Ամեն օր այս շենք մտնելիս լրացուցիչ էներգիա եմ ստանում

Արտաքին աշխարհի մասին տեղեկատվության մոտավորապես 90 տոկոսն ընկալվում է​ տեսողությամբ, որի շնորհիվ մարդը տարբերում է շրջապատի առարկաները, երեւույթները, ընկալում՝ սեփական մարմինը: Մարդու աչքերն իրականում ավելի բարդ ու զարմանալի են, քան կարող է թվալ առաջին հայացքից:​
Տեսողության ամբողջական կամ մասնակի կորուստը զգալիորեն վատթարեցնում է մարդու կյանքի որակը, ուստի, բնական է, անչափ կարեւորվում է ակնաբույժի դերը առողջապահական համակարգում: http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի մանկական բաժանմունքի ղեկավար, բժշկական գիտությունների թեկնածու, ԵՊԲՀ ակնաբուժության ամբիոնի դոցենտ ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ: Նա բազմափորձ, հմուտ ակնաբույժ է եւ բարձր պրոֆեսիոնալիզմի շնորհիվ շատ երեխաների է վերադարձրել լավ տեսնելու, լիարժեք կյանքով ապրելու երջանկությունը:

-Ի՞նչ ակնային խնդիրներով են հիմնականում Ձեզ դիմում:

-Հաճախ դիմում են օպտիկական շեղումներով՝ կարճատեսություն,​ հեռատեսություն, դրանց հետեւանքներով, ինչպես նաեւ աստիգմատիկ խնդիրներով: Այսօր, ցավոք, երեխաները չարաշահում են ժամանակակից տեխնոլոգիաներից օգտվելը, դպրոցում չեն հետեւում ճիշտ տեսողական լուսային կանոններին, ճառագայթումը, արտանետումներն են շատացել, եւ այս ամենի արդյունքում տեսողական պաթոլոգիայի համար պարարտ պայմաններ են ստեղծվում: Ու հաճախ լինում են դեպքեր, երբ ծնողներն ակնոց չեն կրում, տեսողական խնդիր չունեն, սակայն ընտանիքի երկու-երեք երեխաները խնդիր են ունենում: Ի վերջո, կա դպրոցական կարճատեսություն հասկացողությունը:

-Կմանրամասնե՞ք:

-Օրինակ, երեխաները հաճախ ֆիզիկապես շատ քիչ են ծանրաբեռնվում, ոչ ճիշտ կեցվածք են ընդունում՝ դեմքով իջնելով դեպի գիրքը, տետրը, որը բերում է ոչ միայն ողնաշարի դեֆորմացիաների, այլեւ երկրորդային օպտիկական արհեստական շեղումների, կեղծ կարճատեսության, աչքի լարվածության… Եվ այդ ամենն ի վերջո հանգեցնում է կարճատեսության: Ծնողներին միշտ խորհուրդ ենք տալիս երեխաների համար պայմաններ ստեղծել, որպեսզի զարգանա նրանց ֆիզիկական ակտիվությունը, կարողանան շարժվել, իրենց բաժին ֆիզիկական էներգիան կորցնեն, նյութափոխանակությունը ճիշտ ընթանա, օրվա ընթացքում տեսահորիզոն ունենան: Երեխան պետք է ե՛ւ աշխույժ լինի, ե՛ւ ունենա տեսահորիզոն, որպեսզի աչքը՝ որպես օպտիկական համակարգ, կարողանա գործել, այսինքն՝ ամենամոտ եւ շատ հեռու  գտնվող իրերը, առարկաները տեսնելու բնության տված ունակությունը կարողանա անընդհատ աշխատեցնել, որպեսզի այն չծուլանա, հետ չզարգանա:

Մեր ուշադրության կենտրոնում են նաեւ վաղաժամ ծնված երեխաների ակնաբուժական խնդիրները, որոնք շատ վաղ ախտորոշվում են, եւ ձգտում ենք ժամանակին կանխարգելել հնարավոր վերահաս տեսողական շեղումները:

Մյուս խնդիրը ոսպնյակի բնածին եւ ձեռքբերովի պղտորումներն են ու աչքի բորբոքային հիվանդությունները, որոնք կարող են զուգորդվել համակարգային հիվանդությունների հետ (օրինակ, հոդերի բորբոքումներ, պարբերական հիվանդություններ եւ այլն): Դրանք կրկնվող են, յուրաքանչյուրին ցուցաբերվում է անհատական մոտեցում, եւ​ այդ խնդիրների լուծման նպատակով համագործակցում ենք նաեւ համապատասխան մասնագետների հետ:

-Կանխարգելիչ բուժումն ի՞նչ մակարդակի վրա է:

-Ծնողների դիմելիությունը, անկախ նրանց սոցիալական վիճակից, բավականին բարձր է: Եթե տեղամասային բժիշկը չի կողմնորոշվում ախտորոշման հարցում, պացիենտին ուղեգրում է կենտրոնացված խոշոր կլինիկաներ: Բայց ամենամեծ պատասխանատվությունը մեր՝ մանկական ակնաբուժական կենտրոնի ծառայությանն է, որտեղ բուժվում են ցանկացած փոքրիկ ռեֆրակցիոն շեղումներից մինչեւ տարբեր օրգանական ակնային շեղումներ, բնածին գլաուկոմա, ձեռքբերովի գլաուկոմա եւ այլ հիվանդություն ունեցողները: Ու շատ հազվադեպ է պատահում, որ ուշացած են դիմում, ընդ որում, երեխաներն էլ են աչալուրջ այդ հարցում: Մենք բարեգործական ծրագրերով հասնում ենք նույնիսկ մինչեւ ծայրամասային գյուղեր,​ կամ այնտեղի մասնագետների, բնակչության համար կազմակերպվում են կոնսուլտացիաներ: Այնպես որ՝ բավականին քիչ են հիվանդության բարձիթողի վիճակում դիմողները, երբեմն պարզապես վախից չեն բերում: Չպետք է մոռանալ, որ աշխարհն է փոխվել, մարդկանց կենցաղը, եւ երեխայի հիվանդությունն էլ (սկսած նրա բեղմնավորումից մինչեւ ծնվելը, մեծանալը) ընտանիքի, ընտանեկան պայմանների, նյարդային, հոգեբանական վիճակի հայելային արտացոլումն է: Կան ծնողներ, որ երեխային պարտադրում են ինչ-որ ծավալի աշխատանք կատարելուց հետո միայն դուրս գալ տնից, ինչի պատճառով երեխան հայտնվում է սթրեսային վիճակում, դիմադրողականությունն ընկնում է, տարբեր նեւրոլոգիական դրսեւորումներ է սկսում ձեռք բերել: Ուստի ծնողներին խորհուրդ ենք տալիս պահանջկոտ լինել երեխաների նկատմամբ, սակայն նրանց չզրկել իրենց ամենամեծ թանկ բանից՝ մանկությունից:

-Ի՞նչ եք առաջարկում՝ ակնո՞ց կրել, թե ոսպնյակ:

-Առաջին հերթին՝ ակնոցային կորեկցիա, իսկ հետո, անհրաժեշտության դեպքում՝ կոնտակտային կորեկցիա: Ընդ որում, վերջինիս համար շատ խիստ ցուցումներ կան:

-Աչքի հիգիենայի մասին ի՞նչ կասեք:

-Առաջին հերթին պետք է օգտվել ընդհանուր հիգիենայի կանոններից. աչքը մաքուր պահել,​ չտրորել, որովհետեւ դա կարող է ինֆեկցիա առաջացնել: Պետք է հետեւել միջավայրի, անձնական մաքրությանը, աշխատել գերազանցապես քթով շնչել, ճիշտ լուսավորվածություն, ժամանակին ու հանգիստ քուն ապահովել: Չպետք է հեռուստացույցի, բջջային հեռախոսի, ընդհանրապես որեւէ լուսավոր էկրան լինի մութ տարածության մեջ:

-Մանկական կուրություն գոյություն ունի՞:

-Անվերադարձ կուրություն լինում է, եթե կա լուրջ խնդիր, եթե տեսողական նյարդի  բորբոքման բուժումը հապաղում են կազմակերպել, եթե ունեն տեսողական նյարդի գանգուղեղային տրավմաներ:

-Ըստ Ձեզ, ո՞րն է առողջության բանաձեւը:

-Առողջության բանաձեւը ձգտելն է ճիշտ, առողջ կենսակերպի, նաեւ բարձր տրամադրությունն է, բնության տվածը գնահատելը, պահպանելը: Ինչպես Թումանյանն է ասում. «Ամեն անգամ Քո տվածից երբ մի բան ես Դու տանում, Ամեն անգամ, երբ նայում եմ, թե ի՜նչքան է դեռ մնում,- Զարմանում եմ, թե` ո՜վ Շռայլ, ի՜նչքան շատ ես տվել ինձ, Ի՜նչքան շատ եմ դեռ Քեզ տալու, որ միանանք մենք նորից»։

-Կնոջ համար դժվար չէ՞ համատեղել աշխատանքը ընտանիքի հետ:

-Առայժմ ստացվում է, քանի որ գիտեմ՝ տանը ինձ սպասում են, ու ձգտում եմ, որ դա շարունակական լինի:

-Ո՞րն է Ձեր մասնագիտական ամենամեծ ձեռքբերումը:

-Իմ ամենամեծ ձեռքբերումն այն է, որ իմ գործին մոտենում եմ ոչ թե զուտ որպես մասնագիտություն, այլ սիրում եմ այն: Ամեն օր (եւ այդպես՝ երեսուն տարուց ավելի) նորովի եմ մտնում շենք, եւ այն լրացուցիչ էներգիան, որ ստացել եմ քսանհինգ տարեկանում, հիմա էլ ստանում եմ:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը հանրությանը:

-Քանի որ երեխաների հետ եմ աշխատում, նրանց մաղթում եմ առողջ, պայծառ հայացք, գեղեցիկ, ժպտացող, փայլուն աչքեր: Իսկ դրա համար պիտի աշխատեն ե՛ւ բժիշկները, ե՛ւ ծնողները:​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ ​

Լուծվող ստենտերի պարագայում թրոմբոզի առաջացման ռիսկը զրոյական է

Սրտի իշեմիկ հիվանդությունը բավականին լայն տարածում ունի մեր ազգաբնակչության շրջանում: Դա այն հիվանդություններից է, որի բուժման ուշացումը կամ սխալ ընթացքը կարող է մարդու կյանքի համար լրջագույն վտանգ ներկայացնել։

"Բեսթ լայֆ" սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդությունների մասնագիտացված բժշկական կենտրոնի վիճակագրական տվյալների համաձայն, կենտրոնի հիվանդների գրեթե 30 տոկոսը տառապում է սրտի իշեմիկ հիվանդությամբ։ Կենտրոնը, հավատարիմ մնալով "ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել" կարգախոսին, անընդհատ կատարելագործում է իր դիագնոստիկ հնարավորությունները՝ նպատակ ունենալով առավել վաղ շրջանում հայտնաբերել հիվանդությունը։ Սրտի իշեմիկ հիվանդության առանձնահատկություններին և բուժմանը վերաբերող նրբություններին ծանոթանալու համար http://bestgroup.am/  կայքի լրագրող զրուցեց "Բեսթ լայֆ" բժշկական կենտրոնի գլխավոր բժիշկ Կարեն Համբարձումյանի հետ։

- Պարոն Համբարձումյան, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում սրտի իշեմիկ հիվանդությունը և որո՞նք են դրա առաջացման պատճառները։

- Սրտի իշեմիկ հիվանդությունը կամ, ժողովրդի լեզվով ասած, սրտի քաղցի հիվանդությունը, սրտի՝ թթվածնի պահանջարկի և առաջարկի միջև առաջացած դիսբալանսն է։ Սիրտը կատարում է պոմպի ֆունկցիա՝ կծկվում է, արյուն է մղում, այդ թվում սնուցում ապահովելով մյուս օրգան համակարգերին։ Սրտի անխափան աշխատանքն ապահովում են կորոնար կամ պսակաձև անոթները, որոնք սրտին արյուն են մատակարարում, սնուցում են սիրտը, որպեսզի այն կարողանա կատարել իր պոմպային ֆունկցիան։ Սրտի իշեմիկ հիվանդություն են անվանում այն վիճակը, երբ ինչ-որ պատճառներով կորոնար արյունահոսքը խանգարվում է, արյան քանակը նվազում է, և սիրտը ստանում է թթվածնի քիչ քանակություն։ Մոտավորապես 90 տոկոս դեպքերում դրա հիմնական պատճառը աթերոսկլերոզն ու աթերոթրոմբոզն են հանդիսանում։ Կորոնար անոթների լուսանցքի նեղացումը մի շարք պատճառներ ունի, որոնց մեջ առանձնացվում են փոփոխության ենթարկվող և չենթարկվող (որոնք անհնար է փոփոխության ենթարկել) պատճառները։ Փոփոխության չենթարկվող պատճառներից մեկը սեռն է՝ սրտի իշեմիկ հիվանդությունն ավելի տարածված է տղամարդկանց մոտ, քան կանանց։ Մյուս պատճառներն են՝ տարիքը, գենետիկան, ժառանգականությունը։ Եվ կան մի շարք փոփոխության ենթարկվող պատճառներ՝ արյան մեջ խոլեսթերինի բարձր քանակը, զարկերակային գերճնշումը, շաքարային դիաբետը, հիպոդինամիան, ծխելը, խմելը։ Այսինքն, ծխելը պետք է դադարեցվի, խմիչքը պետք է սահմանափակվի կամ վերացվի, զարկերակային ճնշումը վերահսկվի, շաքարային դիաբետով հիվանդի մոտ գլյուկոզայի մակարդակը արյան մեջ իջեցվի, ավելորդ քաշ ունեցողների քաշը կարգավորվի ։

- Որո՞նք են սրտի իշեմիկ հիվանդության բուժման մեթոդները։

- Ընդհանրապես գոյություն ունի սրտի իշեմիկ հիվանդության բուժման երեք տարբերակ։ Առաջինը դա դեղորայքային բուժումն է։ Մեր կլինիկայում բուժվող հիվանդների 50 տոկոսը միայն դեղորայքային բուժում է ստանում։ Մենք դեղորայքով կարգավորում ենք արյան ագրեգացիոն համակարգը, խոլեսթերինի մակարդակը, զարկերակային գերճնշումը, դիաբետը, այլ գործոնները և հիվանդների մոտ բավականին երկար ժամանակ դրական արդյունք է գրանցվում։ Անգամ կորոնարոգրաֆիայով փաստված՝ 30-50 տոկոսով ախտահարված անոթներ ունեցող հիվանդներ ունենք, որոնք միայն դեղորայքային բուժում են ստանում, ինչի շնորհիվ կարողանում ենք բավականին դանդաղեցնել հիվանդության ընթացքը։

Իշեմիկ հիվանդության բուժման երկրորդ տարբերակը կորոնար անոթների ստենտավորումն է, դա արվում է, երբ ունենում ենք կարևոր կենտրոնական կորոնար անոթների հեմոդինամիկ նշանակալի ախտահարում։

Բուժման երրորդ տարբերակը աորտոկորոնար շունտավորումն է կամ, ժողովրդի լեզվով ասած, բաց վիրահատությունը։

- Ձևավորված կարծրատիպ կա, որ սրտի գանգատով դիմելու պարագայում, անկախ նրանից անհրաժեշտ է, թե ոչ, միջամտություն է կատարվում՝ զոնդավորում կամ ստենտավորում։ Կա՞ նման մոտեցում։

- Ցավոք, այո, բայց ի ուրախություն մեր կենտրոնի այդ կարծրատիպը քիչ-քիչ կոտրվում է։ Մեզ մոտ որակը կախված է մաքուր կորոնարոգրաֆիաների արդյունքից, այսինքն մենք հենց այնպես չենք տանում հիվանդին կորոնարոգրաֆիայի։ Կորոնարոգրաֆիան համարվում է սրիտի իշեմիկ հիվանդության հայտնաբերման ոսկե ստանդարտը, այդ գործողության արդյունքում է հաստատվում մարդն ունի այդ հիվանդությունը, թե ոչ։ Բայց մինչ դա կան որոշակի հետազոտություններ՝ արյան մեջ խոլեսթերինի քանակի որոշում, էլեկտրասրտագրություն, ծանրաբերռնվածության թեստեր, սթրեսէխոսրտագրություն կամ թրեդմիլ թեստ։ Այս հետազոտությունների արդյունքներն ուսումնասիրելով, ինչպես նաև ելնելով բժշկի պրոֆեսիոնալիզմից՝ քչանում է այն հիվանդների քանակը, որոնց առաջարկվում է կորոնարոգրաֆիա։ Սրտի իշեմիկ հիվանդության կասկածով մեզ դիմող հիվանդներից մոտավորապես 30 տոկոսն անցնում են այս հետազոտությունները հիվանդության աստիճանը որոշելու համար, որոնցից 10 տոկոսի մոտ հիվանդության ժխտում է գրանցվում։ Սա խոսում է բուժհաստատության բարձր որակի, բուժանձնակազմի մասնագիտական բարձր գիտելիքների և ախտորոշման բարձրակարգ սարքավորումների մասին։ Ի հավելումն մեր կենտրոնի առավելությունների նշեմ, որ մենք միակն ենք Հայաստանում, որ ունենք հատուկ լուծվող ստենտեր։ Դրանք հատուկ մագնեզիումի սուլֆատից պատրաստված առանց մետաղական հենքի ստենտեր են, որոնք մեկ տարվա ընթացքում քիմիական ռեակցիաների միջոցով լուծվում են։

- Եթե քայքայվում է, վտանգ չկա՞, որ եղած խնդիրը կարող է կրկնվել։

- Ստենտն ունի հիշողություն, մեկ տարվա ընթացքում պահպանում է անոթի վազոմոտոր ֆունկցիան։ Մետաղական ստենտերի դեպքում անոթի այդ հատվածի ֆունկցիան վնասվում է, քանի որ անոթը էլաստիկ օրգան է և դիաստոլայի և սիստոլայի ժամանակ կծկվում, թուլանում է։ Լուծվող ստենտերի ժամանակ դա պահպանվում է, ինչպես նաև վերանում է թրոմբոզի ռիսկը։ Եթե մետաղական ստենտի ժամանակ թրոմբոզի առաջացման ռիսկը  7-8 տոկոս է, ապա լուծվողի դեպքում 0 տոկոս է, դա են փաստում բոլոր հետազոտությունները։ Առավելություններից մեկն էլ այն է, որ եթե հիվանդի մոտ բաց վիրահատության կամ շունտավորման անհրաժեշտություն առաջանա, ապա այդ հատվածներում հնարավոր է լինում շունտ կարել, այսինքն բերանակցել աուտոերակը կամ զարկերակը, ինչը մետաղական ստենտի պարագայում հնարավոր չէ։

- Դուք ասացիք, որ միակն եք Հայաստանում։ Դա ինչո՞վ է պայմանավորված, գոյություն ունե՞ն որոշակի պահանջներ կամ չափանիշներ, որոնց համապատասխանելը պարտադիր է։

- Այո, իհարկե։ Ընդհանրապես ստենտ վաճառող ընկերությունները վաճառում են իրենց արտադրանքը բոլոր այն հիվանդանոցներին, որոնք ցանկանում են գնել։ Բայց լուծվող ստենտերի պարագայում այդպես չէ։ Մենք համագործակցում ենք գերմանական "Բիոտրոնիկ" ընկերության հետ։ Լուծվող ստենտը գնելու և դրանով աշխատելու համար տվյալ բժշկական կենտրոնի բժիշկը պետք է հատուկ որակավորում անցնի և հավաստագիր ստանա, որ տիրապետում է այդ գործին։ "Բեստ լայֆ" բժշկական կենտրոնից ես եմ անցել այդ որակավորումը։ Այս տարվա հունվարից ենք ներկրում այս լուծվող ստենտերը և մեկ տարվա ընթացքում արդեն յոթ հիվանդի ստենտավորել ենք։ Ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ բոլորն էլ հսկողության տակ են և հրաշալի արդյունքներ են գրանցում։

- Պարոն Համբարձումյան, այս տարվա գարնանը բոլորիս կյանքը փոխեց COVID-19 հիվանդությունը, որը տարբեր մարդկանց մոտ տարբեր դրսևորումներ է ունենում, ձեր ոլորտում որևէ կերպ զգացվո՞ւմ է այդ հիվանդության ազդեցությունը։   

- Շատ կարևոր հարց տվեցիք։ COVID-19-ի պարագայում շատ են փոխվել սրտի իշեմիկ հիվանդության դրսևորումները, թրոմբոէմբոլիկ բարդությունները բավականին շատացել են։ Ինչպես ասացի իշեմիկ հիվանդության պատճառն աթերոթրոմբոզն է՝ անոթը նեղանում է, վրան թրոմբ է առաջանում և փակում է անոթը։ Կորոնավիրուսի պայմաններում թրոմբոզի մեծ հավանականություն կա։ Ունենք շատ հիվանդներ, որոնք գալիս են արդեն անոթներում ձևավորված մեծ թրոմբով։ Դրանից ելնելով, մենք մեր բուժման մարտավարությունը փոխել ենք։ Ժողովրդին հայտնի տարբեր տեսակի դեղորայքներ կան, օրինակ Պլավիքսը։ Այսօր անգամ այս տարածված դեղամիջոցի պարագայում մենք ունենում ենք թրոմբոզներ։ Այդ պատճառով մենք անցել ենք նոր սերնդի հակաագրեգանտ տեսակի դեղորայքի։ Եվ COVID-19-ի պայմաններում գրեթե մեր բոլոր հիվանդներին, եթե կա ինֆարկտ, եթե կա թրոմբի կասկած, անպայման դա ենք նշանակում և դուրս գրում, քանի որ դրա ազդեցության հետևանքով անհամեմատ ավելի քիչ են թրոմբոէմբոլիկ բարդությունները, քան Պլավիքսի դեպքում։

Ավելի լավ պատկերացնելու համար մեկ օրինակ բերեմ։ Ես ինտերվենցիոնալ սրտաբանությունում մոտավորապես 12 տարվա փորձ ունեմ։ Այս ընթացքում կատարել և մասնակցել եմ գրեթե 5000 հիվանդի ստենտավորմանը կամ անգիոպլաստիկայի, այդ ընթացքում գրանցվել է թրոմբոէմբոլիկ բարդությունների ընդամենը 20 դեպք, իսկ այս մեկ-մեկուկես ամսվա մեջ ականատես եղա 10 դեպքի։

- Ինչպիսի՞ նշանների, ցավերի դեպքում է պետք զգուշանալ և դիմել սրտաբանին, քանի որ շատ դեպքերում մարդիկ չեն հասկանում, որ ցավը սրտից է և ուշացնում են բժշկին դիմելը։

- Ցավոք այո։ Եթե չեմ սխալվում 15 տարուց ավելի է ինչ այս ինտերվենցիոնալ սրտաբանությունը կամ ստենտավորումը կիրառվում է Հայաստանում, բայց անգամ այս ժամանակակից բժշկության պայմաններում շատ ենք ունենում ուշացած դեպքեր, երբ մարդը գալիս է արդեն օրերով սրտի իշեմիկ հիվանդության պատկերով, անգամ ինֆարկտ տարած, բայց մինչ մեզ մոտ գալը դիմել է գաստրոէնտերոլոգին, նյարդաբանին, իսկ այդ ընթացքում բավականին խորացել և բարդացել է նրա վիճակը։ "Բեստ լայֆ" բժշկական կենտրոնը կատարում է լուսավորչական աշխատանքներ, մենք պարբերաբար այցելում ենք մարզեր, մարզային հիվանդանոցներ, մեր կոլեգաների հետ տարբեր կոնֆերանսներ ենք կազմակերպում, որպեսզի միասին լուսաբանենք մեր բնակչությանը։

Գոյություն ունի սրտի իշեմիկ հիվանդության տիպիկ և ատիպիկ գանգատ։ Տիպիկի ժամանակ առաջանում է սեղմող, ճնշող բնույթի ցավ, որը տարածվում է դեպի երկու ուսը և ստորին ծնոտը։ Բայց միշտ չէ, որ այդպես է։ Ունենք հիվանդներ, որ նշում են նաև այլ ախտանիշեր։

Ընդհանրապես, եթե մարդը գտնվում է ռիսկի խմբում, երեսուն հինգ տարեկանից բարձր է (հատկապես, եթե տղամարդ է), ապա կրծքավանդակում առաջացած ցանկացած անհարմարավետության դեպքում՝ սեղմոց, այրոց, կոկորդում խեղդոցի զգացում, ծակոց, պետք է առաջին հերթին սրտաբանին դիմի։

- Ո՞վքեր կարող են պետպատվերի շրջանակում օգտվել անվճար բուժսպասարկումից։

- Բնակչության բավականին մեծ շրջանակ՝ հաշմանդամության կարգ ունեցողները (1-ին, 2-րդ, 3-րդ կարգ), սոցիալապես անապահով շերտը, պատերազմին մասնակցած զինծառայողները, նրանց ընտանիքի անդամները, զինծառայող հաշմանդամները, սոցփաթեթի շահառուները։ Մեր կենտրոնում բուժվող հիվանդների գրեթե 60 տոկոսի բուժումը անվճար հիմունքներով է կատարվում և ոչ միայն հետազոտությունները, այլև բարդ վիրահատությունները, ստենտավորումները և փականների տեղադրումը։

Ինձ համար ամենամեծ շնորհակալությունը հիվանդի առողջանալն է

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, վիրաբույժ (ընդհանուր), Երեւանի պետական բժշկական համալսարանի վիրաբուժության ամբիոնի վարիչ, Հերացի թիվ 1 հիվանդանոցային համալիրի վիրաբուժության բաժանմունքի վարիչ Մուշեղ Միրիջանյանի հետ զրույցը ծավալվեց մասնագիտական  բնագավառի խնդիրների, հիվանդ-բժիշկ փոխհարաբերությունների, բժշկի՝ գնահատված-չգնահատված լինելու շուրջ:

-Վերջին տարիներին ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

-Ինֆարկտն է երիտասարդացել, ինսուլտը, չարորակ գոյացությունները, իսկ վիրաբուժության առումով վիճակագրություն չկա, թե որ հիվանդությունն է երիտասարդացել, որը՝ ոչ:

-Իսկ ճողվածքների դեպքում դեղամիջոցներով բուժում չկա՞:

-Եթե մեկը կասի, որ ճողվածքը բուժում են դեղորայքով, ուրեմն նրան դիպլոմից պետք է զրկել. նման բան ասողները ավանտյուրիստներ են, որոնք իրենց ունեցած դեղերը ուզում են վաճառել, սաղացնել հիվանդի վրա:

-Իսկ ֆիզիկական վարժություննե՞րը:

-Ոչ մի վարժություն էլ ճողվածքի դեպքում չի օգնի: Եթե առաջացել է ճողվածք, այն չի բուժվում այլ կերպ, քան վիրահատությունն է:

-Որովայնի ճողվածքն իրենից ի՞նչ է ներկայացնում:

-Ներքին օրգանները որովայնի խոռոչից բնական կամ ոչ բնական անցքերով դուրս են գալիս ենթամաշկ:

-Ի՞նչ կասեք դիմելիության մասին:

-Մեզ դիմողների թիվը վերջին շրջանում շատ նվազել էր, որի պատճառը, անկեղծորեն ասած, մեր ղեկավարության վարած սխալ քաղաքականությունն էր: Փառք Աստծո, դիմողների թիվը հիմա սկսել է նորից աճել: Կորոնավիրուսով պայմանավորված՝ մեր ղեկավարությունն ասում էր՝ պլանային հիվանդներին մի՛ ընդունեք, մի՛ պառկեցրեք, նախարարության հրամանն է: Բայց ես տղաներին ասում էի՝ եթե մարդն իրեն վատ է զգում, դիմել է, չի կարելի նրան չընդունել, որովհետեւ նա կգնա տուն, մի կերպ կդիմանա, իսկ որոշ ժամանակ անց արդեն շտապ բուժօգնության կարիք կզգա ու կդիմի մեկ այլ բուժհաստատություն: Դրանով իսկ մենք ոչ միայն պացիենտ կկորցնենք. մեզ մոտ հոսքը կպակասի, այլ նաեւ հիվանդի վիճակը կծանրանա: Ու պատահական չէր, որ կորոնավիրուսի պիկի ժամանակ շատացան ծանր հիվանդները: Էլի սխալներ եղան, որոնց մասին չեմ ուզում խոսել:

-Հիվանդ-բժիշկ փոխհարաբերությունների մասին ի՞նչ կասեք:

-Չեմ կարող ասել, թե ով է մեղավոր, սակայն հիվանդ-բժիշկ փոխհարաբերությունները գնալով ավելի են վատացել, միգուցե դրա պատճառը բժշկի մասնագիտության նկատմամբ տարվող պետական քաղաքականությո՞ւնն է: Ցավոք, մեզ մոտ շուկայական հարաբերությունը դարձել են «բազարային» հարաբերություններ որոշ բժիշկների ու հիվանդների միջեւ: Ես, օրինակ, ինձ շատ վատ եմ զգում, երբ հիվանդը գալիս է եւ հարցնում՝ բա էս ամենը ի՞նչ կնստի ինձ վրա: Դա նմանվում է նրան, որ գնաս շուկա, ավտոմեքենայի մաս առնես, վերջում էլ հարցնես՝ ախպերս, ի՞նչ պիտի մուծեմ կամ՝ ի՞նչ կնստի ինձ վրա:

-Բայց բոլո՞րն են այդպես:

-Համարյա բոլորը, համենայնդեպս, մեծամասնությունը: Գալիս է ինտելիգենտի տեսքով մեկը եւ սկսում բժշկի հետ առեւտուր անել: Իհարկե, ես թույլ չեմ տալիս, որովհետեւ դա հարիր չէ բժշկի մասնագիտությանը, հիվանդի հետ փոխհարաբերություններին: Ընդ որում, դարերից է գալիս, որ բժիշկը միշտ էլ անշահախնդիր օգնություն է ցուցաբերել առանց որեւէ մեծ ակնկալիքի: Դրա մասին են վկայում նաեւ իմ կարդացած հեղինակների, օրինակ, Չեխովի հերոսները: Բժիշկը վազելով գնում, ցուցաբերում է անհրաժեշտ օգնությունը, փրկում մարդու կյանքը, իսկ թե հիվանդը կամ նրա հարազատներն ինչպես երախտապարտ կլինեն, դա արդեն մնում է վերջիններիս հայեցողությանը: Կոնկրետ ինձ համար ամենամեծ շնորհակալությունն այն է, երբ հիվանդն առողջանում է եւ օրհնում՝ բժիշկ, կյանքիդ մեռնեմ, Աստված պահապան Ձեզ:

-Որպես բժիշկ Ձեզ իշխանության կողմից գնահատված համարո՞ւմ եք:

-Ոչ: Հիմա արժեքները շատ-շատ են փոխվել: Ես ինձ ավելի գնահատված համարում էի ԽՍՀՄ-ի օրոք բուհի նոր շրջանավարտ եղած ժամանակ, երբ աշխատանքի էի մեկնել Քաջարան: Հիմա կարծես մեկը ինչ-որ ուղեցույց է գրել, որով սկսում են մեթոդաբար վարկաբեկել բժիշկներին, ուսուցիչներին, մտավորականությանն ընդհանրապես:  

-Ի՞նչ կարծիք ունեք երիտասարդ կադրերի մասին: 

-Կան լավ երիտասարդներ, բայց կան նաեւ վատերը: Երբեմն տեսնում ես նպատակասլաց երիտասարդի, ուրախանում ես, մտածում՝ ինչ լավ հետեւորդ է գալու: Օրինակ, եղբորս տղան՝ Արամ Միրիջանյանը, խոստումնալից երիտասարդներից է, գնաց Գերմանիա, հետո վերադարձավ ինձ մոտ, շատ լավ վիրաբույժ է: Բայց կա նաեւ երիտասարդ, որը վիրաբույժ չի դառնա, եւ ուզում ես նրան  ասել՝ գնա, տղա ջան, այլ գործով զբաղվիր:

-Ձեր կադրերը վերապատրաստման գնո՞ւմ են:

-Եթե համեմատենք նախկին ժամանակների հետ, ապա վերապատրաստումները չափազանց քչացել են, անձամբ ինքս, օրինակ, չեմ հիշում, թե երբ եմ վերապատրաստվել վերջին անգամ: Դրա պատճառը նաեւ այն է, որ, բացի ամեն ինչից, ինքնաթիռով չեմ կարող ճամփորդել, ֆոբիա ունեմ. փակ տարածությունից մոտս կարող է հիստերիա առաջանալ: Դե, իսկ ավտոմեքենայով շատ հեռու չես գնա: Եղբորս տղան շատ էր գնում վերապատրաստումների, բայց, կարծես թե, նրա մոտ էլ հետաքրքրությունը կորել է: Վիրաբուժությունը զարգանում է, նորանոր մեթոդներ են ի հայտ գալիս, իսկ դրանք ուսումնասիրելու, սեփական աչքերով տեսնելու համար անհրաժեշտ է գնալ արտերկիր, բնակվել այնտեղ որոշ ժամանակ, բայց դա նաեւ գումարներ, ծախսեր է պահանջում: Այնպես որ՝ տղաները հիմնականում ինձ նայելով են սովորում: Իհարկե, դուրս, արտերկիր գնալուն խանգարեց նաեւ համավարակը, որը լճացման բերեց, իսկ դրա հետեւանքները հետո ենք մեր մաշկի վրա զգալու: 

-Բժշկի մասնագիտության մեջ, բացի պրոֆեսիոնալիզմը, ի՞նչն եք գնահատում մարդկային հատկանիշներից:

-Բարությունը, նվիրվածությունը:

-Որո՞նք են Ձեր բնավորության ուժեղ եւ թույլ կողմերը:

-Թող հակասական չթվա, բայց բնավորությանս ուժեղ կողմը անչափ համբերատար լինելն է, թույլ կողմը՝ շուտ բռնկվելը: Կարող եմ շատ, շատ համբերել, բայց կարող եմ նաեւ այնպես բռնկվել, այնպես, որ չիմանամ՝ ինչ եմ անում... Նվիրված եմ աշխատանքիս, կոլեկտիվիս, որի սխալ արած անդամին կարող եմ կոպտել, շատ ծանր վիրավորել, բայց 10-15 րոպե հետո կարող է զայրույթս անցնել, ու եթե պետք լինի իրեն օգնել, փրկել որեւէ հարցով, օգնում եմ:

-Ձեր ընտանիքում բժիշկներ եղե՞լ են:

-Տղաներս բժշկական կրթություն ունեն, սակայն այս պահին այդ մասնագիտությամբ չեն զբաղվում:

-Իսկ Ձեր կի՞նը:

-Կինս մանկավարժ է, քիմիայի մասնագետ: Ընդհանրապես, իմ կարծիքով, բժիշկը բժշկի հետ չի ամուսնանա:

-Բայց հիմա երիտասարդները նման ամուսնությունը մոդայիկ են համարում:

-Ամուսնանում, հետո փոշմանում են, զգում, որ սխալ են գործել (ծիծաղում է-խմբ.):

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք հասարակությանը:

-Ազգին հաջողություն, առողջություն եմ մաղթում ու մեկ էլ՝ համբերություն, որ դիմանան պատերազմով ու համավարակով պայմանավորված այս դժվարություններին:

Մեր ազգը բժիշկներին հարգելու, սիրելու ավանդույթ ունի»

Վնասվածքաբանությունն ու օրթոպեդիան բժշկության ճյուղ է, որն իրականացնում է ոսկրամկանային համակարգի պաթոլոգիաների ախտորոշումը, բուժումը եւ կանխարգելումը ինչպես տրավմատիկ ծագմամբ, այնպես էլ՝ զարգացող տարբեր հիվանդությունների ժամանակ: Վնասվածքաբանությունը ուսումնասիրում է վնասվածքների պատճառները, դրանց մեխանիզմը, կլինիկան, այսինքն՝ մարդու մարմնի տեղային ու ընդհանուր գործընթացները եւ վիճակները, որոնք առաջանում են արտաքին գործոնների ազդեցության տակ, ինչպիսիք են մեխանիկական, ջերմային (բարձր եւ ցածր ջերմաստիճան), քիմիական, էլեկտրական ու ճառագայթային գործոնները: Վնասվածքաբանությունը մշակում է վնասվածքների եւ դրանց բարդությունների կանխարգելման ու բուժման մեթոդները:

Այս հիվանդությունների բուժման վիրահատական նորագույն մեթոդներին ու եղանակներին է անդրադառնում օրթոպեդիայի եւ վնասվածքաբանության ոլորտում փորձառու բժիշկ, Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտի, «Ուիգմոր քլինիք» եւ «Աջափնյակ» բժշկական կենտրոնների վնասվածքաբան-օրթոպեդ Սեդրակ Նարիմանյանը: Փորձառու բժշկի հետ ունեցած ընդամենը մեկ հանդիպումն էլ բավական է հասկանալու համար, որ նա բժիշկ է իր ողջ էությամբ ու հոգով։ Բժշկի գործունեության արդյունքում բազմաթիվ մարդիկ են առողջացել, ներդրվել են բուժման ժամանակակից ու արդյունավետ մեթոդներ: Մարդկային ու մասնագիտական բարձր որակներ ունեցող բժիշկը անհատական մոտեցում է ցուցաբերում յուրաքանչյուր հիվանդի նկատմամբ, եւ հիվանդները հեռանում են կյանքի նկատմամբ հավատը վերագտած ու երախտապարտ: Յուրաքանչյուր մարդ, մասնագետ կյանքի տարբեր ժամանակահատվածներում իր աշխատանքի վերագնահատում է կատարում: Եվ գալիս է մի պահ, երբ զգում ես, որ տվյալ ոլորտում հնարավոր ամեն բան արել ես ու նոր բան ասելու, անելու, ստեղծելու կարիք ունես: Կարծում եմ` այս մոտեցումը բնորոշ է բոլոր ոլորտներում աշխատող ստեղծագործ մարդկանց, ավելին` այն կենսական անհրաժեշտություն է:

-Բժի՛շկ, ընտրել եք շատ պատասխանատու եւ ռիսկային մասնագիտություն: Ուղղորդողներ եղե՞լ են, ձեր արմատներում բժիշկներ կա՞ն:

-Մասնագիտությունս ընտրել եմ ինքնուրույն, ընտանիքում բժիշկներ, բուժաշխատողներ չեն եղել, ես առաջինն եմ: Ընտրությունը պայմանավորված էր մասնագիտության նկատմամբ հետաքրքրությամբ  եւ մարդկանց օգնելու, բարի գործ կատարելու իմ ներքին ինտուիտիվ պահանջով: Իսկ բժշկությունը, թերեւս, միակ մասնագիտությունն է, որն արտահայտում է հումանիզմի ամենավեհ  որակները:

-Ի սկզբանե որոշել էիք վնասվածքաբա՞ն դառնալ:

-Ոչ, վնասվածքաբանությունն ընտրել եմ հինգերորդ կուրսում, երբ անցնում էինք այդ առարկայի ցիկլային դասընթացները, եւ այն ինձ հրապուրեց: Այն իր մեջ ներառում է, կարելի է ասել, երկու մասնագիտություն՝ վնասվածքաբանություն եւ օրթոպեդիա, դրանցից յուրաքանչյուրը շատ բարդ է եւ պահանջում է ճշգրիտ, համակարգային ու արագ լուծումներ: Կոնկրետ օրթոպեդիա մասնագիտությունն ավելի «գեղագիտական» տարրեր ունի իր մեջ, ու  երբեմն դեֆորմացիաների ուղղումը կարելի է նմանացնել քանդակագործի աշխատանքի:

-Տեղյակ եմ, որ մասնագիտական ասոցիացիայի քարտուղարն եք, ընդհանրապես դրանք ի՞նչ են տալիս բժշկին:

-Ասոցիացիաները մեծ հնարավորություններ են տալիս, առաջին հերթին, բժիշկների շփման, փորձի փոխանակման առումով, ինչպես նաեւ դրանց  աջակցությամբ կազմակերպվում են համագումարներ, որտեղ ներկայացվում է ինչպես տեղացի, այնպես էլ օտարերկրյա մասնագետների փորձը: Ու մանավանդ երիտասարդ բժիշկների համար այդ ամենը աճի մեծ հնարավորություններ է տալիս: Տեղեկատվական առկա հորձանուտի պայմաններում պրակտիկ բժիշկների համար անհրաժեշտություն է դառնում հավաստի, գիտականորեն հաստատված տեղեկատվության ստացումը, որի տրամադրման մեջ մեծ  դերակատարություն ունեն մասնագիտական ասոցիացիաները:

- Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչն այս բնագավառում:

-Վստահաբար կարող եմ ասել՝ պրոֆեսորներ Վաչագան Պետրոսի Այվազյանին եւ Արմեն Վաչագանի Այվազյանին: Մասնագիտական ուսումնառությունս կլինիկական օրդինատուրայի շրջանակներում, հետագայում նաեւ աշխատանքային գործունեությունս սկսել եմ նրանց գլխավորությամբ՝ վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի գիտական կենտրոնում: Այդ կենտրոնը մի քանի տասնամյակ եղել է վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի «դարբնոցը» Հայաստանում, ու պրոֆեսոր Այվազյանի շնորհիվ կայացել են վնասվածքաբանների մի քանի սերունդներ:

-Կոնկրետ Ձեր գործառույթների մեջ ո՞ր հիվանդություններն են մտնում:

-Ես ավելի կոնկրետ հիմա մասնագիտացված եմ ոտնաթաթի վիրաբուժության մեջ, որը զբաղվում  է ոտնաթաթի բնածին եւ ձեռքբերովի հիվանդությունների ախտորոշմամբ ու բուժմամբ: Իհարկե, Հայաստանում առանձին որպես ոտնաթաթի վիրաբուժություն մասնագիտություն  գրանցված չէ, շատ քիչ են հենց կոնկրետ ոտնաթաթի խնդիրներով զբաղվող մասնագետները, եւ այդ հիվանդությունների բուժմամբ զբաղվում  են օրթոպեդները: Սակայն այս հիվանդությունները բավականին շատ են ու տարածված, առավելապես՝ առաջային հատվածի դեֆորմացիաները, ինչի հետեւանքով էլ  ամբողջ աշխարհում անհրաժեշություն է առաջացել առանձնացնել ոտնաթաթի վիրաբուժությունը որպես առանձին կլինիկական դիսցիպլին:

Ուրախությամբ պետք է նշել որ Հայաստանում եւս օրթոպեդիայի այս ճյուղը զարգանում է, ու նորագույն տեխնոլոգիաներով եւ մեթոդներով այստեղ մենք իրականացնում ենք արդի համաշխարհային մոտեցումներին  համահունչ վիրահատական միջամտություններ:  

Ոտնաթաթի դեֆորմացիաները բազմազան են, սակայն դրանց գերակշռող մասը առաջային հատվածի դեֆորմացիաներն են, որոնց մեջ ամենատարածվածը լայնական հարթաթությունն է, որի հիմնական արտահայտությունը բութ  մատի թեքվածությունն է, այսպես կոչված, «կոճերը»: Երկրորդ հաճախակի հանդիպող պաթոլոգիան երկայնակի հարթաթաթությունն է, որը նույնպես ենթարկվում է վիրահատական ուղղման: Կան վիրահատական ուղղման նորագույն եւ նվազ ինվազիվ եղանակներ, որոնք թույլ են տալիս այդ վիրահատությունը կատարել կարճ ժամկետում ու հիվանդի շատ արագ վերականգնման պայմաններում: Պետք է նշել, որ ոտնաթաթը հենաշարժողական համակարգի հիմնական, այսպես կոչված, «ստարտային» հենարանային կառուցվածքային միավորն է, եւ այնտեղ առաջացող պաթոլոգիաները շատ արագ կարող են հանգեցնել ծնկահոդի, կոնքի ու ողնաշարի կենսամեխանիկայի խանգարման եւ, որպես բարդություն, այդ տեղամասերում պաթոլոգիաների առաջացման: 

-Ձեր կարծիքով մեր բժշկությունը համընթաց քայլո՞ւմ է եվրոպական չափանիշներին: 

-Եթե հաշվի առնենք բժիշկների պատրաստվածությունը, մասնագիտական կարողությունները, ունակությունները, գիտելիքները, կարող եմ ասել, որ շատ դեպքերում չենք զիջում եվրոպական մասնագետներին, նրանց մոտեցումներին: Տարբերություն կա մեր եւ իրենց բժշկական համակարգերի միջեւ, առողջապահության կազմակերպման եւ պետության կողմից առողջապահության ֆինանսավորման մեջ, սակայն հուսով եմ, որ հետագայում այդ խնդիրն էլ կլուծվի: Իհարկե, բավականին մեծ է տեխնիկական հագեցվածության տարբերությունը, սակայն այդ առումով առաջընթացը հուսադրող է: Որպես օրինակ կարող եմ բերել օրթոպեդիայում օգտագործվող իմպլանտների բազմազանությունը Հայաստանում. առկա են համաշխարհային համբավ վայելող գրեթե բոլոր ընկերությունների իմպլանտները: 

-Այսինքն՝ մեր առողջապահությունը բարձր մակարդակի վրա՞ է:

-Այո՛: Եթե կոնկրետ ոտնաթաթի վիրաբուժության մասին ենք խոսում, պետք է նշել, որ վերջին տարիներին կատարվում է բոլոր տեսակի դեֆորմացիաների շտկում, ընդ որում, նույն տեխնոլոգիաներով, վիրահատական եղանակներով, որոնք կիրառվում են արտերկրներում: Նույնը վստահաբար կարող եմ ասել նաև օրթոպեդիայի մյուս ճյուղերի վերաբերյալ:

-Ձեր աշխատանքային ամենամեծ ձեռքբերումը ո՞րն եք համարում:

-Եթե բժիշկը համարում է, որ արդեն ձեռք է բերել այն ամենը, ինչ իրեն բավարարում է, նա դադարում է կատարելագործվելուց, իսկ բժշկության բնագավառում ամենակարեւորը, անկախ տարիքից, փորձից եւ մասնագիտական հմտություններից, ամենօրյա կատարելագործումն է, նոր գիտելիքների ձեռքբերումը, այդ գիտելիքների ներդնումը պրակտիկ աշխատանքում, ինչպես նաեւ շփումն այլ բժիշկների հետ, փորձի փոխանակումը: Եվ այդ առումով ձեռքբերումը համարում եմ այն նպատակասլացությունը, որն ամեն օր մասնագիտական առումով կատարելագործվելու է մղում:

-Ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին: 

-Կոնկրետ ոտնաթաթի խնդիրների հետ կապված մեզ դիմող հիվանդների թիվը բավականին շատացել է: Դա պայմանավորված է երկու հանգամանքով. դեֆորմացիաները շատացել են, իսկ առողջության հարցում մարդկանց մտածելակերպը վերջին չորս-հինգ տարում, կարծես թե, փոխվել է: Դրան նպաստել է նաեւ բժշկական կուլտուրայի բարձր մակարդակը, մարդկանց ենթագիտակցության բարձրացումը: Մեծահասակների մոտ, ցավոք, դիմելիության կուլտուրան դեռեւս մնում է ցածր: 

-Ի՞նչ կասեք Ձեր ոլորտի երիտասարդ կադրերի մասին:

-Ունենք շատ խելացի երիտասարդներ: Ի տարբերություն նախորդ տարիների, այսօր տեղեկատվական բազան ավելի հարուստ է, հասանելի է համաշխարհային գրականությունը, ավելի շատ են շփումները, փորձի փոխանակումը թե՛ երկրի ներսում, թե՛ դրսում, մի խոսքով՝ հնարավորություններն ավելի են շատացել, բժշկության որակն ավելի է բարձրացել, դրա մասին խոսում է նաեւ երիտասարդ բժիշկների մեծ ներգրավվածությունն աշխատանքներին: Կարծում եմ՝ այդ առումով որեւէ խնդիր չունենք: 

-Ընտանիքը չի՞ տուժում Ձեր գերլարված աշխատանքից, գերզբաղվածությունից:

-Իհարկե տուժում է այն առումով, որ ծանրաբեռնված գրաֆիկը ընտանիքի հետ անցկացնելու ժամանակ գրեթե չի թողում, սակայն ընտանիքը, բնականաբար, հարմարվում է այդ մասնագիտությանը, ըմբռնումով է մոտենում:

-Ձեր կարծիքով բժիշկը գնահատվա՞ծ է:

-Կարծում եմ՝ գնահատված է: Իհարկե, առանձին դրվագներով կարելի է նաեւ հակառակն ասել, բայց ընդհանուր առմամբ համարում եմ, որ Հայաստանում բնակչության կողմից բժիշկներին գնահատականը ճիշտ է տրվում: Մեր ազգը բժիշկներին հարգելու, սիրելու ավանդույթ ունի:

-Բժշկությունը մասնագիտությո՞ւն է, թե կոչում:

-Բժշկությունը կոչում է այն առումով, որ բժիշկն իր գործին պետք է վերաբերվի ոչ միայն որպես զուտ մասնագիտություն, այլ նաեւ որպես արվեստ, ապրելակերպ, ապրի դրանով: Իհարկե, շատ կարեւոր է նաեւ մասնագիտական ակադեմիական մոտեցումը բժշկի աշխատանքին, դրա համար կարծում եմ՝ բժշկությունը ե՛ւ կոչում է, ե՛ւ մասնագիտություն միաժամանակ:

-Բժիշկը պետք է լինի նաեւ հոգեբա՞ն:

-Ես կասեի՝ բժիշկը պարտավոր է լինել հոգեբան: Հիվանդի համար բուժումը սկսելու որոշիչ գործոնը վստահությունն է բժշկի հանդեպ: Իսկ բժիշկը առօրյայում շփվում է տարաբնույթ մարդկանց հետ, ու բոլորի հետ միանման շաբլոն մոտեցումը կարող է վնասել թե՛ բժշկին, թե՛, առավել եւս, հիվանդին: Դրա համար յուրաքանչյուր հիվանդին յուրօրինակ մոտեցում է անհրաժեշտ, իսկ դա պահանջում է նաեւ հոգեբանության որոշակի տարրերի իմացություն: 

-Որպես վերջաբան Ձեր հորդորը հասարակությանը:

-Խորհուրդ կտամ, որպեսզի առավել ուշադիր լինեն առողջության նկատմամբ, հետեւեն  ֆիզիկական վիճակին, խուսափեն սթրեսներից, թեկուզ չնչին անհանգստությունների դեպքում դիմեն մասնագետի, որպեսզի հետագայում չառաջանան  բարդություններ:

PROFESSIONAL EXPERIENCE

 EDUCATION

 POSTGRADUATE TRAINING

 2012-Los Angeles Childrens hospital Retinopaty of preumatories fellowship.

 AMOUNT OF SURGERIES

 CONGRESSES

2013-Belarus,Minsk International Ophtalmologists Congress.

2018-Short courses of medical retina in Israel,Tel-Aviv

ARTICLES

 15 research articles

2020  hand-on suregery in vitreoretinal. Bihar,India

Այսօր անպտղությունը շատ է երիտասարդացել

Մայր դառնալը կնոջ ամենամեծ ուրախությունն է. չէ՞ որ դրանով իսկ շարունակվում է մարդկությունը, իսկ երեխան դառնում է ընտանիքի ամրության, զույգերի երջանկության հիմնական անկյունաքարը, առհավատչյան: Գինեկոլոգի մասնագիտությունը մի կարեւոր առանձնահատկություն ունի, որով այն տարբերվում է մյուս բժշկական մասնագիտություններից: Կինը շարունակաբար շփվում է գինեկոլոգի հետ ե՛ւ պրոֆիլակտիկ, ե՛ւ բուժման նպատակներով կյանքի տարբեր  փուլերում՝ սեռական հասունացման շրջանից մինչեւ ծերություն: Ցանկացած կնոջ համար իր գինեկոլոգը ուղղակի բժիշկ չէ. նա կնոջ օրգանիզմի ու խնդիրների մասին գիտի ավելին, քան  շատ հարազատ մարդիկ: http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է  «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի գլխավոր տնօրենի՝ ծննդօգնության գծով տեղակալ, մանկաբարձական բաժնի ղեկավար ԱՇՈՏ ՍԻՐՈՒՆՅԱՆԸ: Բժիշկ, ում երկարատեւ ու անմնացորդ աշխատանքը, ավանդը բժշկագիտության զարգացման գործում մեծ է եւ  անգնահատելի: Հիվանդների վստահությունը, սերն ու հարգանքը բժշկի աշխատանքային գործունեության մեծագույն նվաճումն ու ամենաբարձր գնահատականն են, եւ նա փոխադարձ սիրով, անսահման նվիրումով ծառայել է ու շարունակում է ծառայել մարդկանց: Բժիշկը նա է, ում խիղճը հիվանդի նկատմամբ երբեք չի քնում: Նա է բժիշկը, ով իր հիպոկրատյան երդման հավատարիմ տերն է ու ծառան: Նա է բժիշկը, ով իր հոգու ծալքերում մշտապես բերկրանք է ապրում, երբ իր ջանքերի շնորհիվ հիվանդն է ապաքինվում:

-Բժի՛շկ, ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ են երիտասարդներն ավելի շատ ձգտում կեսարյան հատման:

-Որովհետեւ ժամանակակից երիտասարդները, այսպես ասեմ, չեն ուզում շատ չարչարվել, իսկ կեսարյան հատումը շատ ավելի հեշտ է, այն ընդամենը տասնհինգ-քսան րոպե է տեւում:

-Իսկ հետվիրահատական բարդությունների վտանգ չկա՞:

-Այսօրվա ժամանակակից պայմաններում ոչ մի տարբերություն չկա՝ ծննդաբերական ճանապարհո՞վ, թե կեսարյան հատմամբ է ծնվել երեխան: Բայց միանշանակ է, որ դա բնականը չէ:

-Բայց ասում են, որ կեսարյան հատման դեպքում կնոջ մեջքից անզգայացում կատարելը հետագայում մեջքի ցավի խնդիրներ է առաջացնում:

-Նման բան չկա, պարզապես ավելի շուտ զուգադիպում է այն վիճակը, երբ կինն արդեն որպես մայր անընդհատ երեխայի հետ է, ցանկացած ծանրություն նրա համար ծանրաբեռնվածություն է, եւ այդ ցավերը, կարծես թե, համընկնում են այն տեղի հետ, որտեղ սրսկում են արել: Եվ հենց դա էլ տպավորություն է ստեղծում, որ մեջքի ցավերը սրսկումից են առաջացել:

-Կցանկանայի մի փոքր մանրամասնեք միոմայի հետ կապված խնդիրները:

-Միոմայի առաջացման պատճառները պարզ չեն, կան հորմոնալ նորագոյացություններ, որոնցից կանայք շատ են տառապում, եւ դրանք մեր վիրաբուժական աշխատանքների հիմնական մասն են կազմում: Կան վիրահատություններ, որոնք պահպանողական են, այսինքն՝ արգանդը չենք հեռացնում, աշխատում ենք պահել մանավանդ երիտասարդ կանանց մոտ, եւ այդ առումով բավականին լավ արդյունքներ ունենք: Իհարկե, լինում են նաեւ  իրավիճակներ, օրինակ, այսօր, երբ ցանկանում էի պահպանողական մոտեցում դրսեւորել, սակայն այդ չորս-հինգ միոմաներից հիմնականը շատ մեծ էր, զբաղեցնում էր կենտրոնական դիրք, եւ մենք ստիպված դիմեցինք արգանդի հեռացման, որովհետեւ այն պահել հնարավոր չէր. այնտեղ հյուսվածք չէր մնացել, քայքայվել էր:

-Իսկ կիստաներն իրենցից ի՞նչ են ներկայացնում:

-Կիստաները շատ ավելի վտանգավոր գոյացություններ են, ու, եթե միոմաների իննսուն տոկոսից ավելին բարորակ գոյացություն է, ապա կիստան, կարելի է ասել, ատոմային ռումբ է, սովորական կիստան կարող է ինչ-որ ժամանակի ընթացքում վերածվել չարորակ գոյացության, որի տարածումը բավականին արագ է ընթանում, այն կարող է գրավել ամբողջ որովայնը: Այնպես որ, կիստան վտանգավոր գոյացություն է, եւ դրան չի կարելի մատների արանքով նայել: Ու, եթե, օրինակ, արյան մատակարարման հետ կապված խնդիր կա, անմիջապես պետք է սոնոգրաֆիա անել ու ընդհանրապես պետք է հաճախակի հետազոտվել եւ կիստայի հայտնաբերման դեպքում բժշկի հսկողության տակ լինել:

-Կիստան դեղորայքային բուժում ունի՞:

-Նայած ինչ կիստա է: Եթե այն սովորական կիստա է, որն առաջացել է ձվաբջիջի մեծացման պատճառով, կա՛մ ինքնիրեն է անցնում, կա՛մ հակաբեղմնավորիչ են նշանակում, ու դա վերանում է: Բայց, եթե դա էնդամետրոիդ կիստա է, բավականին մեծ չափերի, պետք է անպայման վիրաբուժական միջամտությամբ հեռացվի: Այնպիսի կիստաներ կան, որոնք կոչվում են դերմոիդ եւ մանկուց, այսպես ասած, ծրագրավորվում են, կյանքի ընթացքում զարգանում, մեջը մազեր,  ճարպ, երբեմն՝ ատամներ, ոսկորներ են լինում:

-Ընդհանրապես գինեկոլոգիական հիվանդությունները ժառանգական բնույթ կրո՞ւմ են:

-Միոմաները երբեմն լինում են ժառանգական, բայց հիմնականում՝ ոչ:

-Անպտղության տարիքային շեմը ո՞րը կարող ենք համարել:

-Այսօր անպտղությունը շատ է երիտասարդացել. 30-35 տարեկանների մոտ ձվարանային պաշարը մոտենում է զրոյի, ու չես հասկանում՝ ինչից, պարզ չէ: Այսինքն՝ երիտասարդ կինն արդեն 30 տարեկանում կարող է լինել անպտուղ զուտ այն պատճառով, որ նրա ձվարանային պաշարը զրոյացել է: Եվ կան կանայք, որոնք 41, 42 տարեկանում դեռ շատ առույգ են, առողջ, նրանց ձվարանները նորմալ վիճակում են, պաշարը լավ է, ոչ մի կողմնակի խնդիրներ չունեն: Բայց, իհարկե, արդեն 45 տարեկանից հետո շատ դժվար է ինչ-որ դրական արդյունքի հասնել:

-Նույնիսկ էկոյի՞ դեպքում:

-Այո: Ի՞նչ է անում էկոն: Էկոն ընտրություն է կատարում ձվարանների բջիջներից, ու, եթե նորմալ ձվաբջիջ չկա, չես կարող որեւէ բան ակնկալել:

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի, Ձեր ոլորտի ապագայի մասին ընդհանրապես:

-Իհարկե, կան երիտասարդ մարդիկ, որոնք ներդնում են իրենց ամբողջ ժամանակը, ֆիզիկական էներգիան, ամբողջ օրը գտնվում են կլինիկայում, հերթապահում են, սովորում եւ  բավականին լուրջ բանի են հասնում արդեն որպես երկրորդ, երրորդ կուրսի ուսանողներ, որպես օրդինատորներ:

-Առողջապահության ոլորտում, ըստ Ձեզ, այսօր բացթողումներ կա՞ն:

-Միշտ էլ բացթողումներ, խնդիրներ եղել են, կան ու կլինեն, մանավանդ հաստատ աշխարհի առավել զարգացած երկրների թվին չենք պատկանում: Սակայն, ամեն դեպքում, հնարավորինս ամեն ինչ արվում է: Դեռ նախկին ղեկավարության օրոք սահմանամերձ բնակավայրերի մարդկանց անվճար բուժօգնություն էր ցուցաբերվում, օրինակ, քաղցկեղով հիվանդները պետական միջոցներով են բուժվում, ինչը շատ մեծ օգնություն է, որովհետեւ վիրահատական բուժումը, ճառագայթումը, դեղորայքը շատ թանկ են: Եվ լավ է, որ նույն քաղաքականությունը շարունակվում է:

-Ի՞նչ կասեք որպես վերջաբան:

-Բոլոր մարդիկ, նույնիսկ կենդանիները ձգտում են ազատության, սակայն անընդհատ կախված ենք սոցիալական կամ այլ խնդիրներից: Խորհրդային տարիներին ինչ-որ մի շրջան լավ ենք ապրել: Ապրում էինք բարեկեցիկ, բայց իրավակարգը փոխվեց, որին հետեւեցին երկրաշարժը, պատերազմը: Այսինքն՝ ստեղծվեց բոլորովին նոր իրավիճակ: Կարծես թե մի պահ կյանքը կայունացավ, լուսավոր շրջան եղավ, բայց դրան ամիջապես հաջորդեց համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը: Կարծես թե նորից լույսի շող երեւաց, սակայն այս տարին սկսվեց կորոնավիրուսով, որն էլ իր պայմանները թելադրեց: Այդ ամենին էլ հաջորդեց պատերազմը, ու, կարծես թե, բոլորս կորցրել ենք ապրելու ուժը, սահմանափակել մեր գործողությունները. կարծես սահմանին ծառայություն իրականացնելիս լինենք: Հոկտեմբերին, ինչպես զարգացած եվրոպական երկրներում, այնպես էլ մեզ մոտ, սկսվեց համավարակի երկրորդ փուլը, ինչին կարող է հետեւել, ասենք, նոր տեսակի գրիպը կամ մեկ այլ  հիվանդություն: Կցանկանամ, որ այդ ամենը շուտ ավարտվի, նորից լույս երեւա, ու մենք ազատվենք այս դժվարություններից:

Կրթություն  

 1982-1988թ Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտ

 1988- 1989 ինտերնատուրա ՝մանկական հոգեբույժ որակավորում

24.04.2009թ-05.06.2009 «Ընդհանուր հոգեպաթոլոգիաև հոգեկան խանգարումների ախտորոշումը,պրոբլեմի ժամանակակից իրավիճակը» վերապատրաստում

2014թ. «Ինչպես պայքարել խարանի դեմ հոգեբուժական ծառայության ոլորտում»    վերապատրաստում

16.09.2019-01.11.2019  «Հոգեբուժության արդի հարցերը»  վերապատրաստում

04.11.19-15.11.19 Դասախոսների որակավորման բարձրացում՝ «Հոգեբանություն»   «Մանկավարժություն» «Թեսթերի կազման մեթոդաբանություն» մոդուլներ:

Աշխատանքային գործունեություն

 2012թ –ից  «Արթմեդ» ԲՎԿ, վերականգնողակակն կենտրոն , «Սթրես» հոգեկան    առողջության վերականգնման կենտրոն` բժիշկ հոգեբույժ

 2013թ-ից   Հայկական Բժշկական Ինստիտուտ, դոցենտ

2013թ-ից   Հայկական Բժշկական Ինստիտուտի հոգեբուժության ցիկլի ղեկավար

 2018թ.-ից  Մ. Հերացու անվ. Երևանի Պետական Բժշկական  Համալսարան, դոցենտ

 2020թ. –ից  ‘’Magnus’’արտահիվանդանոցային հոգեբուժական կենտրոնի տնօրեն

  Հասարակական գործունեություն

2009 թվականից առ այսօր ՀՀԱ անդամ

2019թ. Մ.Հերացու անվ. Երևանի պետական բժշկական համալսարանի` Նյարդաբանություն, հոգեբուժություն և թմրաբանություն մասնագիտական որակավորման հանձնաժողովի անդամ

2016թ.ին պարգևատրվել է  “ Ազատամարտիկ’’ ՌԲՀԿի պատվոգրով և մեդալով հոգատար  և մասնագիտական վերաբերմունք ցուցաբերելու համար:

   Դասավանդումներ

 2016-2019թ. ՀՀ Առողջապահության Նախարարության, Սոցիալական հոգեբուժության

 Համաշխարհային ասոցիացիայի և «Սանոֆի-Ավենտիս գրուպ»ի միջև հուշագրի   շրջանակում ծրագրի փորձագետ:

Հայկական բժշկական ինստիտուտ

Մ.Հերացու անվ. Երևանի պետական բժշկական համալսարան

2021թ. Ազգային դասախոս կատեգորիա

    Գիտական գործունեություն

  Գիտական աստիճանը ՝ բժշկական գիտությունների թեկնածու`

 «Գանգուղեղային տրավմայի դերը մարտական հետտրավմատիկ սթրեսային      խանգարման դինամիկայում»  20.12.2013, Երևան

2016 թ. Գիտական կոչում՝ դոցենտ հաստատված ՀՀ  Բարձրագույն որակավորման հանձաժողով

Տիրապետում է

 Հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն  լեզուների

Ավելի քան 60 հոդվածների, մենագրության, դասագրքերի, ուսումնա-մեթոդական ձեռնարկի հեղինակ:

2005- 2019 թ. բազմաթիվ տեղային և միջազգային կոնֆերանսների մասնակից, 2017-2019 թվականներին միջազգային կոնֆերանսներում գլխավոր խոսնակ և կազմկոմիտեի անդամ:

1. С.Г. Сукиасян, В.А. Солдаткин, Е.В. Снедков, М.Я. Тадевосян, М.Н. Крючкова Боевое посттравматическое стрессовое расстройство: от «синдрома раздраженного сердца» до «психогенно-органического расстройства». Эволюция понятия и биологический аспект нарушений Журнал неврологии и психиатрии им. С.С. Корсакова 2019, т. 119, № 12, с. 84-91. https://doi.org/10.17116/jnevro201911912184

2. Сукиасян С.Г., Солдаткин В.А., Снедков Е.В., Тадевосян М.Я., Косенко В.Г. Боевоe посттравматическое стрессовое расстройство: от «синдрома раздраженного сердца» до «психогенно-органического расстройства»: современные подходы.

3. Часть 3. Сукиасян С.Г., Тадевосян М.Я. Боевой стресс и органическое поражение головного мозга: вариант динамики ПТСР.

  4 .Журнал неврологии и психиатрии им. С.С. Корсакова 2020, т. 120, № 8, с. 175-182 ‘’Боевое посттравматическое стрессовое расстройство: от ≪синдрома раздраженного сердца≫ до ≪психогенно-органического расстройства≫. Современные подходы    С.Г. Сукиасян1, 2, В.А. Солдаткин3, Е.В. Снедков4, 5, М.Я.Тадевосян1, 2, В.Г.Косенко6.

5.Combat-Related Post-Traumatic Stress Disorder: From “Irritable Heart Syndrome” to

“Psychoorganic Disorder.” Biological Aspects Published: 
Neuroscience and behavioral physiology, Volume 51, issue 3, 25 March 2021

Օրհասական այս օրերին, երբ ազգովի անցնում ենք հերթական ծանրագույն փորձությունը, անգնահատելի է բուժաշխատողների անձնուրաց աշխատանքը։

Պատերազմի առաջին իսկ օրերից "Արթմեդ" բժշկական վերականգնողական կենտրոնի ողջ անձնակազմը, քուն ու դադար կորցրած, օր ու գիշեր պայքարում է վիրավոր զինվորների, հիվանդների կյանքի և առողջության համար։

Ցավոք, իրավիճակով պայմանավորված, ավելացել են նաև Արցախի և Հայաստանի մեր հայրենակիցների սթրեսային՝ հոգեբանական և նյարդային խնդիրները։

Կենտրոնի` բուժական գծով փոխտնօրեն Արայիկ Ղարիբյանի և անձնակազմի ցուցաբերած բարձր մասնագիտական գիտելիքների, մարդկային և հոգատար վերաբերմունքի շնորհիվ "Արթմեդ" բժշկական վերականգնողական կենտրոնում եղած պացիենտների ամեն հաջորդ վայրկյանը, ժամը, օրը դառնում է ավելի հաստատուն ու լուսավոր։ Այստեղ բուժվող յուրաքանչյուր զինվոր ապաքինվում է ոչ միայն բարձրակարգ  բուժօգնության, այլև իր հանդեպ ցուցաբերվող անհատական մոտեցման շնորհիվ։

Բուժաշխատողի աշխատանքն այս օրերին նման է առաջնագծում կանգնած զինվորի գործին. ոչ մի վայրկյան նա չի կորցնում զգոնությունը` ամեն պահի պատրաստ կենաց ու մահու պայքարի։ Այդ մարտական սկզբունքով է անցնում բուժկենտրոնի աշխատանքային օրը։

www.bestgroup.am կայքը շնորհակալություն է հայտնում "Արթմեդ" բժշկական վերականգնողական կենտրոնի ողջ անձնակազմին՝ անմնացորդ նվիրումի, այս գերլարված իրավիճակում զինվորների ու քաղաքացիների բուժօգնությունը գերազանց կազմակերպելու, նրանց հանդեպ սրտացավ, ջերմ ու հետևողական վերաբերմունքի համար։ Բժշիկներին էլ մաղթում ենք առողջություն, կորով և անսպառ եռանդ։

Բժշկի համար ամենաթանկ գնահատականն արդեն ապաքինված  հիվանդի օրհնանքն է

  Երիտասարդ մասնագետներին խրախուսելը ողջունելի նախաձեռնություն է, եւ դրա անհրաժեշտությունը մշտապես առկա է: Սովորաբար բոլոր ոլորտների լավագույններն արդեն կայացած մասնագետներն են, ովքեր երկար ճանապարհ են անցել, մեծ վաստակ, փորձառություն ունեն եւ, անխոս, արժանի են լավագույնի կոչմանը: Բոլորս ենք պարտավոր գնահատել նրանց: Միեւնույն ժամանակ, գրեթե բոլոր ասպարեզներում մենք ունենք նաեւ տաղանդավոր երիտասարդներ, եւ գնահատված լինելը նրանց համար ամենակարեւոր խթանն է հետագայում եւս նվիրումով աշխատելու, կատարելագործվելու եւ ավագ սերնդին արժանի փոխարինողներ լինելու առումով: http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի սրտաբան-առիթմոլոգ Գայանե Աղաբաբյանն իրոք տաղանդավոր անհատ է, կայացած բժշկուհի ու, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, ունի յուրահատուկ մոտեցումներ կյանքի հանդեպ, իրեն փորձում է նաեւ նկարչության ասպարեզում:

-Ե՞րբ նկատվեց գեղանկարչության նկատմամբ Ձեր սերը:   

-Մանկուց նկարել եմ, բայց ծնողներս լուրջ չեն ընդունել իմ այդ հետաքրքրությունը, որովհետեւ մենք ունեինք էտալոն՝ պրոֆեսիոնալ նկարիչ հորեղբայրս, ում հետ ես երբեւէ ինձ թույլ չէի տա համեմատվել: Հորեղբայրս բավականին հայտնի նկարիչ է, այժմ բնակվում է ԱՄՆ-ում,  պատկերասրահ եւ նկարչական դպրոց ունի: Ի դեպ, ես նրան երբեւէ ցույց չեմ տվել իմ նկարները: Միայն տարիներ անց, երբ արդեն կայացած բժշկուհի էի մեր «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնում, որոշեցի գնալ դասընթացների, որպեսզի որոշակի գաղափար կազմեմ նկարչության մասին, ծանոթանամ կտավին, յուղաներկով աշխատել սովորեմ, քանզի միայն գրաֆիկական գործեր էի անում, աշխատում էի աչքի կոսմետիկ մատիտով: Ամեն դեպքում, մի քանի ամիս դասընթացների մասնակցեցի տեխնիկային տիրապետելու համար, որպեսզի գրագետ նկարեմ ու այդպիսով մանկությանս երազանքն իրականացրեցի:

-Բժշկուհի՛, ինչո՞ւ հենց մեր կյանքի կարեւորագույն օրգանի՝ շարժիչ ուժի հետ կապված սրտաբանություն մասնագիտությունն ընտրեցիք:

-Անկեղծ կլինեմ ասելով, որ սրտաբանությունը ուսանելու վերջին տարում եմ ընտրել, իսկ մինչ այդ բավականին հետաքրքրված էի վիրաբուժությամբ, շատ սիրել եմ եւ մասնակցել վիրահատությունների: Մի խոսքով, վիրաբուժությունն ինձ ավելի հոգեհարազատ էր, բայց վերջնականապես ցանկացա մասնագիտանալ սրտաբանության մեջ: Սրտաբանությունն ինձ ավելի հետաքրքրեց իր բարդության պատճառով, իսկ ուսանելու տարիներին ավելի ամբիցիոզ ես, ցանկանում ես կյանքեր փրկել, հերոսանալ: Այժմ զբաղվում եմ առիթմոլոգիայով, որը մաթեմատիկային համարժեք գիտություն է, որտեղ մտածելու, տրամաբանելու շատ տեղ ունենք:

-Խոսենք ճնշման տատանումների մասին:

-Ամբողջ աշխարհում ստանդարտներ գոյություն ունեն, բայց ամեն անհատին պետք է յուրովի մոտենալ, օրինակ, 120-130 սիստոլիկ ճնշումը, 70-80 դիաստոլիկ ճնշումը համարում են նորմայի ստանդարտ, 130-140 ճնշումը՝ առաջին աստիճանի հիպերտենզիա, բայց, կախված քաշից եւ հասակից, նորման կարող է շեղվել: Ճնշման բարձրացումները կարող են լինել եղանակային տատանումներից, քանի որ կան մարդիկ, ովքեր եղանակի փոփոխության նկատմամբ զգայուն են եւ կարող են ունենալ ցանկացած քրոնիկական հիվանդության սրացումներ: Զարկերակային հիպերտենզիան, ցավոք, քրոնիկական հիվանդություն է, որի դեպքում պահանջվում է աչալրջություն ու ոչ թե ժամանակավոր, այլ համակարգված եւ երկարատեւ բուժում: Ցանկացած էնդոկրին բնույթի խնդիր կարող է հանգեցնել ինչպես ճնշման բարձրացման, այնպես էլ՝  իջեցման: Վահանաձեւ գեղձի, երիկամի, մակերիկամի եւ շատ այլ խնդիրներ կան, որոնք կարող են բերել ճնշման տատանումների: Սրանք համարվում են արտասրտային պատճառներ, կարող է լինել առաջնային հիպերտենզիա, որը կարող է նաեւ ժառանգաբար փոխանցվել: Հիպերտոնիան կարելի է կարգավորել նաեւ սննդակարգով՝ սահմանափակելով աղի սնունդը, հեղուկը, քանի որ հեղուկը չի թողնում օրգանիզմից աղը դուրս գա: Սպորտը նույնպես օգտակար է: Իսկ ահա ավելորդ քաշը նույնպես բերում է ճնշման բարձրացման: Ուստի պետք է հասկանալ՝ ունի՞ արդյոք պացիենտը արտասրտային խնդիրներ, որոնք կարող են նպաստել ճնշման տատանումներին, այսինքն՝ յուրաքանչյուրի նկատմամբ մոտեցումը պետք է լինի շատ անհատական:

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

-Ուսանողական տարիներին պատիվ եմ ունեցել Արտավազդ Բագրատի Սահակյանի հետ հաճախ մասնակցել  բազմաթիվ ոչ միայն պլաստիկ, այլ նաեւ միկրովիրաբուժական շատ լուրջ, գլուխգործոց վիրահատությունների: Նրան համարում եմ բժշկի իմ էտալոնը: 

-Դուք Ձեզ գնահատված զգո՞ւմ եք Ձեր բնագավառում:

-Վստահ կարող եմ ասել՝ այո: Գնահատված եմ այնքանով, որ տեսնում եմ իմ պացիենտների շնորհակալ ժպիտները, լսում՝ երախտիքի խոսքերը, պացիենտներ, որոնց սրտի մերսումով հասցրել եմ վիրահատարան: Ես դա համարում եմ լուրջ գնահատական ինձ համար, գնահատական, որն ինձ ավելի շատ է պարտավորեցնում իմ սիրելի մասնագիտության մեջ:

-Ձեր աղջնակի մեջ տեսնո՞ւմ եք ձգտում դեպի բժշկությունը:

-Հակառակը. նա չի ցանկանում բժիշկ դառնալ, քանի որ իմ պակասը տանը շատ է զգում, կարոտում է: Կար ժամանակ, որ ոչ մի մասնագիտության մասին չէր մտածում, պարզապես ցանկանում էր «մամա» դառնալ, ապրել իր «բալիկի» հետ, չգնալ աշխատանքի: Բայց հիմա արդեն գիտակցում է, որ իր մայրիկը կարեւորագույն աշխատանք է կատարում:

-Խոսենք այսօրվա հրատապ թեմայի՝ կորոնավիրուսի մասին, Ձեր պրակտիկայում շատացե՞լ են վարակի դեպքերը:

-Ցավոք, մեր հասարակության մի մեծ զանգված անլուրջ է մոտենում այդ խնդրին, որի պատճառով բավականին շատ են դեպքերը մեր հիվանդների մոտ: Փառք Աստծո, վարակակիրների թիվը գնալով պակասում է, սակայն պետք չէ կորցնել զգոնությունը: Ցավոք, կան խնդիրներ, որոնք անտեսվում են, մենք էլ ենք հետաձգում պլանային այցերը, ձգտում հնարավորինս զերծ պահել մեր պացիենտներին վարակից: Խնդրում եմ մեր հասարակությանը ինքնագործունեությամբ չզբաղվել, քրոնիկական խնդիրները չանտեսել, չընդհատել քրոնիկական ցանկացած հիվանդության բուժումը, քանի որ դա կարող է հանգեցնել անդառնալի հետեւանքների: Օրինակ, մեր պացիենտներից մեկը երեք օր ինֆարկտով տանն է մնացել, կորոնավիրուսից վախենալով՝ չի դիմել հիվանդանոց, որի հետեւանքով, ցավոք, չկարողացանք նրա կյանքը փրկել: Պետք է գիտակցել, որ առաջին տեղում սրտային, երկրորդ տեղում՝ ուռուցքային խնդիրներով մահացության դեպքերն են, որոնց  հաջորդում են վթարի հետեւանքով մահացությունները: Եվ միայն դրանցից հետո կորոնավիրուսից մահացությունն է:

-Որպես երիտասարդ  ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:

-Առիթմոլոգիան երիտասարդ գիտություն է համարվում, եւ մասնագետներն էլ բավականին երիտասարդ են, ու ես բոլորի հանդեպ մեծ հարգանք եմ տածում: Այսօր տեղեկատվություն ստանալու շրջանակներն ավելի մեծ են, քան նախկինում էր: Եթե այն ժամանակ գիտելիքներն ավելի շատ գրքային էին, ապա հիմա հաճախ գնում ենք վերապատրաստումների, ինտերնետն է մեծ հնարավորություններ տալիս, մրցակցությունն է բավականին մեծ, եւ այդ ամենը  պարտավորեցնում է լինել լավագույնը, որ այս մեծ քանակության մեջ տարբերվես քո մոտեցումներով: 

-Կարո՞ղ եք նշել Ձեր բնավորության թույլ կողմերը:

-Շատ զգացմունքային եմ, որը մասնագիտությանս մեջ շատ-շատ է խանգարում. կարող եմ հիվանդի հետ հուզվել, ծանր եմ տանում ամեն մի կորուստ: Պարզապես զգացմունքայնությունը ճիշտ չեմ համարում նման մասնագիտության մեջ:  

-Ձեզ համարո՞ւմ եք երջանիկ կին:

-Անշուշտ: Ընդհանրապես որեւէ հանգամանքով, ինչ-որ մեկի ներկայությամբ կամ բացակայությամբ չի պայմանավորվում երջանկությունը, այլ դու ինքդ պետք է ստեղծես քո աշխարհը: Փառք Աստծո, այսօր ունեմ այն, ինչ երազել եմ:

-Ձեր հորդորը, մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Պետք է ամեն պահը գնահատել երջանիկ լինելու համար, այդ պահը դարձնել տոն: Եվ հենց այս համավարակի շրջանում կցանկանայի, որ հասարակությունը քաղի որոշակի դասեր: Համավարակը չէ, որ պետք է մեզ ասի կյանքը գնահատելու անհրաժեշտության մասին, իսկ կյանքում կան խիստ անկարեւոր հարցեր, որոնք մենք հաճախ շատ ենք կարեւորում: Պետք է գնահատենք մեր ունեցածը, պահպանենք այն, սիրենք եւ լինենք սիրված: Իսկ բժշկի համար ամենաթանկ գնահատականն արդեն ապաքինված  հիվանդի օրհնանքն է:  

Ճշգրիտ եւ ժամանակին արված ախտորոշումը արդյունավետ բուժման գրավականն է

Հայաստանում այսօր քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ոլորտը, մասնագետների կարծիքով, բարձր դիրքերում է, ավելին՝ զարգանում է նկատելիորեն արագ տեմպերով: Եվ դա այդպես է, քանի որ ցանկացած ոլորտ անընդհատ թարմացվելու եւ կատարելագործվելու կարիք ունի, այսինքն՝ չի կարելի տեղում կանգնել ու սպասել ինչ-որ նորությունների, պետք է մշտապես աշխատել նորանոր բարձունքների հասնելու համար:

Հայաստանում այսօր կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ իրականացվում են քիթ-կոկորդ-ականջաբանությանը (ԼՕՌ) վերաբերող բոլոր միջոցառումները: ԼՕՌ բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան: Հիվանդության բուժման գործում, իհարկե, կարեւորվում է նաեւ հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափումը:

Քիթ-կոկորդ-ականջաբան, պլաստիկ վիրաբույժ ԿԱՐԵՆ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆԻ հետ զրույցի ժամանակ փորձեցինք պարզել ոլորտի հետ կապված խնդիրներն ու նորությունները: Նա ունի  տարիքային տարբեր խմբերի հիվանդների հետ շփման հարուստ փորձ ու, չնայած բավականին երիտասարդ տարիքին, արդեն հասցրել է տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ ընթանալ, բարձունքներ նվաճել:  

-Պարո՛ն Մուրադյան, քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ո՞ր ուղղությամբ եք անձամբ Դուք զբաղվում: 

-Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունն ամբողջությամբ իմ ոլորտն է, բայց ավելի շատ կենտրոնացել եմ քթի եւ դրա հարակից խոռոչների հիվանդությունների վրա, ու,  իհարկե, վերջին ժամանակներում վիրահատությունների մեծ մասը կազմում են ռինոպլաստիկաները՝ համակցված դժվարացած քթային շնչառությունների հետ: Ի դեպ, դա իմ գիտական թեզն է եղել, որը հաջողությամբ պաշտպանել եմ 2014 թվականին: 

-Ձեր կարծիքով ԼՕՌ ճյուղը Հայաստանում զարգացա՞ծ է: 

-ԼՕՌ վիրաբուժությունը մեր երկրում բավականին զարգացած է, ինչի մասին վկայում է այն իրողությունը, որ մեզ մոտ կարող են իրականացվել բոլոր ԼՕՌ վիրահատությունները եւ  կոնսերվատիվ բուժումները:

-Մի փոքր կխոսե՞ք Ձեր մասնագիտական ուղու մասին:

-Իմ մասնագիտական ուղին սկսվում է ծնվածս օրվանից, քանի որ ծնվել եմ բժիշկների ընտանիքում, երրորդ սերնդի քիթ-կոկորդ-ականջաբան եմ, իսկ մեր ընտանիքի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության հիմնադիրը, կարելի է ասել, տատիկս է եղել, հետո արդեն՝ հայրս ու ես: Մայրս էլ բժշկուհի է: Մի խոսքով՝ բժշկական հոգեդաստիարակությունն իմ մեջ արմատացած է մանկուց: Եվ պատահական չէր, որ 2001 թվականին ընդունվեցի բժշկական համալսարան, 2007-2010 թվականներին անցա կլինիկական օրդինատուրա քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն նեղ մասնագիտացմամբ: Շատ փայլուն եմ անցել ԼՕՌ օրդինատուրան, որովհետեւ իմ ղեկավար-ուսուցիչը հայրս էր, եւ նա ամեն ինչը ինձ սովորեցրել է, այսպես ասած, տնավարի: Մինչեւ 2017 թվականը եղել եմ բժշկական համալսարանի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ամբիոնի ասիստենտ, անցյալ տարվանից «Հայբուսակ» համալսարանի քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ամբիոնի վարիչն եմ:

2010 թվականին՝ օրդինատուրան ավարտելուն պես, ընդունվել եմ Նորք-Մարաշի վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի գիտական կենտրոն որպես քիթ-կոկորդ-ականջաբան: Հետո այնպես ստացվեց, որ հինգ տարվա ընթացքում բավականին փորձ կուտակեցի, որովհետեւ բազմաթիվ հիվանդներ էին այցելում, ու մի պահի այնպես ստացվեց, որ հիվանդների չընդհատվող հոսք եղավ, այսինքն՝ վիրահատում էի գրեթե ամեն օր, եւ տնօրեն Վաչագան Պետրոսի Այվազյանը որոշեց, որ օրթոպեդիկ հիվանդանոցում պետք է գործի  քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունք: Ես էլ, քանի որ արդեն պաշտպանել էի քթի պլաստիկ վիրահատությունների հետ կապված գիտական թեզս, որոշեցի, որ բաժանմունքը կոչվի ԼՕՌ եւ պլաստիկ վիրաբուժության բաժանմունք: Ու այդ բաժանմունքը գործեց բավականին հաջող: Մինչեւ 2020 թվականի մայիս ամիսը այնտեղ աշխատեցի, հետո եղավ կորոնավիրուսային վարակը: Մեկ օրվա ընթացքում ինստիտուտը վերապրոֆիլավորվեց որպես ինֆեկցիոն հիվանդանոց, սկզբում բժիշկների պակաս կար, եւ մենք մի քանի վիրաբույժներով վերապատրաստվեցինք ու մնացինք որպես ինֆեկցիոնիստներ: Երկու ամիս աշխատեցինք, մինչեւ համալրվեց համապատասխան պրոֆիլավորված բժշկական բանակը: Ու ես որոշեցի նորից զբաղվել իմ նեղ մասնագիտական գործունեությամբ: Հիմա իմ մասնավոր կլինիկան եմ բացել, աշխատում եմ այստեղ: 

-Ո՞րն եք համարում մասնագիտական Ձեր ամենակարեւոր ձեռքբերումը։ 

-Բժշկի կյանքում ամենակարեւոր ձեռքբերումն իրենից գոհ այցելուներն են: Երբ մի հիվանդ բուժվում-գնում է,  ու հետո իր խորհրդով նոր մարդիկ են գալիս, դա արդեն ես համարում եմ իմ ձեռքբերումը: 

-Կա՞ն սկզբունքներ, որոնցով առաջնորդվում եք:

-Ամենակարեւոր բանը ազնվությունն է եւ արդարամտությունը:

-Ուսանողներից ի՞նչ կասեք: Մեր ապագա բժկությունը ի՞նչ մակարդակի վրա է:

-Առհասարակ ես համարում եմ, որ Հայաստանում բժշկագիտությունը մեծ զարգացում է ապրել վերջին 10 տարվա ընթացում, եւ այդ միտումը շարունակում է կենսունակ մնալ: Խոսուն փաստ է այն, որ, եթե մի ժամանակ Հայաստանից շատերը վիրահատվելու համար ուրիշ երկրներ էին գնում, հիմա շատ երկրներից պլաստիկ վիրահատությունների համար Հայաստան են գալիս: 

-Որպես կանխարգելիչ միջոց ի՞նչ կառաջարկեք:

-Ցանկացած խնդրի առաջին իսկ նշաններին բախվելու դեպքում չպետք է զբաղվել ինքնաբուժությամբ, որովհետեւ իրականում շատ հաճախ ենք հանդիպում արդեն բարդացած իրավիճակներում հայտնված հիվանդների, որի պատճառը թե՛ ծնողների, թե՛ շրջապատի մարդկանց սխալ խորհուրդներին հետեւելն է եղել: Խորհուրդս է՝ առաջին իսկ նշանների դեպքում դիմել համապատասխան բժշկի օգնությանը, որպեսզի հետագա բուժումն ու դրա արդյունքները դրական լինեն:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Առաջին հերթին մեր հասարակությանը կմաղթեմ քաջառողջություն եւ հավատ. ցանկացած խնդրի առկայության դեպքում մեծ հավատով տոգորված լինեն թե՛ իրենց սեփական ուժերի, թե՛ բուժող բժշկի հանդեպ, քանզի ցանկացած հիվանդության դեպքում առողջացման միակ գրավականը հավատն է դեպի բուժող բժիշկը: Ցանկացած բժիշկ իր հիվանդին երբեք միայնակ չի թողնի այդ դժվարին ճանապարհն անցնելիս: Շատ կցանկանայի, որ մեր հասարակությունը ավելի ուշադիր լինի իր առողջության նկատմամբ եւ գոնե տարին մեկ անգամ անցնի պրոֆիլակտիկ հետազոտություն։ Ժամանակին հետազոտվելը թույլ կտա խուսափել հիվանդությունների հետագա բարդություններից, քանի որ ճշգրիտ եւ ժամանակին արված ախտորոշումը արդյունավետ բուժման գրավականն է։