Մասնագիտություն` սոնոգրաֆիստ

Ավարտել է Մխ. Հերացու անվան Պետական Բժշկական համալսարանը, այնուհետև շարունակել օրդինատուրա, ռադիոլոգիա:

Աշխատում է որպես սոնոգրաֆիստ:

Ունի 11 տարվա աշխատանքային փորձ:

Անցել է բազմաթիվ վերապատրաստումներ, մանկական վիրաբուժություն, մանկական երիկամաբանություն, նեյրոսոնոգրաֆիա և այլն:

Առողջ աչքեր բոլորի՛ն. թող ոչ մեկի աչքի լույսը երբե՛ք չմարի

Զուր չեն ասում, որ աչքերը հոգու հայելին են, որոնցով ամեն մեկս աշխարհն ընկալում ենք յուրովի: Ավաղ, այն կախված է ոչ միայն նրանց անհատականությունից, այլ նաև առողջական վիճակից: Մեծատառով բժիշկ կարելի է համարել այն մասնագետին, ով մարդուն կարող է վերադարձնել իր աչքի լույսը, աշխարհն իր բոլոր երանգներով տեսնելու երջանկությունը: 

Շրջապատող աշխարհի մասին տեղեկության 80%-ը մենք ստանում ենք տեսողական զգայարանի շնորհիվ: Դրանով է արտահայտվում մարդու տրամադրությունն ու բնավորությունը:

Այս անգամ մենք փորձեցինք անդրադառնալ ակնաբանության բնագավառում վերջին տարիներին տեղի ունեցած զարգացումներին, տեխնոլոգիական նորամուծություններին, առկա խնդիրներին ու ձեռքբերումներին, որոնց մասին կխոսենք մեր զրուցակից Ս.Վ.Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի աչքի բորբոքային հիվանդությունների բաժանմունքի ակնաբույժ  ԱՐԱՔՍ ԴԱՎԹՅԱՆԻ հետ, ով, լինելով մի փխրուն էակ, միաժամանակ իր ուսերին է ստանձնել բժշկի պատասխանատու գործը:

 -Տիկի՛ն Դավթյան, ինչպե՞ս և ե՞րբ ընտրեցիք Ձեր մասնագիտությունը և Ձեզ ինքնաբավ զգու՞մ եք, քանի որ կարևորարագույն գործ եք ստանձնում՝ մարդուն վերադարձնելով աչքի լույսը:

-Ակնաբույժի մասնագիտությունն ընտրեցի սովորելու տարիների ամենավերջին կուրսում: Մասնագիտության ընտրության հարցում, անկեղծ ասած, եղել է նաև հայրիկիս ազդեցությունը, ով միշտ պնդում էր, թե ակնաբուժությունը աղջկան կամ կնոջը վայել գեղեցիկ և մաքրամաքուր մասնագիտություն է: Իսկ հիմա ես ինձ բավականին լիրաժեք և բավարարված եմ զգում ու գիտակցում, որ սա հենց այն մասնագիտությունն է, որը միշտ ցանկացել եմ ունենալ:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ մասնագիտական ուղի եք անցել մինչ օրս:

-Երեք տարի Ս.Վ.Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում օրդինատուրա եմ սովորել և ամեն օր հաճախել բավականին հաճույքով: Հիշում եմ, որ մի ամբողջ ամիս մեր հիվանդանոցը փակ էր. օգոստոս ամսին վերանորոգման աշխատանքներ էին տարվում: Ինձ համար շատ դժվար ամիս էր, մինչև վերաբացվեց կենտրոնը: Սա մեր երկրորդ տունն է, սակայն ես կասեի, որ գուցե նաև առաջինը, քանի որ այս պատերից ներս ավելի շատ ժամանակ ենք անցկացնում, քան տանը:

-Ձեր ակնաբուժական ճյուղում ի՞նչ նորագույն մեթոդներ են կիրառվում այս օրերին և ո՞ր մեթոդներ են ավելի արդիական:

-Ընդհանրապես, ինչպես բոլոր ոլորտներում, այնպես էլ ակնաբուժական ոլորտում, արդիական են համակարգչային բոլոր տեսակի հետազոտությունները, որոնցից ամենատարածվածը համակարգչային ավտոռեֆրակտոմետրիան է: Այն թույլ է տալիս որոշել աչքի ռեֆրեկցիան, այսինքն՝ աչքի բեկման ուժը, որով էլ հեշտացնում է ակնոցների ընտրությունը: Համակարգչային հետազոտություններից նշեմ նաև կերատոտոպոգրաֆիան, որը թույլ է տալիս պատկերացում կազմել եղջերաթաղանթի ամեն կետում նրա կորության շառավղի և բեկման ուժի մասին: Այն ցուցված է աստիգմատիզմի, կերատոկունուսի կասկածի դեպքերում, ինչպես նաև եղջերաթաղանթի փոխպատվաստումներից հետո կարերի ճիշտ հեռացման դեպքում: Ինչպես բոլոր ոլորտներում, այնպես էլ ակնաբանությունում իր ուրույն տեղն ունի նաև սոնոգրաֆիան, որը մեզ թույլ է տալիս ուսումնասիրել ցանցաթաղանթի վիճակը, երբ աչքի հետին հատվածը տեսանելի չէ, ինչպես նաև տարբեր վնասվածքներից հետո բացահայտում է ներակնային օտար մարմնի առկայությունը, թույլ է տալիս որոշել աչքի առաջահետին հատվածի երկարությունը և այլն:  OCT կամ  աչքի կոհերենտ տոմոգրաֆիան թույլ է տալիս ավելի լայն պատկերացում կազմել ցանցաթաղանթի  բոլոր շերտերի և այդ շերտերում փոփոխությունների մասին: Ինչպես նաև գործում է աչքի ֆլյուորեսցենտենային անգիոգրաֆիան, որը հիմնականում կիրառվում է բորբոքումների և ցանցաթաղանթի այլ հիվանդությունների ժամանակ: Նշեմ նաև համակարգչային տեսադաշտը կամ պերիմետրիան, որը հնարավորություն է տալիս հետազոտել տեսադաշտը: Հիմնականում ցուցված է գլաուկոմայի ախտորոշման ժամանակ, ինչպես նաև նյարդաբանական տարբեր խնդիրների դեպքում:

-Բժշկուհի՛, ի՞նչ հիվանդություն է գլաուկոման, ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում և ի՞նչ կանխարգելիչ աշխատանքեր են տարվում այդ հիվանդությունից խուսափելու համար:

-Գլաուկոման համարվում է տեսանյարդի հիվանդություն, որի հիմնական ռիսկի գործոնը աչքի ճնշման բարձրացումն է: Սակայն գլաուկոման կարող է լինել աչքի նորմալ ճնշման պարագայում էլ: Քանի որ գլաուկոմայի վաղ փուլերում աչքի տեսողության սրությունը բավականին երկար պահպանվում է, բայց տուժում  է տեսադաշտը, ուստի շատ կարևոր է նրա հայտնաբերումը վաղ փուլերում: Իսկ ուշ փուլերում տեսողության սրությունը կորչում է, երբ գլաուկոման արդեն զգալի զարգացած է լինում: Ցանկալի կլինի տարին 1-2 անգամ չափել տալ աչքի ներակնային ճնշումը 40 տարեկանից բարձր տարիքից սկսած վաղ ախտորոշման նպատակով, եթե նույնիսկ ոչ մի գանգատ չկա: Ախտորոշման մեթոդներից իր կարևոր տեղն ունի աչքի օֆթալմոսկոպիան, երբ ակնաբույժի կողմից ուղղակիորեն դիտվում է տեսանյարդ: Իսկ երբ վերջինս ունենում է տիպիկ փոփոխություններ գլաուկոմայի վաղ և ուշ փուլերում, ապա կատարվում է  համակարգչային պերմետրիա, որը զգայուն է տեսադաշտում ամենանուրբ փոփոխությունների նկատմամբ: Իսկ կանխարգեման առումով այսօր գլաուկոման, կարելի է ասել, բուժվող հիվանդություն է, պարզապես պետք է անընդհատ գտնվել գլաուկոմայով զբաղվող մասնագետների հսկողության տակ, ճնշումը պահել միշտ կայուն ցածր, որից տեսանյարդը չի տուժի: Այստեղ կցանկանայի նշել, որ Մալայան ակնաբուժական կենտրոնում կա գլաուկոմայով զբաղվող մեծ թիմ, որը տիրապետում է գլաուկոմայի բուժման բոլոր նորագույն մոտեցումներին: Բուժումն իրականացվում է և՛ դեղորայքային, և՛ վիրահատական, և՛ լազերային ճանապարհով, ինչը կախված է գլաուկոմայի տեսակից և փուլից:

-Բժշկուհի՛, կցանկանայի՝ խոսենք աչքի հիվանդությունների ժամանակ կիրառվող լազերային միջամտությունների մասին:

-Լազերային միջամտություն ասելով՝ հասարակությունը շատ տարբեր բաներ է պատկերացնում: Հիմնականում մենք լազերային վիրահատության կամ ավելի շուտ՝ միջամտություն ասում ենք էքսիմեր լազերային վիրահատությանը, որն ունի տարբեր ենթատեսակներ, թույլ է տալիս ուղղել տարբեր աստիճանի կարճատեսության, հեռատեսության և աստիգմատիզմի դեպքեր: Վերին սերնդի ապարատով նման միջամտությունները մեծ ծավալով կատարվում են Մալայան ակնաբուժական կենտրոնում: Կատարակտի վիրահատությունը հասարակությունը շատ ժամանակ անվանում է լազերային, բայց իրականում դա լազերային միջամտություն չէ, այլ այն կոչվում է ֆակոէմուլսիֆիակցիա, որն իրենից ներկայացնում է ուլտրագերձայնային վիրաբուժական միջամտություն:

-Կցանկանայի՝ խոսենք գունավոր լինզաների մասին. ի՞նչ ազդեցություն են թողնում դրանք աչքի վրա:

-Գունավոր կոնտակտային լինզաները ավելի շատ գեղագիտական նպատակով են կիրառվում, սակայն եթե միայն չի չարաշահվում կրելիության ժամկետը, ինչն ամենակարևոր նախապայմաներից մեկն է, ինչպես նաև մեկ այլ պայման ևս՝ թե օրվա ընթացքում քանի՞ ժամ է կոնտակտային լինզան աչքերի վրա: Ինչքան էլ լիզաները բարձր որակի լինեն, դրանք կարող են աչքում առաջացնել թթվածնաքաղց: Ուստի օրվա ընթացքում երկար կրելը բերում է թթվածնաքաղցի ուժեղացմանը, այդ իսկ պատճառով չպետք է չարաշահել լինզաների կիրառումը: Հակառակ դեպքում կարող է դիտվել նորագոյացած  անոթների աճ այնտեղ, որտեղ դրանք բնականում չպետք է լինեն, ինչն իր հերթին կարող է ուղեկցվել տեսողության վատացմամբ, որն իր հերթին արդեն կարող է լուրջ վիրահատական միջամտություն պահանջել:

-Բժշկուհի՛, ժամկետանց դիմահարդարման պարագաների օգտագործումը աչքի ի՞նչ հիվանդությունների կարող է հանգեցնել:

-Այո, ժամկետանց դիմահարդարման միջոցները հղի են աչքերում ալերգիկ փոփոխությունների, ինչպես նաև թունավոր հակազդումների առաջացմամբ: Կցանկանայի նշել լայն տարածում գտած, սակայն ոչ ցանկալի ներսից մատիտի օգտագործումը, քանի որ այդ դեպքում փակվում են ճարպագեղձերի ծորանները, նրանց արտադրած սեկրետը դուրս չի գալիս, ինչն  էլ իր հերթին կարող է առաջացնել ճարպագեղձի սուր բորբոքում` հորդեոլում, ժողովրդի լեզվով ասած՝ «տիկնակլոնձ»:  Այս խնդրի դեպքում գրեթե միշտ առկա է կոպեզրի բորբոքում, որը սակայն հաճախ ընթանում է ենթկլինիկորեն և դրսևորվում է այլ նպաստող գործոնների դեպքում: Սակայն նման խնդիր կարող է առաջանալ ոչ միայն մատիտ օգտագործելիս:

Կցանկանայի՝ խոսեինք նաև եղանակային փոփոխությունների հետ զուգահեռ վիրուսների ակտիվացման շրջանի ժամանակ բավականին տարածված ակնային ախտարահարումներից ադենովիրոսային կոնյունկտիվիտների մասին: Սովորոբար այս հիվանդության ժամանակ բորբոքովում են երկու աչքերը, սակայն տարբեր օրերին, այսինքն` սկզբում մի աչքն է, այնուհետև մյուս աչքն է ընդգրկվում գործընթացի մեջ: Հիվանդությունն արտահայտվում է լորձաթարախային արտադրությամբ, աչքերի կարմրությամբ, կոպերի այտուցով, բնորոշ է հարականջային ավշագեղձի մեծացումը: Ճեղքային լամպով հետազոտելիս, որ արդեն ակնաբույժի գործառույթն է, հայտնաբերվում է ադենովիրոսներին բնորոշ ֆոլիկուլյար ռեակցիա, որով հեշտանում է տարբերակիչ ախտորոշումը կոնյոնկտիվիտներից: Իհարկե, անամնեզը` հիվանդության պատմությունը, նույնպես շատ կարևոր է տարբերակիչ ախտորոշման մեջ: Սովորաբար մինչև աչքերի ախտարումը լինում է սուր շնչառական վարակ, գրիպ, ինչպես նաև հիվանդները նշում են կոնտակտ նման հիվանդների հետ, քանի որ ադենովիրուսային կոնյունկտիվիտը խիստ վարակիչ է: Հիվանդությունը միջինում  տևում է մեկ շաբաթ, քանի որ վիրուսը պետք է ավարտի իր ցիկլն աչքում: Սակայն հակավիրուսային դեղորայքները, որոնք կիրառվում են հենց սկզբից, ազդում են վիրուսի վրա, ինչպես նաև օգնումն խուսափել հետագա բարդություններից:

-Իսկ ի՞նչ կավելացնեինք որպես վերջաբան և մաղթանք մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ առողջ աչքեր բոլորին, թող ոչ մեկի աչքի լույսը երբեք չմարի: Կցանկանամ՝ մեր հասարակությունը գնահատի իր առողջությունը, ավելի հաճախ անցնի կանխարգելիչ բուժզննում, քանի որ ոչ միայն ակնաբուժություն մեջ, այլ բժշկության բոլոր ճյուղերում ավելի հեշտ է բուժել նախնական փուլերում, քան արդեն բարդացած իրավիճակներում: Առո՛ղջ ապրեք:

EDUCATION:

1992-2002                №102 secondary school, Yerevan, Armenia; graduated with honors.                           

2002-2008                Yerevan State Medical University after Mkhitar Heratsi (YSMU),

                                  Faculty of General Medicine, diploma with honors (awarded with B.                    

                                  Fanarjyan scholarship)

2009                          Preparation for International Medical Seminars, organized by YSMU

                                  and the United States Embassy in Armenia (passed with distinction)

2012                         Biomedical Information II: Evidence-Based Practice and Knowledge

                                 Management, training course jointly sponsored by the Republican

                                 Scientific Medical Library, the United States Council for International

                                 Exchange of Scholars and the United States Embassy in Yerevan,Armenia

WORK EXPERIENCE:

2008- 2011                              Resident of Cardiology at the Yerevan State Medical University, 

                                                  “Armenia” R.M.C., Yerevan, Armenia

2011-2014                                 PhD Student of the Department of Cardiology, Science

                                                  Research Institute of Cardiology, YSMU, Yerevan, Armenia

2012-2015                                Cardiologist in Department of General, Interventional 

                                                  Cardiology and Arrhythmology, “Malatia” M.C., Yerevan,

                                                  Armenia

2013(june)-2015(october)       Fellow of the Interventional Cardiology Fellowship Program,

                                                  Department of General, Interventional Cardiology and

                                                  Arrhythmology, “Malatia” M.C., Yerevan, Armenia  

2015(october)-up to present   Interventional cardiologist in Department of

                                                  General, Interventional Cardiology and Arrhythmology,

                                                  “Astghik” M.C., Yerevan, Armenia  

SCIENTIFIC DEGREE:

2015 (june)                             Doctor of Philosophy (Ph.D) in Medicine

RESEARCH EXPERIENCE:

2004                             Students’ Scientific Group, Department of Pathophysiology, YSMU

2004                             Students’ Scientific Conference (review studies), Department of

                                     Anatomical Pathology, YSMU

2007                             Diabetes mellitus and disbacteriosis; diabetes mellitus and teenagers

2008-2010                   The efficacy of the combinated therapy on the arterial hypertension    and  variability of the heart rhythm of elderly patients with isolated systolic hypertension 

2009-2010                   Research Fellow of the International Society of Hypertension

2010-2013                    International Clinical Research, Institute of International Research

                                      Servier (I.R.I.S.)  

MEMBERSHIPS:

2009-up to present         Heart Failure Association of the ESC (HFA)

2009-2010                       European Heart Rhythm Association (EHRA)  

2009-up to present         European Association for Cardiovascular Prevention

                                         and Rehabilitation (EACPR)                           

2009-up to present         Armenian Cardiologists Association (ACA)

2010-up to present         European Association of Percutaneous Cardiovascular

                                         Interventions (EAPCI)

LIST OF PUBLICATIONS:

1. Patogenesis of the chronic inflammation , Yerevan State Medical University after Mkhitar Heratsi, department of pathologic anatomy, students’ scientific conference, 12 november 2004, Yerevan, Armenia

2. Diabetes mellitus and disbacteriosis, “Vestnik Endokrinologii” scientific journal №3, 2007, Yerevan, Armenia

3. Diabetes mellitus and teenagers (methodical recommendations), “Vestnik Endokrinologii” scientific journal №3, 2007, Yerevan, Armenia

4. The efficacy of the combinated therapy amlodipine-lisinopril on the arterial hypertension and variability of the heart rhythm of elderly patients with isolated systolic hypertension, “Zdorovye” medical journal, 2008, Yerevan, Armenia

5. Effect of receiving long acting ACE inhibitor Spirapril treatment for arterial hypertension patients, Abstract book, 19^th European Meeting on Hypertension, 2009, Milan, Italy

6. The efficacy of carvedilol in the therapy of patients with tachicardic form of atrial fibrillation and arterial hypertension, Abstract book, 20^th European Meeting on Hypertension, 2010, Oslo, Norway

7. The influence of prestans 10/5 (Prestarium+Amlodipine) on arterial hypertension and heart rate variability at elderly patients with isolated systolic hypertension, Abstract book, 20^th European Meeting on Hypertension, 2010, Oslo, Norway

8. Effect of combination therapy with perindopril and amlodipine on arterial hypertension and heart rate variability in patients with chronic obstructive pulmonary disease, Abstract book, 21^th European Meeting on Hypertension, 2011, Milan, Italy

9. The role of the autonomic nervous system and heart rate variability in the diagnosis and prognosis of heart diseases. “Medicine, Science and Education” scientific and informational journal, 2013, march, n.14, p. 30-35, Yerevan, Armenia

10. The prognostic role of the heart rate variability parameters in the frequency of paroxysms of atrial fibrillation. “The Scientific Works of 9^th Meeting of Armenian Cardiologists” proceedings, 2013, 15-17 may, p. 28-29, Yerevan, Armenia

11. The impact of heart rate variability on the frequency of paroxysmal atrial fibrillation. Abstract book, Abstract №40415, EHRA International Meeting, 2013 june 26, Athens, Greece

12. The role of heart rate variability parameters in the prognosis of frequency of paroxysmal atrial fibrillation. YSMU Annual Reporting Scientific Conference, Proceedings, Volume I, 2013 november 25-26, p. 280-285, Yerevan, Armenia

13. The role of the parameters of heart rate variability in the patients with different clinical types of nonvalvular atrial fibrillation. “Issues in Theoretical and Clinical Medicine”, journal of scientific and practical medicine, 2014 №4 (91), p. 58-61, Yerevan, Armenia

14. The prognostic role of the interrelationship of the parameters of heart rate variability and EcoCG parameters of left atrium, left ventricle in the patients with different clinical types of nonvalvular atrial fibrillation. “Issues in Theoretical and Clinical Medicine”, journal of scientific and practical medicine, 2014 №5 (92), p. 39-46, Yerevan, Armenia

15. The evaluation of heart rate variability in different clinical forms of atrial fibrillation. “The Scientific Works of 10^th Meeting of Armenian Cardiologists” proceedings, 2015, 15-17 april, p. 70-78, Yerevan, Armenia

16. Тhe role of the parameters of heart rate variability in the patients with different clinical types of nonvalvular atrial fibrillation. Abstract book, Abstract №40553, EHRA International Meeting, 2015 june 22, Milan, Italy

17. The role of autonomic nervous system and heart rate variability in occurrence and recurrence of paroxysms of atrial fibrillation. “The Scientific Works of VII International Conference Modern Aspects of Rehabilitation in Medicine” proceedings, 2015, 16-18 september, p. 178-183, Yerevan, Armenia

18. Our experience of implantation of drug-eluting stents ''BIOMATRIX''. “Issues in Theoretical and Clinical Medicine”, journal of scientific and practical medicine, 2015 №5 (102), p. 3-5, Yerevan, Armenia

19. Oxidative stress in cardiovascular diseases and diabetes mellitus. “Issues in Theoretical and Clinical Medicine”, journal of scientific and practical medicine, 2016 №6 (110), p. 39-46, Yerevan, Armenia

MEDICAL PRACTICE:

1. “Armenia” M.C. Intensive Care Unit Department, 30.06-25.07.2003, Yerevan, Armenia
2. “Armenia” M.C. Department of Cardiology, 06.07-02.08.2004, Yerevan, Armenia
3. “Armenia” M.C. Department of General Surgery, 04.07-29.07.2005, Yerevan, Armenia
4. Medical Center of Perinatology, Obstetrics and Gynecology, 03.07-22.07.2006, Yerevan, Armenia
5. “Armenia” M.C. Department of Cardiology, 24.07-18.08.2006, Yerevan, Armenia
6. Ambulance Center №2, 02.06-06.07.2007, Yerevan, Armenia
7. Special educational course of Invasive Cardiology, University National Heart Hospital, Department of Invasive Cardiology, 23.08.2010 - 22.09.2010, Sofia, Bulgaria

SCIENTIFIC MEDICAL CONFERENCES AND SEMINARS:

1. 5^th Meeting of Armenian Cardiologists, 29 september-1october 2005, Yerevan, Armenia
2. Achievements of Invasive Cardiology in Armenia, 4 october 2008, Yerevan, Armenia
3. Lectures on Clinical Cardiology, 5 october 2008, Yerevan, Armenia

4.Heart and Metabolism, II International Conference, 23-24 october 2008, Yerevan, Armenia

5. Anticoagulation therapy in clinical cardiology, 8 november 2008, Yerevan, Armenia
6. The heart and endocrine  diseases, 11  april, 2009, Yerevan, Armenia
7. Basic life support , 18  april 2009, Yerevan, Armenia
8. Advanced cardiac life  support, 19 april 2009, Yerevan, Armenia
9. 7^th Meeting of Armenian Cardiologists, 20-22 may 2009, Yerevan, Armenia
10. 19^th European Meeting on Hypertension, 12-16 june 2009, Milan, Italy (poster presentation)
11. ESC Congress 2009, 29 august – 02 september 2009, Barcelona, Spain
12. Atherosclerosis and cardiovascular disease: evolving strategies to improve patient health care, ESC Congress 2009, 29 august 2009, Barcelona, Spain
13. School of Arrythmology 24-25 september 2009, Yerevan, Armenia
14. 8^th National Medical-Scientific Congress “Human Health”, 15 october 2009, Yerevan, Armenia
15. Lectures on cardiology by American Collegues of ACCA, 24 october 2009, Yerevan, Armenia
16. Case round: open discussions of the clinical cases, 31 october 2009, Yerevan, Armenia
17. Lectures on ECG – Master Class I-II, 7-8 november 2009, Yerevan, Armenia
18. First Armenian-Russian Men’s Health Conference, 27 november 2009, Yerevan, Armenia
19. International Congress Dedicated to the 90^th Anniversary of YSMU Foundation, 6-8 october 2010, Yerevan, Armenia
20. Case round: open discussions of the clinical cases, 30 october 2010, Yerevan, Armenia
21. Lectures on ECG – Master Class III-IV, 6 and 13 november 2010, Yerevan, Armenia
22. 8^th Meeting of Armenian Cardiologists, 25-27 may 2011, Yerevan, Armenia
23. ESC Congress 2011, 27-31 august 2011, Paris, France
24. Fractional Flow Reserve in complex coronary intervention, ESC Congress 2011, 29 august 2011, Paris, France
25. ESC Webinar - Non ST-Segment Elevation Acute Coronary Syndromes: A clinical case based approach; taking place on 19 October 2011, Sophia Antipolis (France)
26. ESC Webinar - The new guidelines on Management of Dyslipidemia: A clinical case based approach; taking place on 20 October 2011, Sophia Antipolis (France)
27. Cardiac Imaging – Master Class, 22 october 2011, Yerevan, Armenia
28. ICD – from evidence based medicine to clinical practice, 23 october 2011, Yerevan, Armenia
29. Euro Caucasian 3^rd Congress of Cardiology, 29-30 october 2011, Yerevan, Armenia
30. Non-fluoroscopic imaging of catheter ablations, 5 november 2011, Yerevan, Armenia
31. The management of cardiac arrhythmias in pediatric and adult patients. Cardiac arrhythmias in adult patients with congenital heart diseases, 6 november 2011, Yerevan, Armenia
32. Salzburg Cleveland Seminar in Cardiac Imaging, 11-17 december 2011, Salzburg, Austria (case presentation)
33. Cardiac electrophysiology and ablation: basic knowledge. The basic principles of follow up the patients with acute coronary syndrome, 27 may 2012, Yerevan, Armenia
34. Evaluation of cardiovascular risk in athlets. Case round, 1 december 2012, Yerevan, Armenia
35. Possibilities of treadmill test in diagnosis of cardiac arrhythmias. Case round, 2 december 2012, Yerevan, Armenia
36. 9^th Meeting of Armenian Cardiologists, 15-17may 2013, Yerevan, Armenia (oral presentation)
37. Modern challenges in interventional arrhythmology (training program), 20 september 2013, Yerevan, Armenia
38. Euro Caucasian 4^th Congress of Cardiology, 25-26 october 2013, Yerevan, Armenia
39. Pregnancy and structural heart diseases. Heart rhythm disturbances in pregnant women, 9 november 2013, Yerevan, Armenia
40. Bare-metal and drug-eluting stents. Supraventricular paroxysmal tachicardias, 10 november 2013, Yerevan, Armenia (case presentation)
41. Yerevan Cardiology Forum, 17-19 april 2014, Yerevan, Armenia
42. The new guidline of atrial fibrillation. The ablation and postprocedural follow up of atrial fibrillation. 19 july 2014, Yerevan, Armenia
43. 10^th Meeting of Armenian Cardiologists, 15-17 april 2015, Yerevan, Armenia (oral presentation)
44. Device therapy in heart failure: CRT – Status Quo. The risk stratification of cardiac arrythmias. IHD, cardiogenic shock. The diseases of aorta, may 2015, Yerevan, Armenia
45. EHRA Europace – Cardiostim 2015, 21-24 june 2015, Milan, Italy (participated as faculty member-chairperson, poster presentation)
46. 4^th International Medical Congress of Armenia (4IMCA). 2-4 july 2015, Yerevan, Armenia
47. Euro Caucasian 5^th Congress of Cardiology, 11-12 september 2015, Yerevan, Armenia
48. VII^th International Conference “Modern Aspects of Rehabilitation in Medicine”. 16-18 september 2015, Yerevan, Armenia
49. “Current Issues of Medical Science” International Congress Dedicated to the 95^th Anniversary of YSMU Foundation, 12-15 october 2015, Yerevan, Armenia (oral presentation)
50. ESC Webinar on Aortic Disease: using the ESC Guidelines to solve clinical problems; taking place on 4 February 2016, Sophia Antipolis (France)
51. MRI for clinicians. International conference, 27-28 may 2016, Yerevan, Armenia
52. Iscemic heart disease and longevity: undiscovered questions. 8 december 2016 Yerevan, Armenia
53. EAPC webinar on Novel approaches for addressing adverse lifestyles in patients and their families; taking place on 16 January 2017, Sophia Antipolis (France)
54. EACVI webinar on EuroEcho-Imaging Highlights 2016, taking place on 19 January 2017, Sophia Antipolis (France)

LANGUAGE AND COMPUTER SKILLS:

1. Armenian (native language), Russian (fluent read and write), English (fluent read and write), French (good read and write), German (good read and write), Spanish (with vocabulary)
2. Microsoft Office Word 2010, Microsoft Office Excel 2010, Microsoft Office PowerPoint 2010, Microsoft Office Access 2010, Internet skills.

Ցանկացած հիվանդություն ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել. պահպանեք ձեր տեսողությունը

Կարճատեսությունն ամբողջ աշխարհում մեծ տեմպերով զարգանում է։ Սա մասնագետները կապում են պլանշետների, համակարգիչների, հեռախոսների չափազանց արագ զարգանալու հետ։ Տեսողությունը չվնասելու համար շատ ակնաբույժներ խորհուրդ են տալիս ընդհանրապես չօգտվել դրանցից, իսկ մյուսներն էլ հավաստում են, որ որոշակի սահմանափակումն էլ արդյունք կտա։ Իսկ ինչպե՞ս վարվեն այն հիվանդները, որոնք արդեն բախվել են տեսողության խնդիների հետ կամ տեսողության վատթարացում ունեն այլ հիվանդություններին զուգահեռ։

Այս եւ այլ հարցերի մասին զրույցել ենք ակնաբույժ Սիրանույշ Մատինյանի հետ։ Լավ անձնավորության եւ լավ մասնագետի, ով իր մասնագիտական բնագավառում առաջնորդվում է ազնիվ լինելու սկզբունքով եւ  վայելում է հիվանդների վստահությունը։

- Տիկին Մատինյան, կներկայացնե՞ք՝ մասնագիտական ինչ ուղի եք անցել։

-  Թիվ 139 դպրոցն ավարտել եմ արծաթե մեդալով, որից հետո ընդունվել եմ Մխիթար Հերացու անվան Երեւանի պետական բժշկական համալսարան, որը նույնպես ավարտել եմ գերազանցությամբ։ Հանդիսացել եմ Հայաստանի Համահայկան հիմանդրամի կրթաթոշակառու։ 1996-2001 անցել եմ կլինիկական  օրդինատուրա Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում՝ մասնագիտացել եմ որպես ակնաբույժ։ Օրդինատուրան նույնպես ավարտել եմ գերազանցությամբ։ 2001-ից աշխատում եմ ակնաբուժության ամիբիոնում՝ որպես դասախոս, ուսումնական մասի վարիչ:

- Ակնաբուժության ինչպիսի՞ նորագույն եւ գերժամանակակից մեթոդներ եք կիրառում Ձեր պրակտիկայում։

- Քանի որ մեր ամիբիոնը տեղակայված է Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնում, մենք աշխատում ենք նաեւ որպես ստացիոնար բժիշկներ։ Ես այժմ աշխատում եմ վնասվածքաբանության բաժանմունքում, որտեղ հիմնականում զբաղվում ենք ակնահատակի պաթոլոգիաների հետազոտման ու բուժման հարցերով։ Մեր բաժանմունքը բավականին  առաջատար է  շնորհիվ նրա, որ կա հայ-ամերիկյան համագործակցություն եւ ամենանորագույնը, որը ներդրվում է ակնաբուժության մեջ աշխարհում, ներդրվում է նաև մեր կլինիկայում։ Բացի այդ, համագործակցություն ունենք նաեւ տարբեր միջազգային կազմակերպությունների հետ։ Շնորհիվ այդ համագործակցությունների՝ նորագույն մեթոդներով ենք բուժում նաև ակնահատակի պաթոլոգիան։ Կարելի է որպես օրինակ նշել առանց կտրվածքի կամ այսպես կոչված 25 գեյջանոց վիտրեկտոմիան։ Դա ակնահատակի վիրահատություն է, որից հետո հիվանդի սպիտապատյանի  վրա որևէ կար չի դրվում։ Սա շատ արագացնում է  ապաքինման ընթացքը և հետվիրահատական շրջանն ավելի կրճատվում է։

- Ինչքանո՞վ է արդյունավետ Ձեր մասնակցությամբ իրականացված վիրահատությունները։

- Ընդհանրապես ակնահատակի պաթոլոգիաները ամենածանրն են եւ ժամանակին չբուժելու պարագայում սպառնում է կուրությամբ։ Ամենատարածված հիվանդություններից են ցանցաթաղանթի շերտազատումները՝ տարբեր հիվանդությունների արդյունքում։ Իհարկե, գերակշռում են շաքարային դիաբետի հետեւանքով առաջացած ակնահատակի փոփոխությունները։ Տարածված հիվադնություններից են նաեւ ներակնագնդային արյունազեղումները, որոնք բերում են տեսողության վատթարացման։ Ժամանակին եւ ճիշտ արված ակնաբուժական միջամտությունները թույլ են տալիս վերականգնել հիվանդի տեսողությունը։

- Ո՞ր տարիքային խմբում են այդ հիվանդություններն ի հայտ գալիս։

- Տարիքային սահմանափակում գոյություն չունի, ցավոք սրտի։ Հատկապես դա վերաբերվում է շաքարային դիաբետին։ Այս հիվանդությունները կան  եւ մեծահասակների, եւ երիտասարդների մոտ։

- Ինչի՞ հետ եք կապում կարճատեսության աճը։

- Միգուցե եւ ժամանակակից էլեկտրոնային սարքավորումների, ոչ ճիշտ տեսողական  հիգիենան հատկապես դպրոցահասակ տարիքի երեխաների մոտ։

- Կներկայացնեք ճիշտը ո՞րն է։

- Ճիշը որոշակի չափաբաժով սարքերից, համակարգիչներից, հեռախոսներից օգտվելն է, այլ ոչ թե անընդհատ։ Պետք է ճիշտ հեռավորություն պահվի։ Տեսողական հիգիենան վերաբերում է նաեւ գրելուն, գիրք ընթերցելուն՝ պետք է պահպանվի  35 սմ հեռավորություն, ոչ ավելի մոտ։ Այս ամենին նպաստում են  նաև ոչ ճիշտ սննդակարգը, օգտագործած սննդի ցածր որակը, օդի աղտոտվածությունը, սոցիալական անբավարար վիճակը։  Այս ամենն իր բացասական ազդեցությունն է ունենում մարդու առողջության վրա։ Տեսողության վատացման տենդենցն ավելանում է ամբողջ աշխարհում, այդ թվում նաեւ Հայաստանում։ Տեսողության վատացման նպաստող պատճառներից է նաեւ աչքերի գերծանրաբեռնվածությունը։ Անընդմեջ էլեկտրոնային սարքավորումներից օգտվելը բերում է աչքերի գերծանրաբեռնվածության։ Նշանակություն չունի երեխա է, թե մեծ, սարքից օգտվողը չպետք է անընդհատ ծանրաբեռնի իր աչքերը։ Երեխաների մոտ ավելի արագ են զարգանում աչքերի հետ կապված հիվանդությունները, քանի որ նրանք աճման շրջանում են։ Երեխայի աճի հետ միաժամանակ մեծանում է նաեւ ակնագնդի երկարությունը, աչքերի ծանրաբեռնվածության դեպքում զարգանում է կարճատեսություն, ուստի խնդիրներն էլ խորանում են։

- Դուք հիմա ունե՞նք արդյունքներ, թե վիրահատված հիվանդներից քանիսի մոտ է լրիվ վերականգնվում տեսողությունը, իսկ քանիսի մոտ հակառակը՝ վատթարացում է գրանցվում։

- Բացատրեմ այսպես, եթե ժամանակին է արվում վիրահատական միջամտությունը, այսինքն՝ շուտ, որովհետեւ ցանցաթաղանթի շերտազատումն այն պաթոլոգիան է, որի դեպքում անմիջական միջամտություն է պահանջվում, ապա ունենում ենք լավ արդյունք։ Եթե ժամանակը ձգձգվում է, դա աշխատում է ի վնաս հիվանդի տեսողության, քանի որ աչքի ցանցենու բջիջները շատ արագ քայքայվում են եւ չեն վերականգնվում՝ իրենց սնուցումը կորցնելու պարագայում։ Ինչ վերաբերում է դիաբետով հիվանդներին, ցավոք սրտի, իրենց տեսողության վերականգնումը պայմանավորված է ոչ միայն մեր միջամտությամտության հետ,այլ նաեւ հիվանդների ընդհանուր վիճակի հետ, որն անվերահսկելի է մեր կողմից։ Եթե հիվանդը հետեւողական է եւ ճիշտ բուժում է ստանում իր հիվանդության կապակցությամբ, բնականաբար արդյունքն էլ լինում է բավականին տեւական եւ կայուն։

- Ձեզ դիմած հիվանդների որքա՞ն մասի մոտ է ախտորոշվում տեսողության այնպիսի վնասված վիճակ, որն արդեն պահանջում  է վիրահատական միջամտություն իրականացնել։

- Հիմնականում, մեծ մասը դիմում են այն փուլում, երբ արդեն վիրահատական միջամտություն է պահանջվում։ Շատ անգամ նույնիսկ ուշացած։ Կարելի է ասել, որ մեզ դիմած հիվանդների մեծ մասն արդեն կարիք ունի վիրահատական միջամտության։

- Ի՞նչ գանգատներով են դիմում Ձեզ, ի՞նչ է դրդում, որ արդեն դիմեն բժիշկի։

- Եթե մեծահասակ է եւ դեռ ինչ որ չափով տեսողությունը պահպանվել է, խուսափում է ակնաբույժի դիմել։ Մեծ մասը դիմում են ակնաբույժի բավականին ուշացած ու բարձիթողի վիճակում։ Դիմում են այն ժամանակ, երբ տեսողությունն արդեն վնասված է լինում։ Կան մարդիկ, որոնք հետեւողական են, եւ ժամանակին են դիմում, սակայն դրանք մեծ թիվ չեն կազմում։

- Ինչպե՞ս պահպանել տեսողությունը, Ձեր խորհուրդը։

- Մաքուր օդ, զբոսանք, ֆիզիկակական համապատասխան ծանրաբեռնվածություն, հնարավորինս կարճ ժամանակ անցկացնել էլեկտրոնային սրաքավորումների դիմաց, ճիշտ սննդակարգին հետեւել՝ վիտամիններով, սպիտակուցներով հարուստ սնունդ օգտագործել։ Այս ամենին պետք է հետեւել հատկապես մեծ տարիքում։ Իսկ այն հիվանդները, որոնք ունեն համակարգային հիվանդություններ,ինչպիսին է շաքարային դիաբետը, պետք է գոնե տարին մեկ անգամ հետազոտվեն նեղ մասնագետների մոտ, ովքեր  էլ հետագայում իրենց կուղորդեն համապատասխան մասնագիտական բուժօգնություն ստանալու։ Պետք է հետողական լինել առողջությանը, հատկապես տեսողությանը։ Ցանկացած հիվանդություն ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել։

- Որպես վերջաբան ի՞նչ կավելացնեք։

- Մեր բաժանմունքը հիմա համագործակցում է հայ-ամերիկյան ակնաբուժական ընկերության հետ։ Ծրագիր ենք իրականացնում Դիաբետի Համաշխարհային ֆոնդի հետ միասին։ Նպատակը ամբողջ Հայաստանի տարածաշրջանում շաքարային դիաբետի կանխարգելումն է՝ լուսաբանելու, ժամանակին տեղեկացված լինելու միջոցով։ Տեղեկացված լինելով սպասվող բարդությունների մասին՝ հիվադներն ավելի վաղ ժամկետներում կդիմեն եւ կստանան համապատասխան բուժօգնություն։ Դիաբետի ախտորոշման դեպքում, օրինակ, կարելի է լազերային վիրահատության անել եւ կանխել բոլոր հնարավոր բարդությունները, կամ գոնե դրանք նվազագույնի հասցնել։ Այս իրազեկման շնորհիվ շատ դեպքերում հնարավոր կլինի նվազագույնի հասցնել ակնաբուժական վիրահական միջամտությունների անհրաժեշտությունը։

Մենք շատ գոհ ենք մեր այսօրվա ձեռքբերումներից

Ժամանակակից աշխարհի ռիթմն ու մրցակցությունը պահանջում են անընդհատ կատարելագործվել ու ընդլայնել արդեն ձեռք բերած կարողություններն ու մասնագիտական որակը: Բժշկության ոլորտում նեղ մասնագետների գործունեության դաշտերը երբեմն խաչվում են, ինչպես օրինակ՝ դիմածնոտային վիրաբույժի, քիթ-կոկորդ-ականջաբանի ու պլաստիկ վիրաբույժի կատարած միջամտությունները դեմքի շրջանում: Վիճել, որ մասնագետը կարող է ավելի մասնագիտական մոտեցում ցուցաբերել, կառուցողական չէ: Ինչքան որակավորումդ ավելի ընդգրկուն լինի, այնքան ավելի վստահելի կլինի կատարվող աշխատանքի արդյունքը:

Դիմածնոտային վիրաբուժությունն այսօր համարվում է ժամանակակից բժշկության ամենաբարդ և պահանջված ուղղություններից մեկը: Այն տարիքի, հիվանդությունների, վնասվածքների և ի ծնե եղած արատների հետևանքով առաջացած ֆիզիկական տձևությունների ուղղման ճիշտ լուծումն է:

Մեր զրուցակիցն է բ.գ.թ, դոցենտ, Երևան քաղաքի գլխավոր մանկական դիմածնոտային վիրաբույժ՝ ԳԱԳԻԿ ՔՈՉԱՐՅԱՆԸ, ում բազմավաստակ վիրաբույժի <<ոսկե ձեռքերի>> և բացառիկ գիտելիքների շնորհիվ իրականացվում են բնածին արատով երեխաների վիրահատություններ՝ նրանց տալով լիրաժեք կյանքը վայելելու իրավունք:

-Պարո՛ն Քոչարյան, կխնդրեի խոսեինք դիմածնոտային վիրաբուժության մասին. Հայաստանում այսօր ի՞նչ մակարդակի վրա է այն գտնվում:

-Հայաստանում այսօր բավականին բարձր մակարդակի վրա է գտնվում դիմածնոտային վիրաբուժությունը: Գուցե ավելի արդյունավետ կլիներ տվյալ ոլորտի աշխատանքը, եթե օժանդակ հետազոտման մեթոդներն ավելանային, երբ կկատարվեին ավելի լիրաժեք ախտորոշումներ: Բայց, ընդհանուր առմամբ, այն գտնվում է բավականին բարձր մակարդակի վրա իր բոլոր մասնաճյուղերում:

-Բժի՛շկ, իսկ, Ձեր կարծիքով, տեխնիկապես հագեցա՞ծ է ձեր բաժանմունքը:

-Պետք է նշեմ, որ մեր բաժանմունքը մի փոքր առանձնանում է իր հագեցվածության առումով, քանի որ առանձնահատուկ տեխնիկապես հագեցվածության կարիք էլ չունի: Մեր բաժանմունքը զբաղվում է նորածին և վաղահաս երեխաներով, որոնք ունեն բնածին արատներ, այսինքն` վերին շրթունքի բնածին ճեղքվածք, փափուկ, կարծր քիմքի բնածին և հորիզոնական ճեղքվածքներ և այլն: Դրա համար այդքան լուրջ տեխնիկական սարքավորումներ պետք չեն: Դեռևս միայն կարիք կա առօրյա աշխատանքների համար նախատեսված գործիքների, որոնք մենք, իհարկե, ունենք, քանի որ առանց դրանց չենք կարող որակ ապահովել: Ես Երևան քաղաքի գլխավոր մանկական դիմածնոտային վիրաբույժն եմ և հիմնական ուղղվածությունը դրված է բնածին արատների վիրահատական բուժման վրա: Պետք է ասեմ, որ մեզ մոտ այն բավականին բարձր մակարդակի է հասել, որովհետև մենք փոքր-ինչ ետ գնացինք նախկին սովետական ստանդարտներից և այսօր կիրառում ենք մեթոդիկաներ, որոնք ընդունված են զարգացած երկներում: Պետք է հպարտորեն ասեմ, որ այդ մեթոդիկաները մեր կողմից ավելի են կատարելագործվել: Օրինակ՝ եթե շատ այլ երկրներում հետվիրատահական բարդության տոկոսները տատանվում են 10-60%, մեզ մոտ այն կազմում է մոտավորոպես 2-3%: Մենք շատ գոհ ենք մեր այսօրվա ձեռքբերումներից: Դրա ցուցանիշն է նաև աճող ռեկոնստրուկտիվ (վերակառուցողական) վիրահատությունների թիվը, այսինքն՝ այս կամ այլ մարզերում երեխաների մոտ կատարված անհաջող վիրահատություններին նոր ուղղիչ վիրահատությունների կիրառումն է, որոնցից բնածին արատերով հիվանդների թիվը այսօր կազմում է միայն 10-15%:

-Բժի՛շկ, խոսենք Ձեր մասնագիտական ճանապարհի մասին. ի՞նչ ճանապարհ եք անցել:

-Ճանապարհս եղել է բավականին սովետական՝ բժիշկ դառնալու ցանկություն ունեցող մարդու ճանապարհ, այսինքն` ես չեմ սահամանփակվել համալսարանն ավարտելուվ, հետո մեկնել եմ Ուկրաինայի Խարկով քաղաքը, այնտեղ ավարտել եմ ասպիրատուրա, ստացել գիտական կոչում, որից հետո, վերադառնալով Հայաստան, 1986թ.-ից մինչ օրս աշխատում եմ Բժշկական համալսարանում սկզբում որպես դասախոս, իսկ հետո՝ արդեն վերջին 10-15 տարիներին, աշխատել եմ որպես ամբիոնի վարիչ: Անցնելով  դասախոսից մինչև ամբիոնի վարիչի ճանապարհը՝ զուգահեռ ղեկավարել եմ կլինիկական բաժանմունքներ՝  Նորք-Մարաշի 2-րդ հիվանդանոցը, Թիվ 1 համալսարանական կլինիկական հիվանդանոցը, Մուրացանի անվան հիվանդանոցը: Այսօր էլ Բեգլարյան կլինիկական կենտրոնում դիմածնոտային քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքի ղեկավարն եմ: Պետք է նշեմ, որ իմ ամբիոնն ունի ռեզիտերենտուրա: Մեզ մոտ կան 37 կլին.օրդինատոր, որոնք բաշխված են բազմաթիվ բազաներով 5-6 զինվորական հոսպիտալներում: Նրանք այն մարդիկ են, ովքեր, իրո՛ք, ցանկություն ունեն ու նպատակ են դրել մասնագիտանալ, իրենց գործում դառնալ լավագույն մասնագետներ:

- Շփվելով  ներկայիս ուսանողության հետ՝ ի՞նչ մակարդակի վրա եք պատկերացնում ապագա բժշկությունը:

- Շատ բարդ և ցավոտ հարց եք տալիս: Եթե համեմատական կարգով ասեմ, ապա, ցավոք սրտի, սրանից 30 տարի առաջվա ուսանողների և ներկայիս ուսանողների միջև տարբերությունը շատ զգալի է: Նախկինում կատարվում էր լուրջ ընտրություն, կային մրցույթներ: Որպեսզի ուսանողները կարողանային ընդունվել Բժշկական համալսարան, անհրաժեշտ էր  դիմադրել, դիմակայել լուրջ մրցույթների: Այս օրերին այդ ամենը չկա: Եթե նախկինում ընտրվում էին, տեղավորվում էին համալսարան, ապա այսօր հակառակ պատկերն է՝ ով չի կտրվում, հայտնվում է համալսարանում: Սակայն դա, իհարկե, չի կարող խոսել նրանց ուսման որակի մակարդակի մասին: Ուղղակի այսօր այդ իրավիճակն է: Անհրաժեշտ է կատարել որոշակի քայլեր այդ ուղղությամբ, բայց, միևնույն է, հին մակարդակը դժվար է ապահովել: Մի քիչ ավելի դրական է այն տեսանկյունից, որ այժմ կա ժամանակակից գրականություն, թարգմանված արևելաեվրոպական և ամերիկյան գրականություն, որը նախկինում մատչելի չէր: Այսօր գոյություն ունի ինտերնետային պորտալ, որը մի կողմից ևս դրական արդյունք է տալիս: Պետք  է նշեմ նաև, որ այսօրվա ուսանողները չեն տիրապետում ռուսաց լեզվին, իսկ բոլորս գիտենք, որ բժշկական գրականությունը մեծամասամբ ռուսերեն լեզվով է:

-Բժի՛շկ, արդյոք գոյություն ունի դիմածնոտային ասոցիացիա:

-Այո, արդեն 7 տարի է, ինչ գոյություն ունի դիմածնոտային ասոցիացիան, որտեղ ասոցիացայի անդամներ են համարվում քաղաքի հիմնականում բոլոր դիմածնոտային բժիշկները: Ասոցիացիան հիմնադրել և առաջին ղեկավարողը եղել է Գրիգոր Էմիլիչը՝ մեր ամբիոնի հարգարժան դոցենտը. բավականին լուրջ մասնագետ, իսկ մեկ տարի է, ինչ աշխատանքներն արդեն վարում է մեր ամբիոնի դոկտոր-պրոֆեսոր Աննա Պողոսյանը: Այնպես, որ լուրջ աշխատանքեր, անշուշտ, կատարվում են:

-Բժի՛շկ, իսկ դիմելությունն ի՞նչ մակարդակի վրա է այսօր ձեր բաժանմունքում:

-Պետք է նշեմ, որ մեր պարագայում գործնականորեն մրցակցություն չկա, քանի որ այդ պաթոլոգիաների վիրահատությունների 95% կատարվում է հենց մեզ մոտ: Մենք 700-ից ավել վիրահատված երեխաներ ունենք, որն, իհարկե, բավականին լուրջ թիվ է: Արդեն շուրջ 25 տարի է նպատակային զբաղվում ենք այս գործով, և այլ, այսպես ասած, թեթև պաթոլոգիաներով չենք զբաղվում, և նաև՝ կոպիտ ասած՝ գումարի ետևից ընկած չենք:

-Իսկ, որպես վերջաբան, ի՞նչ կցանկանայիք ավելացնել և մաղթել մեր ընթերցողներին:

-Մի բան կարող եմ ասել, ինչը շատ կարևոր եմ համարում. ես կցանկանայի, որ հատկապես երիտասարդ բժիշկների մեջ սերմանվեր ինքնաքննադատությունը, այսինքն՝ գործն անելուց առաջ հասկանային, թե ինչ են անում: Այլ կերպ ասած՝ իրենց գործին շատ լուրջ մոտենային՝ կշռադատելով՝ կարող են այդ գործն անել, թե՝ ոչ: Պետք է ինքնաքննադատորեն մոտենալ, որովհետև իրենց ոչ լուրջ վերաբերմունքի արդյունքում ստանում ենք բազմաթիվ հետվիրահատական բարդություններ: Առաջին հերթին դա վերաբերում է հիվանդ երեխաների հետ աշխատելու դեպքերին, որովհետև բնածին արատի անհաջող արդյունքը հանգում է նրան «այլանդակելուն»: Ոչ մի մարդ բարոյական իրավունք չունի նորածին երեխային իր անհաջող գործով և իր ուզած ձևով «շտկել»: Եթե դուք վստահ չեք ձեր գործի մեջ, ինչու՞ եք խաղում երեխայի առողջության ու կյանքի հետ: Ամեն ոք պետք է ինքնաքննադատորեն վերաբերվի ինքն իրեն, չափից ավելի պատրաստված լինի և դպրոց անցնի, նոր իրեն թույլ տա երեխաների հետ աշխատել: Ես չեմ ուզում օրինակներ բերել, բայց իրականում դեպքերն անթիվ են, երբ կատարվում է երեխաների փաստացի այլանդակում: Դա համարում եմ անթույլատրելի, և եթե հանկարծ զգամ, որ դա շարունակական բնույթ կունենա, կդիմեմ ավելի լուրջ  քայլերի այդ խնդրի լուծման համար: Իսկ, որպես մաղթանք, մեր հասարակությանը կցանկանամ միայն ու միայն առողջություն: Աստված հեռու պահի՛ բոլորին խնդիրներից, դժբախտություններից: Իսկ եթե արդեն կանգնել են խնդիրների առաջ, ավելի սթափ և գրագետ մոտեցում ցուցաբերեն, խուճապի չմատնվեն, ցանկացած պատահած «մասնագետի» չդիմեն, որպեսզի մենք էլ հետագայում նման բարդ իրավիճակների առաջ չկագնենք: Առո՛ղջ եղեք:

Ցանկանում եմ, որպեսզի յուրաքանչյուր կին զգա մայրանալու բերկրանքը

Երեխայի ծնունդը յուրաքանչյուր ծնողի կյանքում Աստծո կողմից տրված գերագույն պարգև է: Առանց երեխաների դժվար թե ընտանիքը կատարյալ երջանիկ լինի: Նրանք մեր կյանքը լցնում են ջերմությամբ և սիրով, գեղեցիկ գույներով: Յուրաքանչյուր կին ի վերուստ իր մեջ կրում է մայր դառնալու բնազդը: Թեև կանայք ծնվում են մայրական բնազդով, բայց, ավաղ, ոչ բոլորին է բախտ վիճակվում մայրանալ:

Գինեկոլոգիական այսօրվա խնդիրների, ոլորտի նվաճումների և սպասվող ծրագրերի մասին զրուցեցինք «Մոր և Մանկան Առողջության Պահպանման Գիտահետազոտական Կենտրոնի» մանկաբարձ-գինեկոլոգ ՄԱՐԻԱՄ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ հետ: Բավականին հմայիչ կին և հաճելի զրուցակից, մարդ, ով իր բնագավառում առաջնորդվում է ազնիվ լինելու սկզբունքով, և, ի վերջո, բժշկուհի, ով իր մասնագիտական բարձր որակների ու ազնվության համար վայելում է հիվանդների վստահությունը։

- Տիկի՛ն Հակոբյան, բժշկի մասնագիտություն ընտրելը բավականին համարձակ և ռիսկային քայլ է: Ինչպե՞ս և ե՞րբ որոշեցիք գնալ այդ պատասխանատու քայլին:

-Նախ ասեմ, որ մեծացել եմ տնտեսագետների ընտանիքում: Մանկուց ականատես եմ եղել, թե ինչպես են ծնողներս օգնում իրենց հարազատներին, բարեկամներին, ընկերներին և հարևաններին: Կարեկցելը և օգնության հասնելը եղել է մեր ընտանիքի գերխնդիրներից մեկը: Նշեմ, որ մեծ է եղել նաև պապիկիս դերը իմ՝ բժշկի մասնագիտությունն ընտրելու հարցում: Պապիկս մասնակցել է Համաշխարհային պատերազմին և իր 10 հայ ընկերների հետ ֆաշիզմից ազատագրել Նիդերլանդների Սոմելզդայք կղզին, ինչի համար էլ Նիդերլանդների թագուհու կողմից արժանացել է մեծ պարգևի: Իհարկե, դա այլ մեծ պատմություն է, որը ներկայացնելու համար ժամեր են պետք: Կարգապահությունն ու համարձակությունը, սկսած գործը ավարտին հասցնելու ունակությունը ինձ փոխանցվել է պապիկիցս: Բժշկական համալսարանում սովորելու տարիներին ես գերադասում էի ավելի շատ դառնալ հոգեբույժ, բայց երբ արդեն ուսանում էինք՝ 6-րդ կուրսում՝ մանկաբարձություն-գինեկոլոգիա ճյուղն ինձ գրավեց, որն անցել եմ կրկին մեր կլինիկայում` <<Մոր և Մանկան Գիտահետազոտական Կենտրոնում>>: Այդ ժամանակ էր, որ կարծես թե սիրահարվեցի իմ ներկայիս մասնագիտությանը, և վերջնականապես որոշում կայացրեցի: Ինչքան էլ՝ դժվար է բժշկի մասնագիտությունը, բայց ավելի հաճելի է, քանի որ քեզ ինքնաբավ ես զգում, երբ աշխատանքիդ արդյունքում ամուսնական զույգերին պարգևում ես ծնող դառնալու բերկրանքը:

-Գինեկոլոգիական և մանկաբարձության ոլորտում հիվանդությունների կանխարգելման և վիրահատական միջամտությունների ինչպիսի՞ նորագույն մեթոդներ են կիրառվում ձեր կենտրոնում, և ինչպիսի՞ նորագույն սարքավորումներով է հագեցած ձեր բաժանմունքը:

-Մեր կլինիկան հագեցած է վերջին սերնդի գերձայնային հետազոտության 3D, 4D սարքերով, կարդիոտոկոգրաֆով, վերջին արտադրության դոպլեր սարքավորումով, նաև նորագույն կոլպոսկոպներով, որոնց միջոցով  հետազոտվում է կանանց արգանդի պարանոցը: Կենտրոնում բավականին զարգացած է էնդոսկոպիկ վիրաբուժությունը, որի շնորհիվ այն վիրահատությունները, որոնք նախկինում պահանջում էին որովայնահատում, ներկայումս մեր կլինիկայում կատարվում է առանց կտրվածքի: Իսկ հետվիրահատական շրջանը շատ կարճ է տևում է՝ 1 օր, որից հետո կանայք դուրս են գրվում:

-Ինչպիսի՞ խնդիրներով են ամենից շատ դիմում ձեր բաժանմունք:

-Մեր բաժանմունք դիմում են հիմնականում այն կանայք, ովքեր տարիներ շարունակ տառապում են չբերությամբ, դաշտանային ցիկլի խանգարմամբ տառապող աղջիկներ և կանայք, ինչպես նաև դաշտանադադարի տարիքի կանայք:

-Ձեր կարծիքով որքանո՞վ են հայ կանայք ուշադիր իրենց սեփական առողջության նկատմամբ:

-Պետք է ուրախությամբ նշեմ, որ վերջին տարիներին հայ կանայք ավելի ուշադիր են դարձել սեփական առողջության նկատմամբ: Այդ հարցում իրենց շատ օգնում է ինտերնետ պորտալը, երբ կարող են իրենց հուզող հարցերի պատասխանները գտնել այնտեղ: Ընդհանուր առմամբ, տեղեկացված լինելու համար դա շատ լավ է, սակայն մյուս կողմից էլ այդ ինֆորմացիայի առատությունը հիվանդությունների և դրանց բուժման վերաբերյալ շատերին շփոթության մեջ է գցում: Ես մեր սիրելի հայ կանանց խորհուրդ կտայի ինքնաբուժությամբ չզբաղվել և իրենց հուզող խնդիրներով ժամանակին դիմել նեղ մասնագետների:

-Այսօր շատ զույգեր տարբեր մեթոդներ են կիրառում իրենց նախընտրած սեռի երեխան ունենալու համար՝ սկսած սննդակարգի փոփոխությունից՝ վերջացրած հաշվարկներով։  Որքանո՞վ է արդյունավետ  այդ մեթոդների կիրառումը։

-Դեռ հին ժամանակներից մարդկությանը հետաքրքրել է, թե ապագա երեխան ինչ սեռի պետք է ծնվի: Մեթոդները բավականին շատ են, սակայն ոչ մի մեթոդի կիրառումը հարյուր տոկոսանոց արդյունք չի կարող ապահովել: Կան մի քանի մեթոդներ, որոնց շարքում կարող եմ նշել ֆրանսիական դիետան, չինական օրացույցը, օվուլիացիայի մեթոդը, բժիշկ Յոնասի մեթոդը:

-Ծննդաբերության կեսարյա՞ ն հատման, թե՞ բնական ճանապարհով ծննդաբերելու տարբերակներ են գերակշռում։

-Մեր կենտրոնը Հայաստանի հնագույն կլինիկաներից մեկն է, որը հիմնադրվել է դեռևս 1939թ.-ին և շուրջ 85 տարի ծննդաբերության ոլորտում առաջատար է: Մեր կլինկայում յուրաքանչյուր կնոջը ցուցաբերվում է անհատական մոտեցում և կեսարյան հատումը կատարվում է խիստ ցուցումով: Շատ հաճախ երիտասարդ կանայք, վախենալով բնական ճանապարհով երեխային լույս աշխարհ բերել, ցանկանում են դիմել կեսարյան հատմանը, բայց մենք հնարավորինս ամեն ինչ անում ենք, որ նրանք ետ կանգնեն այդ մտքից հետագա բարդություններից խուսափելու համար: 

-Ի՞նչ ազդեցություն է ունենում կեսարյան հատումը կնոջ առողջության վրա։

-Կան կեսարյան հատման դրական և բացասական կողմեր: Վերջին տարիներին մանկաբարձ-գինեկոլոգների կողմից փորձ արվեց կեսարյան հատման թիվը պահել նույն մակարդակի վրա, սակայն վիճակագրական տվյալները ցույց տվեցին, որ կեսարյան հատումների քանակի 30 տոկոսից ավել բարձրացումը ոչ միայն չի կրճատում պերինատալ մահացության տոկոսը, այլ նաև բարձրացնում է մայրական մահացության տոկոսը: Եզրակացությունը, կարծում եմ, պարզ է. կեսարյան հատման պետք է դիմել միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում:

-Ելնելով Ձեր մասնագիտական փորձից՝ Հայաստանում ձևավորվե՞լ է բժշկին դիմելու մշակույթ:

-Վերջին 5 տարիների ընթացքում զգալիորեն շատացել են կանայք, ովքեր դիմում են մանկաբարձ-գինեկոլոգների օգնությանը զուտ կանխարգելիչ նպատակներով: Դիմողների գերակշռող մասը Երևանի և Հայաստանի մեծ քաղաքների բնակիչներն են: Ցավոք սրտի, հեռավոր շրջանների կանայք դիմում են շատ ավելի քիչ դեպքերում, ես կասեի՝ միայն այն դեպքերում, երբ, այսպես ասած, տնական մեթոդները այլևս իրենց ներգործունեությունը չեն ունենում:

-Վերջին տարիների երիտասարդները մինչ ընտանիք կազմելը ավելի հաճախ են դիմում գինեկոլոգների օգնությանը հետազոտման նպատակով: Որպես վերջաբան, ի՞նչ խորհուրդ կտաք ամուսնական զույգերին:

-Այո, վերջին տարիներին երիտասարդ զույգերը ավելի հաճախ են դիմում մեզ մինչև ընտանիք կազմելը, որը, իմ կարծիքով շատ խրախուսելի է: Ինչպես ասում են, ավելի հեշտ է կանխարգելելը, քան՝ բուժելը: Երիտասարդներին խորհուրդ կտամ ընտանիք կազմելիս հաշվի առնել նաև ազգային ավանդույթները, և մաղթում եմ, որ բոլոր ընտանիքերում գերակշռեն սերն ու համերաշխությունը: Ցանկանում եմ, որպեսզի յուրաքանչյուր կին զգա մայրանալու բերկրանքը։ Առո՛ղջ եղեք։

 Կցանկանայի, որ հայ կանայք իրենք իրենց սիրեին

Մեր հանրապետությունում բժշկական որոշ ճյուղեր, մասնավորապես` գինեկոլոգիան, այսօր ամենապահանջված ուղղություններից է, որի նպատակն է մշտապես կատարելագործվել, տիրապետել բուժական նոր մեթոդներին, իրազեկվել ժամանակակից բժշկությանն ու նորարարություններին: Գինեկոլոգիայի և մանկաբարձության ոլորտներն այսօր դինամիկ զարգանում են, և բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան:

Մեր զրուցակիցը  մանկաբարձ-գինեկոլոգ, բժշկական գիտությունների  թեկնածու, դոկտոր, <<Մոր և մանկան առողջության պահպանման>> ԳՀԿ-ի գիտության գծով փոխտնօրեն, ոչ վիրաբուժական գինեկոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ,  Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարանի  ամբիոնի պրոֆեսոր  ԿԱՐԻՆԵ ԱՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆՆ է: Բժշկուհի, ով ունի բավականին երկար տարիների հիանալի մասնագիտական բեղմնավոր ուղի և փորձ, բարձր մասնագիտական հմտություններ ցուցաբերելու կարողություն, և, որն այս ամենի հետ մեկտեղ՝ անձնվեր բժշկուհու էտալոն է բոլորիս համար:

-Տիկի՛ն Առուստամյան, ի՞նչ մասնագիտական ճանապարհ եք անցել մինչ օրս:

-Ինչպես սովարաբար բոլորի, այնպես էլ իմ ուղին եղել է նախ՝ մանկապարտեզում, հետո ընդունվել եմ Ամասիայի դպրոց, որն, ի դեպ, այդ տարիներին հիանալի դպրոց էր: Ընդունվել եմ Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտ, եղել Լենինյան թոշակառու: Ավարտելուց հետո ընդունվել Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն (նախկինում Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի գիտահետազոտական ինստիտուտ) որպես կլինկական օրդինատոր, այնուհետև դարձել բաժանմանունքի վարիչ և փոխտնօրեն: Ունեմ բժշկական գիտությունների դոկտորի կոչում: Կարելի է ասել, որ կյանքս այստեղ է անցել և հիմա արդեն այն չեմ պատերացում այս պատերից դուրս:

-Բժշկուհի՛, ըստ վերջին տարիների վիճակագրական տվյալների` անպտղության խնդրով հիմնականում տառապում են կանա՞յք, թե՞ տղամարդիկ:

-Բարեբախտաբար մեր հանրապետությունում իրականացված համաճարակաբանական հետազոտության շնորհիվ  2009թ.-ին ունեցանք հստակ համաճարաքաբանական տվյալներ անպտղության մասին: Դա շատ կարևոր փաստաթուղթ է, որովհետև այն հնարավորություն է տալիս մշակել ռազմավարություն, թե ինչ ուղղությամբ հետազոտություններ կատարել և ինչի վրա շեշտադրումը կատարել: Երբ որևէ բժիշկ խոսում է որևէ ախտաբանության մասին և օրինակ բերում իրենց կլինիկայի  տվյալները,  ապա նա պարզապես փաստում է տվյալներ` հիմնված դիմելիության վրա, այլ ոչ հիվանդության իրական պատկերի մասին հանրապետությունում: Ըստ ստացված  արդյունքների՝ կանանց մոտ անպտղության հաճախությունը կազմում  է 16.8%, տղամարդկանց մոտ` 11%: Երկու դեպքերում էլ երկրորդային անպտղության հաճախությունն ավելի բարձր է, քան առաջնայինը: Ինչ վերաբերում է կին-տղամարդ փոխհարաբերությանը, ապա 40% դեպքերում երկուսի մոտ էլ դիտվում է ախտաբանություն: Հասարակության ուշադրությունը պետք է սևեռել այն  հարցի վրա, որ, եթե կա անպտղության խնդիր, հարկավոր է զույգը դիմի բժշկին, ոչ թե առանձին՝ կին կամ տղամարդ, որպեսզի նրանք միաժամանակ հետազոտվեն և միաժամանակ պարզվեն առկա խնդիրները:

Հաջորդ  կարևոր խնդիրը, թե ինչպիսի կառուցվածք ունի անպտղությունը տղամարդկանց և կանանց մոտ. տղամարդկանց մոտ դրանք հիմնականում խնդիրներ են, որոնք կապված են սերմնահեղուկի որակական և քանակական փոփոխությունների հետ: Հիմնական պատճառները բորբոքային հիվանդություններն են, իմունոլոգիական անպտղությունը: Կան նաև, իհարկե, էնդոկրին խանգարումներ: Կանանց մոտ անպտղության հիմնական պատճառներ են փողորովայնամիզային գործոնները, այսինքն՝ արգանդափողերի  անանցանելիությունը, կպումները, որոնք կարող են առաջանալ բորբոքային տարբեր հիվանդությունների պատճառով: Կանանց մոտ անպտղության պատճառ են հանդիսանում նաև  անպտղության էնդոկրին գործոնները՝ մոտ 45% դեպքերում, էնդոմետրոզը՝ 35%: Իհարկե, կան նաև այլ պատճառներ. անատոմիական փոփոխություններ, իմունոլոգիական անպտղություն: Չբացահայտված պատճառներ նույնպես գոյություն ունեն և նման դեպքերում մենք խոսում ենք  անհայտ ծագման անպտղության մասին: Աշխարհի բոլոր երկրներում անպտղության մոտ 10-15% պատճառները դեռևս բացահայտված չեն, ինչը չի նշանակում, որ երբեք նման պատճառները չեն բացահայտվելու: Ուղղակի գիտության ներկա ձեռբերումները դեռևս թույլ չեն տալիս գտնել այդ զույգերի  մոտ անպտղության հնարավոր պատճառները: Համեմատած նախկին տարիների հետ՝ անպտղության հաճախության նվազում է նկատվում, ինչը արդյունք է, իհարկե, ախտորոշման և բուժման ժամանակակից մեթոդների ներդրումների հանրապետության տարբեր կլինիկաներում: Հատուկ նշանակություն ունի  վերականգնողական օժանդակ  տեխնոլոգիաների, մասնավորապես՝ արտամարմնային բեղմնավորման ներդրումը մեր հանրապետությունում, որը բավականին մեծ օգնություն ցուցաբերեց հանրապետության բնակչությանը: Այստեղ չի կարելի չխոսել նաև շատ կարևոր խնդրի մասին, այն, որ վերարտադրողական բարձր տեխնոլոգիաների կիրառումը բավականին թանկ արժե և ոչ բոլորը կարող են դիմել այս մեթոդի օգնության: Սակայն այսօր  ի շնորհիվ  <<Արագիլ>> բարեգործական հիմնադրամի հանրապետության բազմաթիվ զույգեր,  որոնք ի վիճակի չէին դիմել արտամարմնային բեղմնավորման, կարողացան  իրականացնել իրենց իղձերը և զգալ ծնող դառնալու երջանկությունը:

-Բժշկուհի՛, կա արդյոք հղիանալու հավանականության տարիքային սահմանափակում:

- Ցանկացած կին ծնվում է արդեն գենետիկորեն կանխորոշված ձվարանների պաշարով: Երբ տեղի է ունենում ձվարանների ֆունկցիայի տարիքային մարումը, բնականաբար ձվարանը արդեն չի ունենում այդ պաշարը: Իսկ եթե չկա ձվաբջիջ, ապա այդ դեպքում արդեն չենք կարող խոսել հղիության հավանականութան մասին, քանզի վերարտադրողական օրգանների գործառույթները չեն կարող ապահովել  հղիության համար անհրաժեշտ պայմանները: Այսինքն՝ տարիքի մեծացմանը զուգահեռ նվազում է հղիանալու հավանականությունը:  Իհարկե, երբեմն  լսում ենք հեռուստատեսությամբ, կարդում  թերթերում և ամսագրերում, որ 58 կամ  կամ 60-65 տարեկան կինը ծննդաբերել է: Դրանք արտառոց դեպքեր են, որոնք չեն կարող լինել օրինաչափություն: Պետք է զգուշացնել կնոջը, որ այդ տարիքում հղիանալու հավանակությունը շատ փոքր է , երբեմն`  անհնար: Դրա համար էլ բժշկության մեջ գոյություն ունի <<վերարտադրողական տարիք>> սահմանումը, այսինքն՝ տարիք, երբ կինը կարող է իրացնել իր վերարտադրողական գործառույթը:

-Բժշկուհի՛, կան արդյոք անպտղության պատճառով հետազոտման դիմելու ժամանակ և անպտղության հետազոտման և բուժման էտապների որոշակի մոտեցումներ:

-Եթե վերարտադրողական տարիքի զույգի մոտ առանց համաբեղմնավորման մեթոդների  օգտագործման կանոնավոր սեռական կյանքի պայմաններում մեկ տարվա ընթացքում հղիության չի կայանում, ապա կարելի է խոսել անպտղության մասին և զույգը պետք է դիմի բժշկի: Կրկին նշեմ, որ բժշկի պետք է դիմի զույգը, այլ ոչ թե ամուսինը կամ կինը առանձին վերցված: Կնոջը հետազոտում է գինեկոլոգը, իսկ ամուսնուն` ադրիոլոգը: Զույգը  միասին պետք է անցնի ախտորոշման էտապները, իսկ բուժումը սկսվում է այն ժամանակ, երբ պարզվում է անպտղության հնարավոր պատճառը: Եթե այդ բուժումը չի տալիս իր արդյունքը առավելագույնս 1-2 տարվա ընթացքում, ապա պետք է մտածել բուժման այլ մեթոդների կիրառման մասին, օրինակ՝ էնդոսկոպիկ վիրաբուժություն մասին, քանի որ այն հնարավորություն է տալիս պարզել չբերության չպարզված պատճառները և միաժամանակ ցուցաբերել համապատասխան օգնություն: Եթե դրանից հետո էլ հղիությունը չի կայանում, նորից վերագնահատվում է անպտղության հնարավոր պատճառը կամ պատճառները:  Նման դեպքում առաջարկում ենք, օրինակ, կատարել ձվազատման խթանում  և ամուսնու սերմով արհեստական սերմնավորում: Իսկ եթե դրանից հետո էլ կինը չի հղիանում, ապա արդեն դիմում ենք արտամարմնային բեղմնավորման և սաղմի տեղափոխման մեթոդի օգնությանը:  Ցանկանում եմ նշել, որ արտամարմնային բեղմնավորման մեթոդը մեր երկրում սկսվել է իրականացվել Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոնում և արտամարմնային բեղմնավորումից հետո առաջին երեխաները Հայաստանի Հանրապետությունում ծնվել են հենց մեր կենտրոնում:

Ուրախալի է այն փաստը, որ այսօր մարդկանց մեջ մտել է այդ մշակույթը, որ եթե կա որևէ միջոց կամ մեթոդ, ապա պետք չէ հնարավորությունը բաց թողնել ծնող դառնալու համար:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն զույգերին, որոնք պլանավորում են ապագայում իրենց երեխայի ծնունդը:

-Շատ կարևոր է հղիության պլանավորումը, որովհետև դա հնարավորություն է տալիս ունենալ առողջ երեխա: Ընդամենը պետք է անցել խորհրդատվություն բժշկի մոտ, անհրաժեշտության դեպքում կատարել որոշ հետազոտություններ: Հնարավորինս բացառել այն բոլոր բարդությունները, որոնք կարող են լինել հղիության և ծննդաբերության ընթացքում: Շատ ուրախալի փաստ է, որ այսօր շատ երիտասարդ զույգերը ամուսնանալուց առաջ մտածում են պլանավորել իրենց հղիությունը, անցնել բժշկի խորհրդատվություն և անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան հետազոտություն և բուժում:

-Իսկ որպես վերջաբան՝ ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեր հայ կանանց:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտամ. սիրել իրենց և զբաղվել իրենց առողջությամբ: Մեր հայ կանանց եթե հարցնենք, թե ու՞մ համար են առաջին հերթին պատասխանատու, միանշանակ կպատասխանեն, որ իրենց երեխաների: Ամեն մեկն առաջնահերթ պետք է պատասխանտու լինի ինքն իր անձի հանդեպ: Դա եսասիրություն չէ, որովհետև երեխային հարկավոր է առողջ մայր, ամուսնուն` առողջ կին, ծնողներին` առողջ դուստր: Սակայն մեր հայ կանայք ամեն ինչ կանեն հանուն իրենց երեխաների բարօրության, իսկ իրենց առողջությանը հետևելու համար ժամանակ չեն գտնում: Բայց այսօր կան բազմաթիվ հիվանդություններ, որոնք կարող ենք կախարգելել և չհասցնել վատթարագույն վիճակի: Ավելի հեշտ է կանխարգելել հիվանդությունը և դրա հետագա բարդությունները, քան այն բուժելը:

Եղեք առողջ, սիրելի՛ կանայք, սիրե՛ք ձեզ, որպեսզի շրջապատող մարդիկ էլ ձեզ սիրեն: Մաղթում եմ բոլորին սեր, երջանկություն և ամենայն բարիք:  

Կրթություն

Բարձրագույն - Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտ, բուժական ֆակուլտետ, 1976թ.

Գիտական աստիճան

Բժշկական գիտությունների դոկտոր 2007թ., պրոֆեսոր 2011թ.

Մրցանակներ և պարգևներ

ՀՀ Առողջապահության Նախարարության պատվոգիր, 2001թ.,
Հայաստանի Հանրապետության նախագահի մրցանակ բժշկագիտության բնագավառում 2008թ.:

Աշխատանքային գործունեություն

1976-1978թթ. - Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի գիտահետազոտական ինստիտուտ, կլինիկական օրդինատոր, ք.Երևան
1979-1995թթ. - Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի գիտահետազոտական ինստիտուտ, կրտսեր գիտաշխատող, մանկաբարձ-գինեկոլոգ
1995-2003թթ. -Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտա-հետազոտական կենտրոն, ավագ գիտաշխատող, մանկաբարձ-գինեկոլոգ
2003թ. առ այսօր - Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտա-հետազոտական կենտրոն, առաջատար գիտաշխատող, մանկաբարձ-գինեկոլոգ
1997թ. առ այսօր – Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտա-հետազոտական կենտրոնի ոչ վիրաբուժական գինեկոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ
1999թ. առ այսօր – Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտա-հետազոտական կենտրոնի գիտության գծով փոխտնօրեն
2008-2011թթ - ՀՀ ԱՆ Առողջապահության ազգային ինստիտուտի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ամբիոնի դոցենտ
2011թ առ այսօր - Երևանի Մ. Հերացու անվ. պետական բժշկական համալսարանի հետբուհական և շարունակական կրթության ֆակուլտետի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ամբիոնի պրոֆեսոր
Բազմաթիվ միջազգային գիտաժողովների մասնակից, այդ թվում .
1994թ. – Ֆինլանդիա, Հելսինկի, Պերինատոլոգների Եվրոպական ասոցիացիայի XIV կոնգրես
2000թ. – Սլովենիա, Լյուբլյանա, Կոնտրացեպցիայի Եվրոպական ասոցիացիայի VI կոնգրես
2005թ. – “Development of primary health care in Georgia”,Ք.Թբիլիսի
2006թ. - Անդրկովկասի մանկաբարձ-գինեկոլոգների և պերնատոլոգների առաջին կոնգրես, ք.Թբիլիսի
2008թ. – Կոնտրացեպցիայի եվրոպական ասոցիացիայի 10-րդ կոնգրես, Պրահա, Չեխիա:
2009թ. – Մարդու վերարտադրողականության համաշխարհային 13-րդ կոնգրես, Իտալիա:
2009թ. - Մարդու վերարտադրողականության և սաղմնաբանության Եվրոպական ասոցիացիայի ամենամյա 25-րդ գիտաժողով, Հոլանդիա:
2010թ.-Մեղմ մոտեցումներ արտամարմնային բեղմնավորմանն ու վերարտադրողական օժանդակ տեխնոլոգիաներին, 3-րդ համաշխարհային գիտաժողով, Ճապոնիա:
2012թ. FIGO-ի կոնգրես, Իտալիա
2017թ. Մարդու վերարտադրողականության Ակադեմիայի 17-րդ համաշխարհային կոնգրես, Իտալիա

Տպագիր աշխատանքներ

189 գիտական աշխատանքների հեղինակ:

Գիտական, ստեղծագործական և այլ միությունների անդամություն

- Մոր և և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոնի գիտխորհրդի անդամ

- Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանին կից գործող 061 <<Մանկաբարձություն և գինեկոլոգիա, ուռոցքաբանություն>> մասնագիտական խորհրդի անդամ:

Կոնտրացեպցիայի և մարդու վերարտադրողականության եվրոպական ասոցիացիայի անդամ:

Ընտանեկան կարգավիճակ

Ամուսնացած է, ունի 2 երեխաներ:

ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ

1975-1980թթ.Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն-ատամնաբուժության ֆակուլտետ

Բժշկի որակավորումը` մասնագիտությամբ ատամնաբուժություն

1986- Բժշկական գիտությունների թեկնածու

1983-1986- Ասպիրանտ, Բժիշկների կատարելագործման պետական համալսարան, Խարկով, Ուկրաինա

 ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՓՈՐՁ

2011-այժմ  Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն

Պաշտոն- բաժնի վարիչ, վիրաբուժական ստամոտոլոգիայի և դիմածնոտային վիրաբուժության  բաժին

2015-մինչ այժմ  Գրիգոր Նարեկացի բժշկական կենտրոն ՓԲԸ, Երևան, ՀՀ

Պաշտոն- բաժնի վարիչ- Դիմածնոտային վիրաբուժության  բաժին

2010-2015 Մուրացան  հիվանդանոցային համալիր, Երևան, ՀՀ

Պաշտոն- բաժնի վարիչ-Մանկական դիմածնոտային  վիրաբուժության և ԼՕՌ բաժին

2009-2011 Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն

Պաշտոն- բաժնի դոցենտ, վիրաբուժական ստամոտոլոգիայի և դիմածնոտային վիրաբուժության  բաժին

2006-2009 Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն

Պաշտոն- բաժնի վարիչ, Դիմածնոտային վիրաբուժության  բաժին

2001-2010- Համալսարանական կլինիկա  N3, Երևան, ՀՀ

Պաշտոն- բաժնի վարիչ-  Դիմածնոտային  վիրաբուժության և ԼՕՌ բաժին

2001-2006 Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն

Պաշտոն- բաժնի դասախոս, վիրաբուժական ստամոտոլոգիայի և դիմածնոտային վիրաբուժության  բաժին

1995-2001 Մանկական հիվանդանոց N3, Երևան,ՀՀ

Պաշտոն- բաժնի վարիչ, Մանկական դիմածնոտային վիրաբուժության  բաժին

1993-2001 Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն

Պաշտոն- բաժնի ասիստենտ, Մանկական ատամնաբուժության բաժին

1986-1992 Մխիթար Հերացու անվան Երևանի պետական բժշկական համալսարան, Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն

Պաշտոն- բաժնի ասիստենտ, վիրաբուժական  ստամոտոլոգիայի բաժին

1981-1983 Համալսարանական պոլիկլինիկա N 1, Երևան, ՀՀ

Պաշտոն- կլինիկական օրդինատուրա վիրաբուժական ստամոտոլոգիայի և դիմածնոտային վիրաբուժություն մասնագիտությամբ

ԱՆԴԱՄԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ

2012-մինչ օրս Դիմածնոտային վիրաբույժների և բերանի խոռոչի վիրաբույժների ասոցացիա, Երևան, ՀՀ

2005-մինչ օրս Հայաստանի ատամնաբույժների ասոցացիա, Երևան, ՀՀ

Լեզուների իմացություն

Հայերեն-մայրենի

Ռուսերեն- տիրապետման աստիճանը կատարյալ

Անգլերեն- միջին մակարդակ

Իսպաներեն- միջին մակարդակ

Համակարգչային հմտություններ- Microsoft Office, Adobe Photoshop, Power Point, Internet: