝ Իրինա Կիրակոսյանը նույնպես բժիշկ է, եւ, որպես ճառագայթաբան-ռադիոլոգ աշխատում է Հայ-Ամերիկյան առողջության կենտրոնում։ Մենք երբեք չենք պարտադրել մեր երեխաներին, քանզի բժիշկ լինելը առաջին հերթին կոչում է, հետո նոր՝ մասնագիտություն, պետք է սիրես քո մասնագիտությունը, պետք է տիրապետես էմոցիոնալ դաշտը, գիտակցելով, որ ամեն օր ինչ-ինչ դեպքերի հետ հնարավոր է առնչվել։ 

-Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք եւ հորդոր ունեք մեր ընթերցողներին:

- Կցանկանայի մեր հայրենակիցներին, հորդորել, ինչու է նաեւ խնդրել, որ ժամանակին դիմեն բժշկի: Ցավալին այն է, որ մարդիկ ամեն ինչի համար գումար կարողանում են հայթայթել, իսկ առողջության դեպքում՝ խնայում, մինչդեռ առողջությունը ամենաթանկ պարգեւն է։ Այո, իրականում լինում են դեպքեր, երբ բժշկությունը արդեն անզոր է դառնում անդառնալի իրավիճակներում: Բոլորս էլ հասկանում ենք, որ ամեն ինչի հիմքում սոցիալական վիճակն է, բայց, պետք է ավելի լրջագույնս վերաբերվել առողջությանը։

Չեմ կարող չնշել եւս մեկ փաստ. Հայաստանում, ցավոք, շատ տարածված է «դեղատնային» բուժումը, այսինքն՝ հիվանդը բժշկին դիմելու փոխարեն դիմում է դեղատան աշխատողներին, իսկ վերջիններս սեփական հայեցողությամբ վաճառում են այս կամ այն դեղամիջոցը։ Մինչդեռ նրանք դեղագետ են եւ դեղամիջոցների նշանակման իրավունք չունեն։ Մյուս բացասական երեւույթը, այսպես կոչված, «հարեւանային» բուժումն է. հիվանդը համարում է, որ, եթե իր հարեւանը տվյալ դեղամիջոցից լավացել է, ուրեմն իրեն էլ այն պետք է օգնի:

Կցանկանամ տեսնել ազատ երկիր, որպեսզի մեր հայությունը երբեք չմտածի արտագաղթելու մասին, լինի երջանիկ, հոգեպես խաղաղ: Կմաղթեմ, առաջին հերթին որպես բժիշկ, առողջություն, համբերություն այսօրվա մեր իրականության մեջ: Թող չհիասթափվեն հայրենիքից, մարդկանցից: Ես լավատես եմ եւ հավատում եմ, որ ունենալու ենք հարուստ,  չկոռումպացված երկիր, չենք ունենալու սոցիալապես ցածր խավ: Հիշե՛ք, ոչ մի բժիշկ, երբեք չի ցանկանա վնասել իր հիվանդին:

Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ:

 Կյանքը բնության ամենաթանկ պարգևն է, առողջությունը՝ ամենամեծ արժեքը

Դիմածնոտային վիրաբուժությունն իր մեջ ընդգրկում է վիրահատությունների բավականին մեծ խումբ` դիմածնոտային շրջանի ձեռքբերովի և բնածին դեֆորմացիաների ու դեֆեկտների վերականգնում, դիմային ոսկրերի վնասվածքների բուժում, դեմքի և պարանոցի փափուկ հյուսվածքների ու ոսկրերի բարորակ և չարորակ ուռուցքների հեռացում,​ ատամնային իմպլանտացիա, այդ թվում` ծնոտների ատամնաբնային ելունների արտահայտված ատրոֆիաների դեպքում։ Կատարվում են նաև դեմքի էսթետիկ վիրահատություններ` ռինոպլաստիկա, բլեֆարոպլաստիկա, դեմքի մաշկի լրիվ կամ մասնակի ձգում, դեմքի ուրվագծերի շտկում դիմային իմպլանտների կիրառմամբ և այլն: Դիմածնոտային վիրաբուժությունը բժշկության ամենաբարդ, միևնույն ժամանակ՝ պահանջված ուղղություններից է:
http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է դիմածնոտային վիրաբույժ, օրթոդոնտ, «Մանասյան» դենտալ կլինիկայի հիմնադիր տնօրեն, Ժամանակակից վիրաբուժության կլինիկայի (CMS),​ ​ Artcosmed էսթետիկ բժշկության եւ Մասիսի բժշկական կենտրոնների դիմածնոտային վիրաբույժ, Դիմածնոտային վիրաբույժների և օրթոդոնտների ասոցիացիաների անդամ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՆԱՍՅԱՆԸ, չնայած երիտասարդ տարիքին, իր ընտրած ասպարեզում առաջ է գնում հաստատուն քայլերով, ամենայն պատասխանատվությամբ՝ իր կատարած բարձրորակ​ վիրահատություններով հարստացնելով պլաստիկ վիրաբույժի իր կենսագրությունը, հանրության շրջանում իր պրոֆեսիոնալիզմով ավելացնելով իր հեղինակությունը և բարի համբավը առ իր մարդկային կերպարը: Բժիշկ, որ իր գործն անում է​ մեծ նվիրումով, ուշադիր է յուրաքանչյուր հիվանդի խնդրի նկատմամբ` ցուցաբերելով իսկական բժշկին վայել մարդկայնություն ու հոգատարություն:

-​ Պարոն Մանասյան, ներկայումս կա՞ն այլ նորամուծություններ քթի պլաստիկայի ոլորտում:

-Այսօր քթի պլաստիկան՝ ռինոպլաստիկան, կատարում ենք պահպանողական մեթոդով​ ​ հիմնականում՝ փակ եղանակով, արտաքին կտրվածք չի կատարվում, արտաքին սպի չի առաջանում, զարկերակները չեն վնասվում, որի հաշվին հետվիրահատական շրջանում սնուցումն ավելի լավ է կատարվում, ապաքինման ընթացքն ավելի կարճ է տևում, դեմքն՝​ ավելի քիչ է այտուցվում: Իհարկե, բնականաբար, բժշկի համար հեշտ է բաց եղանակով վիրահատություն կատարելը, քանի որ տեսադաշտը ավելի ապահովված է, իսկ​ փակ վիրահատությունների դեպքում, անշուշտ, պացիենտի համար շահավետ է, պակաս՝ տրավմատիկ: Ի դեպ, փակ վիրահատությունների առավել արդյունավետությունն ապահովելու համար բժիշկները վերապատրաստման հատուկ դասընթացներ են անցնում: Ընդ որում, բժիշկներին ցուցվում է 80-100 բաց վիրահատություններ անելուց հետո, նոր միայն անցնել փակ վիրահատությունների:
-Ի՞նչ նպատակով են կատարվում օրթոգնատիկ վիրահատությունները:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​

-Ասեմ, որ ես նաև օրթոդոնտ եմ, անցել եմ Օրթոդոնտիա մասնագիտական կլինիկական օրդինատուրա՝ ակտիվորեն զբաղվել օրթոգնատիկ միջամտություններով և նման վիրահատությունների մեծ փորձ ունեմ: Իրականում նմանատիկ վիրահատությունների նպատակն է դիմածնոտային շրջանում վերականգնել էսթետիկ և ֆունկցիոնալ խնդիրները, վերացնել կծվածքի և դեմքի անհամաչափությունը (դիսպրոպորցիոնալ խանգարումները): Oրթոգնատիկ վիրահատությունների միջոցով հնարավոր է վերացնել​ ինչպես​ կլման ակտի, այնպես էլ ծամիչ համակարգի​ խնդիրները, խոսքի հետ կապված խնդիրները, վերականգնել կծվածքը, դեմքի համաչափությունը և էսթետիկան: Կատարված միջամտությունների շնորհիվ հնարավոր է լուծել նաև որոշ հոգեբանական և գործառութային խնդիրներ` կապված կծվածքի անոմալիայի հետ:

-Որո՞նք են կծվածքի խնդիրների պատճառները:

-Կծվածքի խնդիրները լինում են բնածին և ձեռքբերովի: Բնածին պատճառների հիմքում գենետիկ գործոններն են, իսկ ձեռքբերովի` երեխաների վատ սովորությունները.​ մատը ծծել, երկարատև ծծակ օգտագործել, լեզուն ծամել եւ մի շարք այլ վատ սովորություններ, որոնք հանդիպում են հիմնականում մանկահասակ երեխաների շրջանում:

-Թքաքարային հիվանդություններից խոսենք:

- Թքաքարային հիվանդությունները հանդիպում է բավականին հաճախ: Հիվանդությունը բնութագրվում է քարի առաջացումով թքագեղձի հաստության(պարենխիմայի)կամ նրա ծորանի մեջ։ Թքաքարային հիվանդությամբ տառապող մարդկանց մոտ արյան պլազմայում հայտնաբերվում են կալցիումի քանակության բարձրացում, ինչը վկայում է նրանց օրգանիզմում հանքային փոխանակության խանգարման մասին: Առավել հաճախ թքաքարային հիվանդությամբ ախտահարվում են ենթածնոտային թքագեղձը, հազվադեպ՝ հարականջայինը: Թքագեղձի քարի չափերը լինում են տարբեր՝ կախված նրանց տեղակայությունից: Առաջանում են սուր ծակող ցավեր, որոնք սաստկանում են սնունդ ընդունելիս, դրան զուգահեռ նկատվում է նաև գեղձի մեծացում: Թքարտադրության խանգարումը բերում է ծորանում թքի խցանման, բերանում չորության և բորբոքային գործընթացի զարգացման:

-Նշեք, խնդրեմ, ատամների իմպլանտացիայի առավելությունները:

- Իմպլանտացիան​ ատամների վերականգման ամենաժամանակից եւ լավագույն եղանակն է։ Ատամների իմպլանտացիայի դրական կողմերը հետևյալն են՝ վերացնում է ատամնաշարի թերությունները՝ առանց հարևան ատամները հղկելու, չեն նյարդազրկվում, կարելի է ցանկացած քանակությամբ իմպլանտատ տեղադրել ատամնաշարի ցանկացած թերությունը վերացնելու համար, անկախ տեղակայումից, այն ուղղակի լրացնում է բացակա ատամները: Իմպլանտների վրա տեղադրված պրոթեզները նման են իսկական ատամին, նույն խնամքն են պահանջում և զգալի չեն բերանի խոռոչում: Իսկ ամբողջական ատամնաշարի իմպլանտացիան ուղղակի փրկություն է, քանի որ պրոթեզներ կրելը շատ ժամանակ​ բարդությունների առաջ է կանգնեցնում, մարդիկ դժվար են հարմարվում​ շարժականին, իսկ իմպլանտացիայի դեպքում՝ հավաքվում է անշարժ կոնստրուկցիա:

-Տեղյակ ենք, որ​ «Մանասյան» դենտալ կլինիկայի հիմնադիր տնօրենն եք, ի՞նչ նպատակ էիք հետապնդում՝ ստեղծելով​ այս կլինիկան:

-«Մանասյան» դենտալ կլինիկայի ստեղծման հիմքում մեր հասարակությանը գրագետ և հասանելի բուժօգնություն մատուցելն է: Մեր կլինիկան համալրված է իր նեղ մասնագիտացման մեջ առաջատար և փորձառու​ աշխատանքային թիմով և առանձնանում է ժամանակակից տեխնիկական հագեցվածությամբ: Մեզ մոտ կա պորտատիվ ռենտգեն սարք, որի տուբուսը կապարապատ է, այն ճառագայթում չի տալիս պացիենտին և առանց պացիենտի տեղաշարժման, տեղում կատարվում է ռենտգեն հետազոտություն: Այս սարքի օգնությամբ հետազոտությունը​ ցուցված է նաև երեխաներին և հղիներին: Ունենք նաև ռադիովիզիոգրաֆ սարք, որը եկել է փոխարինելու​ նախկին ժապավեններին,​ որի շնորհիվ համակարգչի էկրանին երևում է​ պատկերը, և դա էլ իր հերթին բավականին հեշտացնում է ախտորոշման ընթացքը: Ունենք նաև ատամնաշարի սպիտակեցման նորագույն սարք, ինչպես նաև իմպլանտացիայում կիրառելի սարքավորումներ, արմատախողովակների մշակման հատուկ սարքավորումներ, ապեքսլոկատոր, որի միջոցով որոշվում է ատամի արմատի չափը, որպեսզի հետագայում չկանգնեն շատ ու քիչ լիցք անելու խնդրի առջև. խնդիր, որ​ բերում է բորբոքման և թարախակալման:
Մեր կլինիկան համալրված է նեղ մասնագետներով. ունենք մանկական ստոմատոլոգ, թերապևտ, օրթոպեդ, իսկ օրթոդոնտայով և վիրաբուժությամբ զբաղվում եմ ինքս: Իհարկե, կլինիկայում կան նաեւ վիրաբույժներ, ովքեր նույնպես ակտիվորեն զբաղվում են վիրաբուժությամբ: Այո, վստահորեն կարող եմ ասել, որ մեր կլինիկայում ստոմատոլոգիայի հետ կապված ամբուլատոր ցանկացած բուժում իրականացվում է եվրոպական չափորոշիչներին համապատասխան:

-Ի՞նչ է քունք-ստործնոտային հոդի դիսֆունկցիան:

- Հոդի դիսֆունկցիան առաջանում է ծամիչ մկանների հավասարակշռված աշխատանքի և երկու հոդերի համաձայնեցված շարժման խանգարման դեպքում:
Հոդը ունի բարդ կառուցվածք, նրա մեջ կա սկավառակ: Կապանային համակարգի թուլանալու հետևանքով հոդագլխիկը փոսիկից դուրս է գալիս, որի արդյունքում կտկտոցներ են լսվում: «Շրխկոցների» առկայությունը հետագայում առաջացնում է այլ խնդիրներ, նույնիսկ եղել է դեպք, երբ հոդափոսիկի ոսկորի մաշվածությունից հոդագլխիկը մտել է գանգի մեջ: Պատճառագիտությունը` մկանային համակարգի ախտաբանական պրոցեսներ (բորբոքային, դեգեներատիվ, հետտրավմատիկ), ատամնածնոտային համակարգի փոփոխություններ (ծամիչ ատամների կորուստ, իմաստության ատամների ծկթում և այլն):
Գանգատները` մշտական բութ գլխացավեր, ցավերի ճառագայթումը դեպի ականջ, քունքային, գագաթային և ծոծրակային շրջաններ, լեզու, ըմպան, պարանոցի կողմնային հատված և ձեռք, լսողության նվազեցում, ականջների փակվածության զգացում և աղմուկ, արցունքահոսություն և լուսավախություն, ծնոտների միաբերման զգացում քնից հետո, այրոցի զգացում բերանի խոռոչում:
Օբյեկտիվ տվյալներն​ են`շրխկոց, բերանը բացելու սահմանափակում, բերանը բացելիս ստորին ծնոտը թեքվում է կողմ: Ակնաճեղքը նեղացած է, իսկ բերանի անկյունը բարձրացած է ախտահարման կողմում: Առկա է ցավոտ և ձգված մասեր մկանների առանձին հատվածներում (ծամիչ, բերանի հատակի, պարանոցի հետին մկաններ և կրծոսկրաանրակապտկաձեւ մկան): Ռենտգենաբանորեն ոսկրային կառուցվածքը փոփոխված չէ, նկատվում է հոդագլխիկների և հոդաճեղքերի անհամաչափություն:
Պետք է խիստ հետևողական լինել: Սկզբնական շրջանում կատարվում է կոնսերվատիվ բուժում. սպրինտ թերապիա և միոռելակսիացիոն թերապիա, նյարդամկանային ստոմատոլոգիայի ճյուղին պատկանող հիվանդություն է, ծնոտի դիրքը բերելով պացիենտի համար հարմար դիրքի՝ հոդը կսկսի ճիշտ աշխատել, մկանային լարվածությունը կվերանա: Մինչ բուժումը պացիենտը անցնում է մի շարք​ հատուկ հետազոտություններ, որին հաջորդում է բուժումը: Ախտորոշումը հաստատելու համար անհրաժեշտ է կատարել լրացուցիչ հետազոտություններ՝ ռենտգենաբանական (զույգ հոդերի շերտագրում` ստորին ծնոտի ֆունկցիոնալ հանգստի և առավելագույն իջեցված դիրքերում), ՄՌՏ, ֆունկցիոնալ էլեկտրամիոգրաֆիա, ֆոնոգրաֆիա, աքսիոնոգրաֆիա:
-Իսկ ի՞նչ կասեիք մեր հասարակությանը, ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնեիք մեր զրույցին:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի, սովորի գնահատել իր թանկագին առողջությունը, ավելի հաճախ անցնի կանխարգելիչ զննումներ:​ Կյանքը բնության ամենաթանկ պարգևն է, առողջությունը՝ ամենամեծ արժեքը: Հարգենք մեզ, մեր կյանքը և պահպանենք մեր առողջությունը: Բժիշկներս էլ մեր հերթին անում ենք հնարավոր ամեն ինչ. ջանում ենք ընթանալ առողջապահության համակարգում տեղի ունեցող բարեփոխումներին համընթաց, փորձում ետ չմնալ եվրոպական առաջադեմ երկրներից

      

ԷՆՄԳ հետազոտությունը համարվում է ոսկե ստանդարտ հետազոտություն մի շարք հիվանդությունների ախտորոշման համար

Հայաստանի առողջապահական համակարգում վերջին տարիներին զգալի առաջընթաց է նկատվում թե՛ նորագույն սարքավորումների ձեռքբերման, թե՛ մասնագետների պատրաստման առումով: Ապացուցված է, որ տեխնիկայի ներգրավումը նկատելիորեն նվազեցրել է մարդկային մահացության տոկոսը, քանի որ հիվանդությունը հնարավոր է լինում ախտորոշել վաղ փուլերում: Հիվանդության հավանական բարդացումների կանխարգելումը, նախ եւ առաջ պայմանավորված է ճշտգրիտ ախտորոշմամբ: Բարեբախտաբար վերջին ժամանակաշրջանում բժշկագիտությունը եւ նորագույն տեխնոլոգիաները բավականաչափ զարգացել են, ինչն էլ հնարավորություն է տալիս ստանալ հետազոտությունների գրագետ պատկեր։

Արդի ախտորոշիչ մեթոդների մեջ նեյրոֆիզիոլոգիան ուսումնասիրում է կենտրոնական եւ պերիֆերիկ  նյարդային համակարգի ֆունկցիոնալ վիճակը: 

Նեյրոֆիզիոլոգիայում էլեկտրոնեյրոմիոգրաֆիան (ԷՆՄԳ) նյարդամկանային համակարգի հետազոտման մեթոդ է,  որը կիրառվում է պերիֆերիկ նյարդերի, նյարդարմատների, նյարդամկանային հաղորդականության մկանների, ողնուղեղի ախտահարման ախտորոշման համար: Որոշվում է ախտահարման տեսակը, մակարդակը, աստիճանը:  Այն բավականին տեղեկատվական մեթոդ է, որն իրականացնում է նյարդերի էլեկտրական հաղորդականության ստուգումն ու գրառումը, գնահատում մկանների ֆունկցիոնալ վիճակը հատուկ սարքի միջոցով։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Էկոսենս» լաբորատոր ախտորոշիչ եւ <<Նաիրի>> բժշկական կենտրոնների նյարդաբան-նեյրոֆիզիոլոգ Անուշ Գասպարյանը, ում հետ  կզրուցենք էլեկտրոնեյրոմիոգրաֆիա հետազոտության առանձնահատկությունների և  նյարդաբանական խնդիրների ախտորոշման մասին: 

Հոգատար, գրագետ եւ մարդկային բարձր հատկանիշներով օժտված բժշկուհի, ով  չնայած իր երիտասարդ տարիքին, հաստատուն քայլերով իր տեղն է զբաղեցնում նյարդաբանության ոլորտում: Բժշկուհին իր գործի գիտակն է. հմտորեն  տիրապետում է իր աշխատանքին՝ անմնացորդ նվիրումով ու սիրով կատարելով իր գործը։

Բարեհամբույր եւ բանիմաց բժշկուհին ոչ մի պարագայում չի կորցնում զսպվածությունը եւ  համբերատար կերպով փորձում է օգտակար լինել հիվանդին` այդպիսով կարողանալով դրականորեն ազդել հիվանդի եւ նրան շրջապատող մարդկանց վրա:

-Բժշկուհի,  ի՞նչ է էլեկտրանեյրոմիոգրաֆիան (ԷՆՄԳ), և ե՞րբ է անհրաժեշտ այն իրականցնել։ 

-Էլեկտրոնեյրոմիոգրաֆիան դիագնոստիկ հետազոտման  մեթոդ է, որի օգնությամբ հնարավոր է որոշել նյարդերի ամբողջականությունը, նյարդամկանային հաղորդականությունը եւ մկանի ֆունկցիոնալ վիճակը` ինչպես առաջացած սուր խնդիրների և հիվանդությունների ժամանակ, այնպես էլ  քրոնիկ հիվանդությունների ախտորոշման և դինամիկ հսկողության դեպքում ։ Կան նաեւ մեթոդներ, որոնք  թույլ են տալիս հետազոտել լեզվի եւ ստոծանու մկանները, կոկորդի որոշակի մկաններ։ Դրանք համարվում են ավելի ինվազիվ մեթոդներ, որոնք իրականացվում են վերակենդանացման բաժանմունքում գտնվող պացիենտների հետազոտման ժամանակ կամ ինտրաօպերացիոն եղանակով։ 

ԷՆՄԳ հետազոտությունը համարվում է ոսկե ստանդարտ հետազոտություն` ծայրանդամային նյարդերի վնասման և մի շարք հիվանդությունների ախտորոշման համար: 

Այն իրականացվում է այնպիսի գանգատների դեպքում, ինչպիսիք են՝ վերջույթներում թմրածություն, թուլություն, ցավեր:

Էլեկտրոնեյրոմիոգրաֆիայի սարքը վերջին սերնդի եզակի սարքավորում է, որը հնարավորություն տվեց առավել արդյունավետ դարձնել պատերազմից տուժած վիրավոր զինվորների վերականգնողական բուժումը, իրականացնել դինամիկ վերահսկողություն բուժման ամբողջ ընթացքում: Հետազոտման այս մեթոդը կիրառվում է  տրավմաների ժամանակ` հասկանալու համար կա՞ արդյոք նյարդերի վնասում թե ոչ, եւ թե հետագայում վերականգնումը ինչպես պետք է իրականացվի։

 Հիմնականում, երբ վերջույթներում լինում են վնասվածքներ, շարժումների սահմանափակում կամ ուժեղ ցավային սինդրոմ, ապա վնասվածքաբանները, միկրովիրաբույժները հիվանդներին պարտադիր ուղղորդում են անցնել ԷՆՄԳ հետազոտություն` պարզելու համար` կա՞ արդյոք նյարդի, նյարդաթելիկների վնասում, թե ոչ, եւ  ըստ այդմ էլ` կարիք կա՞ վիրահատական միջամտության թե ոչ։ 

Հետազոտության ընթացքում գրգռվում է մեկ նյարդ, և գրանցվում է համապատասխան մկանի արձագանքը, որը նյարդայնանում է տվյալ նյարդից։ Ոչ մի հետազոտական ​​մեթոդ չի կարող այդքան ամբողջական տեղեկատվություն տրամադրել առկա վիճակի վերաբերյալ: Այս մեթոդն օգնում է որոշել, թե նյարդի որ հատվածում է գտնվում խնդիրը : Այն թույլ է տալիս հետևել բուժման ընթացքում հիվանդի վիճակի փոփոխություններին և համապատասխան թերապիայի արդյունավետությանը:

-Որո՞նք են հետազոտության տեսակները։

-Վերին և ստորին վերջույթների էլեկտրոնևրոմիոգրաֆիան կարող է իրականացվել երեք եղանակով։ 

Ստիմուլյացիոն. Իմպուլսները փոխանցվում են վերին և ստորին վերջույթներին ամրացված մաշկային էլեկտրոդների միջոցով։ Սա ոչ ինվազիվ մեթոդ է։ Մեթոդը բավականին պարզ է և լայնորեն կիրառվում է բժշկական հետազոտություններում։

Ասեղային. Ինվազիվ մեթոդ է, որի ժամանակ ասեղային էլեկտրոդները ներդրվում  են անմիջապես մկանների մեջ: Մեթոդը որոշում է մկանաթելիկների աշխատանքը,  գնահատում մկանաթելիկի շարժողական միավորի վիճակը։

Ռիթմիկ ստիմուլյացիա. Ռիթմիկ կրկնվող իմպուլսների շնորհիվ գնահատվում է նյարդամկանային հաղորդականությունը,  տվյալ նյարդով նյարդավորվող մկանի հոգնելիությունը։

- ԷՆՄԳ հետազոտություն պահանջող ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

-Առհասարակ տարիքային շեմ չկա, քանի որ խնդիրները, որոնք ախտորոշվում են ԷՆՄԳ-ով, հանդիպում են նորածնային տարիքից մինչև խոր ծերություն։ 

Վիրուսներով և, մասնավորապես, հետքովիդային բարդություններով պայմանավորված ` վերջին տարիներին շատացել է պոլինեյրոպաթիան։ Շատ հաճախ հանդիպում են սուր դեմիելինիզացնող պրոցեսներ, ընդուպ մինչեւ Գիյեն Բարրեյի հիվանդություն,  որը նյարդային վերջավորությունների, միյելինային թաղանթի սուր բորբոքային ախտահարում է, որը կարող է բերել ինվալիդիզացիայի։ Եթե ժամանակին պացիենտը ախտորոշում եւ բուժում չստանա, ապա  կարող է առաջանալ շնչառական կանգ, մահ: 

Կան նաեւ շատ ժառանգական հիվանդություններ` կապված նյարդամկանային հաղորդականության եւ մկանի դեգեներացիայի հետ, որոնք հանդիպում են մանկական տարիքային խմբերի մոտ։ 

Հանդիպում են հիվանդություններ, որոնք առաջանում են գլխուղեղում շարժողական բջիջների քայքայման հետևանքով` առաջացնելով շարժողական ուղինեով նյարդավորվող մկանների դեներվացիա, մկանաթելիկների մահ, որը նույնպես, որպես ոսկե ստանդարտ, ախտորոշվում է  ԷՆՄԳ-ով։ 

Կան նաեւ բազմաթիվ թունելային համախտանիշներ, որոնք առավել տարածված են վերին և ստորին վերջույթներում։ Դիմային նյարդի վնասումների ժամանակ մեծ կիրառություն ունի ԷՆՄԳ-ն, հատկապես ոչ լիարժեք վերականգնվող դեպքերում, և մի շարք այլ հիվանդությունների դեպքում։

-Հետազոտությունից առաջ նախապատրաստական աշխատանք պահանջվո՞ւմ է, թե ոչ։

-Եթե ամբուլատոր հետազոտման մասին է խոսքը, ապա հետազոտմանը պետք է գալ հիգիենիկ եւ առանց որեւէ քսուկի կիրառման: Ստիմուլացիոն հետազոտման դեպքում  ոչ բացարձակ, հարաբերական հակացուցում է համարվում գեներալիզացված էպինոպաների դրսեւորումը, այսինքն՝ կարող է լինել, բայց ոչ միանշանակ: Մյուս բոլոր դեպքերում հետազոտությունը հակացուցումներ չունի, հակառակը՝ այն կիրառելի եւ օգտակար է նույնիսկ բուժական նպատակներով: Իսկ ինչ վերաբերում է ասեղային մեթոդին, ապա այն չունի հակացուցումներ, ուղղակի այդ պահին պետք է ապահովել տվյալ հատվածի ստերիլությունը։ 

Հետազոտության ընթացքը կախված է հետազոտության ծավալից` թե քանի նյարդ եւ մկան է այդ պահին հետազոտվում, եւ թե ո՛ր հիվանդությունների դեպքում է իրականացվում։ Հետազոտման տեւողությունը  կարող է տևել 15 րոպեից մինչեւ 1,5 ժամ: 

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում դաստակային թունելի համախտանիշը կամ կարպալ թունելի սինդրոմը։

-Այն ամենահաճախ հանդիպող մոնոնևրոպաթիաներից է։ Դասվում է վերին վերջույթի կոմպրեսիոն մոնոնևրոպաթիաների շարքին։ Մարդիկ հաճախ են ունենում ծայրանդամային նյարդերի տեղային ճնշմամբ պայմանավորված զգացողություններ։ Օրինակ՝ ձեռքի վրա քնելիս, ոտքը ոտքին գցելիս, կողքի պառկելիս, երբ գլուխն արմնկահոդում ծալված ձեռքի վրա է։ Բոլոր այս դեպքերում նյարդի ճզմումն ուղեկցվում է թմրածության, ծակծկոցի, մատներում պարէսթեզիայի զգացումով։ Երկարատև, մշտապես կամ պարբերաբար ճզմվելու հետևանքով նյարդաթելիկները վնասվում են, և զարգանում է, այսպես կոչված, կոմպրեսիոն մոնոնևրոպաթիա։

Դաստակային թունելի համախտանիշն իրենից ներկայացնում է ախտանիշների համախումբ, որոնք առաջանում են դաստակային խողովակում (թունելում) վերին վերջույթի նյարդերից մեկի՝ միջնակ նյարդի կոմպրեսիայի հետևանքով։ Կարող է լինել միակողմանի՝ հիմնականում ախտահարելով գերակշռող (դոմինանտ) կողմի ձեռքը։ Սակայն հանդիպում է նաև երկկողմանի դաստակային թունելի համախտանիշ, հատկապես էնդոկրին և ռևմատիկ հիվանդությունների ֆոնին։

- Եւ որպես վերջաբան`  Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

- Իհարկե, հասկանալի է, որ տարբեր, այդ թվում սոցիալական պատճառներից ելնելով` շատերը մեզ դիմում են հիվանդության ուշ փուլերում, երբ արդեն մեր օգնությունը բավականին բարդանում և դժվարանում է: Պարզ է` եթե հիվանդությունը ժամանակին ախտորոշվի, ավելի արդյունավետ եւ հեշտ կլինի նաեւ դրա հետագա բուժումը:  Ուստի խնդրում եմ, առաջին իսկ գանգատների դեպքում  դիմեք բժիշկի` կանխելու համար հետագա բարդությունները եւ ապահովելու լիարժեք առողջացում, իսկ խրոնիկ հիվանդությունների դեպքում էլ իրականացնելու վաղ բուժում և կյանքի որակի ապահովում։

Կարծում եմ՝ բժշկի համար ամենակարևորը իր պացիենտի գնահատականն է, որը պայմանավորված է բժշկի ձեռքբերումներով: Երբ դու համոզվում ես, որ քո գիտելիքներն ու հնարավորությունները, նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառումը նպաստում են հիվանդի առողջացմանը, դա հենց ինքնին դառնում է ամենահզոր շարժիչ ուժը: 

Առո՛ղջ եղեք, սիրե՛ք ձեզ և գնահատե՛ք առողջ լինելու գաղափարը։

Էնդոկրին համակարգի ցանկացած խնդիր նշմարվում է մարդու դեմքին

Էնդոկրինոլոգիան բժշկության ամենաարագ զարգացող ճյուղերից մեկն է, որը զբաղվում է էնդոկրին համակարգի հիվանդությունների բուժմամբ: Էնդոկրին հիվանդությունները դանդաղ և երկարատև, հաճախ ամբողջ կյանքի ընթացքում բուժում պահանջող հիվանդություններ են, քանի որ դրանք հիմնականում քրոնիկ ընթացք ունեն։

Տարեցտարի մարդկանց մոտ նկատվում է էնդոկրին համակարգի հիվանդությունների թվի կայուն աճ, ինչը կապված է շրջակա միջավայրի, սոցիալ-տնտեսական գործոնների, ինչպես նաև մշտական ​​սթրեսային իրավիճակներին, որոնց հետ ամեն օր բախվում են մարդիկ: Ժամանակակից էնդոկրինոլոգիան շատ առաջ է գնացել բազմաթիվ հիվանդությունների պաթոգենեզի, ինչպես նաև դրանց բուժման մեթոդների ուսումնասիրության մեջ, որը թույլ է տալիս ոչ միայն հայտնաբերել հիվանդությունը, այլև իրականացնել իրավասու կանխարգելում:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ԵՊԲՀ  Էնդոկրինոլոգիայի ամբիոնի դոցենտ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, «Արմենիա» բժշկական կենտրոնի  Էնդոկրինոլոգիական բաժանմունքի ղեկավար Լուսինե Մամիկոնյանը: Բավականին հաճելի կին եւ զրուցակից, իր գործի մեծ գիտակ, ով իր մասնագիտական բարձր որակների, ազնվության համար վայելում է իր պացիենտների հարգանքն ու վստահությունը։ Բժշկուհին ունի երկար տարիների մասնագիտական փորձ, վճռականություն, ուղղամտություն, խղճի թելադրանքով առաջնորդվելու հատկանիշ, հրաշալի պատկերացնում է իր մասնագիտության ամբողջ բարդությունն ու պատասխանատվությունը: Նա աշխատում է մեծ նվիրումով, ուշադիր է յուրաքանչյուր հիվանդի ցավի, գանգատի նկատմամբ` ցուցաբերելով զարմանահրաշ վարպետություն ու մարդկայնություն:   Վաստակաշատ բժշկուհու կարծիքով` իր մասնագիտության տեր մարդիկ համարդկային սիրո կրողներն են:

 -Բժշկուհի, ո՞ր էնդոկրին հիվանդություններն են այսօր երիտասարդացում ապրել։

- Ցավով պետք է նշեմ, որ այսօր գրեթե բոլոր էնդոկրին հիվանդությունների երիտասարդացման միտում է նկատվում։ Էնդոկրին համակարգի խնդիրները դարձել  են բավականին արդիական եւ մտահոգիչ։ Ինչպես վահանաձեւ գեղձը, այնպես էլ՝ շաքարային դիաբետը, առաջատար դիրքերում են։ Շատացել են սթրեսները, եւ հատկապես ամենից շատ՝ երիտասարդ տղաների մոտ։ Հոգեբանական տրավման, սթրեսը, տարբեր նևրոզները բացասաբար են անդրադառնում նյարդային համակարգի և մարդու ուղեղի առանձին կառուցվածքների վրա:

Մեկ այլ լուրջ և տարածված հիվանդություն է ճարպակալումը, որի տարածվածությունը կրկնապատկվել է, մեծահասակների մեկ քառորդը արդեն գեր է՝ տարբեր աստիճանի ծանրության: Եվ այս հիվանդացության մակարդակի աճը նկատվում է օր օրի։

Էնդոկրին հիվանդությունների զարգացման ամենակարևոր գործոններից մեկը դա ժառանգականությունն է: Դա հաստատված է այն արդյունքներով, որոնք ստացվել են հիվանդների և նրանց հարազատների բժշկական գենետիկական հետազոտության ընթացքում:

Իրականում, որեւէ էնդոկին հիվանդություն առանձացնել չենք կարող, քանզի այսօր էնդոկրին խնդիրները մեծ վերելք են ապրում։

-Վահանաձև գեղձի հիվանդությունները ամենատարածված հիվանդությունների շարքում են դասվում, կնշե՞ք հիմնական գործոնները, որոնք մեծացնում են վահանաձև գեղձի հիվանդությունների և քաղցկեղի առաջացման հավանականությունը։

- Վահանաձև գեղձի հիվանդությունները բավականին տարածված են Հայաստանում և  յուրաքանչյուրը՝ անկախ  տարիքից և սեռից,  կարող է առնչվել  նրա ախտահարման հետ: Վահանաձեւ գեղձի խնդիրները հիմնականում հանգույցների ձեւով են ի հայտ գալիս, բայց կան, իհարկե, տարբեր արտահայտման ձևեր։ Արտահայտման տեսակները տարաբնույթ են, եւ հաճախ շատերը կլինիկորեն չեն նկատում։ Սկսում են գիրանալ, առաջանում է անքնություն, մազաթափություն, շփոթելով այլ հիվանդությունների հետ։ Շատերը չեն կարողանում իրենց քաշը իջեցնել, վերադառնալ նախկին կառուցվածքին:

Ասեմ, որ շատ կանանց մոտ, հղիության 5-6-րդ ամսում նոր ի հայտ են գալիս  վահանաձեւ գեղձի ֆունկցիայի խանգարումներ, որն էլ, բնականաբար ազդում է պտղի զարգացման վրա:

Կարծում եմ, որ առաջնային օղակների՝ պոլիկլինիկաների  բժիշկները, պետք է կրկնակի զգոն լինեն, եւ բնակչությունը շահագրգռեն, որպեսզի արդեն իսկ կասկածելի խնդիրների դեպքերում՝ անցնեն անհրաժեշտ հետազոտություններ։

-Որո՞նք են վահանաձև գեղձի ախտահարման հիմնական ախտանշանները:

-Թերֆունկցիայի ժամանակ հաճախակի դիտվում է թուլություն, քնկոտություն, այտուցվածություն, փորկապություն, բնորոշ է նաև մազաթափություն, իսկ կանանց և աղջիկների մոտ` դաշտանային ցիկլի խանգարումներ: Վահանաձև գեղձի հորմոնների գերարտադրությունը կարող է առաջացնել գրգռվածություն և անհանգստություն, քաշի նվազում, հաճախասրտություն, դյուրհոգնելիություն: Բնորոշ է նաև քնի խանգարում:

Վերջին տարիների ընթացքում հաճախացել են վահանաձև  գեղձի հանգուցային ախտահարումները (բարորակ և չարորակ), որոնք որոշ դեպքերում կարող են արտահայտվել վահանաձև գեղձի  տեսանելի մեծացումով: Ծավալի մեծացման հաշվին վահանաձև գեղձը սեղմում է շնչափողը և հարակից խոշոր անոթները՝ առաջացնելով գլխապտույտ, գլխացավ, սուր, նոպայաձև կամ խեղդող հազ: Լինում են դեպքեր, երբ ուռուցքը չափերով լինում է փոքր, և հիվանդը որևէ գանգատներ չի ունենում: Ցավով պետք է նշեմ, որ վահանաձև գեղձի չարորակ ուռուցքներով ախտահարումը բավականին երիտասարդացել է: Չարորակ ուռուցքները լինում են դիֆերենցված և չդիֆերենցված: Դիֆերենցված՝ պապիլյար և ֆուլիկուլյար ձևերի բուժման արդյունավետությունը հասնում է բարձր ցուցանիշների: Բարեբախտաբար, քիչ են ոչ դիֆերենցված ձևերը, որոնք քաղցկեղի ամենասարսափելի տեսակն են. արագ աճ են արձանագրում և անբուժելի են:

– Բժշկուհի, որո՞նք են շաքարային դիաբետի ախտանիշները։

–Էնդոկրին համակարգի ամենալուրջ պաթոլոգիաներից մեկը, իհարկե, շաքարային դիաբետն է, որը լուրջ խնդիր է դարձել ամբողջ աշխարհում: Շաքարային դիաբետի հիմնական կլինիկական նշաններն են բերանի չորությունը, ծարավի զգացումը, հաճախախմությունը, հաճախամիզությունը, քաշի կորուստը։ Այս նշանների առկայության դեպքում յուրաքանչյուր ոք, պետք է դիմի տեղամասային պոլիկլինիկա, կամ հնարավորության դեպքում, որոշի գլյուկոզայի մակարդակն արյան մեջ։ Տիպ 1 շաքարային դիաբետը հանդիպում է առավելապես երեխաների և երիտասարդների, իսկ տիպ 2 շաքարային դիաբետը՝ մեծահասակների շրջանում։ Լաբորատոր ցանկացած հետազոտություն հարկ է անցնել բժշկի նշանակմամբ։

-Բժշկուհի, ո՞ր սիմտոմների դրսեւորումների դեպքում է պարզ լինում, որ զարգանում է երկրորդ աստիճանի շաքարային դիաբետ:

-Հիվանդությունը բնութագրվում է լայն տարածվածությամբ, առաջադեմ աճով, ինչը հաճախ հիվանդներից պահանջում է ուշադրություն ամբողջ կյանքի ընթացքում, ինչպես նաև լուրջ քրոնիկ բարդությունների առկայություն՝ արյան անոթների, երիկամների, աչքի ցանցաթաղանթի, ստորին ծայրահեղությունների հիվանդություններ: Այսօր բավականին մեծ տարածում ունի երկրորդ աստիճանի շաքարային դիաբետը, հիվանդները գանգատվում են բերանի չորությունից, հաճախամիզությունից, եւ շատ հաճախ երկրորդային շաքարային դիաբետի կրողները ունենում են որովայնի մեծացում, քաշի ավելացում, կամ հակառակը քաշի նվազում, սեռական օրգաններում քորի զգացում, ճնշման տատանումներ, ախորժակի մեծացում, հիվանդները անընդմեջ ուտելու ցանկություն են ունենում, եւ  հատկապես այն մեծանում է քաղցրավենքի հանդեպ։ Ցավոք, սրտի, մեզ դիմում են արդեն բարդացած դեպքերում, ունենալով արդեն իսկ սրտխփոց, փսխումներ: Հիվանդության զարգացմանը նպաստում է սխալ սննդակարգը, նստակյաց ապրելակերպը, սթրեսային ֆոնը եւ գենետիկ կոդը: Երկրորդային շաքարային դիաբետը տարիների ընթացքում գտնվում է հակադիաբետիկ թերապիայի հսկողության տակ, եւ հետագայում, երբ արդեն դեղորայքը բավարար ազդեցություն չի տալիս, աստիճանաբար անցնում են ինսուլինոթերապիայի։ Ուղղակի պետք է գիտակցել, որ ապրում ես այդ հիվանդության հետ, խելացի մոտեցում ցուցաբերել, քանզի այն չարիքի փոքրագույնն է, եթե իսկ համեմատական կարգ տանենք այլ հիվանդությունների  հետ։

-Ի՞նչ է իրենից նեկայացնում գեստացիոն դիաբետը։

- Գեստացիոն դիաբետը արյան շաքարի (գլյուկոզ) բարձրացնումն է այն հղի կանանց մոտ, ովքեր անցյալում նման ախտանիշ կամ դիաբետ չեն ունեցել։ 80 տոկոս դեպքերում, այն կանանց մոտ, ովքեր ունեցել են գեստացիոն շաքարային դիաբետ, հետագայում զարգացում է շաքարային դիաբետը: Հղիության երկրորդ կեսին ինսուլինի պահանջն օրգանիզմում աճում է, որովհետև հղիության մի շարք հորմոններ արգելում են դրա գործունեությունը։ Երբեմն պատահում է, որ ենթաստամոքսային գեղձը չի կարողանում բավարար քանակով ինսուլին արտադրել։ Գետսացիոն դիաբետը հատուկ որևէ նշան չունի, քանի որ արյան մեջ շաքարի մակարդակի բարձրացումը քիչ է ազդում օրգանիզմի վրա։ Այնուամենայնիվ հնարավոր է, որ բերանում չորություն առաջանա, միզարձակումը հաճախակի և առատ լինի, տեսողության հետ կապված խնդիրներ ի հայտ գան, թուլություն և քաշի նվազում նկատվի։

-Դիաբետիկ ոտնաթաթի համախտանիշ. կմանրամասնե՞ք։

-Դիաբետիկ ոտնաթաթի համախտանիշը շաքարային դիաբետով տառապող մարդկանց մոտ առաջացող բարդություններից է, որը դրսևորվում է ոտնաթաթին վերքային մակերեսներով, խոցերով՝ ընդհուպ մինչև ոտնաթաթի մեռուկացմամբ: Հիվանդության առաջացման պատճառները բազմազան են և բազմապատճառային. ծայրամասային նյարդերի ախտահարում, ծայրամասային անոթների վնասում, ոսկրա-հոդային ապարատի ախտահարում: Ամբողջ աշխարհում խնդիրն այնքան տարածված է և ակտուալ, որ առանձնացված է որպես առանձին նոզոլոգիա: Իսկ ախտորոշումն ու բուժումը պահանջում է մուլտիդիսցիպլինար թիմային աշխատանք՝ ներգրավվելով տարբեր պրոֆիլի մասնագետների՝ էնդոկրինոլոգ, սրտաբան, անոթային վիրաբույժ և այլ, որոնք պացիենտի հետ պայքարում են ծանր հիվանդության դեմ։ Տվյալ բարդության նենգությունը կայանում է նրանում, որ հիվանդների մոտ փոխվում է ցավային, ջերմային ազդակների նկատմամբ զգայունության շեմը, որի հետևանքով էլ փոքր վնասումները մնում են անտեսված: 

 Հիվանդության կանխարգելման համար վերահսկողության տակ ենք պահում արյան մեջ գլյուկոզայի՝  ածխաջրային փոխանակման կոմպենսացիան: Արդեն բուժման ժամանակ, դեղորայքային թերապիայով փորձում ենք կառավարելի դարձնել հիվանդության ախտանշանները: Հաճախ  պացիենտները շատ քիչ են ուշադրություն դարձնում այս  երևույթին՝  վերագրելով դա հոգնածությանն ու  հոդացավերին, բայց  խնդիրն այն է, որ հիվանդի մոտ  առկա է արդեն անոթների խցանում կամ նեղացում: 

 Դիաբետիկ ոտնաթաթի հիվանդության բուժումը երկարատև գործընթաց է  և բժիշկից ու պացիենտից պահանջում է համբերատարություն և միմյանց հանդեպ վստահություն։ Սա մի հիվանդություն է, երբ անընդհատ կարող է անակնկալներ մատուցել, դրա համար այս պայքարում պետք է պատրաստ լինել սցենարի ցանկացած զարգացման:  Անկանխատեսելի է դիաբետիկ ոտնաթաթի համախտանիշը, ուստի ժամանակին ու շուտ մասնագետին դիմելը հանդիսանում է վերջույթի պահպանման հիմնական գրավականը: 

 -Ինչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում մեր բժշկությունը ո՞ւմ ձեռքերում է։

-Ունենք բավականին խոստումնալից երիտասարդներ, ովքեր ձգտող են պրպտող, եւ, այսօր նրանք հնարավորությունները բավականին շատ են կատարելագործվելու, առաջ շարժվելու համար։ Բոլորս էլ լավ գիտակցում ենք, ցանկացած ոք, ով որոնողը է, միշտ էլ կգտնի ուղին, կհասնի իր բաղձալի երազանքներին։

Եվ, բնականաբար, կարող եմ վստահորեն ասել, որ մենք ապագայում կլինենք ապահով ձեռքերում:

-Ընդունված ավանդույթ է երեխաները ընրում են ծնողների ուղին։ Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է։

-Նախ ասեմ, որ բժշկության հանդեպ սերն իմ մեջ սերմանել է պապիկս, ով հայտնի բժիշկ էր, մարդ, ով շատ պահպանողական եւ հավասարկշռված էր։

Ես բժիշկների ընտանիքում եմ մեծացել: Հայրս եւ այս մասնագիտացման բժիշկ է, եւ, երեւի թե, ես փոքր տարիքից գիտեի, որ դառնալու եմ բժիշկ, ու հենց այս ոլորտում էի ինձ պատկերացնում: Եվ, ամենակարեւորը, սիրում եմ իմ մասնագիտությունը, անկախ դժվարություններից:

Նշեմ, որ դստրերից մեկն՝ բժիշկ-էնդոկրինոլոգ է, մյուսը՝ մաշկաբան։ Ես իմ երեխաներին երբեք չեմ ուղղորդել մանսագիտական ընտրության հարցում։ Նրանք, արդեն իսկ մեծանալով բժշկական միջավայրում, որոշեցին ընտրել այս ոլորտը։

Միայն կասեմ, որ բժշկի ընտանիքում բժիշկներ են ծնվում, անկախ նրանից բժիշկ կդառնան, թե՝ ոչ։ 

-Իսկ որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությանը։

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը ապրի խաղաղ եւ արարող երկրում, փորձենք զերծ մնալ սթրեսային իրավիճակներից, քանզի մենք այսօր ապրում ենք անընդմեջ լարված իրավիճակներում։

Հասարակությանը կհորդորեմ, որ  հետեւեն իրենց սննդակարգին, փոխեն կյանքի որակը, առողջ կենսակերպ վարեն, ժամանակին դիմեն բժշկին, եւ աշխատեն միշտ ժպտալ, քանզի ժպիտը կարող փոխել քեզ շրջապատող աշխարհը։  

Կցանկանամ, որ գա մի ժամանակաշրջան, երբ մեր հանրության բոլորը շերտերը կօգտվեն բժշկական ապահավագրությունից, ոչ թե միայն հատուկ սոցիալական խմբերում ընդգրկվածները։ Այդ ժամանակ, վստահ եմ, արդեն առաջին իսկ խնդրի դեպքում անմիջապես կդիմեն  բժշկի, քանի որ առողջությունը մարդկության ամենակարեւորագույն պարգեւն է:

Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ եւ ձեզ շրջապատող մարդկանց։

Ռևմատոլոգիան զբաղվում է շարակցական հյուսվածքի համակարգային աուտոիմուն և աուտոբորբոքային հիվանդությունների ախտորոշմամբ և բուժմամբ

Իմունոբորբոքային ռևմատիկ հիվանդությունների արդիական խնդիրները ժամանակակից բժշկության մեջ պայմանավորված են բարձր տարածվածությամբ, վաղ ախտորոշման դժվարությամբ, հաշմանդամության ձևավորմամբ և ապրելիության ցածր կանխատեսմամբ։ Վաղաժամ մահացելիության բարձր ռիսկին նպաստում են ծանր իմունոլոգիական ախտահարումները, ինչպես նաև բազմազան կոմորբիդ (համակցված) վիճակների զարգացումը։ Վերջիններից են անոթների աթերոսկլերոտիկ ախտահարումը, զարկերակային հիպերտենզիան, թոքերի ինտերստիցիալ հիվանդությունները, մետաբոլիկ համախտանիշը և այլն։ Այս ամենը ռևմատոլոգիան դարձնում է բացառիկ։ Ըստ վիճակագրության պաշտոնական տվյալների ռևմատոլոգիական հիվանդություններից առավել բարձր տարածվածություն ունի Օստեոարթրիտը /հին անվանումը օստեոարթրոզ/, որը հանդիպում է երկրագնդի ողջ բնակչության 15 տոկոսի մոտ, իրենից ներկայացնելով ծանր սոցիալական խնդիր։ Սակայն ռևմատոլոգիայի «այցեքարտ»-ն է համարվում Ռևմատոիդ արթրիտը՝ առավել հաճախ ծանր ընթացքով, հոդերի քրոնիկական բորբոքային հիվանդություն է, որի տարածվածությունը կազմում է մոտ 2% աշխարհում։ Եվ հենց այս ախտաբանության համար էլ սկսվեցին մշակվել նոր դեղամիջոցներ, որոնք կոչվում են բիոլոգիական /կենսաբանական/ դեղամիջոցներ՝ բիոլոգիական ագենտներ /կամ գենա-ինժեներային բիոլոգիական դեղամիջոցները/։ Քանի որ 21-րդ դարը աչքի է ընկնում երկարակեցությամբ զարգացած երկրներում, բժշկության մեջ հաճախ հարց է ծագում, ինչպես ապրել առանց ցավի, առանց հաշմանդամության։ Մեծահասակ և տարեց անձանց շրջանում կյանքի որակի զգալի անկման, աշխատունակության, սոցիալ ակտիվության նվազման և հաշմանդամության ձևավորումը, հաճախ պայմանավորված է լինում ռևմատոլոգիան հիվանդություններով։

  Ի՞նչ առաջընթաց են ապրել վերջին տարիներին ռևմատոլոգիական հիվանդությունները, ի՞նչ վտանգ են դրանք ներկայացնում և արդյո՞ք կյանքի դատավճիռ են հանդիսանում, ինչպես տարիներ առաջ: Այս և նման այլ հարցերի է անդրադառնում ժամանակակից բուժական մեթոդներին տիրապետող, ՀՀ ԱՆ Ակադեմիկոս Ս. Ավդալբեկյանի անվան Առողջապահության Ազգային Ինստիտուտի Ներքին հիվանդությունների ամբիոնի դոցենտ, «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի ներքին հիվանդությունների բաժնի բժիշկ-ռևմատոլոգ Սուսաննա Մանուկյանը։ Բժշկուհի, ով իր հարուստ կենսագրությամբ և երկար տարիների աշխատանքային գործունեությամբ մեծապես նպաստել է Հայաստանի առողջապահական համակարգի կայացմանն ու զարգացմանը։ Մեր զրուցակցի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ կատարած մեծածավալ աշխատանքը` իր առջև դրված նպատակի իրականացում, և, իր կոչմանը հավատարիմ լինելուց բացի, նա անչափ սիրում է հայրենի երկիրը։  

-Բժշկուհի, որո՞նք են ամենատարածված ռևմատոլոգիական հիվանդությունները:

-Ռևմատիկ հիվանդություններից են առաջին հերթին հոդերի և ողնաշարի բորբոքային հիվանդությունները, Համակարգային /աուտոիմուն/ շարակցական հյուսվածքի հիվանդությունները, հենաշարժողական համակարգի գրեթե բոլոր բաղադրիչների ախտահարումները։ Դրանց են պատկանում հետևյալ հիվանդությունները՝ Ռևմատոիդ արթրիտ, Համակարգային կարմիր գայլախտ, Համակարգային սկլերոդերմիա, Դերմատո/պոլիմիոզիտ, Սպոնդիլոարթրոպաթիաները, Պոդագրիկ /հոդատապային/ արթրիտ, Պսորիատիկ արթրիտ, Օստեոարթրիտ, Օստեոպորոզ և այլն։  Պետք է նաև նշել, որ հոդերի ախտահարումը և աուտոիմուն խանգարումները հաճախ զարգանում են որպես առաջնային դրսևորում այնպիսի պաթոլոգիաների ժամանակ, ինչպիսիք են էնդոկրին հիվանդությունները, չարորակ նորագոյացությունները, թոքերի ախտահարումները, ստամոքս-աղիքային համակարգի, կարդիովասկուլյար և շատ այլ ախտահարումներ։ Ներկայումս շատերին հայտնի «ռևմատիզմ» տերմինը, որը ներդրվել է ֆրանսիացի բժիշկ Գիյոմ դե Բայույի  կողմից դեռևս 16-րդ դարում բնութագրելու հոդերի ախտահարումը, ներկայումս ավելի շատ պատմական անվանում է, քան բժշկական տերմին։ Եվ միայն նախորդ դարի քառասունական թվականներին ամերիկացի բժիշկ Գ. Հոլլանդերը «ռևմատոլոգիա» անվանումը տվեց բժշկության այն բնագավառին, որը զբաղվում է ավելի քան 200 հիվանդություններով և համախտանիշներով։ Վերջին տարիներին ռևմատոլոգիայում տեղի են ունեցել գլոբալ փոփոխություններ։ Եթե նախկինում ռևմատոլոգիական հիվանդությունները դիտվում էին որպես ինֆեկցիոն ծագման հիվանդություններ, ապա այսօր մենք խոսում ենք լիովին նոր գիտության մասին, նոր թերապևտիկ մասնագիտության՝ լայնածավալ գործունեության դաշտով, որտեղ առավելագույն ուշադրություն է դարձվում քրոնիկական բորբոքային պրոցեսին և հատկապես առաջացման պաթոգենետիկ (ախտածնական) մեխանիզմներին։

-Ո՞ր ախտանիշները կարող են հուշել ռևմատոլոգիական խնդրի առկայության մասին։

-Շատ կարևոր է սեփական անձն ու առողջությունը խնայելը։ Շատ հաճախ հիվանդները բժշկի են դիմում այն ժամանակ, երբ հիվանդությունը լինում է բավականին ակտիվ և առկա են լինում արդեն բարդություններ։ Քանզի այս հիվանդությունների մեծ մասը բորբոքային բնույթի են, ուղեկցվում են ընդհանուր թուլությամբ, ջերմության բարձրացմամբ, ինքնազգացողության անկմամբ, քաշի կորստով, որոնց դեպքում դիմում են բժշկի։ Նշված գանգատները հաճախ ունենում են ավելի քան մեկ տարվա վաղեմություն։ Այդ մասին տեղեկանում ենք հիվանդի հետ զրուցելով։ Շատ կարևոր է, որ հիվանդը ցանկացած գանգատի մասին պարտադիր տեղյակ պահի բժշկին, որպեսզի ճշգրիտ հավաքվի հիվանդության պատմությունը, և անհրաժեշտության պարագայում տրվի ճշգրիտ ուղղորդում համապատասխան մասնագետի մոտ։ Շատ բժիշկների շրջանում առկա է թյուր կարծիք, որ ռևմատիկ հիվանդությունները ընթանում են միայն հոդային ցավային համախտանիշով։ Պետք է նշել, որ որպես առաջին նշան կարող է հանդես գալ նաև մազաթափությունը, աչքերի բորբոքումը, մաշկի ցանավորումը, բայց ոչ միայն հոդացավ։ Հոդացավը, այսպես ասած, կարող է մնալ ամենավերջին ախտանիշը։ Այդ իսկ պատճառով հիմնվել, որ ռևմատիկ հիվանդությունը կրում է միայն հոդացավի բնույթ, բնավ սխալ մոտեցում է։ Պետք է լինել բավականին զգոն, եթե հիվանդը դիմում է ակնաբույժի ցավային համախտանիշով, անհրաժեշտություն կա մտածելու նաև ռևմատիկ ախտահարման մասին։ Օրինակ՝ Բեխչետի հիվանդությունը, որը իրենից ներկայացնում գենետիկ ծանրագույն ախտահարում, ուղեկցվում է աչքի բորբոքմամբ, բերանի խոռոչի և սեռական օրգանների շրջանում խոցերի ձևավորմամբ, ոչ հաճախ հոդերի բորբոքումով, անոթների և նյարդային համակարգի ախտահարմամբ։

-Ռևմատիկ հիվանդությունների բուժման ի՞նչ առանձնահատկություններ կնշեք։

-Բուժման ընթացքում կարևոր նշանակություն ունի վաղ, ժամանակին սկսված ակտիվ թերապիան, որը հիմնականում ուղղված է հասնելու կայուն ռեմիսիայի։   Դա հնարավոր է հիվանդության վաղ շրջանում, երբ բորբոքային պրոցեսը գերակշռում է, և դեռ չեն զարգացել կառուցվածքային, անդառնալի փոփոխություններ։  Բուժման ճիշտ ընտրված մարտավարությունը այդ փուլում, ոչ հազվադեպ բիոլոգիական դեղամիջոցների կիրառումը կարող են բերել շատ լավ արդյունքների։  Օրինակ՝  ցավոք, մինչ օրս Ռևմատոիդ արթրիտը չունի վերջնական բուժում։  Սակայն  բուժման նոր մեթոդների շնորհիվ բացվել են նոր հնարավորություններ նվազեցնելու հաշմանդամության զարգացման ռիսկը, առաջ են քաշվել նոր հնարավորություններ օգնելու առավել մեծ թվով հիվանդների, որոնց պարագայում մի քանի տարի առաջ դեռ բացակայում էին բուժման արդյունավետ ճանապարհներ։ Եվ այս մոտեցումները արդիական են նաև այլ համակարգային հիվանդությունների վերաբերյալ։

-Ո՞ր հիվանդություններն են բնորոշ երիտասարդների մոտ։

​-Այդ հիվանդություններից են Անկիլոզացնող սպոնդիլոարթրիտը (Բեխտերևի հիվանդություն), իրենից ներկայացնելով  ողնաշարի հոդերի քրոնիկական բորբոքային հիվանդություն, որի դեպքում առաջանում է հոդերի սերտաճում և շարժումների աստիճանաբար զարգացող սահմանափակումներ (անկիլոզ): Անշարժացնող սպոնդիլոարթրիտ հիվանդությունը հենաշարժական համակարգի ամենատարածված հիվանդություններից է: Առավելապես ախտահարվում է ողնաշարը (միջողնային հոդերը): Հիվանդության ընթացքում բորբոքային գործընթացը հոդային հյուսվածքների հետ միասին ախտահարում է նաև ջլերը, կապանները, հոդերի ձուսպաթաղանթները, ոսկրային հյուսվածքները: Հիվանդության բուժման գլխավոր նպատակն է ողնաշարի մկանների շարժունակության բարելավումը, հոդերում կաշկանդվածության նվազեցում, շարժողական ակտիվության բարձրացում:

Որպես կանոն հիվանդությունն առաջանում է երիտասարդ տղամարդկանց մոտ։ Անչափ կարևոր է ուշադրություն դարձնել հիվանդության արդեն առաջին նախանշաններին, որպեսզի հնարավոր լինի ժամանակին սկսել բուժումը և կանխարգելել բարդացումների առաջացումը: Հիվանդության վաղ ախտանիշները, որոնց անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել, դա մշտական բնույթի ցավերն են ողնաշարի գոտկային հատվածում, գոտկատեղից դեպի նստատեղ և ոտքեր ճառագայթող ցավեր, որոնք ուժեղանում են վաղ առավոտյան, կաշկանդվածություն, դժվարաշարժություն, ցավեր գարշապարի հատվածում, ցավեր և այտուցվածություն առավելապես ծնկան, սրունք-թաթային հոդերի շրջանում: Ուզում են շեշտել, որ ռևմատիկ շատ պաթոլոգիաներն են զարգանում երիտասարդների մոտ։

Մեծ խումբ են կազմում նաև վասկուլիտները /անոթաբորբեր/, որոնց ժամանակ առաջնային ախտանիշներից կարող են հանդիսանալ  քաշի անկում /մինչև 20կգ մեկ ամսում/, երկարատև ջերմություն, ցավեր, թմրածություն վերջույթներում, երիկամների, թոքերի ախտահարում, թրոմբոզներ, զարերակային հիպերտեզիա։ Պետք է նշել, որը վասկուլիտների մի շարք տեսակները ևս ախտահարում են երիտասարդ տարիքի մարդկանց։

Ծանրագույն պաթոլոգիաների շարքին է դասվում Համակարգային կարմիր գայլախտը։ Հիվանդությունն իր «գայլախտ» անվանումը ստացել է բնորոշ նշանի շնորհիվ՝ քթի վրա և այտերին թիթեռնիկաձև ցան, որը, ինչպես համարվում էր միջնադարում, հիշեցնում է գայլի կծածի հետք։ Օրգանիզմը սկսում է չճանանչել սեփական բջիջները, որի ժամանակ զարգանում են հակամարմիններ և սկսվում է ախտահարման մեջ ընդգրկել բոլոր օրգան համակարգերը՝ մաշկ, մազեր, աչք, բերան, քիթ, սիրտ, թոքեր, լյարդ։ Ծանրագույն պաթոլոգիա է, որը թարգմանաբար կոչվում է <<երիտասարդ գեղեցիկ կանանց>> հիվանդություն։ Իհարկե կարող են հիվանդանալ նաև տղամարդիկ, բայց հիմնակում երիտասարդ կանանց մոտ է ի հայտ գալիս։ Արտահայտվում է թուլությամբ, քաշի անկմամբ, ջերմության բարձրացումով, կարող է զարգանալ ներքին օրգանների ախտահարում /երիկամներ, սիրտ և այլն/, մաշկի ցանավորումամբ, ֆոտոզգայունություն, տենդ, նիհարում։ Հիվանդության պատճառները լիարժեք բացահայտված չեն, սակայն հիվանդության ախտանիշների և բարդությունների բուժման մեթոդները կարող են զգալիորեն բարելավել կյանքի որակը։ Գայլախտով մարդկանց մեծ մասը կարող է կառավարել հիվանդությունը և ապահովել կյանքի որակ՝ հետևելով բուժմանը և անցնելով առողջ ապրելակերպի: Պետք է խոստովանել, որ այդ դեղամիջոցները, որոնք տալիս են լավագույն արդյունք, բավականին թանկ են և պացիենտի, և մեր պետության համար, ցավոք բացակայում են որևէ պետական ձրագրեր։

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում բժշկությունը ո՞ւմ ձեռքերում է։

 -Նշեմ, որ Ազգային առողջության ինստիտուտի ամբիոնում դոցենտ եմ։ Եվ, մենք, ինստիտուտի հետ համատեղ կատարում ենք բավականին ծավալուն աշխատանք, որպեսզի ապահովենք երիտասարդ կադրերի գրագետ որակավորումը։

Կանխարգելիչ բուժման մեջ բավականին մեծ է առաջնային օղակի՝ պոլիկլինկաների դերը։ Եթե առաջնային օղակի բժիշկները կարողանան ճիշտ ախտորոշել և պացինետին ուղղորդել համապատասխան նեղ մասնագետների մոտ, դա արդեն իսկ խոստումնալից սկիզբ է հիվանդությունների գրագետ բուժման համար։ 21-րդ դարը լինելով նորարարությունների և առաջընթացի դար մեծ հնարավորություններ է բացում նաև ռևմատոլոգների առջև։ Ցանկությունս շատ մեծ է, որ Ռևմատոլոգիան Հայաստանում ևս ետ չի մնա, և միշտ կքայլի համահունչ միջազգային ստանդարտներին։ 

Խնդրանքս մեկն է՝ մեր բոլոր նեղ մասնագետներին․ դա լինի մաշկաբան, ուռոլոգ, սրտաբան, թե՝ անոթաբան։ Բոլորն էլ առնչվում են ռևմատիկ հիվանդություններով տառապող հիվանդների հետ։ Խնդրում եմ լինել շատ զգոն, ավելին հարցաքննել, որպեսզի հավաքվի հիվանդության ճշգրիտ պատմություն։

-Որպես վերջաբան, Ձեր մաղթանքը և հորդորը մեր ընթերցողներին:

-Կցանկանամ, որ յուրաքանչյուր բժիշկ ինքնակրթվի, հակառակ դեպքում, կդոփի տեղում՝ կլճանա։ Կհորդորեմ մեր հասարակությանր չզբաղվել ինքնաբուժությամբ, չստանալ դեղատնային և հարևան-բարեկամի կողմից նշանակված դեղամիջոցներ։ Շատ հաճախ դեղատան աշխատողները բժշկական կրթություն չունենալով, իրենց իրավունք են վերապահում մեր կողմից նշանակված դեղերը փոփոխել։ Հուսամ, որ մի օր, ամեն ոք և ամեն ինչ իրենց տեղում կլինեն։

Բոլորին մաղթում եմ քաջ առողջություն, մեր երկիր՝ խաղաղություն։ Ես լավատես եմ, որ ապագայում կունենանք զարգացած երկիր, որակյալ բժշկություն, եւ մեր երկրում զարգացում կապրի բժշկական ապահովագրությունը։ Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը <<չվախենա>> հիվանդանալուց, առաջին իսկ գանգատի դեպքում կարողանա դիմել բժշկի։ Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ և ձեզ շրջապատող մարդկանց։

 

Բժշկությունը պատասխանատու և մեծ արիակամություն պահանջող նշաձող է

 Հայաստանի տոհմիկ բժիշկների ընտանիքների շարքում առանձնահատուկ տեղ ունի   Թամազյանների ընտանիքը, ընտանիք, որի համար բժշկի մասնագիտությունն ամենամարդասիրականն է, մարդկանց առողջություն պարգևելը՝ ամենաբարձր մարդկային առաքելությունը, որին իր բնույթով պիտի կոչված լինի բժիշկը: Այսպիսիները եզակի անհատներ են, որոնք առանձնանում են ոչ միայն մասնագիտական, այլև մարդկային բարձր արժեքներով: Թամազյանների պարագայում այդ արժեքների մեջ կան է՛լ ավելի առանձնանալիները. անսահման նվիրում իրենց գործին, ինչն անում են նույնքան  համեստորեն: Իզուր չի ասված՝ բժիշկն իր կյանքում  ստիպված է նաև  հաջողության և անհաջողության փորձություն անցնել: Առաջինը վտանգվում է ինքնամեծարմամբ, երկրորդը`հոգու պարտությամբ: Եվ դրանցից զերծ մնալը անվիճարկելիորեն կախված է բժշկի անհատականությունից, նրա մարդկային տեսակից, համոզմունքներից, բարոյական նկարագրից:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ԼՈՒՍԻՆԵ  ԲԵԿԻՐՍԿԱ- ԹԱՄԱԶՅԱՆԸ. անվանի ծնողների արժանի հետնորդ, Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնի աչքի էքսիմեր-լազերային բաժանմունքի վարիչ, Ս. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի լազերային և նորագույն տեխնոլոգիաների բաժանմունքի ակնաբույժ, միկրովիրաբույժ, միջազգային ակնաբույժների ասոցիացիայի անդամ:

Բազմաշնորհ, բամավաստակ բժշկուհի, որն իր պրպտուն գիտական մտքի շնորհիվ հեղաշջում կատարեց մեր երկրի ակնաբուժության ասպարեզում՝ այդպիսով նպաստելով մեզանում  առողջապահական համակարգի զարգացմանը, իր մեծ ներդրումն ունենալով  աչքի բարդագույն հիվանդությունների բուժման,   լույսը հազարավորների աչքի լույսը  պահպանելու ու փրկելու գործում՝ միշտ բարձր պահելով Թամազյան ընտանիքի խոնարհումի արժանի անունը:  Բժիշկների առաքելությունը մարդկությանն անվերապահորեն ծառայելն է,  և մենք պարտավոր ենք գնահատել, արժևորել  նրանց անձնվեր աշխատանքը, մեծարել նրանց: Իհարկե´, պետք է ձգտել բժշկության տեխնիկական առաջընթացին, բայց այնպես, որ չտուժի բժշկի թանկարժեք որակը` սրտակցությունը, սերը դեպի մարդիկ, մարդկայնությունը: Չնայած տեխնիկական զինվածությանը, բժշկությունը չի դադարում լինել բժշկական անհատականություն: Բժիշկը ստիպված է լինում կյանքում երկու հիմնական քննություն բռնել. հաջողության եւ անհաջողության փորձություն: Այդ փորձությունների հանդեպ կայունությունը կախված է  բժշկի անհատականությունից, մարդկային տեսակից, և, ի վերջո, բարոյական նկարագրից: Չէ՞ որ կարևոր է ոչ միայն ու հիվանդության ախտորոշումն ու բուժումը,  այլև հիվանդի հոգեկան աշխարհ ներթափանցելու կարողությունը: Հենց դրանում է արտահայտվում բժշկի հումանիզմը: Մեր այս խոհերն ու խորհրդածությունները սույն թեմայի վերաբերյալ, ահա, կիսում ենք տիկին Բեկիրսկա Թամազյանի հետ:

-Բժշկուհի, չէինք կարող առաջին հարցով իսկ չանդրադառնալ Ձեր հարգարժան ծնողներին. Չէ՞ որ Դուք ծնվել և մեծացել եք հայտնի բժիշկների ընտանիքում:  Որքանո՞վ է դա Ձեզ պարտավորեցնում:

-Հաճելի է, որ մեր հասարակությունը դա գնահատում է: Բազմաթիվ դրական արձագանքները հաշվի առնելով՝ որքան էլ փորձում ես քո գործում լինել հնարավորինս արհեստավարժ և բարեխիղճ, ամեն դեպքում՝ վերջնական գնահատականը տալիս է քո հիվանդը, և եթե կան մարդիկ, որոնք դա գնահատում են, տեսնում կամ որևէ կերպ արձագանքում, իհարկե, հատուկ շնորհակալություն նրանց: Նշաձողը, որը ծնողներս են սահմանել, ինձ համար շատ պարտավորեցնող է, և կարող եմ ասել՝ շատ դեպքերում դու չգիտես՝ դա ինչքանով է քեզ օգնում ձգվելու, հասնելու նորանոր բարձունքների… Որոշ դեպքեր են լինում, որ դու, ուզենալով համապատասխանել և բարձր պահել քո ազգանունը, փորձում ես անել անհնարինը, և կարծում եմ՝ դա, իհարկե, դրական և ոգեշնչող պահն է այդ ամեն ինչում: Հետաքրքիր է, սակայն, որ իմ ծնողները, լինելով բժիշկներ, դեմ էին, որ ես նույնպես բժիշկ դառնամ:Դա մի պատասխանատու և մեծ արիակամություն պահանջող նշաձող է, որը պիտի փորձես անցնել, հակառակը՝ իրենց թողած անունի ու հեղինակության հետ չփորձես խաղալ, եթե հնարավորինս կարողանում ես մի փոքր ավելի հնչեցնել, հիշեցնել, բարձր պահել, դա արդեն ավելի մեծ պատիվ է,  և փորձում եմ հնարավորինս անել Եթե ստացվում է,  շատ ուրախ եմ, եթե չէ՝ դեռ աճելու տեղ ունեմ:

-Բժշկուհի,   Դուք ղեկավարում եք Վլադիմիր Ավագյանի անվան աչքի Էքսիմեր-լազերային  բաժանմունքը: Ի՞նչ  նշանակության վիրահատական  միջամտություն է  այն:

-Էքսիմեր-լազերային վիրահատությունները հիմնականում կատարվում են կարճատեսության, հեռատեսության եւ տարբեր տեսակի ասիգմատիզմների ժամանակ, իսկ դրանց նպատակը պացիենտին ակնոցից եւ կոնտակտայյին ոսպնյակներից ազատելն է. վիրահատությունից հետո լավանում է տեսողության որակը: Վիրահատությունն անվնաս է համարվում, այն իրականացվում է գերժամանակակից սարքավորումներով, սակայն կան մի շարք հակացուցումներ,  որոնց առկայության պայմաններում վիրահատական միջամտություն չի կատարվում: Կատարում ենք կերատոկոնուսի վիրահատություն  ժամանակակից մեթոդով, մինչդե ոչ հեռավոր անցյալում այդ վիրահատությունը չէր կատարվում: Այն եղջերաթաղանթի դեգեներատիվ ոչ  բորբոքային հիվանդություն է, որի ժամանակ եղջերաթաղանթը բարակում է, ստանում կոնի տեսք, և այդ իսկ պատճառով էլ ստացել է կերատոկոնուս անվանումը: Նման հիվանդության դեպքում մարդը կորցնում է տեսողությունը աստիճանաբար` փուլերով, և  այն կարող է հանգեցնել ընդհուպ եղջերաթաղանթի պատռվածքի:  Նախկինում սպասում էին՝ այնքան բարակի թաղանթը, որ կատարվեր փոխպատվաստում, ինչը բավականին բարդ վիրահատություն է, բացի այդ, պացիենտի համար համատեղելիության առումով թաղանթը հայթայթելու խնդիրներ էին ծագում:  Կարող եմ ասել, որ այս վիրահատության ներդրումով ակնաբուժության մեջ հեղափոխական շրջադարձ տեղի ունեցավ, այսինքն՝ երբ գերմանացի եւ շվեյցարացի բժիշիկների համատեղ ջանքերով, նրանց հետազոտությունների արդյունքում ստեղծվեց այդ նոր մեթոդը, որը կոչվում է եղջերաթաղանթի  կռոսլինքինգ: Այն արդյունավետ վիրահատություն է, որովհետև իրականացվում է ավելի թեթև, այլ ոչ թե ծանր ընդհանուր անզգայացմամբ: Վիրահատական միջամտությունից հետո, առաջին հերթին, հիվանդությունը չի տարածվում, չի վատացնում տեսողությունը, հիվանդության կանգ է տեղի ունենում, և որքան շուտ այն հայտնաբերվի, եղջերաթաղանթը այնքան երկար կպահպանվի: Ընդհանրապես, շատ կարևոր է հիվանդությունները ժամանակին հայտնաբերելը, ու քանի որ շատ անգամ կլինիկաների, պոլիկլինիկաների բժիշկներն են առնչվում այդ հիվանդություններով հիվանդների հետ, մենք միշտ նրանց հորդորում ենք նույնիսկ փոքր կասկածի դեպքում պացիենտին խորհուրդ տալ անհապաղ անցնել եղջերաթաղանթի հետազոտություն՝ տոպոգրաֆիա, որը կարող է մեզ տալ ճշգրիտ ախտորոշում, թե ինչ հիվանդություն է զարգանում տվյալ պահին: Ավելի լավ է ժամանակին ստուգվել, բուժվել, քան լինեն բացթողումներ, որոնք կհանգեցնեն ավելի բարդ վիճակների: Այդ հիվանդությունը շատ է հանդիպում հնագույն ազգերի՝ հայերի եւ հրեաների մոտ: Կցանկանայի հպարտությամբ նշել, որ Հայաստանում 2009 թվականին առաջինը մեր կլինիկան էր, որ սկսեց բուժել նախկինում անբուժելի համարվող կերատոկոնուս հիվանդությունը: Կերատոկոնուսը վիրահատում ենք կոլագենային քրոսլինքինգի միջոցով, դա նշանակում է եղջերաթաղանթի ամրացում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթի օգնությամբ: Այսօր այդ վիրահատության շնորհիվ բավականին լավացել է բուժման ընթացքի արդյունավետությունը, ու եթե ժամանակին ամրանում է պատը, նույնիսկ լինում են դեպքեր, երբ անգամ ակնոց կրելու կարիք էլ չի լինում:

Առանձնացվում են վիրահատության երեք տեսակներ. 

Ֆոտոռեֆրակցիոն կերատեկտամիա, որը տևողությունը 10 րոպե է: Տեղադրում ենք կոնտակտային՝ ոչ օպտիկական ոսպնյակ, որը հեռացվում է 4-5-րդ օրը, երբ վերջնական էպիտելիզացիա է կատարվում, և վերքը փակվում է:

Լեյսիկ մեթոդով վիրահատություն, որի դեպքում հենց հաջորդ օրն առանց լինզայի տեղադրման տեսողությունը վերականգնվում է:

Ֆեմտովայրկյանային լազերային շտկում, երբ հիվանդի եղջերաթաղանթը բարակ է, և պետք է վիրահատվի բարձր աստիճանի կարճատեսությունը: Այս դեպքում նույնպես վերականգնման գործընթացը   տեղի է ունենում հենց հաջորդ օրը:

-Ո՞ր դեպքերում է հակացուցված նմանատիպ վիրահատությունը:

Հակացուցումները լինում են երկու տիպի՝ կապված աչքի խնդիրների եւ ընդհանուր օրգանիզմի հետ: Ընդհանուր օրգանիզմի հետ կապված՝    հակացուցում կարող է լինել, եփե հիվանդի մոտ առկա են օնկոլոգիական անամնեզ, հորմոնալ խախտումներ, կերատիտներ, գլաուկոմա, կատարակտա, հղիություն, իսկ աչքի խնդիրների հետ կապված՝ ամենակարևոր հիվանդությունը, որը կարող է խանգարել լազերային միջամտությանը, կերատոկոնուսն է:

Տարիներ առաջ Հայաստանում ներդրվեց կերատոկոնուսի բուժման մեթոդը, որը կոչվում է կրոսլինքինգ (Crosslinking): Կատարվում է եղջերաթաղանթի բարակած կոլագենային թելիկների խաչաձեւ ամրացում հատուկ ճառագայթների ու նյութի միջոցով: Այս մեթոդը կիրառվում է հիվանդության վատթար զարգացումը կանխարգելելու եւ տեսողությունը վերականգնելու նպատակով, եթե այն առաջին կամ երկրորդ աստիճանի է: Երրորդ և չորրորդ աստիճանների դեպքում կատարվում է եղջերաթաղանթի տրանսպլանտացիա` կերատոպլաստիկա դոնորական թաղանթով: Այս հիվանդությունը բնորոշ է հայերին եւ հրեաներին: Համաշխարհային փորձը կապվում է գեների հետ որոնք, որ փոխանցվում են մեկը մյուսից չզտվելով, որովհետև մենք ամուսնանում ենք նույն ցեղախմբի սահմաններում; Պատճառը մինչ օրս հայտնաբերված չէ. բուժում նախկինում չի ունեցել, բայց կրկին կցանկանամ հպարտությամբ ասել, թեև միշտ համեստ եմ եղել արտահայտման մեջ՝ չխոսելով դրա մասին, բայց հիմա հասկանում եմ, որ ցանկացած բժիշկ, ինչպես կասեր իմ հայրը, իր հետ մեծացնում է իր փորձը: Մենք կանգնեցնում ենք հիվանդության ընթացքը, որոշ դեպքերում լավացնում տեսողությունը՝ ուժ տալով հիվանդներին իրենց կյանքը գունավոր ներկապնակի երանգներով ապրել:

 - Հայաստանում աչքի հիվանդությունները «երիտասարդացե՞լ են», ո՞ր տարիքային խումբն է համարվում թիրախային: 

- «Երիտասարդացել է» վերը նշված կերատոկոնուսը՝ եղջերաթաղանթի դեգեներատիվ ոչ բորբոքային հիվանդությունը, որի ժամանակ եղջերաթաղանթը հարաճուն բարակում և ընդունում է կոնի ձեւ: Այն հիմնականում արտահայտվում է զարգացող աստիգմատիզմով և կարճատեսությամբ՝ պայմանավորված տեսողության վատացմամբ: Հիվանդները գանգատվում են ակնոցի օպտիկական ուժի հաճախակի փոխելու անհրաժեշտությունից և կոնտակտային ոսպնյակների անտանելիությունից: Հիվանդությունների «երիտասարդացումը» կարող է պայմանավորված  լինել ինչպես գենետիկ բնույթով, այնպես էլ՝ տեղանքով, մասնավորապես, շատ է տարածված բարձրադիր գոտիներում: Դրա զարգացմանը նպաստում է նաև արևի տակ շատ գտնվելը, մի խոսքով՝ հայերի մոտ այն շատ է հանդիպում: Երկրորդը կարճատեսությունն է, որի «երիտասարդացմանը», բացի հեռուստացույցը, նպաստում են նաև բջջային հեռախոսները, համակարգիչներն ու պլանշետները: Կարճատեսության առաջացումը երկու պատճառ ունի. երբ երեխան կտրուկ հասակ է առնում կամ հեռախոսով ժամերով, երկարատև զբաղվում է: Ամենավտանգավորը բջջային հեռախոսն է, և ավելի լավ է հեռուստացույց դիտել, քան թե զբաղվել հեռախոսով:  Կարծում եմ՝ մարզային բժիշկներն էլ են աչալուրջ դարձել վաղ է հայտնաբերվում նաև իրենց շնորհիվ:

- Նախկինում ՀՀ շատ քաղաքացիներ ստիպված էին լինում վիրահատության ենթարկվելու համար արտերկիր մեկնել, սակայն այսօր միտումն այլ է. նույնիսկ այլազգի կամ սփյուռքահայ քաղաքացիներն են այդ նպատակով գալիս Հայաստան: Ինչի՞ արդյունքում հասանք նման ցուցանիշների:

-Այո, շատ ենք ունենում ոչ միայն հայ, այլև այլազգի այցելուներ: Գալիս, այստեղ վիրահատվում են, որովհետեւ մեզ մոտ ոչ միայն գինն ավելի մատչելի է, այլև մեր ունեցած գերժամանակակից տեխնիկան չի զիջում արտերկրի բուժտեխնիկային: 

-Կվերհիշե՞ք  Ձեր կողմից կատարված առաջին վիրահատությունը:

-Վերջերս ինձ այցելել էր իմ առաջին վիրահատված պացիետը, որն ինձ մոտ վիրահատվել էր  21 տարի առաջ, այժմ նա  բերել էր իր երեխային: Իհարկե, հիշում եմ վիրահատությունը, իրականում հուզմունքս մեծ էր,  բայց երբ տեսնում ես հիվանդդ պատւհանից դուրս նայելով ՝զգում է բնության անբացատրելի երանգները, ինչպիսին դրանք  կան, լսում իրենց շնորհակալական և երախտիքի խոսքերը, հավատացեք, դա մեկ էլ այլ աշխարհ է տանում:Եր դու՝ բժիշկդ, նրանցից էներգիա ես ստանում, ոչ մի գումար չի կարող համարժեք լինել այդ զգզցողությանը: Ես պատասխանատու եմ իմ յուրաքաչյուր պացինտի համար, և երբ իրենք ասում են՝ ի՜նչ մարդասեր եք, և այս կարգի այլ հիացական ու երախտագիտության խոսքեր, յուրաքանչյուրի հետ ես ապրում եմ այս հույզերը մարմնիս յուրաքանչյուր բջիջով:

-Բժշկուհի, տեղյակ ենք, որ Դուք  նաև ստեղծագործում եք: Ի՞նչը կամ ո՞վ է դառնում ձեր ոգեշնչման աղբյուրը:

 -Ասեմ, որ ստեղծագործել եմ 27 տարի առաջ, աղջկանովս հղի էի, 6-7 ամիս ստեղծագործեցի, որից հետո, ճիշտ ասած, շատ քիչ և հազվադեպ: Եվ իրականում երևի թե նա էր իմ ոգեշնչման աղբյուրը:

-Ինչ կասեք երիտասարդ կադրերից: Ապագահում ակնաբուժությունը հուսալի ձեռքերում է:

-Շատ եմ սիրում մեր երիտասարդներին, շատ զարգացած են, հայրենասեր, բանիմաց: Երբ որ ես ուսանում է սկնաբուժության արդինատուրան այդ ժամանակ 1-2 բժիշկ էին լինում տարվա ընթացքում հիմա գրեթե ավարտում է 10 եւ ավելի մասնագետ բավականին խելացի են պրպտող ձգտող նպատակասլաց եւ վստահորեն կարող եմ ասել մեր ակնաբուժությունը հուսալի ձեռքերում է: Եվ պետք է ասեմ, որ ակնաբուժությունն եւ ատամնաբուժությունը Հայաստանում բավանանին մեծ առաջընթաց ունի այն առումով, որ արտերկրից դիմողները շատ շատ են երկրանգնդի տսրբեր անկյուններից դիմում են մեզ:

-Որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանայի, որ բոլորն անհրաժեշտության դեպքում բուժօգնության դիմելու հնարավորություն ունենային և չդիմելը չպայմանավորեին ֆինանսական գործոնով: Բոլորին հորդորում եմ աչքի հետ կապված խնդիր ունենալու դեպքում անպայման դիմել ակնաբույժների, չթողնել այն հասնի բարդացած վիճակի: Ամենագլխավորը. կցանկանամ, որ հասարակությունը լինի երջանիկ, վստահ եւ համոզված իր հետագա քայլերի ու ապագայի հարցերում: Երբ ամեն ոք իր  համոզմունքների մեջ վստահություն ունենա, ապա իր երեխաների ապագան էլ կտեսնի մեր երկրում: Իսկ որպես ակնաբույժ, կցանկանամ, որ բոլորի աչքերում լույս եւ պարզություն լինի. մարդու աչքի լույսը ինչքան պարզ է, այնքան հոգին էլ է ավելի պարզ: Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ: Եվ շատ ուրախ եմ, որ ես ինչ-որ ձևով կարողանում եմ իրենց կյանքի գունապնակը ավելի գեղեցկացնել, լուսավոր դարձնել:

 Թող շատ առիթներ լինեն ձեր ընտանիքներում իրար ասելու՝ աչքներս լույս լինի:

 Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը միշտ ապրի բարեկեցիկ կյանքով և խաղաղ երկնքի տակ                                                  

Ախտաբանությունը (պաթոլոգիան) գիտություն է, որն ուսումնասիրում է հիվանդությունների, ախտաբանական գործընթացների առաջացման պատճառների, զարգացման մեխանիզմների, կառուցվածքային և կենսաքիմիական փոփոխությունների, ընթացքի և ելքի առավել ընդհանուր օրինաչափությունները, պարզաբանում հիվանդությունների հիմք հանդիսացող հիմնական մեխանիզմները: Այսինքն՝ ախտաբանությունը գիտություն է հիվանդության մասին: Ախտաբանությունն ամբողջ բժշկության գիտական հիմքն է, տեսական բժշկության հիմնաքարերից մեկը: Այսպես՝ եթե 19-րդ դարի առաջին կեսին ախտաբանությունն անքակտելիորեն կապված էր միայն երկու առարկաների՝ ախտաանատոմիայի և ախտաֆիզիոլոգիայի հետ, ապա հետագայում ներառեց բժշկագիտության տարբեր բաժինների՝ մանրէաբանության, կենսաքիմիայի, ֆիզիոլոգիայի, գենետիկայի, իմունաբանության և այլնի հիմնական ձեռքբերումները:

Ժամանակին և ճիշտ ախտորոշումը արդյունավետ ու լավագույն ելքով բուժօգնության հիմքն է, ուստի անչափ կարևորվում է միջազգային չափորոշիչներով առաջնորդվող գիտագործնական կենտրոնների առկայությունը: 

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է ԱՐՄԵՆ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆԸ բժշկական գիտությունների թեկնածու, բժիշկ-ախտաբան, իմունոհիստոքիմիայի և մոլեկուլյար մորֆոլոգիայի միջազգային ընկերության անդամ, ուրոլոգիական ախտաբանության միջազգային և ախտաբանության եվրոպական ասոցիացիաների անդամ, Հայաստանի ախտաբանության ասոցացիայի նախագահ, ախտաբանության միջազգային ակադեմիայի անդամ, բջջաբանների ասոցիացիայի անդամ, «Diagnostic Pathology» Եվրոպական ախտաբանության ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ, Հայաստանի Roche Pharma ընկերության խորհրդատու, սպիկեր: Շարունակելի է նրա ներկայանալի ներգրավվածությունը  այս ասպարեզի հեղինակավոր կազմակերպություններում. Անդրկովկասի ախտաբանության և մոլեկուլային ախտորոշման ասոցիացիայի անդամ (Վրաստանի ախտաբանների ասոցիացիայի և Բորսթելի գիտահետազոտական կենտրոն, միկոբակտերիալ վարակի և թոքային հիվանդությունների ռեֆերենս կենտրոնի հետ միասին):Երևանի գլխավոր ախտաբանն է, Հայ-ամերիկյան առողջության կենտրոն հիմնադրամի լաբորատորիայի վարիչը, «Հիստոջեն» պաթոլոգիայի գիտագործնական կենտրոնի համահիմնադիրը:Անցնելով մասնագիտական վերապատրաստման բազմաթիվ, դասընթացներ և բժշկագիտության մեջ մեծ փորձ կուտակելով՝ Արմեն Մխիթարյանը ախտաբանության ասպարեզում ներկայացել է իր ուրույն ձեռագրով, ու  նպատակը մարդասիրական է, ազնիվ: Բայց, որքան էլ լռի, հասարակությունը լավ գիտի մեծ հայի կերպարի, իր մարդ տեսակի մասին:

-Պարոն Մխիթարյան, ի՞ նչ է իրենից ներկայացնում ախտաբանությունը: 

-Ախտաբանությունն ուսումնասիրում է հիվանդությունը մանրադիտակի տակ, հյուսվածքների փոփոխությունները տարբեր հիվանդությունների ժամանակ, և արդեն իսկ ձևավորված 200-300 տարվա փորձով հյուսվածքների յուրահատուկ փոփոխությունների հիման վրա կատարում հիվանդության ախտորոշում: Նույնիսկ դեռ այսօր էլ Համաշխարհային առողջապահության կազմակերպության կողմից ուռուցքների՝ ամեն տարի առաջարկվող, նորացվող, նոր հրատարակվող դասակարգումները հիմնված են միայն ու միայն հյուսվածքային ախտորոշումների վրա, այսինքն` ախտաբանությունը հիվանդության ախտորոշումն է, տարբերակիչ ախտորոշումը՝ բարորակ-չարորակի, ուռուցքային-ոչ ուռուցքայինի, բորբոքայինի, ժառանգականության և այլն, հյուսվածքների մեջ տեղի ունեցած փոփոխությունների հիման վրա:

-Ի՞նչ է բիոպսիան, և Ձեր կարծիքով, ինչո՞ւ է հասարակության մեջ ձևավորվել թյուր կարծիք, թե բիոպսիան կարող է վատ հետևանքներ  ունենալ:

-Բիոպսիան ինքնին հետևանքներ չի կարող թողնել, այդ գործողությունը ախտորոշիչ նպատակ ունի: Կան տարբեր տեսակի բիոպսիաներ, նայած թե որ օրգանն է հետազոտվում: Բիոպսիան (կենսազննումը) իրականացվում է  ուռուցքի բարորակ կամ չարորակ լինելը պարզելու նպատակով: Հյուսվածքի նմուշը ենթարկվում է մանրադիտակային և, անհրաժեշտության դեպքում նաև հյուսվածաքիմիական, իմունոհիստոքիմիական և մոլեկուլյար հետազոտության: Բիոպսիան ախտորոշիչ գործողություն է, որի ժամանակ «կասկածելի» տեղից, օրինակ` ուռուցքից, պոլիպից, երկարատև չլավացող խոցից վերցվում է շատ փոքրիկ հյուսվածքային մասնիկ (բիոպտատ):  Բիոպտատ վերցնելու տեղով պայմանավորված՝  կիրառվում են տարբեր գործիքներ: Բիոպսիայի հիմնական նպատակն է պարզել` կ՞ա արդյոք նորագոյացություն և պետք է պայքարել բարորա՞կ, թե՞ չարորակ նորագոյացության դեմ: Այս գործողությունն իրականացվում է նաև քաղցկեղի բուժման վերահսկման ժամանակ: Բիոպսիայի իրականացումը բժշկից փորձ և վարպետություն է պահանջում: Դրանով է պայմանավորված ախտորոշումը և, հետևաբար, բուժման եղանակի ընտրությունը: Բիոպսիայի օգնությամբ ստացված հյուսվածքային կտորներն ուղարկվում են հատուկ լաբորատորիա, որտեղ իրականացվում է վերջիններիս  հյուսվածաբանական հետազոտությունը: Օրգանիզմի բոլոր բջիջներն ունեն բնորոշ կառուցվածք, ինչով պայմանավորված է նաև, թե ինչ հյուսվածքի են դրանք պատկանում: Չարորակացման դեպքում պատկերը լիովին փոխվում է, բջիջների ներքին կառուցվածքը խանգարվում է, և նրանք դադարում են նմանվել հարևան բջիջներին: Որպես կանոն, այս շեղումներն այնքան զգալի են, որ կարելի է տեսնել անգամ սովորական մանրադիտակով:

Ախտաբանությունը բաժանենք երկու մասի՝ աուտոպսիա և բիոպսիա: Աուտոպսիան մահացած մարդու դիահերձումն է՝ հյուսվածքների հետազոտությամբ  պարզաբանելու, թե ինչից է մահը վրա հասել, դրա պատճառագիտությունը, և արդյո՞ք մահացածն ունեցել է ուղեկցող հիվանդություններ, թե ոչ: Բիոպսիան կենդանի մարդուց վերցված հյուսվածքների հետազոտությունն է: Կա նուրբ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիայի եղանակը՝ հասարակության մեջ տարածված պունկցիա ասվածը, որը կիրառվում է վահանաձև գեղձի, կրծքագեղձի, թքագեղձի և ավշային հանգույցների  հետազոտման ժամանակ,  երբ կան ախտաբանական գործընթացներ, որի ժամանակ կարելի է ախտորոշումը կատարել պակաս տրավմատիկ մեթոդով: Այսպես, վահանաձև գեղձի դեպքում մենք դիմում ենք նուրբ ասեղային ասպիրացիոն բիոպսիայի, որը ամենատարածվածն է պունկցիաների մեջ: Թոքի, կրծքագեղձի ուռուցքների, ոսկրածուծի  ներքին օրգանների տարբեր հիվանդությունների ժամանակ վերցվում է ավելի հաստ ասեղով, որի ժամանակ ոչ միայն բջիջները, այլ նաև հյուսվածքի մի մեծ հատված է վերցվում: Նշեմ, որ բավականին մեծ տարածում ունի նաև մաշկի դակիչային (punch) բիոպսիան, որի ժամանակ մաշկից վերցվում է շատ փոքրիկ կտոր՝ մաշկային տարբեր հիվանդությունների ախտորոշման համար: Այո, իրականում հասարակության մեջ կա այն թյուր կարծիքը, որ բիոպսիան թողնում է վատ հետևանքներ,  ուռուցքների դեպքում անգամ նպաստում է դրանց է՛լ ավելի արագ տարածմանը:  Բիոպսիան որևէ առումով չի կարող  նպաստել արդեն իսկ առկա չարորակ ուռուցքի չարորակացմանը կամ տարածմանը: Իրականում այդպիսի բան չկա, քանի որ չարորակ ուռուցքները առաջանում են միայն ու միայն գենետիկական այս կամ այլ մուտացիաների հիման վրա, և որևէ ֆիզիկական ազդեցություն չի կարող առաջացնել բջիջների մուտացիա: Ասածս այն է, որ որևէ  բիոպսիոն հետազոտություն չի կարող դրդել բարորակ ուռուցքը չարորակի վերածվելու:

-Հետաքրքիր կլիներ ախտաբանից լսել դարիս՝ մեզ պատուհասած ախտի՝ կորոնավիրուսի և նրա անդառնալի հետևանքների մասին:         

-Կորոնավիրուսի մասին վերջին գիտական հրապարակումներին ծանոթանալով՝ կարող ենք ասել, որ այն օրգանիզմի վրա կարող է թողնել համակարգային ազդեցություն, այսինքն՝ ոչ միայն թիրախային օրգաններն են ախտահարվում, այս դեպքում՝ թոքերը, այլ կարող են ախտահարվել անգամ ոսկրածուծը, լյարդը, ստամոքսը, վերջերս էլ ավելի շատ ընդգրկված էր ստամոքսաաղիքային տրակտը: Մենք այսօր դեռևս չունենք հավաստի գիտական հետազոտություններ այդ վիրուսի վերաբերյալ, բայց փաստ է, որ վարակն ազդում է նաև նյարդային համակարգի վրա:

Դիահերձումներից հետո մասնագետները փորձել են գլխուղեղում վիրուս հայտնաբերել, սակայն դեռևս նման համապարփակ գիտական մոտեցում չկա, որի վրա կարող ենք հիմնվել; Մնում է միայն հիշել, որ  որքան արագ ախտորոշենք, ու ինչքան վաղ պայքար տարվի վիրուսի դեմ, այնքան լավ բուժման ելքեր կունենանք, այնքան քիչ ու պակաս կլինեն հնարավոր վատ հետևանքներն ու ազդեցությունները:

-Տեղյակ ենք, որ ասոցիացիայի նախագահ եք, Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ են տալիս ասոցիացիաները բժիշկներին:

-Պետք է անկեղծ լինեմ՝ ասելով, որ մինչ օրս, իմ կարծիքով, ասոցիացիաները ոչ լիարժեք իրավասություններ են տալիս բժիշկներին: Հուրախություն մեզ՝ մեր ասոցիացիայի և առողջապահության նախարարության միջև մեմորենդում կնքվեց, համաձայն որի՝ ասոցիացիաներին արդեն իսկ տրվում են բավականին լուրջ արտոնություններ, և իհարկե,  տրվելու են նաև ապագայում: Օրենսդրական դաշտը պիտի հստակ լինի, որպեսզի հասկանանք՝ ինչ գործառույթներով են ասոցիացիաները, այսպես ասած, պատասխանատվության տակ ընկնում: Օրինակ, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում եթե որևէ մասնագետ չի հանձնել ասոցիացիայի քննությունը և չի ստացել ասոցիացիայի սերտիֆիկատը, անկախ նրանից, թե նա ինչ քննություններ է հանձնել դրանից առաջ, առողջապահության նախարարության կողմից ինչ դիպլոմ է ստացել, ինչ վերապատրաստումներ է անցել, դրանք բոլորը զրոյական են այդ պահին, և նա իրավունք չունի անցնել գործնական աշխատանքի: Այո, Հայաստանում այդ առումով մի քիչ այլ էր, քանի որ մինչ օրս մենք ավտոմատ կերպով դեռևս շարժվում ենք Խորհրդային Միության օրենքներով, և բացառություն չէր կարող կազմել նաև ախտաբանության ոլորտը: Ցավոք սրտի, կան մասնագետներ, որ չունեն բավականին գիտելիքներ ու փորձ, բայց դիագնոստիկ աշխատանք են կատարում, ինչը կարող է բերել անդառնալի և վատ հետևանքների, և մենք աշխատում ենք հասնել նրան, որ ասոցիացիաներին տրվեն լիարժեք, լիազորություններ, քննությունների կազմակերպման, լիցենզավորման, որակավորման իրավասություններ, որ նույնիսկ լաբորատորիաների որակավորման մակարդակը վերահսկվի՝ արդյո՞ք դրանք թե՛ տեխնիկապես, թե՛ աշխատակիցների մասնագիտական որակի առումով համապատասխան չափորոշիչներով են աշխատում: 

-Տեղյակ ենք, որ հիմնադրել եք «Հիստոջեն» պաթոլոգիայի գիտագործնական կենտրոնը, որն Հայաստանի առաջատար և առավել ճանաչված գիտագործնական կենտրոններից է:

-Այո, մեր կենտրոնը ստեղծվել է 2017 թվականին, և մեր աշխատակազմի փորձի, արհեստավարժության և առաջատար տեխնոլոգիաներով հագեցվածության շնորհիվ սահմանել է որակի բարձր նշաձող: Իրականացվում են  բազմազան ծառայություններ և բարձրակարգ սպասարկում, ձեռք է բերվել բազմաթիվ հաճախորդների և գործընկեր կազմակերպությունների անսասան վստահությունը: Կենտրոնում առաջարկվում է հետազոտությունների շատ լայն շրջանակ` ապահովելով ճշգրտության բարձր աստիճան, իսկ բուժհաստատության զարգացման ուղենիշները ծառայությունների որակն է, պատասխանատվությունը և հուսալիությունը: Մեր կարգախոսն է՝ լավագույն մասնագետների թիմային աշխատանքի արդյունքում ճշգրիտ, հստակ, ժամանակակից բժշկության պահանջներին համապատասխան ձևաբանական ախտորոշումներ, գաղափարախոսությունը՝ ձևաբանական ծառայությունների մատուցման ժամանակակից մոտեցում: Արդի տեխնոլոգիաների ձեռքբերում և ներդնում առօրյա գործունեության մեջ՝ ի նպաստ առողջապահության ոլորտում ախտորոշման և բուժման որակի բարձրացման, բուժման արդյունավետության լիարժեք գնահատման: Հայաստանի Հանրապետության և արտերկրի առաջատար  լաբորատորիաների հետ սերտ համագործակցություն, կարծիքների  և փորձի փոխանակում: Միջդիսցիպլինար կապերի խթանում, ախտաբանների և կլինիցիստների միջև շփման լեզվի հստակեցում՝ հօգուտ հիվանդի: Բժշկագիտության զարգացման ռիթմին համահունչ պաթոլոգիայի բնագավառի առաջընթաց: Գիտության բնագավառում ձևաբանական հետազոտությունների որակյալ և ամբողջական իրականացում: Մեր թիմը աշխատում է միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան, ժամանակակից սարքավորումներով և առաջատար կազմակերպությունների կողմից արտադրված որակյալ նյութերով:

-Ձեր մաղթանքը և հորդորը մեր ընթերցողին, հասարակությանը:

- Պետք է ցավով նշեմ, որ մեր առողջապահական ոլորտը ունի բավականին լուրջ խնդիրներ. միգուցե և պայմանավորված մեր երկրի տնտեսական վիճակով: Սակայն մյուս կողմից՝ կյանքը ցույց է տալիս, որ մեր ժամանակներում մարդը կարող է հազարումի առիթներով  մեծ գումարներ ծախսել, բայց երբ հարցը իր առողջությանն է վերաբերվում, խնայում է, ձգձգում իր առողջությամբ զբաղվելը, և կարող է դիմել բժշկի միայն այն ժամանակ, երբ հիվանդությունն արդեն բարդացման փուլում է և սկսել է իրեն զգալիորեն անհանգստացնել: Սա, իհարկե, միայն մեր երկրում չէ խնդիր, սա ամբողջ աշխարհով մեկ տարածված մենթալիտետ է, խնդիր, որը միշտ գերակա եղել է, և, կարծում եմ, քանի դեռ  բուժօգնության ֆինանսավորումը ամբողջ ծավալով չի դրվում պետության ուսերին, մենք կմնանք նույն կոտրած տաշտակի առջև: Կցանկանայի խոսել մի թյուրըմբռնման մասին, որը, դժբախտաբար, տեղ է գտել մեր հասարակության գիտակցության մեջ: Այն է՝ անվճար բժշկություն: Իրականում ավճար բուժծառայություն գոյություն չունի, բնականաբար, պետք է մի տեղից լինի այդ ֆինանսավորումը՝ նախարարության կամ ապահովագրական ընկերության կողմից, բարեգործների, կամ պացիենտի շրջապատի մարդկանց կողմից, կամ ինքդ պիտի վճարես քո բուժման համար: Այսինքն՝ անվճար բժշկություն հասկացողություն չկա, մինչդեռ այն ամուր նստած է մեր հասարակության գիտակցության մեջ: Եվ երբ փորձում ես բացատրել իրավիճակը, իրենց թվում է, որ բուժաշխատողը փորձում է իրենցից գումար շորթել. և նման ընկալումը մեր բժշկության մեջ շատ լուրջ խնդիրներ է առաջացնում: Հուսանք, սակայն, ժամանակի ընթացքում այս թյուրըմբռնումը կհաղթահարվի: Կմաղթեի  մեր հասարակությանը՝ որքան հնարավոր է առողջ լինել և բժշկի դիմելու կարիք չունենալ, իսկ հարկ եղած դեպքում էլ ժամանակին դիմել բժշկի: Պիտի նաև գիտակցել, որ էժան բժշկությունը չի կարող որակ ապահովել, քանի որ որակյալ բժշկությունը պահանջում է ներդրումներ, և ոչ միայն ֆինանսական, այլ տարբեր առումներով: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը միշտ ապրի բարեկեցիկ կյանքով և խաղաղ երկնքի տակ: Ամենաթանկը մարդկային կյանքն է, մարդու առողջությունը: Մեր հասարակությանը կրկին ու կրկին առողջություն եմ մաղթում։ Կոչ եմ անում տարեկան գոնե մեկ անգամ հետազոտվել կանխարգելիչ նպատակով, առաջին իսկ գանգատների դեպքում դիմել բժշկի՝ հիվանդության վաղաժամ ախտորոշման և հետագա բուժման արդյունավետ ընթացքի կարևորության գիտակցմամբ: Իսկ բուժաշխատողներին մաղթում եմ համբերություն, հավատ սեփական ուժերի նկատմամբ և հաստատուն կամք։

Բաժանորդագրում

Բաժանորդագրվեք եւ տեղեկացեք վերջին նորություններին

Հետադարձ կապ

  • Երեւան, Հայաստան
  • Գրեք մեզ
  • Այս էլ-փոստի հասցեն ծածկագրված է թափոնափոստի բոթերից։ Այն տեսնելու համար անհրաժեշտ է միացնել JavaScript։
  • +374 (96) 329135
  • +374 (77) 029091

Գտեք մեզ

Թեգեր