Երեխայի առաջին ճիչը մոռացության է մատնում բարդ ու դժվարին պայքարի ողջ ուղին...

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի ռեպրոդուկտոլոգիայի բաժնի ղեկավար, բժշկական գիտությունների դոկտոր, ԵՊՀ կենսաբանության ֆակուլտետի մարդու եւ կենդանիների ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի դասախոս Կարինե Կիրակոսյանն ավարտել է Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանը, որից հետո՝ Մոսկվայի Սեչենովի անվան բժշկական համալսարանի մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի ամբիոնի օրդինատուրան: Ապա Մոսկվայի մանկաբարձության ու գինեկոլոգիայի կենտրոնում պաշտպանել է թեկնածուական թեզը կենտրոնի տնօրեն, ինչպես նշում է մեր զրուցակիցը, ՌԴ այդ ոլորտի հայր, երջանկահիշատակ Վլադիմիր Կուլակովի ղեկավարությամբ: Չնայած մի քանի կլինիկայից, ինչպես նաեւ վերոնշյալ կենտրոնից աշխատելու առաջարկներ է ստացել, սակայն որոշել է վերադառնալ հայրենիք:

-Եվ ինչպիսի՞ գործունեություն ծավալեցիք Հայաստանում, ինչպիսի՞ մասնագիտական ճանապարհ եք անցել:

-Անմիջապես աշխատանքի անցա «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնում, որտեղ այն ժամանակ ​ ռեպրոդուկտոլոգիայի բաժանմունքը նոր միայն ստեղծվում էր, ավելի ճիշտ՝ հենց մենք պետք է այն ստեղծեինք: 2010 թվականից մինչեւ 2018 թվականը ես բաժանմունքի վարիչն էի, ապա տեղափոխվեցի ու նույն գործունեությունն եմ ծավալել «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի ռեպրոդուկտոլոգիայի բաժնում: Արդեն Մոսկվայում իմ գիտական ղեկավարների հետ ծրագրել էի պաշտպանել դոկտորական ատենախոսություն եւ, վերադառնալով Հայաստան, հավաքագրեցի նյութը, ապա Մոսկվայում պաշտպանեցի դոկտորական թեզը: Չխորանալով մանրամասների մեջ՝ միայն նշեմ, որ իմ թե՛ թեկնածուական, թե՛ դոկտորական թեզերը նվիրված են ռեպրոդուկտոլոգիայի կարեւորագույն խնդիրներին, որտեղ անպտղության հարցում իրենց ուրույն տեղն ունեն նաեւ ազգային առանձնահատկությունները:

-Մեր բժշկությունը, մասնավորապես՝ ձեր ոլորտը կարելի՞ է համեմատել ռուսականի կամ որեւէ այլ երկրի նույն ոլորտի հետ:

-Ես երբեք ոչ մի երկրի հետ համեմատական չէի անցկացնի, որովհետեւ ամեն երկրում, այդ թվում՝ Ռուսաստանում եւ Հայաստանում, կա լավ, խելացի, բարեխիղճ մասնագետ, եւ կա ոչ բարեխիղճ, ոչ խելացի մասնագետ: Մասնագիտացում անցնելու նպատակով եղել եմ նաեւ եվրոպական մի քանի երկրում ու կարող եմ ասել, որ բժշկության մեր ոլորտը քայլում է եվրոպական չափանիշներին համաչափ, որովհետեւ մենք այսօր ունենք բոլոր այն ժամանակակից սարքավորումները, որոնք պետք է ունենալ առաջընթաց ապահովելու համար: Բացի այդ, ունենք նաեւ համապատասխան որակավորում անցած մասնագետները, եւ ուշադրությամբ հետեւում ենք գիտության ժամանակակից միտումներին, անպայման մեկնում ենք գիտաժողովների, բացի այդ, օգտվում ենք համացանցի ընձեռած լայն հնարավորություններից: Մի խոսքով՝ անընդհատ կատարելագործում ենք մեր գիտելիքները, եւ վստահորեն կարող եմ ասել, որ Հայաստանում բժշկության տվյալ ոլորտը որեւէ երկրի նույն ոլորտին չի զիջում:

-Ո՞ր դեպքում է ախտորոշվում անպտղություն։

-Անպտղությունն ախտորոշվում է այն զույգերի մոտ, որոնք, կանոնավոր սեռական կյանքով ապրելով, չօգտագործելով հակաբեղնավորիչներ, չեն հղիանում մեկ տարվա ընթացքում: Սակայն, եթե ամուսնական զույգի մոտ կան առողջական խնդիրներ (օրինակ`ամուսնու մոտ սերմի որակի հետ կապված, կնոջ մոտ` դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, արգանդի բացակայություն եւ այլն), այդ դեպքում պետք է դիմել ավելի վաղ, քան մեկ տարի: Կարեւորվում է նաեւ կնոջ տարիքային շեմը: 35 եւ ավելի տարիք ունեցող կանայք 6 ամիս անց արդեն բժշկի դիմելու անհրաժեշտություն ունեն:

-Էնդոկրինոլոգիական հիվանդությունները կարո՞ղ են բերել անպտղության:

-Անպայման: Ընդ որում, դրանք Հայաստանում զբաղեցնում են առաջատար տեղերից մեկը անպտղության պատճառների թվում: Հորմոնալ խախտումները կնոջ մոտ հանգեցնում են ձվարանների ​ գործունեության վատթարացմանը: Տղամարդկանց մոտ հորմոնալ խանգարումները անդրադառնում են սերմի որակի վրա: Այդ իսկ պատճառով մանրակրկիտ հորմոնալ հետազոտությունն անպտղության բուժման առաջին քայլն է:

-Ո՞ւմ կարող եք համարել Ձեր ուսուցիչը:

-Իմ ուսուցիչ համարում եմ պրոֆեսոր Տատյանա Նազարենկոյին՝ Ռուսաստանում շատ ճանաչված գիտնականի: Եվ հենց նրա հետ էլ որոշեցինք դոկտորական ատենախոսության թեման: Իմ երկրորդ ուսուցիչը ՌԴ ԳԱԱ-ի թղթակից անդամ Քսենյա Կրասնոպոլսկայան է: Այդ երկու գիտնական կանայք մեծ դեր են ունեցել իմ մասնագիտական կյանքում: Մեր համագործակցությունը տեւում է արդեն 18 տարի:

-Ձեր արմատներում բժիշկներ կա՞ն:

-Այո՛: Բժշկությունը մեր ընտանիքում ժառանգաբար անցնում է սերնդեսերունդ: Պապիկիս եղբայրը՝ Արտաշես Թոխիյանը, ոչ միայն հանրապետությունում, այլ ամբողջ Սովետական Միությունում հայտնի վիրաբույժ էր: Հայրս` Էդուարդ Կիրակոսյանը, երկար տարիներ դասախոսել է բժշկական համալսարանի, այնուհետեւ ֆիզիկական կուլտուրայի եւ սպորտի ինստիտուտի ֆիզիոլոգիայի ամբիոններում (բժշկական գիտությունների թեկնածու է, դոցենտ): Մայրս` Նոննա Թոխիյանը, Հայաստանում առաջին ռեֆլեքսոթերապեւտներից է (ասեղնաբույժ): Նույնպես դասախոսել է բժշկական համալսարանում (բժշկական գիտությունների թեկնածու է, դոցենտ): Իսկ մորաքույրս պրոֆեսոր Կարինե Թոխունցն է: Ավագ քույրս հոգեբույժ է:

-Ձեր գերբեռնվածությունը ընտանիքին չի՞ խանգարում:

-Ես երջանիկ եմ, քանզի ամուսինս խիստ մեծարանքով ու ըմբռնումով է մոտենում իմ մասնագիտությանն ու աշխատանքին: Բոլոր բարդ իրադրություններում ինձ հետ մտահոգվում են իմ ընտանիքի բոլոր անդամները, եւ այդ ամենն օգնում է ինձ թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես: Ի դեպ, նշեմ, որ վերարտադրողական բժշկությամբ զբաղվող բժիշկները մեծամասամբ չեն վարում հղիություն եւ ծննդաբերություն, սակայն ես ե՛ւ հղիություն եմ վարում, ե՛ւ ծննդաբերություն, որպեսզի ձվաբջջից հասցնեմ մինչեւ երեխայի ծնունդ, իսկ ծնված երեխայի ճիչը, իր լայն տարածած ձեռքերը, որոնցով նա կարծես աշխարհն է գրկում, մոռացության է մատնում բարդ ու դժվարին պայքարի ողջ ուղին: Այդ երկար սպասված երեխայի ծնունդն իմ եւ երեխայի ծնողների համառ աշխատանքի արդյունքն է, որը երջանկացնում է շատերին:

-Ո՞րն է Ձեր ամենամեծ ձեռքբերումը:

Ւնձ համար, որպես այս կյանքի ձեռքբերում, համարում եմ ամեն նոր երեխայի ծնունդը, որը ոչ միայն երջանկացնում, այլեւ ամրապնդում է կարծես արդեն փլուզվող ընտանիքներ: Այս աստվածահաճո գործն իմ կյանքի իմաստն է: Եվ, չնայած իմ քսանամյա գործունեությանը, նույն ապրումներն եմ ունենում յուրաքանչյուր երեխայի սրտի զարկը լսելիս ու ծնունդն ընդունելիս:

-Ի՞նչ կասեք որպես վերջաբան:

Ես ցանկանում եմ, որ յուրաքանչյուր ընտանիքում թեւածեն սերն ու երջանկությունը, լսվի մանկան չարաճճի ծիծաղն ու խինդը: Թող մարդիկ ապրեն հույս ու հավատով:

​

​

​

​

​

​

Դանկոյի նման մեր սրտի լույսը տվել, բայց հանիրավի քարկոծվել ենք

Եթե մարդն առողջ չէ, նրան հասու չեն լինի կյանքի մյուս ոլորտները, կբացակայի նորը ստեղծելու, գեղեցիկն արարելու ձգտումը: Եվ պատահական չէ, որ բժշկությունը մի բնագավառ է, որը մշտապես զարգացման ու նորագույն նվաճումների կարիք ունի: Եվ յուրաքանչյուր բժիշկ կոչված է պայքարելու առողջությանը սպառնացող  ամեն մի չարիքի դեմ` պարգեւելով  մարդուն առողջություն եւ կյանքով լեցուն առողջ հոգի: ԼՕՌ հիվանդությունները, ցավոք, այսօր մեծ տարածում ունեն: Թույլ դիմադրողականությունը, նստակյաց կյանքը, գունանյութերով ու կոնսերվանտներով հարուստ սնունդը, հակաբիոտիկների չարաշահումը, ինչպես նաեւ հարբուխը, գրիպը եւ տարբեր վիրուսները կարող են նպաստել քթի, կոկորդի ու ականջի հիվանդությունների առաջացմանը: Տարիների փորձը բժշկի համար մեծ նշանակություն ունի, ինչը նրան դարձնում է առավել ճանաչված եւ վստահելի: Բարդ իրավիճակներում բժշկի պրոֆեսիոնալիզմը հնարավորություն է տալիս որոշել, թե ինչպիսին կլինի ապաքինման ընթացքը, այն ինչ բարդություններով կուղեկցվի, եւ որ դեպքում պետք է  կիրառել նոր մոտեցումներ: Մեր զրուցակից, «Արթմեդ» բժշկական վերականգնողական կենտրոնի փոխտնօրեն, ԼՕՌ ծառայության ղեկավար, Ազգային առողջապահության ինստիտուտի գլխի, պարանոցի, պլաստիկ եւ ռեկոնստրուկտիվ վիրաբուժության ամբիոնի դոցենտ, բժշկական գիտությունների թեկնածու Արայիկ Ղարիբյանը հենց այդպիսին է: 

-Բժիշկ, հիմնականում ովքե՞ր կարող են ձեզ դիմել: 

-ԼՕՌ ծառայությունը տեղակայված է հիվանդանոցում գործող երկու վիրաբուժական բաժանմունքներից մեկի տարածքում եւ, բնականաբար, օգտվում է դրա բոլոր հնարավորություններից ու նաեւ նպաստում բաժանմունքի ընդհանուր զարգացմանը:  Ես ապահովում եմ քիթ-կոկորդ հիվանդությունների դասական վիրահատությունների ամբողջ ծավալը ու կատարում նաև էնդոսկոպիկ վիրահատություններ, որն ավելի ժամանակակից մեթոդ է: Իրականացվում են միջնապատի, խեցիների, քթի պլաստիկայի, հայմոնյան, ֆրոնտալ խոռոչների ե՛ւ ռադիկալ, ե՛ւ էնդոսկոպիկ ու ընդհանրապես քթի հետ կապված բոլոր վիրահատությունները: Իհարկե, նախապատվությունը տրվում է էնդոսկոպիկ վիրահատություններին` որպես ավելի ժամանակակից վիրահատություններ: Կատարվում է տոնզիլեկտոմիա, ադենոտոմիա, վազոտոմիա, մի խոսքով՝ իրականացվում են քթի, կոկորդի եւ ականջի հետ կապված գրեթե բոլոր տեսակի միջամտությունները: Մենք ունենք նաեւ ասթմա կենտրոն, որի բժիշկները համագործակցում են ԼՕՌ մասնագետների հետ, եւ ասթմոլոգները շատ հաճախ են դիմում մեր օգնությանը: Հիմնականում ասթմատիկ հիվանդների մոտ լինում է քթի որեւիցե հարակից խոռոչի պոլիպոզ, կամ տոտալ պոլիպոզ բոլոր հարակից խոռոչներից, եւ նման դեպքերում մեր վիրահատությունները բավականին օգնում են թոքաբաններին ասթման բուժելու հարցում: 

-Ձեր կարծիքով քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը զարգացա՞ծ է Հայաստանում: 

-Հայաստանում քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը, կարելի է ասել, շատ-շատ զարգացած է, որովհետեւ մեր բժիշկները բաց չեն թողնում միջազգային որեւէ  գիտաժողով, վարպետության դասեր, զանազան դասընթացներ: Հիմա հնարավորությունների, սովորելու դաշտը մեծացել է: Նույնիսկ տեղում տեսագրություններ դիտելով կարողանում ես նորությունների մասին տեղեկատվություն ստանալ: Բացի այդ, այսօր մեր ԼՕՌ բժիշկներն այնքան կայացած են, որ նույնիսկ մենք բազմաթիվ կոնֆերանսների ներկայացնում ենք մեր փորձը եւ հնարավորությունները: Այդ առումով մեծ գործ է անում նաեւ Հայաստանի ԼՕՌ ասոցիացիան, որը շատ նման կազմակերպություններից դրականորեն տարբերվում է: Եվ Հայաստանում ԼՕՌ բժշկության բավականին զարգացած լինելու պատճառն այն է, որ ԼՕՌ ասոցիացիան մի թիմ է: 

-Պացիենտը ինչպե՞ս հասկանա՝ որտե՞ղ է խնդրահարույց օջախը. չէ՞ որ նա երեք փոխհամակցված օրգանի հետ խնդիր ունի: 

-Երեք փոխհամակցված օրգաններն իրար հետ շատ կապված են, եւ, իհարկե, հիվանդության առաջացման պատճառը մարդիկ շատ ժամանակ շփոթում են: Երբեմն հիվանդը դիմում է բժշկին տոնզիլէկտոմիայի կապակցությամբ, բժիշկը դիտում  է քիթը, կոկորդը եւ տեսնում, որ նշիկներն այդքան ախտահարված չեն, ու պացիենտն այդքան հաճախ չպիտի հիվանդանա: Բայց հիվանդության պատճառն այն է, որ պացիենտը ոչ թե քթով, այլ բերանով է շնչում, եւ, բնական է, առաջին հարվածը ստանում են նշիկները: Հիվանդին առաջարկում ենք նշիկները հանգիստ թողնել եւ քիթը վիրահատել, քանի որ խնդիրը քթի հետ է: Լինում են դեպքեր, երբ քթի վիրահատությունից հետո նշիկները վերականգնվում են, իհարկե, լինում են նաեւ դեպքեր, երբ չեն վերականգնվում, ու մենք ստիպված գնում ենք երկու փուլով բուժման եւ երկրորդ փուլում կատարում ենք տոնզիլէկտոմիա: Շատ դեպքեր էլ կան, երբ դու հաստատ համոզված ես, որ քթի վիրահատությունից հետո նշիկները չեն վերականգնվելու ու հիվանդին բացատրում ես, որ հետագայում շատ հնարավոր է գնալ երկրորդ վիրահատության, բայց, քանի դեռ քիթը չի վիրահատվել, նշիկների վիրահատությունը սխալ է: Եվ գիտակից հիվանդը, բժշկի հետ խորհրդակցելով, առաջին հերթին քիթն է վիրահատում, հետո՝ նշիկները:

-Հետին հայացք նետելով Ձեր անցած ուղուն՝ ամենամեծ ձեռքբերումը ո՞րը կհամարեք:  

-Ամենամեծ ձեռքբերումը, իհարկե, ժողովրդի, պացիենտների՝ իմ հանդեպ սերն ու գոհունակությունն է: Ես բավականին հետաքրքիր ու տարաբնույթ ճանապարհ եմ անցել, եւ իմ հիվանդների շրջանակը  տարբեր ոլորտներից է: Տասը տարի եղել եմ զինվորական բժիշկ, ուսանողական տարիներին մասնակցել եմ մեր ազատագրական շարժմանը, պատերազմին, ծառայել եմ զինվորական հոսպիտալում, զորքերում հաճախակի գործուղումների եմ մեկնել: Իսկ երբ ծառայությունը թողեցի, սկսեցի աշխատել  քաղաքացիական բժշկության ոլորտում: Մի խոսքով՝ շրջապատս բավականին մեծ է եղել:  

Կյանքս բաժանել եմ երկու մասի. զինվորական եւ ոչ զինվորական: Եվ թե՛ զինվորական,  թե՛ ոչ զինվորական մասում ունեցել եմ շատ-շատ լավ ընկերներ, որոնք իմ հիվանդներից են եղել: Շնորհակալ եմ իմ ճակատագրին, բախտին ու Աստծուն, որ ունեմ մասնագիտություն, որն ինձ տալիս է ընկերներ:  

-Ձեր արմատներում կա՞ն բժիշկներ:

-Բարեկամների շրջանում բժիշկներ եղել են, բայց արմատներով բժիշկների ընտանիք չէ:  Տոհմում երեւի առաջին բժիշկը ես եմ: Աղջիկս է պատրաստվում դառնալ բժշկուհի, իսկ տղաս որոշեց եւ դարձավ իրավաբան: 

-Կաջակցե՞ք, թե կխոչընդոտեք Ձեր երեխաներին մասնագիտության ընտրության հարցում:

-Փորձում եմ հուշել, խորհուրդ տալ, բացատրել տվյալ մասնագիտության թե՛ առավելությունները, թե՛ թերությունները, բայց այսօրվա երիտասարդները մեր խորհուրդներին չեն հետեւում, իրենք են որոշում՝ ինչ դառնալ: Տղաս որոշեց դառնալ իրավաբան եւ իր նպատակին հասնում է:

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

-Ուսուցիչներ շատ եմ ունեցել: Եթե նույնիսկ մեկ անգամ վիրահատության ժամանակ մեկը կողքիս կանգնած նայում եւ ասում է, թե ինքն ինչ է անում, ինչպես է վարվում նման դեպքում, ես նրան էլ ինչ-որ առումով համարում եմ իմ ուսուցիչը: Բայց, իհարկե, ուսուցիչ համարում եմ իմ չորրորդ կուրսի դասախոսին՝ լուսահոգի Կիմ Շուքուրյանին, որի շնորհիվ որոշեցի դառնալ քիթ-կոկորդ-ականջի մասնագետ: Երբ ընդունվեցի կլինիկական օրդինատուրա, իմ օրդինատուրայի ղեկավարը Նորայր Լուսինյանն էր, իսկ կլինիկայի ղեկավարը՝ լուսահոգի Ռաֆայել Խանամիրյանը, եւ նրանք երկուսն էլ բժշկական գործիքը տվել են եւ ասել՝ վիրահատի՛ր, մի՛ վախեցիր: Նրանք ինձ են վստահել իրենց հիվանդներին՝ դրանով իսկ սովորեցնելով վիրահատել: Թե՛ ընթացիկ կենցաղային, թե՛ հիվանդների հետ վարվելու հարցերում ինձ բավականին շատ բան է տվել Վասակ Մելիքսեթյանը: Նրանից ես, վիրահատելուց բացի, նաեւ շատ-շատ բաներ եմ սովորել, ձեռք եմ բերել շատ լավ ընկերներ: Ես նրանից սովորել եմ, եւ այսօր ինքս եմ փորձում զանազան խնդիրներում ամեն կերպ օգտակար լինել իմ բոլոր օրդինատորներին, երիտասարդ բժիշկներին: 

Ինձ շատ բան է սովորեցրել նաեւ Կարինե Մխեյանը: Չեմ կարող ծառայության տարիներից չնշել Ստեփան Գեւորգյանին ու Մարիկա Սուրենովնային, որոնց հետ կենտրոնական զինվորական հոսպիտալում մեծ թվով հիվանդների, զինվորների ենք ընդունել, եւ ես նրանցից սովորել եմ այն հոգատարությունն ու ջերմությունը, որը կարելի էր տալ հիվանդ զինվորին: Այնպես որ՝ ուսուցիչներ շատ եմ ունեցել, ու,եթե ինչ-որ մեկին չեմ հիշել, թող ներողամիտ լինի: 

Առանձնահատուկ ուզում եմ նշել Արթուր Կիմի Շուքուրյանի դերը իմ կյանքում, մարդ, որը թեւ ու թիկունք է եղել ինձ ամբողջ բժշկական կարիերայիս ընթացքում: Լինելով թեկնածուական թեզիս ղեկավարը՝  ինձ ոգեւորել է բոլոր հարցերում, մեծ հնարավորություններ բացել իմ առջեւ որպես լավ բժիշկ կայանալու հարցում, մեծ դեր կատարել շատ ու շատ այլ հարցերում: 

-Ըստ Ձեզ, այսօր Հայաստանի առողջապահական համակարգը ի՞նչ վիճակում է:

-Թե՛ խորհրդային տարիներին, թե՛ նախկին իշխանությունների ժամանակ, թե՛ այսօր բժիշկները եղել են անտեսված, չպաշտպանված: Դանկոյի նման մեր սրտի լույսը տվել, բայց հանիրավի քարկոծվել ենք որեւէ վիրահատության, բժշկական միջամտության ոչ ցանկալի ավարտի համար, երբ չի եղել որեւէ բժշկական սխալ: Այսպես ասած, կրակին յուղ են լցնում հատկապես որոշ լրատվամիջոցներ, որոնք ինչ-որ մեկի շահի, ինչ-որ մեկին դուր գալու համար հակաքարոզչություն են իրականացնում՝ մի վայրկյանում փորձելով զրոյին հավասարեցնել բժշկի՝ տքնաջան, անձնվեր ու պրոֆեսիոնալ աշխատանքի արդյունքում տարիների, տասնամյակների ընթացքում ստեղծած վարկանիշը: Միայն ասոցիացիաներով ենք կարողանում մեր շահերը պահել, չկա պետական մոտեցում բժիշկների նկատմամբ, ոչ մի բժիշկ չունի բժշկական ապահովագրություն: Շատերը բժշկի գալիս են  զինվորական, ոստիկանական ուղեգրերով, ապահովագրությամբ, պետպատվերով, սոցփաթեթով, անվճար վիրահատվում են, բայց բժիշկը որեւէ արտոնություն չունի: Ու, եթե չլինի գործընկերոջ, բուժհաստատության տնօրենի բարի կամքը, ընկերոջ խնդրանքը, բժիշկը հաճախ կհայտնվի անելանելի վիճակում: Անչափ կարեւոր է հատկապես այս վիրուսային իրավիճակում, երբ բժիշկն ամեն վայրկյան վտանգի տակ է, ապահովագրված լինելը:  

-Վերջում ի՞նչ կմաղթեք:

-Կցանկանամ, որ բժիշկն ապահովագրված լինի, գտնվի պետական աջակցության ներքո, իսկ ժողովուրդն էլ սիրի բժիշկներին, որովհետեւ նրանք այդ սիրուն արժանի են: Այս տարին աղետալի տարի է, եւ բոլորիս մաղթում շուտ ազատվել այս փորձանքից: Իհարկե, էլի շատ բան կարելի է մաղթել հայ ժողովրդին, սակայն այս պահին սրանից ավելի լավ մաղթանք դժվար է գտնել:

 մանկաբարձ- գինեկոլոգ,  գինեկոլոգ- էնդոկրինոլոգ, ռեպրոդուկտոլոգ

7. Մասնագիտական գործունեություն:

8. Կրթություն և որակավորումներ

 9.Վերապատրաստումներ

  10.Հրապարակումները ( 38 գիտական աշխատանքների հեղինակ է)

• Современные подходы к индукции овуляции и суперовуляции у больных с синдромом поликистозных яичников [Текст] : Дис. ...канд.мед.наук:14.00.01 / Киракосян Карина Эдуардовна. - М., 2005. - 132 с. : ил. - Библиогр.: с.106-132

•  Бесплодный брак в Республике Армения: демографические, этнические и клинические особенности: автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора медицинских наук: 14.01.01/ Киракосян Карина Эдуардовна; [Место защиты Москва, обл. Науч.-исслед. ин-т акушерства и гинекологии].-Москва, 2013

 Վնասվածքաբան-օրթոպեդ

Կրթություն՝ 1993-2003թթ.  ք.Չարենցավան 2րդ միջնակարգ դպրոց

                             2003-2009թթ. Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական    Համալսարան Ընդհանուր Բժշկության ֆակուլտետ

                             2009-2012թթ. Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան կլինիկական օրդինատուրա վնասվածքաբանություն և օրթոպեդիա մասնագիտությամբ

Աշխատանք՝ 2012թ.-ից  Վնասվածքաբանության և Օրթոպեդիայի Գիտական Կենտրոն մեծահասակների օրթոպեդիայի և ոսկրային պաթոլոգիայի բաժանմունք որպես բժիշկ օրթոպեդ-վնասվածքաբան

2019թ.-ից <<Աջափնյակ>> ԲԿ  օրթո պեդ-վնասվածքաբան

2020թ-ից  <<Միքայելյան համալսարանական հիվանդանոց>> օրթոպեդ-վնասվածքաբան

2020թ.-ից << Wigmore Clinic>> օրթոպեդ-վնասվածքաբան

Լրացուցիչ՝ 2012-2014թթ. Ծառայություն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Պաշտպանության Բանակում որպես բուժկետի բժիշկ

2016թ.-ից ՀՀ Վնասվածքաբան Օրթոպեդների Ասոցիացիայի քարտուղար

Վերապատրաստումներ՝ 2010թ. Հայաստանի Օրթոպեդ Վնասվածքաբանների 5րդ Կոնգրեսս միջազգային մասնակցությամբ

2017թ.  ՌԴ ք. Մոսկվա Եվրասիական Օրթոպեդիկ Ֆորում

2018թ.  ՌԴ ք. Մոսկվա Յուդինի անվան կլինիկական հիվանդանոց <<Ոտնաթաթի դեֆորմացիաների վիրահատական բուժում>> թեմայով  ուսումնական կուրս

2018թ. Հայաստանի Օրթոպեդ Վնասվածքաբանների 7րդ Կոնգրեսս միջազգային մասնակցությամբ

2018թ. Երևան <<Ոտնաթաթի դեֆորմացիաների վիրահատակ շտկում>> մաստեր-կլասս

Լեզուների իմացություն՝ ռուսերեն , անգլերեն

    Օտորինոլարինգոլոգ  (ԼՕՌ)                             

         ԻՆՔՆԱԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

   1977թ.-ին ընդունվել եմ Սևանի թիվ 4 դպրոցը և ավարտել  1988թ. արծաթե մեդալով:

   1989 . ընդունվել եմ Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտ և 1995թ. ավարտել Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանը:

   1995թ. սեպտեմբերին ընդունվել եմ կլինիկական օրդինատուրա Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ականջ քիթ կոկորդաբանության ամբիոնում, որը ավարտել եմ 1998թ.-ին:

   1989թ.-ից մասնակցել եմ Արցախյան շարժմանը:

   1990-1994թ.թ. մասնակցել Արցախյան ազատամարտին Նիկոլ Դուման ջոկատի կազմում:

   1998թ. սեպտեմբերին զորակոչվել եմ ՀՀ զինված ուժեր և զորացրվել 2009թ. ծառայելով .

    1998-2000թթ. Ռազմաբժշկական վարչությունում  զորամասերի բուժծառայության կազմակերպման բաժնի սպա

    2000-2001թթ. Կենտրոնական կլինիկական զինորական հոսպիտալում LOR բաժանմունքի բժիշկ օրդինատոր

    2001-2009թթ. Կենտրոնական զինվորական պոլիկլինիկայում վիրաբուժական  բաժանմունքի բժիշկ ականջ քիթ կոկորդաբան

    2002թ. ից համատեղության կարգով եղել եմ “Արթմեդ” բժշկական վերականգնողական  կենտրոնի LOR կոնսուլտանտ, իսկ 2009թ.-ից  նույն կենտրոնի  վիրաբուժական բաժնի LOR բժիշկ, LOR Ծառայության ղեկավար, որտեղ աշխատում եմ մինչ օրս:

    2013թ.պաշտպանել եմ գիտական թեզ և ստացել բժշկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան:

Ունի 6 տպագրված հոդված:

    2020թ.մայիսից ԱԱԻ գլխի պարանոցի էսթետիկ և ռեկոնստրուկտիվ վիրաբուժության ամբիոնի դոցենտ:

    2020թ. հունիսից Արթմեդ բժշկական վերականգնողական կենտրոնի բուժ գծով փոխտնօրեն:

Պարգևատրումներ՝

  2004թ. ՀՀ Պաշտպանության նախարարի շնորհակալագիր:

  2006թ. ՀՀ ՊՆ Ռազմաբժշկական վարչության պետի պատվոգիր:

  2006թ. “Ամբասիր ծառայության համար” I աստիճանի մեդալ:

  2007թ. ՀՀ Պաշտպանության նախարարի շնորհակալագիր:

  Ամուսնացած է, ունի 2 երեխա՝ տղա, աղջիկ:                              

Էմբրիոլոգ                        

Մասնագիտական գործունեություն:

2. Կրթություն և որակավորումներ

բ.գ.դ. պրոֆեսոր

Կրթություն

1970-1980թթ. - ք. Երևան, 118 միջն. դպրոցը գերազանցությամբ

1980-1986թթ. – ԵՊԲՀ` մանկաբուժության ֆակուլտետ

1986-1987թթ. –ԵՊԲՀ՝ ինտերնատուրա «Մանկաբուժություն» մասնագիտությամբ, Երևանի մանկական կլինիկական №3 հիվանդանոց։

1994-1996թթ․- Ուսանել է Մոսկվայի ԲԳԱ Մանկաբուժության գիտահետազոտական ինստիտուտի կլինիկական օրդինատուրայում՝ ընդհանուր մանկաբույժ և մանկական նեֆրոլոգ մասնագիտությամբ, որըգերազանց  ավարտելով նույն տարում, ընդունվել է ասպիրանտուրա։

2007թ․ին Գերմանիայի Դաշնային հանրապետության Քաղցկեղի գիտահետազոտական կենտրոնում անցել է դոկտորանտուրա; «ՄոլեկուլյարԳաստրոէնտերոլոգիա»: (DAAD)

2010թ․ - Վերապատրաստվել է Գերմանիայի Դաշնայինհանրապետության Հայդելբերգի բժշկական համալսարանի Մանհայմի համալսարանական կլինիկայում: (DAAD)

Աշխատանքային գործունեություն

1986-1987թթ. – ԵՊԲՀ՝ ինտերնատուրա «Մանկաբուժություն» մասնագիտությամբ, Երևանի մանկական կլինիկական №3 հիվանդանոցում։

1987-1994թթ․-Երևանի մանկական կլինիկական №3 հիվանդանոց.

1994-1996թթ․- Մոսկվայի ԲԳԱ Մանկաբուժության գիտահետազոտական ինստիտուտի կլինիկական օրդինատուրայում։

1997- 2005թթ․- Մ․Հերացու անվան ԵՊԲՀ մանկաբուժության թիվ 2 ամբիոնում որպես ասիստենտ

2005-2007թթ․-Մ․Հերացու անվան ԵՊԲՀ մանկաբուժության թիվ 2 ամբիոնում որպես դոցենտ

2007-2011 -Մ․Հերացու անվան ԵՊԲՀ մանկաբուժության և մանկական վիրաբուժության թիվ 2 ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար:

2009-2011 - Մ․Հերացու անվան ԵՊԲՀ, մանկաբուժության և գինեկոլոգիա մասնագիտությունների  ցիկլային  հանձնաժողովի նախագահ

2008-2011թթ. համալսարանական մանկաբուժական կլինիկայի ղեկավար

2011թ-2019թ.Հերացու անվան ԵՊԲՀ մանկաբուժությանթիվ 1 ամբիոնի վարիչ և «Մուրացան» համալսարանական հիվանդանոցային համալիրի մանկաբուժական թիվ 2 կլինիկայի ղեկավար:

2014-2019թթ. «Հերացի» պոլիկլինիկայում պրոֆեսոր խորհրդատու:

2020թ.-առ այսօր  Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ ԲԿ, մանկաբուժական կլինիկայի ղեկավար

Գիտական գործունեություն

2001թ. –պաշտպանելէ թեկնածուական թեզ «Լյարդի ֆունկցիոնալ վիճակը գաստրոդուոդենիտի և հեպատոբիլիար հիվանդությունների ժամանակ երեխաների մոտ» թեմայով և ստացել բժշկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան,

2011թ. – պաշտպանելէ դոկտորական ատենախոսություն «Երեխաների լյարդի վաղ ախտահարման առանձնահատկությունները մի շարք հիվանդությունների ժամանակ» թեմայով և ստացել է բժշկական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան։

Մանկաբուժություն ուսումնական ձեռնարկի խմբագիր:

«Տարածված Մանկական Հիվանդությունների վարումը ԱԱՊ Պրակտիկայում» ուսումնական ձեռնարկի համահեղինակ:

Գրախոսականների, ընդդիմախոսականների իրականացում

Գրանտային ծրագրեր

2004 - "Investigation of correlation between the state of intestinal microflora and diseases of FMF, IBD, chronic colitis, colon cancer and breast carcinoma" Հետազետական խմբի անդամ

2007թ. Լյարդի ֆունկցիոնալ վիճակը գաստրոդուոդենիտի և հեպատոբիլիար հիվանդությունների ժամանակ երեխաների մոտ» գիտական թեմայի ղեկավար:

Պարգևներ

2010թ. -  Մ. Հերացու անվան ԵՊԲՀ 90-ամյակի կապակցությամբ շնորհվել է արծաթե մեդալ

Անդամակցություն

2008թ. – Հայաստանի մանկական բժիշկների ասոցիացիայի անդամ:

2012թ-  իմունականխարգելման հանրապետական խորհրդատվական հանձնաժողովի անդամ:

2012թ. -դատաբժշկական փորձաքննությունների  փորձագետ:

2007թ.-  փորձագիտակակն հանձնաժողովի անդամ:

ՈՒսումնամեթոդական գործունեություն

2011թ.-ուսումնամեթոդական ցիկլային հանձնաժողովի անդամ

2007թ.-կլինիկական օրդինատորներ քննական հանձնաժողովի անդամ

2007թ․-իցՄ․Հերացու անվան ԵՊԲՀ, ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետի խորհրդի անդամ

2007-2011 - Մ․Հերացու անվան ԵՊԲՀ, գիտական խորհրդի անդամ

2017թ․- Ռուսաստանի Մանկաբուժների Ասոցիացիայի անդամ

Մասնագիտական գործունեություն

2002թ․«ՄանկականԳաստրոէնտերոլոգիա», Աթենք, Հունաստան

2005թ․ - «ՄանկականԱնհետաձգելիԲժշկություն», սեմինար, Զալցբուրգ, Ավստրիա

2006թ․-«Նեֆրոլոգիա», սեմինար, Զալցբուրգ, Ավստրիա

2009թ․- «ԸնդհանուրՄանկաբուժություն»սեմինար, Զալցբուրգ, Ավստրիա

2011թ.- ՌԴ, ք. Մոսկվա, Ռուսաստանի մանկաբույժների XV Միջազգային կոնգրես և  բուժքույրերի I-ի ֆորում

2012թ.– Շնչառական օրգանների հիվանդությունների բուժման ժամանակակից

ասպեկտները ապացուցողական բժշկության տեսանկյունից,  Հայաստան

2013 – Բելգիա; Universite Libre de Bruxelles

2014թ. –Երեխաների առողջության գիտական կենտրոնի և ԵՊԲՀ միջև պայմանագրի կնքման վերաբերյալ քննարկումներ, Մոսկավ, Ռուսաստան

2014- Երևանի և ՀՀ մարզերում աշխատող բժշկների և բուժքույրերի վերապատրաստման գործընթացի ղեկավար

2015- Իմունիզացիա, սեմինար պատվաստանյութերի անվտանգության վերաբերյալ, ՀՀ, Իսպանիա, ԱՀԿ

2015թ.- Իտալիա, Ֆլորենցիա, 7-րդ Եվրոպական մանկաբուժական համաժողով

2016թ - Իմունիզացիա, Լոնդոն, Անգլիա

2017թ –«ՀամալսարանականՄանկաբուժությանարդիխնդիրները»համաժողով, ք․Երևան, (զեկույց)

2017թ. – Իտալիա, Հռոմ, Մանկաբուժական համաշխարային սամիտ (ելույթ)

2018թ-  Փետրվար, Ռուսաստանի մանկաբույժների 20-րդ կոնգրես, Մոսկվա, Ռուսաստան

2018 թ. - ESPGHAN Eastern European Summer School, Yerevan, Armenia

2019թ. Շվեդիա, Յոնչոպինգ մարզի Ռիհով հիվանդանոց, Միկրոֆեստիվալ:

2019թ. Բերլին Մանկաբուժական համաշխարային սամիտ (ելույթ)

Անձնական տվյալներ

Ամուսնացած է, ունի 2 դուստր, 1 թոռնուհի:

Հեռ.` +37493 84 34 05

էլ. Փոստ՝This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Բացառվում է սկոլիոզի բուժումը մերսումներով ու բուժական ֆիզկուլտուրայով

Ցանկացած առողջական խնդիր կյանքի ինչ–որ մի փուլում մարդու թե՛ ապրելակերպի, թե՛ օրգանիզմի ֆունկցիոնալ գործունեության «սխալի» արդյունք է։ Նշանակում է՝ ֆունկցիոնալ մակարդակում առաջացած «սխալը» ժամանակին հայտնաբերելու, ուղղելու եւ ճիշտ ուղղորդելու դեպքում հնարավոր է բուժել հիվանդին՝ խուսափելով հետագա բարդություններից։
Այսօր արդի բժշկությունն ունի գերժամանակակից կլինիկական ախտորոշիչ եւ բուժական հնարավորություններ, որոնց մեծամասնությունը կարող է ֆիքսել եւ գնահատել մարդու օրգանիզմում տեղի ունեցող ախտաբանական պրոցեսների հետեւանքները: Տեխնիկական միջոցների ընդլայնմանը զուգընթաց նորարարական մոտեցումների բազմազանությունը թույլ է տալիս հասնել այն ամենին, ինչը ժամանակին անհավանական էր թվում։

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է  օրթոպեդ-վերտեբրոլոգ, «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի ողնաշարային ախտաբանության բաժանմունքի ղեկավար ԿԱՐԱՊԵՏ ՄՈՄՋՅԱՆՆ է՝ բժշկության մեջ մեծ ավանդ ունեցող մասնագետ, ով ջանք եւ եռանդ չի խնայում իր հիվանդներին բարեհաջող բուժելու նպատակով: Պարոն Մոմջյանի հետ մեր զրույցը ծավալվեց ողնաշարային հիվանդություների տեսակների, դրանց դրսեւորման ձեւերի ու թեմային առնչվող այլ կարեւոր հարցերի շուրջ:

-Պարո՛ն Մոմջյան, խնդրում ենք կատարել սկոլիոզ, կիֆոզ հիվանդությունների տարանջատում, ի՞նչ բուժական մեթոդներ են կիրառելի այդ հիվանդությունների դեպքում:

-Իրականում դրանք տարբեր ողնաշարային խնդիրներ են: Կիֆոզը հիվանդություն չէ, այլ ողնաշարի թեքում է կրծքային հատվածից դեպի առաջ, նորմալ ձեւավորված ողնաշարի դեպքում հանդիպում է նաեւ գերկիֆոզ, որը բերում է ցավային սինդրոմի, սակայն այն խիստ վնասակար է եւ շատ քիչ դեպքերում կարիք ունի վիրահատական միջամտության:

Ինչ վերաբերում է սկոլիոզին, ապա դա անբնական վիճակն է, երբ ողնաշարը թեքված է լինում կողմնային հարթության մեջ, որը կարող է ի հայտ գալ տարբեր մակարդակներով` պարանոցային, կրծքային, հիմնականում՝ գոտկային հատվածներում: Այն աջակողմյան, ձախակողմյան կամ երկկողմյան հիվանդություն է, որն ունի մի քանի տարատեսակներ, կարող են լինել բնածին եւ ձեռքբերովի, որոշակի նյարդամկանի հիվանդությունների ժամանակ ձեւավորված սկոլիոզներ: Սկոլիոզի բուժումը հիմնականում մինչեւ 45 աստիճանը կոնսերվատիվ է, որի դեպքում կիրառվում են կորսետային բուժում եւ բուժական ֆիզկուլտուրա: Քանի դեռ երեխան դեռեւս աճ ունի, սակայն հիվանդությունը ակտիվ պրոգրեսիվող ձեւն է, առաջարկվում է անհապաղ վիրահատություն: 45 աստիճանից ավելիի դեպքում, երբ տարիքն առած հիվանդ է, պահանջվում է վիրահատական բուժում: Սկոլիոզի ժամանակ մեծահասակների դեպքում վիրահատություն արվում է արտահայտված ցավային ախտանիշների դեպքում: Կա կարծիք, որ սկոլիոզը դիրքի, ծանրության եւ այլ պատճառերից է առաջանում, ու, երբ երեխան աճում է, այն կարելի է բուժել դիրք տալով, մերսումների օգնությամբ եւ այլն: Սակայն միայն մերսումներով ու բուժական ֆիզկուլտուրայով սկոլիոզը բուժվող չէ:

-Ինչպիսի՞ բուժական նորարարական մեթոդներ եք կիրառում:

-Այսօր որոշակիորեն փոխվել է գործիքավորումը, կորսետավորումը պահպանվել է, եւ Հայաստանում առկա ու կիրառելի են վերջին սերնդի լավագույն կորսետները: Վիրահատական առումով հիմնականում իմպլանտների տեսակները եւ որակն է լավացել, կոտրվածքների դեպքում քիչ քանակությամբ սկսել են կիրառելի լինել մինի ինվազիվ մեթոդները, իսկ համապատասխան գործիքների առկայության դեպքում դրանք կիրառելի կլինեն նաեւ սկոլիոզի դեպքում: Որոշ տեսակի սկոլիոզների համար կան հատուկ գործիքներ, որոնք կիրառելի են աշխարհով մեկ, բայց մենք չենք կարող դրանք ձեռք բերել, քանի որ շատ թանկ արժեն, եւ Հայաստանում նման հիվանդներ քիչ են հանդիպում, որպեսզի նրանց համար գործիքը ներմուծվի եւ կիրառվի: Իսկ քիչ քանակության դեպքում ոչ մի ընկերություն չի համաձայնի համագործակցել մեզ հետ: Իմպլանտները պետության աջակցության ծրագրի մեջ չեն մտնում, դրանք գնվում են հիվանդների կողմից, իսկ պետությունը հոգում է բուժման ծախսերը:

-Բժի՛շկ, վերապատրաստման վերջին անգամ ե՞րբ եք եղել:

-Եղել եմ նախանցյալ տարի եւ կասեմ, որ վերապատրաստումները հնարավորություն են տալիս ծանոթանալ նորագույն մեթոդներին, փորձի փոխանակություն կատարել: Ի դեպ, տարբեր ժամանակներ դրսում աշխատելու հնարավարություններ են եղել, սակայն ես ի վերջո հասկացա, որ ինձ Հայաստանից պետք չէ գնալ:

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:

-Այսօր կան լավագույն կադրեր, որոնք մեր աջակցության կարիքն ունեն, եւ մենք նրանց օգնում ենք գիտելիքների ամրապնդման հարցում, ուղղորդում ճիշտ ճանապարհով: Ընդ որում, ինտերնետ պորտալի շնորհիվ նրանց հնարավորությունները շատ ավելի մեծ են, քան մեր տարիներին էին: Նրանք ավելի շատ են շփվում արտերկրի տարբեր մշակույթների, բարքերի հետ, նրանց հնարավորություններն ավելի լայն են,  քանի որ դրսից էլ են բժիշկներ գալիս Հայաստան, եւ տեղի է ունենում փորձի փոխանակում:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում, ժողովրդական լեզվով ասած, ողնաշարի «գրիժան»` ճողվածքը:

-Դա այն է, երբ դիսկի ամրությունը թուլանում է, ու դոնդողանման կորիզի նյարդարմատը դուրս է գալիս դեպի պատռված հատվածները եւ դուրս եկած ճողվածքներով սեղմվում է՝ պատճառելով սուր ցավեր ու նյարդարմատի աճի խանգարում: Փոքր չափերը ոչ վիրահատական են, իսկ մեծ չափերի դեպքում անիմաստ է սպասել, քանի որ հիվանդներն ունենում են սուր ցավեր, կարիք կա նյարդարմատն ազատել ճնշումից, եւ պետք է իրականացվի վիրահատություն:

-Ձեր մաղթանքը եւ հորդորը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ հասարակությունը լինի միշտ առողջ, աչալուրջ, երբեւէ չդիմի այնպիսի մարդկանց, որոնցից միայն վնաս կստանա: Թող մեր հասարակությունը տեղյակ լինի, որ մեր երկրում էլ հետազոտման, բուժվելու շատ հնարավորություններ կան: Ու պարտադիր չէ միայն բուժման նպատակով այցելել մեզ, թող գան նաեւ կանխարգելիչ ստուգումների, որպեսզի ժամանակ չկորցնեն ու վնասեն առողջությունը: Եղեք առողջ, սիրեք ձեզ եւ ձեր մարմինը:   

Կանխարգելելը սրտանոթային գանգատների վերացման միակ ճանապարհն է

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում հիվանդացության ամենաբարձր ցուցանիշն ունեն սրտային հիվանդությունները: Այսօր Հայաստանի սրտաբանության զարգացվածության եւ բուժման բարեհաջող ելքերով լավագույն օջախներից մեկը սրտաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտն է, որտեղ լավագույն մասնագետների օգնությամբ իրականացվում են որակյալ բոլոր բուժօգնությունները: 

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է սրտաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի գիտաշխատող եւ սրտաբան ԱՐԱՄ ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆԸ, ում հետ զրույցում քննարկվեցին Հայաստանում սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդությունների կանխարգելման ու բուժման հնարավորությունների, ձեռքբերումների ու անհրաժեշտ քայլերի վերաբերյալ հարցերը: Բժիշկները, դժվարին պահերին կանգնելով հիվանդի կողքին, կիսում են նրա դժվարությունները` հաճախ անհնարինը դարձնելով հնարավոր: Հենց այդպիսին է մեր զրուցակիցը, որն ամեն կերպ ձգտում է բարելավել պացիենտների հետագա կյանքի որակը:

-Պարո՛ն Չիլինգարյան, հիմնականում սիրտ-անոթային ի՞նչ հիվանդությունների դեպքում են ձեզ դիմում:

-Սովորաբար սիրտ-անոթային խնդիրների դեպքում գանգատները շատ տարբեր են՝ կրծքավանդակի ցավերից, շնչարգելությունից մինչեւ սրտի անկանոն աշխատանք, ոտքերի այտույցներ, գլխապտույտներ: Շատ անգամ այնպիսի արտառոց գանգատներով են դիմում՝  կարծելով, որ սրտային խնդրից է, քանի որ սիրտը այնպիսի մի օրգան է, որի համար անհանգստանալը առաջնային է: Գալիս են ճշտելու՝ սրտայի՞ն խնդիր է, թե ոչ, պարզելու  իրենց գանգատների իրական պատճառները: Վիրուսային համաճարակի այս օրերին շատերի մոտ սրտային խնդիրը գլուխ է բարձրացրել: Երբ սիրտ-անոթային խնդիրներ ունեցող մարդիկ վարակվում են վիրուսով, ավելի է բարդանում նրանց քրոնիկական հիվանդությունը, ավելի ծանր են սկսում տանել այն:  

-Հիմնականում ո՞ր սրտանոթային հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

-Միշտ կան հիվանդություններ, որոնք տարիքային շեմ չեն հարցնում, օրինակ, սրտի բնածին եւ ձեռքբերովի արատները, որոնք սովորաբար ի հայտ են գալիս ավելի վաղ տարիքում: Մասնավորապես պիտի նշեմ երիտասարդացում ապրած սրտի իշեմիկ հիվանդությունը, սրտամկանի ինֆարկտը, ստենոկարդիան, որոնց առաջացման պատճառները բազմազան են: Դրանց նպաստում են ճարպակալումը, շաքարային հիվանդությունը, սթրեսները, սննդի անկանոն ընդունումը, ծխելը, որը, ցավոք սրտի, մեր երկրում վաղ տարիքից է նկատվում:  Մի խոսքով, կյանքի որակն է իրականում բավականին փոփոխության ենթարկվել, ինչն էլ նպաստում է սրտանոթային հիվանդությունների երիտասարդացմանը:  

-Հասարակությունը հաճախ չի տարանջատում ինսուլտը ինֆարկտից: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-Ինֆարկտն ու ինսուլտը, կարելի  է ասել, նույն հիվանդություններն են, ուղղակի տարբերվում են տարբեր օրգաններում տեղակայմամբ: Իրականում խցանվում է անոթը, եւ արյուն չի մատակարարվում սիրտ, սրտամկանի որոշ մաս մահանում է, վերք է առաջանում, այնուհետեւ սպիանում, ու նույն իրավիճակը տեղի է ունենում ուղեղում, որը  կոչվում է ինսուլտ: Անոթը խցանվում է ուղեղում, որտեղ մեռուկացում է առաջանում ուղեղի հյուսվածքի որոշակի տարածքում: Տարանջատելու համար ասենք՝ ուղեղինը ինսուլտ է, սրտինը` ինֆարկտ: Հիվանդություններ են, որոնք ունեն նույն մեխանիզմը եւ նույն պաթոլոգիան, որոնց հիմքում ընկած է անոթային խցանումը, եւ երկուսի դեպքում էլ ռիսկային գործոնները կրկնվում են՝ ալկոհոլի չարաշահում, ճարպակալում, շաքարախտ, ճնշման խնդիրներ, նստակյաց կյանք:

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին, մեր սրտաբանությունը ապագայում լավագույնների ձեռքերո՞ւմ կլինի:

-Մեր երիտասարդությունն այսօր բավականին նպատակասլաց է, ձգտող, պրպտող, հետաքրքրասեր, եւ այդ ամենը մեզ համար բավականին ուրախալի փաստ է, որին նպաստում է արդի տեղեկատվական դաշտի տարածվածությունը: Ասօրվա երիտասարդությունը հասուն մոտեցում է ցուցաբերում իր մասնագիտությանը, նրա պատասխանատվության զգացումը բավականին բարձր է, շուտ է յուրացնում գիտելիքները: Իսկ մենք էլ, ավելի ոգեւորվելով երիտասարդների հետաքրքրասիրությամբ, ցանկանում ենք ավելին տալ նրանց:

-Ի՞նչ կասեք կանխարգելիչ բուժման մասին, մեր երկրում այն զարգացա՞ծ է:

-Կանխարգելիչ բուժումը, կարծես թե, մեր էթնոսում ծնված չէ, դաջված չէ: Բոլորը կարծում են, թե սրտանոթային հիվանդությունները վերջնական բուժվող հիվանդություններ են, սակայն, ցավոք սրտի, դրանք չեն բուժվում, հիվանդի սիրտը միշտ էլ մնում է հիվանդ: Մենք ուղղակի նպաստում ենք գանգատների վերացմանը, որպեսզի պացիենտը չզգա իր հիվանդության գոյությունը: Սրտային խնդիրների դեպքում պետք է հետեւողական լինել, հիվանդը պետք է միշտ ընդունի իր դեղորայքը, որովհետեւ դադարեցնելու դեպքում կվերադառնա իր նույն գանգատներին: Կանխարգելելը սրտանոթային գանգատների վերացման միակ ճանապարհն է, եւ ամբողջ աշխարհում սրտանոթային խնդիրների դեպքում բժշկությունն աշխատում է միայն կանխարգելիչ բուժման ճանապարհով: Իհարկե,  ավելի լավ է՝ մարդիկ իրենց հետեւելով փորձեն չհիվանդանալ՝ խուսափելով ռիսկային գործոններից: Բժշկությունը դրսից է ազդում անհատի վրա, ավելի շատ պետք է սեւեռվել առողջության վրա, ոչ թե հիվանդության, մենք բուժում ենք հիվանդությունը, ոչ թե հիվանդին, մենք ոչ թե առողջության, այլ հիվանդությունների հետ ենք առնչվում: Դա է բժշկությունը. մենք ուսումնասիրում են հիվանդությունը, ոչ թե առողջությունը: Ժամանակին կանխարգելումը առողջություն է, իսկ մեր բուժածը հիվանդությունն է:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Առաջին հերթին մեր հասարակությանը կցանկանամ առողջություն: Այսօր շատ ծանր ժամանակներում ենք ապրում. վիրուսի առկայությունը շատ բան փոխեց մեր ապրելակերպի մեջ: Կցանկանամ, որ մարդիկ ավելի սթափ մտածեն չկորցնելու համար մեր ազգային եւ մարդկային արժեքները, պահպանենք մեր անհատականությունները, ավելի պարտաճանաչ լինենք մեր անձի նկատմամբ: Կցանկանամ, որ մարդկանց սրտերը առողջ բաբախեն, որ նրանց գանգատները սրտային չլինեն, աշխատեն հեռու մնալ տարբեր ռիսկային գործոններից, հետեւեն իրենց ճնշմանը, շատ քայլեն, նյարդերը հանգիստ պահեն, բարի մնան: Եվ այդ ամենը կնպաստի  մարդու ֆիզիկական եւ հոգեւոր առողջությանը: