Իլիզարովի հայտնի մեթոդը համարվում է օրթոպեդիկ վիրաբուժության պատմության խոշոր բացահայտումներից մեկը

Հայ վաստակավոր բժիշկների հսկայական փորձն ու գիտելիքները, արտացոլվելով ժամանակակից բժշկության մեջ, այսօր էլ ունեն ոչ միայն պատմական ու տեսական, այլեւ կիրառական նշանակություն: Նրանց կատարած ամենաբարդ, անհավանական վիրահատությունների մասին վկայում են օրհասական վիճակում հայտնված, բայց մեր հայրենակիցների «ոսկե ձեռքերի» շնորհիվ երկրորդ կյանք ստացած հիվանդներն ու նրանց հարազատները:

Անցյալում գոյություն ունեին տարատեսակ օրթոպեդիկ հիվանդությունների՝ վերջույթների զարգացման բնածին արատների, վերջույթների դեֆորմացիաների, ոսկրային վարակների, վերջույթների անհավասարության ու կոտրվածքների բուժման համար նախատեսված սակավաթիվ հասանելի մեթոդներ: Սովորաբար այս հիվանդություններն անբուժելի էին համարվում, իսկ ոսկրային վարակների դեպքում հաճախ միակ լուծումը վերջույթների հեռացումն էր: Գավրիլ Իլիզարովը՝ օրթոպեդ-վիրաբույժը Ռուսաստանից, հեղաշրջում կատարեց այս ոլորտում՝ ստեղծելով արտաքին ուղղիչ օղակաձեւ սարք, որը հնարավություն էր տալիս երկարացնել եւ ուղղել  մարդու ոսկորներն ու փափուկ հյուսվածքները: Իլիզարովի սարքը ձեւավորող կառուցվածքների բազմաֆունկցիոնալությունը թույլ է տալիս այդ սարքի կիրառումը տարատեսակ վնասվածքների եւ օրթոպեդիկ շեղումների դեպքում: Իլիզարովի մեթոդն այսօր կիրառվում է ամբողջ աշխարհում եւ մեծ ազդեցություն ունի ժամանակակից ոսկրաբանության եւ վնասվածքաբանության վրա: 

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցը Երեւանի «Վերջույթների վերակառուցման եւ երկարացման կենտրոնի» (ԵՎՎԵԿ) տնօրեն, «Արմավենի» բարեգործական հիմնադրամի հիմնադիր-նախագահ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, վնասվածքաբան-օրթոպեդ, պրոֆեսոր ԱՐՇԱԿ ՄԻՐԶՈՅԱՆՆ է, ով սոցիոլոգիական հարցումների եւ փորձագիտական գնահատման արդյունքում արժանացել է «Տարվա օրթոպեդ-վնասվածքաբան» կոչմանը: Հայաստանում նա անուրանալի ավանդ ունի Իլիզարովի մեթոդի ներդրման մեջ: Առողջապահության կազմակերպման, բժշկագիտության զարգացման գործում անգնահատելի ավանդ ունեցող, Ճանաչված եւ բազմաշնորհ մասնագետ, «ոսկե ձեռքերով» բժիշկ, ում մոտ բուժվելու են գալիս ոչ միայն Հայաստանից, այլեւ աշխարհի ամենատարբեր ծայրերից: Աղքատության մեջ ապրելն էապես մեծացնում է տարատեսակ հիվանդությունների, այդ թվում` հենաշարժական համակարգի խնդիրների առաջացման հավանականությունը,  եւ «Արմավենի» բարեգործական հիմնադրամի առաքելությունը Հայաստանում առաջադեմ օրթոպեդիկ բուժումը անապահով ընտանիքներին հասանելի դարձնելն է: Ինչպես նշում է մեր զրուցակիցը, իրենց առաքելությունն է աջակցել հաշմանդամներին քայլել հպարտ՝ ընձեռելով նրանց լիարժեք եւ արժանապատիվ կյանքի հնարավորություն: Նա վստահ է, որ, եթե բարձր սոցիալական պատասխանատվություն ունեցող յուրաքանչյուր ոք իր գործունեության շրջանակում եւ հնարավորության սահմաններում մասնակցի սոցիալական ծրագրերին, Հայաստանը կդառնա ավելի լավ երկիր բոլորի համար:  Վաստակավոր բժշկի համար բժիշկ լինելը վեհ կոչում է, իսկ բարեգործություն կատարելը՝ բնական ցանկություն: «Արմավենի» հիմնադրամի միջոցներով կիրառվում է հենաշարժական համակարգի պաթոլոգիաների բուժման Իլիզարովի առանձնահատուկ մեթոդը, որը հնարավորություն է տալիս հասնելու փայլուն արդյունքների: Այս մեթոդի կիրառումը հաջող եւ հաճախ անփոխարինելի բուժում է առաջարկում բնածին եւ ձեռքբերովի օրթոպեդիկ խախտումների դեպքում, ինչպես, օրինակ, բնածին կոնքազդրային հոդախախտ, բնածին ծուռթաթություն, օստեոմիելիտ, բնածին անոմալիաներ, վերջույթների դեֆորմացիաներ, վնասվածքների հետեւանքներ եւ այլ պաթոլոգիաներ:

-Պարո´ն Միրզոյան, խոսենք Ձեր հիմնադրած «Վերջույթների վերակառուցման եւ երկարացման կենտրոնի» եւ Իլիզարովի մեթոդի արդիական կիրառելիության մասին:

- Ես բախտ եմ ունեցել գրեթե ինը տարի աշխատել Կուրգանում` հանճարեղ Գ. Իլիզարովի անմիջական ղեկավարությամբ:  Ունեմ նաեւ աշխատանքային փորձ ԱՄՆ-ում եւ Դանիայում, իսկ 2000 թ.-ից հիմնադրել եւ մինչ օրս ղեկավարում եմ «Վերջույթների վերակառուցման եւ երկարացման կենտրոնը», որի գործունեության հիմքում դրված է Իլիզարովի հայտնի մեթոդը: Այն թույլ է տալիս անհրաժեշտ ձեւ եւ երկարություն տալ ցանկացած սեգմենտի: Ամբողջ աշխարհում մեթոդի հնարավորությունների շնորհիվ այն համարվում է օրթոպեդիկ վիրաբուժության խոշոր բացահայտումներից մեկը: Արեւմտյան երկրներում առաջինն այդ մեթոդը կիրառող իտալացի բժիշկները Գ.Ա. Իլիզարովին անվանեցին <<Օրթոպեդիայի Միքելանջելո>>, որովհետեւ կարելի է «քանդակել» վերջույթների ցանկացած ձեւ եւ տեսք: Կենտրոնը հայտնի է ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաեւ ամբողջ աշխարհում, եւ մեզ մոտ բուժվել են այցելուներ ավելի քան 22 երկրից: Օրինակ, այս պահին բուժման մեջ են գտնվում 3 այցելու Ճապոնիայից, մեկական` ԱՄՆ-ից, Իրանից եւ Հունգարայից, որոնք մեզ դիմել են հասակը երկարացնելու եւ ոտքերի տեսքը գեղեցկացնելու համար: Մանրամասն տեղեկատվություն նրանք ստանում են մեր`  www.legslengthen.com  կայքի միջոցով: Լինելով տարածաշրջանում առաջատարը օրթոպեդիայի այդ բնագավառում` Կենտրոնն առաջարկում է բնածին եւ ձեռքբերովի օրթոպեդիկ խնդիրներով երեխաների եւ մեծահասակների բուժման ժամանակակից մեթոդներ:  Մեր փորձը ներառում է այդ բնագավառում 40 տարվա ինտենսիվ աշխատանք: Մեր որակավորման աստիճանը թույլ է տվել  ներկայացնել Իլիզարովի մեթոդը տարբեր միջազգային կոնգրեսներում, ինչպես նաեւ որակավորման բարձրացման նպատակով անցկացնել դասախոսություններ եւ ցուցադրական վիրահատություններ Ավստրալիայում, Դանիայում, Նորվեգիայում եւ ԱՄՆ-ում: Էսթետիկ եւ օրթոպեդիկ ցուցումներով ստորին վերջույթների երկարացման սկզբունքները շատ հարցերում համընկնում են, սակայն կան որոշակի տեխնիկական եւ հոգեբանական տարբերություններ:

-Փաստորեն, զբաղվում եք բժշկական տուրիզմո՞վ:

- Այո´, մենք նշանակալի ներդրում ունենք Հայաստանի բժշկական տուրիզմի ոլորտում: Ես շատ ուրախ եմ, որ արտերկրից գալիս են մեր ատամնաբույժների, պլաստիկ վիրաբույժների մոտ, ինչը խոսում է այդ ոլորտների` զարգացած լինելու մասին: Բայց մեր դեպքում վիրաբուժության ծավալն է բավականին մեծ. օրինակ, հասակը 12 սմ երկարացնելու համար գալիս են մեզ մոտ, ամենաարագ մեթոդի դեպքում մնում մեր երկրում առնվազն 5-6 ամիս, իսկ դասական մեթոդի դեպքում` մոտ մեկ տարի: Եվ բնական է, որ այդ մեկ տարվա ընթացքում այցելուն ծանոթանում է հայկական մշակույթի, խոհանոցի եւ, ինչու ոչ, մեր մարդ տեսակի հետ: Մենք նրանց տանում ենք Հայաստանի տեսարժան վայրեր, նրանք բնակվում, սնվում են Հայաստանում, ինչը մեր երկրին ֆինանսական միջոցներ է բերում:

-Բժի´շկ, խոսենք Դանիայում հիմնադրված մասնաճյուղի մասին:

- 1995թ. ինձ հրավիրել էին Դանիա, եւ այդ թվականի վերջերից մինչեւ 1997թվականն աշխատել եմ այնտեղ` օգնելով դանիացիներին` զարգացնելու եւ տարածելու Իլիզարովի մեթոդը Սկանդինավյան երկրներում:

-Տեղյակ ենք, որ աշխատել եք նաեւ Միքայելյանի անվան վիրաբուժության ինստիտուտում:

-1988թ. երկրաշարժի հենց հաջորդ օրը ես իմ ընկեր բարեգործների հետ 18 հոգանոց թիմով եկա Հայաստան, օդանավակայանում բաժանվեցինք երեք խմբի, եւ իմ խումբը գործունեություն ծավալեց Միքայելյանի անվան վիրաբուժության ինստիտուտում: Երբ Ալեքսանդր Լվովիչը տեսավ այդ մեթոդի հնարավորությունները, այսինքն` թե մենք որքան ենք պայքարում ամեն մի վնասված վերջույթի համար եւ ինչքան քիչ անդամահատում ենք կատարում, ստեղծեց բաժանմունք, որտեղ աշխատեցի մինչեւ 1992  թվականը` ներդնելով եւ տարածելով Իլիզարովի մեթոդը Հայաստանում: Այն ժամանակ Իլիզարովի մեթոդի հնարավորություններն արտասովոր էին, եւ բժիշկները հիմնականում դրան վերաբերվում էին թերահավատորեն: Սակայն մեթոդի հնարավորություններն այնքան ակնառու էին, որ 1992-1994թթ. Արցախի պատերազմական գործողությունների ընթացքում մեծաքանակ վիրավորների բուժման հարցում մեթոդը լայնամաշտաբ կիրառվում էր Երեւանի հիմնական կլինիկաներում, որը, համոզված եմ, բազմաթիվ վերջույթներ փրկեց անդամահատումից:

-Հայաստանում Իլիզարովի մեթոդը կիրառվում է միայն Ձե՞ր կենտրոնում:

-Տարբեր կլինիկաներ կիրառում են Իլիզարովի մեթոդը վնասվածքների եւ որոշ ոսկրաբանական հիվանդությունների բուժման ժամանակ: Սակայն, իմ տեղեկություններով, ոչ այն մեծ ծավալով, ինչ որ իրականացվում է մեզ մոտ: Դա նաեւ վերաբերվում է Իլիզարովի մեթոդի կիրառմանը ստորին վերջույթների էսթետիկ վիրաբուժության մեջ: Օրինակ, հասակի ավելացում, ազդր-սրունք համաչափության շտկում, սրունքների ձեւի կամ տեսքի բարելավում: Կախված ցուցումներից եւ նրանից, թե այցելուն ինչ նպատակներ է դնում, առաջարկում ենք Իլիզարովի դասական, Իլիզարով-ինտրամեդուլյար ձող եւ այլ ժամանակակից մեթոդներ:

-Բժի´շկ, ո՞րն է եղել Ձեզ համար ամենատպավորիչ վիրահատությունը:

-Անշուշտ, գրեթե 40 տարվա աշխատանքային փորձի եւ բազմաթիվ հիվանդների բուժման ընթացքում եղել են տասնյակ դեպքեր, որոնցից յուրաքանչյուրն առանձնահատուկ է, սակայն չեմ կարող ընտրել որեւէ կոնկրետ դեպք եւ ասել` սա ամենատպավորիչն է:

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

-Միանշանակ` Իլիզարովին: Ես հպարտանում եմ, ինձ բախտավոր եմ համարում, որ հնարավորություն եմ ունեցել գրեթե 10 տարի աշխատել այդ հանճարեղ եւ յուրահատուկ մարդու ղեկավարությամբ: Համարում եմ ինձ բախտավոր, որովհետեւ Իլիզարովի հետ շփվել եմ ոչ միայն աշխատանքային պայմաններում, այլեւ  անմոռանալի են կյանքի դասերը, որոնք ստացել եմ այդ հանճարեղ եւ իմաստուն մարդուց:

-Ընդունված ձեւաչափ է, երբ բժիշկների երեխաները ընտրում են իրենց ծնողների ընտրած ուղին, Ձեր դեպքում ինչպե՞ս է:

-Երեխաները չեն ընտրել իմ ուղին. տղաս մաթեմատիկոս է, իսկ դուստրերս` համակարգչային ծրագրավորող: Ավագ դուստրս նաեւ երաժշտական պրոդյուսերական աշխատանքի հետ կապ ունի եւ հիմա ստանում է հիվանդանոցային ադմինիստրատորի դասընթացներ: Երեքն էլ լավ լսողություն ունեն, անտարբեր չեն երաժշտության նկատմամբ:

-Որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Մեր հայրենակիցներին կմաղթեմ լինել քրիստոնյա, ինչը միայն եկեղեցի այցելելով չէ: Եվ չմոռանանք, որ մենք ազգովի կանգնած ենք նախադեպը չունեցող վերելքի շեմին:

Կեսարյան հատումը նորածնի համար անբնական ճանապարհ է, ունի իր բարդությունները

Ցանկացած կնոջ համար իր գինեկոլոգն ուղղակի բժիշկ չէ. նա կնոջ օրգանիզմի ու խնդիրների մասին գիտի ավելին, քան նույնիսկ շատ հարազատ մարդիկ: Լուրջ խնդիրներով ցանկացած պացիենտ առաջին հերթին բողոքում է ոչ թե իր հիվանդությունից, այլ բուժման բազմաթիվ փուլերով ու բժշկական տարբեր կաբինետներով անցնելուց: Մինչդեռ այս ամենից կարելի էր ոչ միայն խուսափել, այլեւ առողջության պահպանման ավելի մեծ երաշխիքներ ունենալ: 

«Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի գինեկոլոգիական բաժանմունքը հագեցած է ժամանակակից բժշկության մեջ մեծ պահանջարկ ունեցող վերջին սերնդի լավագույն սարքավորումներով, որոնք հնարավորություն են տալիս մասնագետներին իրականացնել գինեկոլոգիական բոլոր վիրահատությունները: Դրանց գերակշռող մասը կատարվում է լապարասկոպիկ, էնդոսկոպիկ ճանապարհներով։ Բաժանմունքում պարբերաբար նորացվում են սարքավորումները, ավելացվում` դրանց թիվը, ներդրվում են  վիրահատական նորագույն մեթոդներ։ Արդյունքում կանայք վիրահատվում են կամ նվազագույն միջամտությունների միջոցով ավելի արագ են ապաքինվում ու վերադառնում առօրյա կյանք: Բժշկական կենտրոնի գինեկոլոգիական բաժանմունքի մանկաբարձ-գինեկոլոգները շարունակաբար վերապատրաստվում են արտերկրի առաջատար բուժհաստատություններում, իրենց զեկույցներով մասնակցում հեղինակավոր գիտաժողովների եւ սեմինարների: Բաժանմունքում իրականացվում է նաեւ պահպանողական (կոնսերվատիվ) բուժում, կատարվում են խորհրդատվություններ։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնի մանկաբարձ-գինեկոլոգ ԱՆԱՀԻՏ ՍԻՐՈՒՆՅԱՆԸ: Բժշկուհի, ով հոգատար է յուրաքանչյուր հիվանդի նկատմամբ, մասնագիտական բարձր մակարդակ ունի, կամային է, համբերատար ու բարեհամբույր: Այսպես են բնութագրում նրան գործընկերներն ու պացիենտները: 

-Տիկի´ն Սիրունյան, գինեկոլոգիական ո՞ր հիվանդություններով են առավել հաճախ դիմում:

-Մեզ դիմում են գինեկոլոգիական տարատեսակ խնդիրներով։ Զգալի մաս է կազմում բորբոքային խնդիրներ ունեցող կանանց թիվը։  ՀաՃախ դիմում են հորմոնալ կամ վերարտադրողական համակարգի այլ խանգարումներ ունեցող կանայք։ Երբեմն հայտնաբերվում են նորագոյացություններ։ Կուզենայի նշել, որ վերջին շրջանում աճում է այն կանանց թիվը, որոնք, տեղեկացված լինելով էսթետիկ գինեկոլոգիայի հնարավորությունների մասին, դիմում են սեռական օրգաններում այս կամ այն թերությունը շտկելու ցանկությամբ: 

-Ձեր կլինիկայում հետազոտությունների, բուժման ինչպիսի՞ նորագույն մեթոդներ են կիրառվում, որքանո՞վ է այն հագեցած, համապատասխանո՞ւմ է ժամանակակից պահանջներին։

-Կլինիկայում ախտորոշման հնարավորությունները լայն են։ Ավանդական դարձած ախտորոշիչ մեթոդներն ու գործիքային հետազոտություններն իրականացվում են ողջ ծավալով։ Որակապես դրանք գերազանց արդյունքներ են ապահովում, քանի որ կլինիկան հագեցած է գերժամանակակից սարքերով, համալրված է որակյալ մասնագետներով։ Մեթոդները տարբեր են: Ավանդական կամ դասական մեթոդները ժամանակ առ ժամանակ լրացվում են կլինիկական հետազոտությունների արդյունքների վրա հիմնված նոր մեթոդներով։ Կիրառվում են նոր դեղամիջոցներ, բուժական միջամտություններ։

-Դուք նշեցիք էսթետիկ գինեկոլոգիայի մասին։ Ի՞նչ է դա։

-Էսթետիկ գինեկոլոգիան մեր երկրում համեմատաբար նոր ուղղություն է։ Բազմաթիվ երկրներում խնդիրների լուծման այս մեթոդը կամ ուղղությունը որոշակի փորձ արդեն կուտակել է։ Այդ փորձը վստահորեն դրական է գնահատվում, քանի որ պատրաստված մասնագետի կողմից իրականացված միջամտությունների արդյունքը ոչ միայն բավարարում է կնոջ պահանջները, այլեւ որեւէ վնաս չի հասցնում նրա առողջությանը։ Էսթետիկ գինեկոլոգիան կոչված է շտկելու այն թերությունները, որոնք կնոջ սեռական օրգանները ձեռք են բերում ծննդաբերությունների, տարիքի կամ այլ պատճառներով։ Այս խնդիրների լուծման նպատակով լայնորեն կիրառվում են լազերային նոր սարքավորումներ։ Էսթետիկական թերություններից զատ, բուժվում են նաեւ այլ հիվանդություններ, օրինակ, անմիզապահության որոշ տեսակներ։ Մարմնի արտաքին, երեւացող մասի խնամքի, ֆիզիկական մարզումների եւ այլ միջոցներով մարմնի ձեւավորման զարգացող մշակույթի հետ միասին ներկայումս սկսել է զարգանալ կանանց կյանքի, գեղեցկության  ու խնամքի  մեկ այլ` չերեւացող, բայց շատ կարեւոր կողմ եւս։ Լազերային միջամտությունների միջոցով կարողանում  ենք  մի շարք խնդիրներ լուծել ամբուլատոր պայմաններում` արագ, հաճախ առանց ցավազրկման անհրաժեշտության։  Օրինակ՝ ծննդաբերություններից հետո կնոջ հեշտոցը փոփոխությունների է ենթարկվում. այն  լայնանում է, նվազում է զգայունությունը,  երբեմն  առաջանում են անմիզապահության երեւույթներ: Այս խնդիրները արտահայտվածության որոշ աստիճաններում լուծվում են հենց էսթետիկ գինեկոլոգիական միջոցներով։ Լազերային ճառագայթը բարելավում է լորձաթաղանթի սնուցումը, ինչի հետեւանքով ապահովվում են անհրաժեշտ խոնավությունը, զգայունությունը, կարգավորում է անմիզապահությունը: 

-Բժշկուհի´, խոսենք արգանդի միոմայի մասին:

-Արգանդի միոման բարորակ գոյացություն է, որն առաջանում է մկանային հյուսվածքից: Արգանդի միոման կարող է լինել մեծ չափերի, եւ հաճախ միայն այդ դեպքում է կինը դիմում մասնագետին։ Կլինիկական դրսեւորումները հաճախ պայմանավորված են լինում միոմայի տեղակայմամբ, չափերով։ Մի կնոջ արգանդում կարող են տեղակայվել նաեւ մի քանի միոմաներ: Դրանք, պարզ անհարմարավետությունից զատ, կարող են ցավային համախտանիշի, արյունահոսությունների եւ այլ բարդությունների պատճառ դառնալ։ Այդ իսկ պատճառով հորդորում եմ կանանց ժամանակ առ ժամանակ դիմել գինեկոլոգին, համապատասխան հետազոտությունների ենթարկվել, որպեսզի ժամանակին հայտնաբերվեն խնդիրները, կանխարգելվեն հնարավոր բարդությունները կամ բուժվեն։

-Ի՞նչ կասեք անպտղության, դրա ախտորոշման եւ բուժման մասին:

-Մեր կլինիկայում գործում է նեղ մասնագիտացված «Մարդու վերարտադրողական առողջության կենտրոն», որտեղ աշխատում են տարբեր երկրներում բազմիցս վերապատրաստված բարձրորակ մասնագետներ՝ ռեպրոդուկտոլոգներ։ Անպտղության բուժումն էլ է տարատեսակ, այն երբեմն կարող է սահմանափակվել դեղորայքայինով, երբեմն էլ անհրաժեշտություն է առաջանում դիմելու վերարտադրողական այս կամ այն օժանդակ տեխնոլոգիայի կիրառմանը, օրինակ, արտամարմնային բեղմնավորմանը եւ այլն։ Ես սերտ համագործակցում եմ մեր կենտրոնի մասնագետների հետ, եւ համատեղ աշխատանքի շնորհիվ միասին վայելում ենք նորածինների պարգեւած դրական զգացմունքները։ Կանայք հղիանում են, իսկ ես վարում եմ հղիությունն ու ծննդալուծում նրանց։

- Փաստորեն, զբաղվում եք ոչ միայն էսթետիկ գինեկոլոգիայով, այլեւ հղիությո՞ւն եք վարում, ծծնդալուծո՞ւմ եք։

-Իհարկե։ Դա է իմ մասնագիտությունը, որն ընտրել եմ շատ վաղուց ու սիրում եմ այն։ Սիրում եմ հղիներիս, նրանց հետ հաճույքով եմ շփվում, շատերի հետ ջերմորեն շփվում եմ տարիների ընթացքում։ Իսկ էսթետիկ գինեկոլոգիան համեմատաբար նոր ուղղություն է, որով ես նույնպես լրջորեն զբաղվում եմ։ Նշեմ, որ իմ նախկին հղիներն էլ երբեմն կարիք են ունենում որոշ շտկումների։

-Հղիության ընթացքում  հետազոտության համար կինը ի՞նչ պարբերականությամբ պետք է բժշկին այցելի: Ինչո՞ւ են անհրաժեշտ  բժշկական հետազոտությունները։

-Առհասարակ կինը տարին գոնե երկու անգամ պետք է հետազոտվի։ Դա առողջությունը պահպանելու գրավականներից մեկն է։ Ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ տարեցտարի կանանց ավելի լայն շրջանակ է հետեւողականորեն զբաղվում սեփական առողջության պահպանմամբ։ Իրականում որեւէ բարդ բան չկա։ Ընդամենը կինը պետք է տարին երկու անգամ իրեն մեկ-երկու ժամ հատկացնի, այցելի մասնագետի, մի քանի կարճատեւ ու անցավ հետազոտություն անցնի՝ թեստի միջոցով արգանդի վզիկի հետազոտում,  ուլտրաձայնային, քսուկ: Այս պարզ միջոցառումներով հնարավոր է զերծ մնալ բազմատեսակ բարդություններից, շարունակաբար մնալ առողջ։

-Ժամանակակից կյանքում նորաձեւ է դարձել կեսարյան հատման ճանապարհով ծննդալուծումը։

-Նորաձեւություն բառը չէի ցանկանա օգտագործել։ Ծննդաբերությունը, ծննդալուծման եղանակը, ըստ իս, «ձեւ»-ով չի կարող ձեւակերպվել, այն   «բովանդակային» է։ Եթե առկա են բժշկական ցուցումներ, այսինքն` մոր կամ պտղի կյանքին սպառնացող վիճակ, ապա  կեսարյան հատումն իրականացվում է: Կան մշակված եւ հաստատված արձանագրություններ, որոնցով մենք ղեկավարվում ենք։ Իհարկե, կան նաեւ դեպքեր, երբ երիտասարդ կանայք այս կամ այն պատճառով խնդրում են կեսարյան հատման գնալ։ Մասնագետի խնդիրը նաեւ հղիին մայրանալուն պատրաստելն է։ Նրան պետք է բացատրել, որ կեսարյան հատումը նորածնի համար անբնական ճանապարհ է, ունի իր բարդությունները եւ իրականացվում է որոշակի դեպքերում, երբ առանց դրա կարող են վտանգվել մոր կամ պտղի կյանքն ու առողջությունը։ 

-Անվտանգ հղիության ընթացքի համար ի՞նչ է անհրաժեշտ։ Նման պարագայում բժշկի ճիշտ խորհուրդները, կնոջ պատասխանատվության զգացումը սեփական կարգավիճակի նկատմամբ եւ տեղեկացվածության մակարդակն ի՞նչ դեր ունեն։

-Հիշեցնեմ, որ հղիությունը հիվանդություն չէ, այն ընդամենը կնոջ ֆիզիոլոգիական վիճակներից մեկն է, որի ընթացքում, ինչպես եւ  առհասարակ, կինը պետք է գիտակցի իրավիճակի կարեւորությունը, հետեւի իր սննդակարգին, առողջ ապրելակերպ ունենա, խուսափի երեւույթներից, միջավայրերից, որոնց պատճառով կարող է տուժել իր առողջությունը, պարբերաբար զննվի մասնագետների կողմից։ Պետք չէ հիմնվել հարեւանուհու, ընկերուհու «անձնական փորձի» վրա, կարդալ համացանցում առկա եւ հաճախ իրականության հետ ընդհանրություն չունեցող տեղեկատվությունը։ Անհրաժեշտ է դիմել վարող մասնագետին, հարցադրումներ անել, ստանալ կոմպետենտ պատասխաններ ու ղեկավարվել նրա խորհուրդներով։ Կարծեմ սա բավական է։

- Վերջին տարիներին երիտասարդները մինչ ընտանիք կազմելն ավելի հաճախ են դիմում գինեկոլոգների օգնությանը հետազոտման նպատակով: Ի՞նչ խորհուրդ կտաք ամուսնական զույգերին:

-Դա ինձ ուրախացնում է. խելացի մոտեցում է: Մասնագիտական խորհրդատվությունը կարող է օգնել ամուսնական զույգերին կամ ամուսնանալ պատրաստվող կնոջը։ Ցանկալի է, որ զույգը տարրական հետազոտություններ անցնի մինչ ամուսնությունը։ Դա կարող է էականորեն բարելավել ընտանիքի պլանավորման գործընթացը։

-Ամփոփման կարգով ի՞նչ կասեիք:

-Կմաղթեմ մեր կանանց առողջություն, երկարակեցություն, թող խնամքով վերաբերվեն առողջությանը, սիրեն եւ լինեն սիրված։

Ժամանակակից օնկոլոգիայում բժիշկը միայնակ որոշում երբեք չի կայացնում

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում դիտվում է  քաղցկեղով հիվանդների թվի աճ։ Սակայն առաջին հերթին պետք է հիշել, որ այդ հիվանդությունը մահվան դատավճիռ չէ, բուժելի է հատկապես վաղ փուլերում: Հայաստանում շարունակում է ավելանալ գինեկոլոգիական ուռուցքային հիվանդություններով հիվանդների թիվը, եւ այդ հարցում թերություններից մեկը հանրապետությունում սքրինինգային ծրագրերի թերի իրականացումն է։ Մասնագետները խորհուրդ են տալիս իգական սեռի սեռահասուն ներկայացուցիչներին կանոնավոր կերպով հետազոտվել, քանի որ հաճախ հիվանդությունը ոչ մի կերպ չի դրսեւորվում:

<<Նաիրի>> բժշկական կենտրոնում օնկոգինեկոլոգիական ծառայությունը գործում է 2013 թվականից, այնտեղ բուժում են կանացի սեռական օրգանների բարորակ եւ չարորակ նորագոյացությունները, կրծքագեղձի նորագոյացությունները, ինչպես նաեւ նախաքաղցկեղային հիվանդությունները: Կլինիկայի տեխնիկական հագեցվածության աստիճանը եւ բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների առկայությունը թույլ են տալիս իրականացնել հիվանդների հետազոտությունները եւ բուժումը եվրոպական ուղեցույցերին համապատասխան, ինչի շնորհիվ կարելի է հասնել ապրելիության այն ցուցանիշներին, որոնք գրանցվել են ԱՄՆ-ի եւ Եվրոպայի առաջատար կլինիկաներում:

Կենտրոնի բազմապրոֆիլ բժիշկների միջեւ համագործակցությունը թույլ է տալիս իրականացնել հիվանդների հակաուռուցքային լիարժեք համալիր բուժում (վիրահատություն, քիմիաթերապիա, ճառագայթային բուժում): Ծառայությունը համագործակցում է օնկոլոգների եվրոպական միության (ESGO) հետ: Առանձին բարդ դեպքերի հետազոտման պլանը եւ բուժումը համաձայնեցվում են վերոնշյալ թիմի կողմից, որում ներգրավվում են նաեւ նեղ մասնագետներ (քիմիաթերապեւտ, ճառագայթային թերապեւտ, ընդհանուր ուռուցքաբան վիրաբույժ, անոթային վիրաբույժ, սրտաբան, էնդոկրինոլոգ, անեսթեզիոլոգ եւ այլն):

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է <<Նաիրի>> բժշկական կենտրոնի օնկոգինեկոլոգիայի բաժանմունքի օնկոգինեկոլոգ ԺԻՐԱՅՐ ՄԱԼԱՔՅԱՆԸ:

 -Պարո´ն Մալաքյան, Ձեր կարծիքով ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում օնկոգինեկոլոգիան Հայաստանում:

-21-րդ դարում այս նեղ մասնագիտացումն աշխարհում սկսեց մեծ քայլերով առաջ ընթանալ, եւ ուրախությամբ ուզում եմ նշել, որ օնկոգինեկոլոգիայի ճյուղը Հայաստանում նույնպես սկսել է զարգանալ: Մեր բաժանմունքում կատարվում են  գրեթե բոլոր այն վիրահատությունները, որոնք իրականացվում են ԱՄՆ-ի եւ Եվրոպայի բարձրակարգ կլինիկաներում: Ունենք շատ լավ քիմիոթերապիա, վերջին ամիսներին Հայաստանում բացվեց մի նոր կենտրոն, որտեղ մեծ հաջողությամբ եւ բարձր մակարդակով իրականացվում է նաեւ ճառագայթային թերապիա: Մեր գերնպատակն այն է, որ ոչ ոք բուժման  նպատակով մեծ գումարներ չծախսի, չգնա այլ երկիր, մնա եւ համապատասխան բուժումն ստանա Հայաստանում: Եվ ուրախությամբ ուզում եմ նշել, որ դա արդեն, կարծես թե, մեզ հաջողվում է:

Կցանկանամ, որ հանրությունը ուռուցքաբանության վերաբերյալ ճիշտ տեղեկատվություն ստանա, ու միանգամից դիմեն համապատասխան մասնագետի, առանց ժամանակի կորստի ստանան համապատասխան բուժում վաղ փուլերում: Մեր բժշկական կենտրոնի գերնպատակներից է նաեւ ձվարանների քաղցկեղի բարդ դեպքերի  բուժումը մեր բուժհաստատությունում կենտրոնացնելը, քանի որ մեզ մոտ կան բուժումը բարձր մակարդակով իրականացնելու բոլոր հնարավորությունները: Ցավոք, հասարակությունը ոչ լիարժեք է տեղեկացված այդ մասին, մարդը ունի խնդիր, բայց չի կողմնորոշվում` ուր եւ ում դիմի:

-Բժի´շկ, ի՞նչ կանխարգելիչ ծրագիր է իրականացվում արգանդի վզիկի քաղցկեղի  բուժման նպատակով:

-Արգանդի վզիկի քաղցկեղի կանխարգելումն ունի երեք փուլ: Առաջինը վակցինացիան է` պատվաստումը, որը կանխարգելում է այդ հիվանդությունը մոտավորապես 90-95 տոկոս դեպքերում: Կան երկրներ, որտեղ այդ փորձը կիրառվել է, արդյունքը` գոհացրել, կան նաեւ երկրներ, որոնք հրաժարվել են դա կիրառել: Հայտնելով իմ անձնական տեսակետը` կասեմ, որ միանշանակ կողմ եմ վակցինացիային, որովհետեւ բազմաթիվ հետազոտությունների տվյալները վկայում են դրանց բարձր արդյունավետության մասին: Բայց բնական հարց է ծագում` այդ դեպքում ինչո՞ւ ամբողջ աշխարհում դեռ շատ է արգանդի վզիկի քաղցկեղով հիվանդների թիվը: Դա այդպես է, որովհետեւ իրականում դժվար է իրականացնել լայնածավալ վակցինացիա, որն արդյունավետ է, եթե իրականացվում է մինչեւ սեռական կյանքին անցնելը: Ցանկացած նոր պատվաստանյութ` վակցինա, ցանկացած նոր դեղամիջոց  դժվար է ընդունվում հասարակության կողմից:

Կանխարգելման երկրորդ փուլը պրոֆիլակտիկ հետազոտություններն են` ՊԱՊ քսուկ, կոլպոսկոպիա, HPV PCR հետազոտություն: Կոլպոսկոպիան հետազոտման տեսակ է, որն անցկացվում է գինեկոլոգիական զննման հետ միասին. բժիշկը կոլպոսկոպով զննում է հեշտոցի պատերը եւ արգանդի վզիկի հեշտոցային հատվածը՝ գնահատելով այդ օրգանների էպիթելի վիճակը: Կոլպոսկոպիայի միջոցով որոշում են արգանդի վզիկի վրայի գոյացությունների տեսակը (եթե կան), ինչը թույլ է տալիս ժամանակին հայտնաբերել էպիթելի փոփոխությունները, ի հայտ բերել այն պայմանները, որոնք կարող են հիմք դառնալ արգանդի վզիկի քաղցկեղի զարգացման համար: Որպես կանոն՝ կոլպոսկոպիան կատարում են բջջաբանական (ցիտոլոգիական) հետազոտության հետ միաժամանակ՝ զննության ամբողջական պատկերն ստանալու եւ ճիշտ ախտորոշելու նպատակով: Այդ մեթոդը ցուցված է վերարտադրողական տարիքի բոլոր կանանց` տարին մեկ անգամ, ինչը պայմանավորված է արգանդի վզիկի քաղցկեղով հիվանդանալու աճող վտանգով եւ պարտադիր բջջաբանական սքրինինգի բացակայությամբ: Կոլպոսկոպիայի միջոցով հնարավոր է ճշգրտորեն ախտորոշել արգանդի վզիկի դիսպլազիաները (նախաքաղցկեղային վիճակներ): Ընդլայնված կոլպոսկոպիայի նկարի եւ տեսագրության առկայությունը հնարավորություն կտա բժշկին հետեւել արգանդի վզիկի փոփոխություններին:

ՊԱՊ քսուկը` պապանիկոլաուի թեստը, կնախտաբանության մեջ օգտագործվող հետազոտման թեստ է, որը օգտագործվում է արգանդի պարանոցի կամ վզիկի (ectocervix) նախաչարորակ եւ չարորակ (քաղցկեղային) ընթացքները հայտնաբերելու համար։ Էական փոփոխությունները կարելի է բուժել` այդպիսով կանխելով արգանդի վզիկի քաղցկեղը։ Թեստը կոչվում է իր ստեղծողի՝ հայտնի հույն բժիշկ Յորյոս Պապանիկոլաուի անվամբ։ 

Թեստը շարունակում է մնալ արգանդի վզիկի քաղցկեղի վաղ եւ այլ հայտնաբերման արդյունավետ ու տարածված մեթոդ։ Քսուկը վերցվում է սեռահասուն տարիքում, սեռական կյանքով ապրող կանանց մոտ կարելի է իրականացնել տարին մեկ անգամ, ու, եթե հայտնաբերվում են նախաքաղցկեղային դիսպլազիաներ, այդ դեպքում բժիշկն արդեն ցուցաբերում է անհատական մոտեցում: Իսկ մենք գիտենք արդեն, որ արգանդի վզիկի քաղցկեղի հարուցիչը պապիլոմա վիրուսն է, եւ անալիզ հանձնելուց հետո (HPV PCR)` ըստ դրա արդյունքների հիվանդը անցնում է բժշկի հսկողության տակ: Շատ կարեւոր է ժամանակին բժշկին այցելությունը. կինը պետք է անցնի այդ հետազոտությունները, որոնք թանկ չեն, եւ, ըստ իս, տարին մեկ անգամ բնակչության առնվազն 80 տոկոսը կարող է իրեն թույլ տալ անցնելու դրանք: Եվ պարտադիր չէ ցավեր լինելու դեպքում նոր միայն փորձեն հետեւել իրենց առողջությանը, որովհետեւ ուռուցքները սովորաբար սկզբնական փուլերում ընթանում են առանց ախտանիշերի ու երբեմն հայտնաբերվում են պատահականության սկզբունքով: Կոնկրետ գինեկոլոգիական ուռուցքների գրեթե մեծ մասը առաջին փուլերում համարվում Է բուժվող: Բարեբախտաբար դիմելիության կուլտուրան վերջին տարիներին դրական տեղաշարժ է ապրել, նկատվում է կանխարգելիչ նպատակներով այցելուների թվի մեծացում, որին նպաստում են ինչպես ապահովագրական ընկերությունները, այնպես էլ` ինտերնետ պորտալը, որը, իհարկե, երբեմն ավելի խճճում է հիվանդի հաշվարկները: Երբեմն էլ հիվանդը, այցելելով մի քանի բժշկի, ստանում է տարբեր եզրակացություններ եւ չի կարողանում ճիշտ կողմնորոշվել, թե ում հավատա: Նման դեպքերում հիվանդը պետք է պարզապես բժիշկներից պահանջի եզրակացության հիմնավորումը: Մենք մեր հիվանդներին առաջնահերթ ցույց ենք տալիս հիվանդության բուժման ուղեցույցները, մասնագիտացված պրոֆեսիոնալ կայքերի անուններ, որպեսզի ուսումնասիրեն, հասկանան իրենց խնդրի լրջությունը: Ժամանակակից օնկոլոգիայում բժիշկը միայնակ որոշում երբեք չի կայացնում: Եթե կնոջ մոտ արդեն առկա է ուռուցքը, նրանով զբաղվում է օնկոլոգիական թիմը` օնկոգինեկոլոգներ, ռադիոթերապեւտներ, պաթոլոգներ, քիմիաթերապեւտներ, ռադիոլոգներ, անհրաժեշտության դեպքում` նաեւ մեզ հետ սերտորեն համագործակցող հոգեբաններ: Հավաքվում են կլոր սեղանի շուրջ, քննակումներ են իրականացվում հիվանդության խնդրի լուծման վերաբերյալ, եւ ապացուցված է, որ նման մոտեցումն ապաքինման հավանականությունն ավելի է մեծացնում: Օնկոլոգիական թիմի (Tumor Board) աշխատանքը «Նաիրի» ԲԿ-ում սկսվել է 2013-2014թթ.` Եվրոպայի հայտնի բժիշկների աջակցությամբ, եւ ամեն շաբաթ  սկայպով քննարկում ենք հիվանդության բարդ դեպքերը, գտնում ճիշտ լուծումները, եւ հիվանդն արդեն վստահում է նման թիմային աշխատանքին: Բժիշկը պետք է պացիենտին մատչելի բացատրի հիվանդության վիճակը, ներկայացնի բուժման ձեւերը,  եւ անչափ կարեւոր է բժշկի ճիշտ մոտեցումը: Իսկ դրան հասնելու համար նա պետք է բազմաթիվ վերապատրաստումների մասնակցի, ձեռքը մշտապես պահի նորարարությունների զարկերակին: Մեր մասնագիտությունը պահանջում է շատ լուրջ նեղ մասնագիտացում, եւ բոլորը պետք է հասկանան, որ ուռուցքային հիվանդությունները դատավճիռ չեն, որ դրանց` վաղ փուլերում բուժվելու հավանականությունը շատ մեծ է:

-Ո՞վ է Ձեզ ուղղորդել մասնագիտության ընտրության հարցում:

-Ես իմ ուսուցիչն եմ համարում Արտեմ Ստեփանյանին, ով ինձ ուղղորդել է իմ նեղ մասնագիտացման հարցում, ում ուսանողն եմ եղել ժամանակին, իսկ այսօր էլ նա մեր  բաժանմունքի ղեկավարն է: Ես նրան համարում եմ ժամանակակից օնկոգինեկոլոգայի հիմնադիրը Հայաստանում: Լինում են հրավերներ տարբեր միջազգային կոնֆերանսներից, տեղի է ունենում փորձի փոխանակություն, ինչի արդյունքում մենք համաչափ քայլում ենք եվրոպական կլինիկաների հետ: Եվրոպական օնկոգինեկոլոգների միության անդամ ենք արդեն երկար տարիներ, մեր բժիշկները մի քանի դրամաշնորհներ են շահել նրանց մոտ  վերապատրաստում անցնելու, գիտելիքներ ձեռք բերելու համար: Դա անչափ կարեւոր է հատկապես Հայաստանի նման զարգացող երկրների համար, որտեղ չկան մեծ ռեսուրսներ բժիշկների վերապատրաստման համար:

-Բժի´շկ, ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:

-Մեզ մոտ կան օրդինատորներ, եւ մենք մշտապես  կուրսեր ենք անցկացնում՝ փորձի փոխանակություն երիտասարդ բժիշկների հետ: Մեր երիտասարդ բժիշկները բավականին կրթված են, զարգացած, ինձ թվում է` տարիներ անց փորձ ձեռք բերելուց հետո նրանք կարող են բարձր մակարդակով, միջազգային չափանիշներին համապատասխան գործունեություն ծավալել: Դրա համար, իհարկե, մշտապես պետք է զբաղվեն ինքնակրթությամբ:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հանրությանը:

-Հայ կանանց խորհուրդ կտամ ավելի ուշադիր լինել իրենց առողջության նկատմամբ, <<չվախենալ>> եւ գոնե տարին մեկ անգամ այցելել բժշկի: Կրկնում եմ` եթե քաղցկեղը հայտնաբերվում է վաղ փուլում, ապա համարվում է բուժվող հիվանդություն:

 Պետք է հաստատվի բժիշկ-պացիենտ երկկողմանի վստահություն

Ամբողջ աշխարհում մահացության հիմնական պատճառներից են լյարդի հիվանդությունները, եւ փոխպատվաստումը դրանցից շատերի բուժման ամենարդյունավետ բուժման մեթոդն է, որը սկիզբ է առել 1967 թվականին, երբ Թոմաս Սթարզլը եւ նրա թիմը իրականացրեցին դիակային լյարդի առաջին բարեհաջող փոխպատվաստումը: Տարիների ընթացքում այս միջամտությունը զարգացել է օրգանների պահպանման, վիրաբուժական տեխնիկայի, նախավիրահատական խնամքի եւ իմունոսուպրեսիայի կատարելագործման շնորհիվ, առկա մարդկային ու տեխնիկական ռեսուրսները, քաղաքականությունը, օրենսդրությունը, հանրության լայն շերտերի իրազեկվածությունը, նույնիսկ կրոնական հայացքները հանգեցրել են փոխպատվաստման  բարեհաջող իրականացման տարբեր մեթոդների մշակմանը ամբողջ աշխարհում: Եվ պատահական չէ, որ այն այսօր ԱՄՆ-ում, ասիական, եվրոպական երկրներում արդեն սովորական երևույթ է, սակայն, ցավոք, Հայաստանում դեռեւս չի իրականացվում:

Հիվանդի վստահությունը բժիշկը պետք է նվաճի թե՛ իր պրոֆեսիոնալիզմով, թե՛ շփվելու կարողությամբ, եւ եթե պացիենտի ու բժշկի միջեւ ստեղծվում է լուրջ համագործակցություն, կապ, աստիճանաբար տրվում են խնդիր­ների լուծումները: Բժիշկն իր պացիենտին օգտակար է լինում ոչ միայն բուժական գործով, այլեւ հոգեբանական շփմամբ: Հետեւաբար, յուրաքանչյուր բժիշկ պետք է տիրապետի փսիխոթերապիայի մեթոդներին: Այդ դեպքում ստեղծվում է մի վիճակ, որն արտասահմանյան գրականության մեջ կոչ­վում է կոմպլայնս՝ պացիենտի եւ բժշկի միջեւ համաձայնություն եւ համագործակցություն՝ ուղղված հիվանդության պատճառած հոգսերի, տառապանքների, համ­բե­րությունը փորձության ենթարկող երեւույթների հաղթահարմանը:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտի Լյարդի վիրաբուժության եւ հեպատոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ ՍԵՐԳԵՅ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ:  Նրա խոսքերով.  <<Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտում լյարդի վիրաբուժությունն ունի բավականին երկար պատմություն, որը սկիզբ է առել դեռեւս 80-ական թվականներին: Մեր բաժանմունքը միակն էր մեր երկրում, որը զբաղվում էր պորտալ հիպերտենզիայի վիրաբուժությամբ: Այդ ախտանիշն առաջանում է այն հիվանդների մոտ, որոնք տառապում են լյարդի ցիռոզով: Միշտ երազել ենք լյարդի փոխպատվաստման ուղղությունը զարգացնելու մասին, որովհետեւ այն կարեւորագույն խնդիրներից մեկն է մեր երկրում, եւ մեծ դժվարությամբ, փոքր քայլերով առաջ ենք ընթանում:»

 Տարիների ընթացքում ոլորտն ավելի է զարգացել, ինչին օժանդակել է նաեւ 1998 թվականին Ֆրանսիայի հանրահայտ Բոժոնի կլինիկայի հետ Հայաստանի` պետական մակարդակով ծրագրի իրականացումը: Ծրագիրը ներառում  էր լյարդի վիրաբուժությունը, փոխպատվաստումը եւ դրանց զարգացման ուղիները Հայաստանում: Այդ ծրագրի շրջանակներում տարբեր նեղ մասնագիտացում ունեցող շատ հայ մասնագետներ վերապատրաստվել են Ֆրանսիայում: Մեր զրուցակիցը երկու անգամ`վեց ամիս եւ մեկ տարի ժամկետներով, մասնագիտական վերապատրաստում է անցել այդ երկրում: Եվ արդեն  2001 թվականին կլինիկայում բացվել է լյարդի վիրաբուժության բաժանմունք: «Մեր գերնպատակներից մեկն այն է, որ մեզ մոտ կատարվի լյարդի փոխպատվաստում: Այդ տարիներին ծագեցին բավականին շատ խնդիրներ, որոնք պայմանավորված էին օրենքի մշակմամբ: Այն տեւեց մինչեւ 2005 թվականը, սակայն առ այսօր օրենքը փոփոխելու կետեր ունի»,- ցավով նշում է մեր զրուցակիցը:

Լյարդի վիրաբուժությունը հիմնականում վերաբերվում է ծանր պաթոլոգիաներին, որտեղ ընդգրկված են լյարդի բոլոր, հիմնականում`ուռուցքային բնույթի հիվանդությունները,  որոնք պահանջում են մեծ ծավալի վիրաբուժական միջամտություններ`սկսած լյարդի մասնատումից մինչեւ տարբեր տիպի վիրահատություններ: Լյարդի ուռուցքները  կարող են լինել ինչպես առաջնային, այնպես էլ` երկրորդային: Այդ փաստը պայմանավորված է նրանով, որ շատանում են հեպատիտ Բ եւ Ց-ով հիվանդները, որի հետեւանքներից մեկը ցեռոզի առաջացումն է: Իսկ դրա ֆոնի վրա զարգանում են առաջնային ուռուցքները, որոնք էլ, իրենց հերթին, պահանջում են բավականին երկարատեւ եւ ծավալուն բուժում, ընդ որում, բուժման գործընթացին մասնակցում են տարբեր մասնագետներ: «Մենք ցանկանում ենք, որպեսզի հասարակությունը տեղեկացված լինի խնդրի լրջության մասին, եւ, ինչքան շուտ ախտորոշվի հիվանդությունը, այնքան ավելի արդունավետ բուժօգնություն կարող ենք ցուցաբերել: Հաջորդ քայլը լյարդի փոխպատվաստումն է, քանի որ շատ դեպքերում ուռուցքային հիվանդությունների, լյարդի ցիռոզների բուժման մեթոդները լիարժեք արդյունավետ չեն լինում, քանի որ դրանց մեջ շատ մեծ  տոկոս են կազմում հետվիրահատական բարդությունները: Այնպես որ` լիարժեք արդյունավետ բուժումը լյարդի փոխպատվասումն է, բայց, ցավոք, Հայաստանում հնարավորություն չունենք օգտվել մահացածի լյարդից, քանի որ դա ոչ միայն բժշկական, այլ նաեւ հոգեբանական, իրավական խնդիր է: Մենք այսօր պատրաստ ենք այն իրականացնելու, բայց ՀՀ օրենսդրությունը թույլ չի տալիս <<օգտվել>> մահացած մարդու լյարդից: Դա որոշ չափով կապված է  հասարակության մտածելակերպի հետ. անչափ դժվար է մահացածի հարազատին ասել, որ ցանկանում ենք օգտվել այդ օրգանից: Ինձ թվում է` կգա այն օրը, երբ դա կընդունվի հասարակության կողմից: Ընդ որում, դոնոր գտնելու խնդիրը ոչ միայն Հայաստանում է հրատապ, այլեւ ամբողջ աշխարհում, պարզապես մեզ մոտ դրան ավելանում է հասարակության վերաբերմունքը: Իսպանիայում ժամանակին շատ ակտիվ զբաղվում էին այդ խնդրով, եւ մի հետաքրքիր գաղափար էր նրանց մոտ ծագել. բոլոր խանութներում, հասարակական տրանսպորտում, հասարակական վայրերում փակցված էին հետեւյալ խոսքերը. <<Աստծուն պետք չեն քո օրգանները, Աստծուն պետք է քո հոգին, հոգիդ տուր Աստծուն, օրգաններդ` տրանսպլանտալոգներին»: Եվ դա հետաքրքիր ու բավականին աշխատող գաղափար էր: Որոշ հետխորհրդային երկրներ` Ռուսաստանը, Բելառուսը, Ղազախաստանը բավականին առաջադիմել են այդ հարցում: Մենք ցանկանում ենք ամեն մի հնարավորություն օգտագործել, խնդրի լրջությունը լուսաբանել լրատվամիջոցներով, որ հասարակությունը հասկանա, թե դա ինչքան կարեւոր է: Մեր հիվանդները բավականին մեծ գումարներ են ծախսում լյարդի փոխպատվաստում կատարելու նպատակով արտերկիր մեկնելու համար, եւ նրանցից շատերը մեր հսկողության տակ են գտնվում: Եվ  ափսոսանք ենք ապրում, որ չենք կարողանում մեր երկրում մարդկանց օգնել այդ հարցում»,- իր մտահոգությունն է հայտնում Սերգեյ Հակոբյանը:

Հիվանդանոցում նորագույն մեթոդներ են կիրառում, որի նպատակը լյարդի հիվանդություններով տառապող հիվանդների բուժօգնությունն ավելի արդյունավետ դարձնելն է:  Դրանցից են ցիռոզի հիվանդություններն իրենց բարդություներով, ինչպես նաեւ լյարդի ուռուցքային պրոցեսները: Օրինակ, ցիռոզ վիրահատություններ տարածների ներլյարդային ճնշումը իջեցնելու նպատակով կիրառում են ինչպես էնդոսկոպիկ մեթոդներ, այնպես էլ` բաց վիրահատություններ: Իսկ ահա լյարդի ուռուցքային հիվանդությունների բուժման նպատակով լայն կիրառվում են լյարդի մասնատումները եւ այն մեթոդները, որոնք որոշ չափով կանխում են ուռուցքի զարգացումը, օրինակ, ուռուցքի մեջ դեղ ներարկելը, բարձր ուլտրաձայնային ազդեցությունը ուռուցքի վրա: Դրանք ուռուցքը վերջնական չեն վերացնում, բայց բավականին ակտիվ փոքրացնում են չափը: Կատարվում են նաեւ լյարդում եւ լյարդից դուրս լեղուղների խնդիրների վիրահատություններ:

Բժիշկը հավելում է. «Ինտերնետային կուլտուրան այսօր բավականին զարգացած է, եւ մարդիկ հեշտությամբ կարող են տեղեկացվել իրենց հիվանդության մասին: Բայց երբեմն այդ տեղեկատվությունը թերի է լինում, սխալ, եւ մենք ստիպված ենք լինում հակադարձել նրանց: Ընդհանրապես ամեն մի պացիենտի խնդրին պետք է յուրովի մոտենալ, պետք է բժիշկը գտնի ճիշտ բուժման ելքը` ունենալով համապատասխան բուժման մեթոդներ եւ փորձ: Եվ հենց դրանից է կախված բուժման հետագա արդյունավետությունը: Ցավոք, պացիենտների մի որոշակի հատված չի վստահում բժշկին կամ տվյալ բուժհաստատությանը, ուստի բուժումն էլ արդյունավետ չի լինում:  Այնպես որ` պետք է հաստատվի բժիշկ-պացիենտ երկկողմանի վստահություն: Աշխարհում ընդունված է, որ պացիենտը կարող է դիմել այլ բժիշկների նույնպես. նա իրավունք ունի իմանալ տարբեր կարծիքներ: Բայց իրականում ինչքան դիմի տարբեր բժշկների, այնքան կխճճվի, իսկ դա կհանգեցնի ավելի շատ բացասական երեւույթների: Ի վերջո, ամեն բժիշկ ունի բուժման իր տեխնիկան ու մոտեցումները, եւ հիվանդությունը չի սպասելու մինչեւ պացիենտը զբաղվի բժշկի ընտրությամբ: Խոսքը վերաբերում է այն հիվանդներին, որոնք չեն եկել շտապօգնության ուղեկցությամբ, որի դեպքում պացիենտն արդեն որոշում, ընտրություն կատարելու ժամանակ չունի»:

Մեր զրուցակիցը համոզված է, որ ընդհանրապես պացիենտը պետք է գոնե տարին մեկ անգամ կանխարգելիչ նպատակով դիմի բժշկի եւ հասկանա, թե ինչ է կատարվում իր օրգանիզմի հետ նույնիսկ այն դեպքում, երբ նրան ոչ մի խնդիր չի անհանգստացնում: Իհարկե, բժիշկը նաեւ լավ գիտակցում է, որ ֆինանսական խնդիրը երբեմն խանգարում է դրան, բայց բարձիթողի վիճակն էլ կարող է հանգեցնել անդառնալի հետեւանքների: Եվ այս առումով նա անչափ կարեւորում է առողջապահական ապահովագրությունը. «Մարդիկ ամեն տարի պարտադիր ապահովագրոմ են ավտոմեքենան, բայց ոչ ոք չի մտածում, որ  առողջությունից  ավելի կարեւոր բան չկա: Ինչքան էլ փորձեն սոցիալապես անապահով խավին օգնել, պետպատվերի գաղափարը զարգացնել, միեւնույն է, դա չի բերելու նրան, ինչին ձգտում ենք: Հասարակությունը ինքը պետք է սկսի իր առողջության համար ֆինանսական ներդրումներ կատարել, որովհետեւ ոչ մի պետություն չի կարող բավարար չափով դա անել: Ինչպես ասում էր ակադեմիկոս, հայտնի վիրաբույժ Ամոսովը. «Բժիշկը կարող է բուժել հիվանդությունը, բայց նա չի կարող ձեզ առողջություն տալ»: Եվ սա պետք է գիտակցի ու հասկանա մեր հասարակությունը»,-եզրափակեց խոսքը մեր զրուցակիցը: