Ես չափից շատ եմ սիրում մանկավարժությունը, ապրում եմ նրանով, առանց որի էլ չեմ պատկերացում իմ կյանքը

Դպրոցը մշտապես կրթում է ապագա սերնդին: Դպրոցում են դրվում նոր հասարակության սաղմերը: Մեր ապագան դպրոցի ձեռքերում է, որտեղ կրթվում ու դաստիարակվում է վաղվա սերունդը: Հայաստանի առաջընթացի ու զարգացման կարեւորագույն ազդակներից մեկն էլ հայկական դպրոցների բարեկարգ լինելն է: Մենք պետք է հասկանանք, որ ազգանվեր դպրոցը մեր ազգի եւ հայրենիքի հիմքն է, մանկավարժները այն մարդիկ են, ովքեր մեր երեխաներին կրթում եւ դաստիարակում են, ովքեր երկրորդ ծնողն են մեր երեխաների, ծնողի պես ջանք եւ եռանդ չեն խնայում ազգասիրություն  եւ հայրենասիրություն սերմանելու մեջ, ովքեր օգնում են նրանց` իրենց ընտրած կյանքի ճանապարհը անարգել անցնել:

Վաղարշապատի Գարեգին Նժդեհի անվան թիվ 8 հիմնական  դպրոցը մշտապես արժանապատվորեն է կրել սերունդ կրթելու ու դաստիարակելու շնորհակալ գործի առաքելությունը: Մինչ օրս այս կրթօջախը բազում սերունդներ է կյանք ճանապարհել, սահմանագիծ ուղարկել` զինված անհրաժեշտ գիտելիքներով: Հարյուրամյակների պատմություն ունեցող այս դպրատունը, չնայած անհաղթահարելի թվացող դժվարություններին, միշտ հաղթանակած է դուրս եկել ցանկացած անհարթ ճանապարհից: Հաճախ իր լուսափայլ պատմությունը կերտելու ճանապարհին խոչընդոտներ է ունեցել: Բացի նյութական արժեքներից, շատ մեծ կարեւորություն ունի նաեւ հոգեւոր կողմը, որն այս դպրոցում ապահովված է: Բազմաթիվ սերունդներ` կայացած մտածելակերպով ու կյանքի շիտակ գիտակցությամբ են դուրս եկել այս դպրատանից: Այստեղ տիրում է հայեցի դաստիարակություն:
Գիտելիքների այս ամրոցը դեռ դարեր կմնա հաստատ ու կայուն, աներեր` ցանկացած չարաբեր փոթորկի դեմ, քանզի այն կրում է մեծն Գարեգին Նժդեհի անունը:
Դպրոցի  տնօրեն ԵՍՏԵՐ ԳԱԼՍՏՅԱՆԸ, չնայած լինելով բավականին զգացմունքային կին, տիրապետում է առաջնորդի իսկական որակներին` միեւնույն ժամանակ պահպանելով կնոջ բնորոշ հատկությունները: Երբ կինը գործում է հասարակության կողմից իրեն վերագրված սահմանների շրջանակներում՝ շատ հաճախ` <<զոհաբերում>> իր սեփական եսը հանուն վաղվա սերնդի դաստիարակման, հասարակության կողմից նա արժանանում է ամենամեծ հարգանքի: 

- Տիկին Գալստյան, խոսեք դպրոցի անցած ճանապարհի մասին, ի՞նչ ճանապարհ է անցել դպրոցը մինչ օրս:

- Ասեմ, որ դպրոցում աշխատում եմ 2003-2004 ուսումնական տարվանից սկսած, երբ դպրոցը միջնակարգ կրթություն էր ապահովում: Դպրոցում սովորում էր գրեթե 700 աշակերտ, ունեինք բարձր առաջադիմությամբ շատ աշակերտներ, կրթությունը մշտապես ճիշտ հունով զարգացում էր ապրում, բայց շենքային պայմաններն էին սարսափելի, չունեինք անգամ տանիք, երբ արդեն ամառ էր, բայց դպրոցում դեռ կաթոցներ կային: Արեցինք ամեն ինչ, որպեսզի սոցծրագրերով տանիք եւ ջեռուցում ապահովվի դպրոցին, ջեռուցման համակարգը համալրվեց: Դպրոցում այժմ գործում է նախակրթարան, ներառական կրթություն ենք իրականացնում, ուսուցչական կազմը լիովին վերապատրաստված է, գրագետ իրենց գործունեությունն են ծավալում, բնականոն, նորմալ հունով են ընթանում մեր աշխատանքները:

- Տեղյակ ենք, որ մանկավարժ եք մասնագիտությամբ, իրականում իրենից դժվարությո՞ւն չէր ներկայացնում այդ անցումը` ստանձնել տնօրենի պաշտոնը:

- Ես մինչ մեր դպրոցում աշխատելը, աշխատել եմ նաեւ քիմիական տեխնիկումում, ամուսնությունից հետո տեղափոխվեցի Էջմիածին քաղաք, բնականաբար, փոխելով  նաեւ աշխատանքիս վայրը: Դժվարությունը նրանում էր, որ տեխնիկումում աշխատում էի չափահաս մարդկանց հետ, իսկ գալով դպրոց, աշխատելով դասվար, հասկացա, որը ինձ համար բավականին հետաքրքիր եւ հեքիաթային աշխարհ  էր, որտեղ արդեն պետք էր երեխաների հետ մոտեցման կարգը փոխվեր: Որոշակի դժվարություններ կային միայն այդ պահին, մոտեցման կարգը փոքրիկների հետ միանգամայն այլ էր, բայց նրանք բոլորը լրացնում էին իմ ներաշխարհը, յուրաքանչյուրի մեջ տեսնում էի կյանք, ուրախություն, երջանկություն, ապրելու եւ արարելու ձգտում: Ասեմ, որ դասվար լինելուն զուգահեռ 10-րդ դասարանցիներին ինֆորմատիկա առարկան եմ դասավանդել, միանգամից փոքրերից անցումը մեծերին: Ինձ համար շատ հետաքրքիր առօրյա էր, որը պահանջում էր տարբեր ուղղվածություններ: Ես չափից շատ եմ սիրում մանկավարժությունը, ապրում եմ նրանով, առանց որի էլ չեմ պատկերացում իմ կյանքը:

 - Կարո՞ղ եք տարանջատել խորհրդային տարիների եւ 21-րդ դարի սաներին:

- Ես ինքս ավարտել եմ դպրոցը խորհրդային տարիներին: Այն մեզ տալիս էր շատ լավ գիտելիքների բազա, այժմյան սաների համար տարբերությունը միայն տեղեկատվական միջոցների համալրումն է, մեր դեպքում մենք պրպտում էինք գրքերի միջոցով ինֆորմացիա  ստանալ, իսկ այսօր ընդամենը մեկ կոճակի հպումով կարող ես ընկնել գիտելիքների դաշտ: Ձգտող երեխայի համար գրեթե նույնն է, այսօրվա սերնդի համար ավելի հեշտ է համացանցով շատ ավելին  իմանալ, իրենց գիտելիքների բազան մեծացնել ինֆորմացիոն աղբյուրների շնորհիվ: 21-րդ դարի սերունդն  ավելի անկախացած է, սեփական կարծիքը կիսելու միտումով`   ավելի պահանջատեր:   

- Ի՞նչ նորանոր ծրագրեր կան առաջիկայում` դպրոցն ավելի բարեկարգ տեսքի հասցնելու առումով:

- Մեր դպրոցում շենքային պայմանները գրեթե արդեն ավարտին են հասցված, միայն մնում են ներքին հարդարման աշխատանքներն իրականացնել: Հուսամ, որ դա էլ ապագայում կիրականացնենք` հետագայում ընդգրկվելով նոր ծրագրերի մեջ: Եթե մենք ամբողջ աշխատակազմով որոշում ենք իրականացնում, ապա նպատակադրված ամեն ինչ անում ենք, որպեսզի հասնենք մեր ուզածին: Եթե կա նպատակ եւ ձգտում, ապա թափված ջանքերը արդյունք են տալիս:

- Մեր նորանշանակ կառավարությունից ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք:

- Ասեմ, որ ես միշտ շատ լավատես եմ, մեր երիտասարդ սերնդի մեջ եմ տեսնում ե՛ւ ներկան, ե՛ւ մեր ապագան: Վստահ եմ, որ առանց մեր երիտասարդների աջակցության մենք ոչնչի չենք հասնի: Հուսամ, որ պետք է ապրենք երջանիկ եւ ուրախ մեր երկրում, որ բոլոր պանդուխտները հետ պիտի վերադառնան` մեր հայրենիքը զորացնելու միտումով: Ես այն մանկավարժներից եւ մարդ տեսակից եմ, որ  միշտ սիրել եւ գնահատել եմ մեր երիտասարդներին, եթե նրանց չսիրես եւ չվստահես, ապա հաստատ քո ապագան վառ գույների մեջ չես տեսնի: Ես ինքս եւս եղել եմ երիտասարդ, ես լավ գիտակցում եմ, որ ինձ ժամանակին վստահել են մարդիկ: Կյանքում մշտապես մեծ բարձունքների հասնում են երիտասարդ տարիքում, որովհետեւ դա այն տարիքն է, երբ դու լցված ես ուժով եւ եռանդով, եթե դրան հավելած` քեզ վստահում են, ապա պարտավոր ես իրականացնել նրանց սպասելիքները:

- Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

- Աղջիկս ընտրել է իմ ճանապարհը, ինքն էլ մանկավարժ-հոգեբան է եւ մաթեմատիկոս: Ավարտել է երկու համալսարան, իսկ տղաս ծրագրավորող է: Չնայած, չընտրելով մանկավարժի մասնագիտությունը, այնուամենայնիվ, եթե հարկ է լինում ինչ-որ թեմայի շուրջ տեղեկանալ, նա սիրով երեխաներին բացատրում է: Զգացվում է, որ նրա երակներում մանկավարժի արյունը իրենն ասում է: Ես էլ դա ժառանգել եմ իմ ծնողներից, երկկողմանի մանկավարժների ընտանիքից եմ: Զգում եմ, որ երեխաներիս մեջ էլ կա իմ այդ բնավորության գծերից` համբերատարությամբ դիմացինին սիրով ինչ-որ բան սովորեցնելը:

- Ձեր կարծիքով` որո՞նք են Ձեր բնավորության ուժեղ եւ թույլ գծերը:

- Ասեմ, որ բնավորությամբ ուժեղ  մարդ եմ, բայց իմ թույլ կողմը կարող եմ համարել,  որ ես բավականին շատ մարդկային եմ, շատ բարեհամբույր, չնայած` այն ինձ կյանքում երբեք չի խանգարել, բայց երբեմն հասկանում եմ, որ դա իմ թույլ կողմն է, դիմացինին շատ եմ հավատում եւ նվիրվում, որը ես ժառանգել եմ իմ ծնողներից, որը կարող է հավաստել ինձ հետ շփվող ցանկացած մարդ: Իմ առօրյա աշխատանքային օրվանից հետո անդորրս գտնում եմ` թոռնիկիս գրկելով, ով ինձ տալիս է ե՛ւ ուժ, ե՛ւ երջանկություն, հոգեկան հանգստություն: Իրականում ես ինձ համարում եմ երջանիկ կին, քանի որ ես ունեմ իմ սիրած աշխատանքը, ունեմ լավ ընտանիք, լավ կոլեկտիվ: Շուրջ 15 տարի է, ինչ ղեկավարում եմ դպրոցը, մինչ օրս մեր կոլեկտիվում ոչ մի միջադեպ, իրար չհասկանալու դեպքեր չեն արձանագրվել, քանի որ դպրոցն իմ երկրորդ ընտանիքն եմ համարում:

- Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք ձեր սաներին, մեր հասարակությանը:

- Կցանկանամ, որ բոլորի երազանքներն իրականանան, ամենակարեւորը` մեր ազգն ապրի իր երկրում: Աշխարհին խաղաղություն, որ մեր զինվորները  առողջ վերադառնան տուն եւ գրկեն իրենց մայրիկներին, իսկ սաները ինչ նպատակներ ունեն, թող իրականանան իրենց նվիրական երազանքները: Իրենց ընտրած մասնագիտությունների մեջ լավ մասնագետ եւ պիտանի մարդ դառնան մեր հասարակության համար:

Մարդկանց օգնություն ցուցաբերելը բավականին պատվավոր առաքելություն է

Հայաստանում այսօր իրականացվում են քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ոլորտին վերաբերող բոլոր միջոցառումները` կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ: Հիվանդության բուժման գործում կարեւորվում է նաեւ հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափումը: Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը (ԼՕՌ) բժշկության ամենապահանջված ուղղություններից մեկն է: Այս ոլորտը մշտապես կատարելագործվում է, ստեղծվում եւ բուժման մեջ կիրառություն են գտնում նոր մեթոդներ ու եղանակներ: ԼՕՌ բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան: Մեր զրուցակիցն է օտորինոլարինգոլոգ (ԼՕՌ), թիվ 2 բուժմիավորման քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժնի վարիչ   ԴԱՎԻԹ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆԸ,  ով ունի  տարիքային տարբեր խմբերի հիվանդների հետ շփման հարուստ փորձ, ով, չնայած իր բավականին երիտասարդ տարիքին, արդեն հասցրել է տվյալ ասպարեզում հստակ ու հաստատուն քայլերով առաջ գնալ: Հետեւողական, իր գործում բարձր մասնագիտական մոտեցում ունեցող մի մարդ, ով ոչ միայն ունի մասնագիտական գերազանց գիտելիքներ, այլեւ իսկապես արժանի է իսկական բժիշկ կոչվելուն:

- Պարոն  Մաթեւոսյան, բժշկի մասնագիտություն ընտրելը բավականին համարձակ եւ ռիսկային քայլ է: Ինչպե՞ս որոշեցիք գնալ այդ պատասխանատու քայլին:

- Ասեմ, որ իմ արմատներում չկային բժիշկներ: Բժիշկ դառնալու որոշումս իմն էր: 2005թ.-ին ընդունվեցի Երեւանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետը, որն ավարտելով 2011 թվականին, ընդունվեցի արդինատուրա քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն բաժին,  <<Էրեբունի>>  բժշկական  կենտրոնում, այնուհետեւ նույն  կենտրոնում աշխատել եմ մոտ մեկուկես տարի: Աշխատել եմ նաեւ վնասվածքաբանության եւ օրթոպեդիայի գիտական կենտրոնում, որպես ԼՕՌ բժիշկ եւ փոխտնօրեն, որից հետո մինչ օրս աշխատում եմ թիվ 2 բուժմիավորումում` որպես փոխտնօրեն եւ քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժնի վարիչ: 

- Ձեր բաժանմունքը հիմնականում ի՞նչ գործառույթներ է իրականացնում:

-Մեր բաժանմունքում իրականացվում է քիթ-կոկորդի հետ կապված ցանկացած վիրահատական միջամտություն, չենք իրականացնում միայն ականջի հետ կապված նեղ մասնագիտական վիրահատություններ, մնացյալ բոլոր սպեկտորներով աշխատում ենք` կապված կոկորդի եւ քթի  հարակից խոռոչների հիվանդությունների հետ: Մեր բաժանմունքում ունենք շատ բանիմաց բժիշկներ, լավ պատրաստված թիմ: Աշխատում ենք տարբեր տարիքային սպեկտորի հետ թե ՛ տարեցների, թե ՛  մանուկների հետ:

- Բժիշկ, ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում  քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը Հայաստանում:

- Ասեմ, որ իմ կարծիքով մեր երկրում բավականին բարձր  մակարդակի վրա է գտնվում քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը: Ինչքանով, որ ես ուսումնասիրել եմ, արտերկրում տարբեր երկրներում եղել, այնպիսի պաթոլոգիաներ եւ վիրահատական  միջամտություններ չկան, որ իրականացվեն արտերկրում եւ մեզ մոտ առկա չլինի: Բոլոր սպեկտորներով մենք աշխատում ենք, վիրահատություններ իրականացնում նորագույն մեթոդներով: Մեր երկրում 9-10 բալանի համակարգով կարելի է գնահատել քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը:

-  Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

- Բժիշկ, պացիենտն ինչպե՞ս հասկանա, թե որտեղ է գտնվում խնդրահարույց օջախը, քանի որ գործ ունենք երեք փոխկապակցված օրգան-համակարգերի հետ:

- Ասեմ, որ եզրակացություն կարող ենք ստանալ միայն հետազոտությունների, հիվանդի գանգատների հիման վրա հավաքած անամնեզի տվյալներով:

- Պարոն  Մաթեւոսյան, ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

- Միանշանակ Արթուր Կիմիչ Շուքուրյանին, իրենից եմ ստացել իմ  գիտելիքների բազան եւ մինչ օրս էլ իրենից սովորում եմ, ցանկացած հարցով նա միշտ իմ կողքին է` թե ՛  որպես բժիշկ, թե ՛ որպես լավ մարդ:

-  Բժիշկ, հանդիսանո՞ւմ եք արդյոք քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ասոցացիայի անդամ:

- Այո, հանդիսանում եմ քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ասոցացիայի անդամ եւ, որպես խորհուրդ, կհորդորեմ մեր ոլորտի բոլոր  մասնագետներին, ընդգրկվել մեր թիմ: Ասեմ, որ ասոցացիան շատ բան է մեզ տալիս, որտեղ ընթանում են քննարկումներ, փորձի փոխանակություն, որտեղ շփվում են նույն մասնագիտության տեր մարդիկ: Փորձում եմ նաեւ աշխատանքի  հետ համատեղել վերապատրաստումները, որը, կարծում եմ, որ պարտադիր է արտերկրի փորձ ձեռք բերելը: Ասեմ, որ մեր ապագա բժշկությունը տեսնում եմ շատ բարձր  մակարդակի վրա, ե՛ւ մեր սերունդը, եւ մեզ հաջորդող սերունդները ունենալու են շատ բանիմաց եւ իրենց գործի գիտակ բժիշկներ:

-Ունենալով աշխատանքային բավականին մեծ փորձ, արդյո՞ք նկատվում է քիթ-կոկորդ-ականջաբանության հիվանդությունների աճի միտում, թե` ոչ:

-Կասեի, որ ոչ, ինձ թվում է նման տենդենց չի  նկատվում,  քթի հետ կապված պաթոլոգիաները միշտ առկա են եղել մեր հայ հասարակության 80-85 տոկոսի մոտ, մշտապես եղել է շնչառության կամ ծռված միջնապատի խնդիր, նույնիսկ արտաքին քթի դեֆորմացիա:

-Բժիշկ, ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Մեր երկրում այն շատ ցածր մակարդակի վրա է գտնվում, այսպես ասած, մինչեւ դանակը չի հասնում ոսկորին, չեն դիմում բժշկի: Տենդենց կա, երիտասարդների մոտ իրենց առողջությանը հետեւելու միտում, եւ 50-55 տարիքային շեմը հատած անձինք, ովքեր ուղղակի արդեն ցանկանում են հետեւել իրենց առողջությանը:

- Պարոն Մաթեւոսյան, իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

- Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի, հետեւի իր առողջությանը, տարին գոնե մեկ անգամ  այցելի բժշկի` պրոֆիլակտիկ նկատառումներից ելնելով: Խորհուրդ եմ տալիս բոլորին վարել առողջ ապրելակերպ, օրեցօր մեծացնել բժշկական գիտելիքների պաշարը եւ նույնիսկ չնչին գանգատների դեպքում հետազոտվել եւ ստանալ համապատասխան բուժօգնություն:

Արգանդային զարկերակների ներվիրահատական կլիպավորման ավելի քան 15 տարվա փորձը թույլ է տալիս պրակտիկորեն վիրահատել ցանկացած չափի և քանակի միոմաները, պարգևելով կնոջը կրկին հղիանալու բերկրանքը

Ի՞նչ են արգանդի միոմաները:

Արգանդի ֆիբրոմաները (միոմաները) հանդիսանում են արգանդի մկանային հյուսվածքի ոչ քաղցկեղածին` բարորակ, գոյացություններ: Ֆիբրոմաները կարող են տատանվել իրենց քանակով և չափով` եզակի հանգույցներից մինչև բազմաթիվ, շատ փոքր չափերից մինչև հսկա հանգույցներ: Միոմաներ հանդիպում են կանանց 70-80%-ի մոտ, մինչև 50 տարեկան հասակը: Ֆիբրոմաների բժշկական տերմինն է լեյոմիոմա կամ միոմա:

Ի՞նչ ախտանիշներ ունեն ֆիբրոմաները:

1. Ճնշում

Ֆիբրոմաները կարող են լինել անախտանիշ, կամ առաջացնել շատ լուրջ գանգատներ: Կանայք, ում մոտ առկա են ախտանիշներ, ունենում են`

• Միզապարկի և ուղիղ աղու ճնշում
• Հաճախակի միզարձակումներ
• Փորկապություններ և/կամ ռեկտալ  ցավ
• Գոտկատեղի և/կամ որովայնի ցավ

Երբ միոմաները շատ են մեծանում, նրանք կարող են փքել որովայնը, և կինը ունենում է հղիի տեսք:

Ի՞նչ ախտանիշներ ունեն ֆիբրոմաները:

1. Դաշտանային ցիկլի խանգարում

Միոմաները նաև կարող են պատճառ դառնալ դաշտանային ցիկլի խանգարման, այդ թվում և`

• Սպաստիկ ցավեր՝ թեթևից մինչև ուժեղ
• Առատ արյունահոսություն, երբեմն մակարդուկներով
• Երկարատև կամ հաճախակի սկսվող դաշտաններ
• Միջդաշտանային ջրաարյունային արտադրություն կամ արյունահոսություններ

Միոմաներ թե՞ էնդոմետրիոզ: Ո՞րն է տարբերությունը:

Դաշտանային ցավի պատճառներից միայն մեկն է միոման, ցավի պատճառ կարող է հանդիսանալ նաև էնդոմետրիոզը: Էնդոմետրիոզ առաջանում է, երբ արգանդի ներքին թաղանթի հյուսվածքը աճում է մարմնի այլ հատվածում, առաջացնելով այդ հատվածներում ներառուկներ`արգանդի և միզապարկի սահմանից դուրս: Այս ներառուկները դաշտանային ցիկլի ժամանակ քայքայվում են և արյունահոսում են, պատճառ դառնալով ցավոտ սպիական հյուսվածքի առաջացման: Եվ միոմաների և էնդոմետրիոզի ցավը կարող է պահպանվել նաև միջդաշտանային շրջանում:

Ո՞րն է միոմաների առաջացման պատճառը:

Միոմաների առաջացման իրական պատճառը անհայտ է: Նրանց աճը կապում են կանացի հորմոնների` էստրոգենի ու պրոգեստերոնի հետ: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այն կանայք ում մոտ դաշտանային ցիկլը սկսել է ավելի վաղ տարիքում, ավելի հաճախ է հանդիպում միոմաներ: Չնայած այն հանգամանքին, որ կանացի հորմոնները կապում են միոմաների առաջացման հետ, հակաբեղմնավորիչ հաբերը այդ առումով ոչ մի դեր չունեն:

Միոմաները  լինում են տարբեր տեսակների 

Միոմաների տեսակներն են`

• Ինտրամուրալ միոմաներ, ամենահաճախակի հանդիպողներն են, աճում են արգանդի պատի մեջ:
• Սուբսերոզ միոմաներ` աճում են արգանդից դուրս:  Քանի որ սրանք կարող են հասնել մեծ չափերի, կարող են առաջացնել ցավ` իրենց չափերի պատճառով կամ հարակից օրգաններին սեղմելով:
• Սուբմուկոզ միոմաներ` աճում է անմիջապես արգանդի լորձաթաղանթի տակ և կարող է զբաղեցնել արգանդի խոռոչը: Դառնալով առատ դաշտանների և այլ լուրջ բարդությունների պատճառ:
• Պեդունկուլյար միոմաներ` աճում են փոքրիկ ոտիկի վրա` արգանդի խոռոչում կամ արգանդից դուրս:

Հնարավոր է ունենալ նաև միաժամանակ մի քանի տեսակի միոմաներ:

Ու՞մ մոտ են ավելի հաճախ առաջանում միոմաներ:

Չնայած առայժմ անհայտ է, թե ինչու՞ է կնոջ մոտ առաջանում միոմա, սակայն կան որոշակի օրինաչափություններ`

• Միոմաներ սովորաբար առաջանում են 30-40 տարիքային խմբում:
• Ավելի հաճախակի հանդիպում են սևամորթ կանանց մոտ:
• Սևամորթ կանանց մոտ ավելի արագ են աճում և ի հայտ են գալիս ավելի երիտասարդ տարիքում:
• Ընտանիքի որևէ անդամի մոտ միոմայի առկայությունը խոսում է ռիսկի խմբի մասին:
• Հավելյալ քաշը և ճարպակալումը, ինչպես նաև բարձր արյան ճնշումը ևս կարող են բարձրացնել միոմայի ռիսկը:

Ի՞նչ բարդություններ կարող են առաջացնել միոմաները:

• Միոմաները, որպես սակավարյունության  պատճառ`

Միոմա ունեցող այն կանայք, ովքեր սովորաբար ունեն առատ արյունահոսություն դաշտանների ժամանակ կարող են ունենալ սակավարյունություն: Սակավարյունության հիմնական դեպքերը չափավոր արտահայտված երկաթդիֆիցիտային են և կարող են դա շտկել սննդակարգի միջոցով և երկաթ պարունակող հաբերի օգտագործումով: Չբուժված սակավարյունությունը կարող է պատճառ դառնալ թուլության և հոգնածության, ինչպես նաև որոշակի դեպքերում սրտային խնդիրների:

• Բարդություններ կապված հղիանալու հետ`

Միոմաները սովորաբար չեն առաջացնում անպտղություն կամ հղիության ընթացքի խախտումներ: Ինչևէ, միոմայով միայն որոշակի կանայք են ունենում հղիության հետ կապված բարդություններ և ռիսկեր ծննդաբերության ժամանակ: Միոմայի պատճառով պտուղը կարող է ունենալ ոչ նորմալ դիրք, որը կբերի վաղաժամ ծննդաբերության: Սովորաբար նրանք լինում են կոնքային ցավերի պատճառ և կարող են առաջացնել հետծննդյան առատ արյունահոսություններ, ինչը վիրահատության անհրաժեշտություն կառաջացնի: Որոշակի դեպքերում միոմաները կարող են փակել արգանդափողի ելանցքը: Ներքին միոմաները կարող են առաջացնել պտղաձվի ինպլանտացիայի` ներդրման, դժվարություններ:

Ե՞րբ է պետք դիմել բժշկի:

Բժշկին պետք է այցելել, եթե առկա է միոմայի հետևյալ ախտանիշները `

• Առատ դաշտանային արյունահոսություն
• Ցավերի առաջացում դաշտանի ժամանակ
• Հաճախակի միզարձակումներ կամ մեզի շիթի կառավարման դժվարություններ
• 3-ից մինչև 6 ցիկլ` դաշտանային ցիկլի տևողության փոփոխություն
• Նոր առաջացած անդադար ցավ կամ ծանրության զգացողություն որովայնի ստորին հարկում կամ կոնքում

Ի՞նչպես ախտորոշել: Անհրաժե՞շտ է գինեկոլոգիական զննում և սոնոգրաֆիկ հետազոտություն:

Գինեկոլոգիական զննության ժամանակ բժիշկը կարող է շոշափել արգանդի միջին և մեծ չափերի միոմաները:

Գործիքային հետազոտություններից ԳՁՀ-ն ցույց կտա միոմաների չափերի և տեղակայման մասին լրացուցիչ ինֆորմացիա:

Միոմա ունեցող այն կանայք, ովքեր փորձում են հղիանալ, հիստերոսալպինգոգրաֆիա կոչվող հետազոտությամբ վիզուալիզացնում են արգանդի և արգանդափողերի եզրագծերը և ախտորոշում են անոմալիաները:

Արգանդի և որովայնի խոռոչը վիզուալիզացնող այլ քննություններ ևս կարող են անհրաժեշտ լինել:

Բուժումը:

• Ցավի մենեջմենտ

Ոչ ստերոիդ հակաբորբոքային ցավազրկողներից, օրինակ իբուպրոֆեն, կարող են օգնել պակասեցնել մենստրուալ սպազմը:

• Հղիության պլանավորում

Հակաբեղմնավորիչ հաբերը կառավարում են էստրոգենի և պրոգեստինի մակարդակները: Եվ սովորաբար նպաստում են, որ դաշտանը ավելի հեշտ անցնի, ինչպես նաև կարող է մեղմել ցավը, պայմանավորված միոմայով, առատ դաշտանային արյունահոսությունը և սպազմերը: Այլ հակաբեղմնավորիչները (պրոգեստինի ներարկումներ կամ պրոգեստին արտադրող ներարգանդային պարույր) ևս կարող են մեղմել միոմայի ախտանիշները:

Այլ հորմոնալ բուժումներ

Գոնադոտրոպին-ռիլիզինգ հորմոնի ագոնիստ (GnRH) կոչվող դեղերը պակասացնում են միոմայի ախտանիշները` դաշտանային ցիկլի դադարեցման և միոմաների կրճատման` փոքրացման հաշվին: GnRH ագոնիստները արգելակում են էստրոգենների արտադրությունը, որի հետևանքով նրանք նաև ոսկրերի նոսրացում են առաջանում, ջերմահորդանքներ, և հեշտոցի չորություն: Միոմաները վերադառնում են իրենց նախկին չափերին, երբ բուժումը դադարեցվում է: Այս մեթոդը կարող է օգտագործվել նախավիրահատական շրջանում` միոմաները փոքրացնելու նպատակով:

Բուժում: Վիրահատական բուժում

Միոմէկտոմիա`  սովորաբար ամենամեծ միոմատոզ հանգույցների հեռացումն է: Դա բուժման տարբերակ է այն կանանց համար, ովքեր ուզում են դեռևս երեխա ունենալ: 

Հիմնական բարդությունը միոմէկտոմիայի ժամանակ, բաց կամ լապարոսկոպիկ եղանակով իրականացվող, դա ներվիրահատական արյունահոսության ռիսկն է:

Տիրապետելով հատուկ վիրահատական տեխնիկայի մենք ավելի քան 15 տարի ընձեռնում ենք երիտասարդ կանանց պահապնել արգանդը`ցանկացած չափի և տեղակայման միոմատոզ հանգույցների պարագայում, կիրառելով արգանդային զարկերակների կլիպավորումը:

Ներվիրահատական արյան կորուստը պակասացնելու և մեծ արյունահոսությունը կանխարգելելու մեթոդը դա արգանդային երկու զարկերակների ժամանակավոր կամ մշտական կլիպավորումն է` արգանդի արյան մատակարարման դադարեցմամբ վիրահատության ընթացքում:  Ինչը թույլ է տալիս պրակտիկորեն վիրահատել ցանկացած չափի և քանակի միոմաները, պարգևելով կնոջը կրկին հղիանալու բերկրանքը:

Հիստերէկտոմիա` այսպես կոչվում է արգանդի ամբողջական հեռացումն: 

Կա չնչին հավանականություն, որ գոյացությունը որը ախտորոշվել է որպես միոմա, կարող է լինել չարորակ ուռուցք, որը անվանվում է արգանդի սարկոմա:  Այդ իսկ պատճառով FDA խորհուրդ է տալիս չկտրատել միոման ավելի մանր կտորների մինչև հեռացումը, այդ գործընթացը կոչվում է մորցելացիա:

Էնդոմետրիումի աբլացիա`սա դեպի արգանդի խոռոչում աճող փոքր միոմաների համար է լավ տարբերակ, սակայն այս մեթոդից հետո հնարավոր չի հղիանալ:

Միոմայի կանխարգելում: Ֆիզիկական վարժություններ

Ռեգուլյար ֆիզիկական վարժությունները կարող են կանխել միոմայի զարգացումը: Մի հոդվածում առկա են տվյալներ, որ այն կանայք ովքեր զբաղվում են ֆիզիկական վարժություններով շաբաթական 7 և ավելի ժամ ավելի հազվադեպ են ունենում միոմա, համամատած այն կանանց, ովքեր շաբաթական զբաղվում են 2 ժամից պակաս: ճարպակալումը համարվում է ռիսկի ֆակտոր միոմայի առաջացման համար: Ուստի և ռեգուլյար ֆիզիկական լարվածությունը կարող է օգնել կանանց ունենալ և առողջ քաշ և պակասեցնել միոմայի ռիսկը:

Պայքար սակավարյունության դեմ

Միոմա ունեցող կանայք, ովքեր չեն ստանում երկաթի բավարար քանակություն սննդի միջոցով, կարող են ունենալ սակավարյունություն, քանի որ նրանց մոտ էրիթրոցիտները նորմայից քիչ են: Բնորոշ ախտանիշներն են հոգնածություն, ցավ կրծքավանդակում և հևոց: Անհրաժեշտ է ուտել երկաթի բարձր պարունակությամբ սնունդ, օրինակ միս, թռչնամիս, ձկնեղեն, կանաչեղեն, ոլոռեղեն ու երկաթով հարստացրած հաց և վարսակեղեն: Ինչպես նաև բուժող բժիշկը կարող է նշանակել երկաթի պրեպարատներ:

Դուպլեքս հետազոտությունը լայն հորիզոններ է բացել ախտորոշման բնագավառում

Դուպլեքս  հետազոտությունը անոթների ուլտրաձայնային հետազոտություն է, որի ժամանակ ուսումնասիրվում են մագիստրալ անոթների, զարկերակների և երակների  կառուցվածքը, ֆունկցիոնալ առանձնահատկությունները, անոթների պատերի վիճակը, լուսանցքը, գնահատվում է արյան հոսքի ցուցանիշները ռեալ ռեժիմում: Այն համարվում է  անոթային համակարգի հետազոտության ժամանակակից մեթոդ: Մեթոդի  հաջողությունը կախված է կիրառվող սարքավորմներից և բժշկի մասնագիտական հմտություններից:

Այսօր անոթային վիրաբուժության մեջ դուպլեքս հետազոտությունն ունի իր անփոխարինելի և ուրույն տեղը:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Վլադիմիր Ավագյանի անվան, ինչպես նաև «Ավանտա« և «Սլավմեդ« բժշկական կենտրոնների դուպլեքս հետազոտության բժիշկ-մասնագետ  ԱՍՏՂԻԿ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆԸ: Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնում լավ կազմակերպված թիմային աշխատանքի շնորհիվ կատարվում է հիվանդների ճշգրիտ ախտորոշում և հետագա բուժում:

 Իսկական բժիշկը նա է, ով ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Հենց այդպիսին է ժպտադեմ, բարեհամբույր բժշկուհին, որը, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, բավականին բանիմաց է և փորձառու:

 -Տիկի´ն Ավետիքյան, ինչպե՞ս ընտրեցինք ձեր մասնագիտացումը:

-Անկեղծ ասած, Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանում ուսանելու տարիներին որոշակի գանգատներով դիմեցի անվանի անոթային  վիրաբույժ Տիգրան Սուլթանյանին: Միքայելյանի անվան վիրաբուժության ինստիտուտում պարոն Սուլթանյանը, որի հետ ես հիմա աշխատելու պատիվ ունեմ, լսելով իմ գանգատները, ինձ ուղղորդեց դուպլեքս հետազոտության, որն այդ տարիներին համեմատաբար նոր էր զարգանում Հայաստանում: Ինձ հետաքրքրեց հետազոտության այդ տեսակը, և ես որոշեցի մասնագիտանալ այդ ուղղությամբ: Իրականում դուպլեքս հետազոտությունը ռադիոլոգիայի ամենապատասխանատու ճյուղերից է, քանի որ կան հիվանդություններ և իրավիճակներ, երբ հետազոտության արդյունքներից է կախված տվյալ հիվանդի կյանքը:

-Բժշկուհի´, ի՞նչ ծառայություններ են մատուցվում ձեր բաժանմունքում:

-Մենք աշխատում ենք դուպլեքս հետազոտության կաբինետում, որը կցված է անմիջականորեն անոթային վիրաբուժության բաժանմունքին: Անոթային  վիրաբույժների աշխատանքն այսօր կլիներ շատ ավելի դժվար, եթե չլիներ այս հետազոտությունը, որն օգնում է ընտրել բուժման ավելի ճշգրիտ տակտիկա, և թիմային աշխատանքի շնորհիվ միշտ կարելի է ունենալ ավելի լավ արդյունքներ: Ի դեպ, դուպլեքս հետազոտության ժամանակ, բացի անոթային համակարգից, մեզ տեսանելի են նաև հարակից բոլոր փափուկ հյուսվածքները, մկանները, հոդերը, և, եթե տեսնում ենք այլ պաթոլոգիական պրոցեսներ, որոնք կապված չեն անոթների հետ, պացիենտին  ուղղորդում ենք համապատասխան մասնագետների մոտ:

Դուպլեքս հետազոտությունը լայն հորիզոններ բացեց ախտորոշման բնագավառում՝ կարճ ժամանակահատվածում դասվելով ժամանակակից բժշկության կարևորագույն գործիքային հետազոտությունների շարքին և հնարավորություն տվեց հայտնաբերել այնպիսի հիվանդություններ, որոնց ախտորոշումը նախկինում առավել դժվար էր: Կենտրոնում կիրառվող դուպլեքս սկանավորման նորագույն սարքավորումը հնարավորություն է տալիս հետազոտել անոթներում և հարակից հյուսվածքներում տեղի ունեցող նույնիսկ ամենաչնչին փոփոխությունները: Դուպլեքս սկանավորումը ներառում է ինչպես անոթների անմիջական վիզուալիզացիան B- ռեժիմում և գունային ռեժիմում, այնպես էլ` հոսքի սպեկտրալ արտահայտումը դոպլեր ռեժիմում,  այդ իսկ պատճառով հաճախ այն անվանում են տրիպլեքս հետազոտություն: Ոլտրաձայնային ախտորոշման այս մեթոդի հիմնական առավելությունների շարքին են դասվում դրա բարձր զգայունությունը, ոչ ինվազիվությունը, մատչելիությունն  ու ճառագայթման բացակայությունը, որն էլ հնարավորություն է տալիս հետազոտել հղի կանանց և երեխաներին առանց բացառության: Մեթոդն անփոխարինելի է անոթային խնդիրների վաղաժամ հայտնաբերման համար, հնարավորություն է տալիս գնահատել արյան հոսքի ցուցանիշները, երակային և զարկերակային անոթների անցանելիությունը, նեղացումների աստիճանները, անոթների պատի վիճակը, անոթներում թրոմբերի, աթերոսկլերոտիկ վահանակների առկայությունը և այլն:

Մենք կատարում ենք գրեթե բոլոր անոթների հետազոտություն. վերին և ստորին վերջույթների, պարանոցի, գլխուղեղը սնուցող անոթների, ինչպես նաև որովայնի անոթների, առավելապես` աորտայի և երիկամային զարկերակների հետազոտություն:

-Բժշկուհի´, հասցնո՞ւմ եք աշխատանքը համատեղել վերապատրաստումների հետ:

-Ինչպես ցանկացած բժիշկ, այնպես էլ ես պետք է  հասցնեմ  զբաղվել ինքնակրթությամբ գրեթե ամեն օր, վերապատրաստվեմ ժամանակ առ ժամանակ, քանզի արդի բժշկությունը բավականին մեծ քայլերով առաջընթաց է ապրում, տարեցտարի ավելի նորագույն մեթոդներ են կիրառվում, որոնց հետ պետք է համընթաց քայլել: Տեսականորեն կարող ես ամեն ինչ իմանալ, հետևել նորարարություններին, բայց, ամեն դեպքում, պրակտիկ աշխատանքն է օգնում բժշկին ավելի մեծ փորձ ձեռք բերել, կարողանալ ճիշտ կողմնորոշվել բարդ իրավիճակներում ու դառնալ լավ մասնագետ:

-Ըստ Ձեզ, ի՞նչ են տալիս մասնագիտական ասոցիացիաները բժիշկներին:

-Ես անոթային վիրաբուժության և ռադիոլոգիայի հայաստանյան ասոցիացիաների անդամ եմ: Ասոցիացիաներն ապահովում են հանդիպումներ արտերկրից ժամանած լավագույն մասնագետների հետ, կազմակերպում են հետաքրքիր կոնֆերանսներ, պայմաններ ստեղծում փորձի փոխանակման համար:

 -Բժշկուհի´, հիշո՞ւմ եք Ձեր իրականացրած առաջին և տպավորիչ հետազոտությունը:

 -Իհարկե հիշում եմ: 2008թ.-ին Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնում իմ առաջին պացիենտը կին էր, հետազոտությունը բավականին ժամանակատար էր, որովհետև առաջին անգամ էի հետազոտում ինքնուրույն, և, բնականաբար, կար հուզմունք, բայց ամեն կերպ փորձում էի լարվածությունս, հուզմունքս չարտահայտել, հավասարակշռությունս պահպանել: Հետազոտությունն անցավ բավականին լավ, պացիենտը գոհ հեռացավ, և այդ պահը շատ հուզիչ էր ու ոգևորիչ: Բախտս բերել է այն առումով, որ սկսել եմ անմիջապես աշխատել մի կոլեկտիվում, որտեղ փոխհարաբերությունները շատ ջերմ էին ու անշահախնդիր, աշխատանքը մշտապես անցնում էր գիտելիքների և փորձի փոխանակման պայմաններում: Իմ մասնագիտական առաջընթացին շատ օգնել է այն հանգամանքը, որ ներկա եմ եղել իմ իսկ հետազոտած հիվանդների վիրահատություններին, այն ինձ օգնել է ավելի ճշգրիտ, ինֆորմատիվ և ընկալելի եզրակացություններ գրել հետագայում: Կուզենայի նշել Տիգրան Սուլթանյանի գլխավորած անոթային վիրաբուժության թիմը` Տիգրան Քամալյան, Արթուր Ավետիսյան, Լևոն Մանուկյան, Գայանե Գրիգորյան:

 Իսկ դուպլեքսի ոլորտում ուսուցիչ կարող եմ համարել ինձ հետ նույն աշխատասենյակում աշխատող իմ գործընկերոջը` Նարինե Ռափյանին:

-Ո՞ր դեպքերում են առհասարակ կատարում դուպլեքս հետազոտությունը:

-Դուպլեքս հետազոտության սպեկտրը բավականին լայն է: Եթե խոսքը գնում է երակային համակարգի մասին, ապա հատկապես տարածված են վարիկոզ հիվանդությունը և երակային թրոմբերը, որոնց դեպքում հետազոտությունն ուղղակի անհրաժեշտ է: Հասարակության մեջ թրոմբի նկատմամբ ուռճացված վախի զգացում կա, քանի որ բոլորը լսել են հանկարծամահության բազմաթիվ  դեպքերի մասին, որոնց պատճառը եղել է, այսպես կոչված, պոկված թրոմբը: Բժշկական լեզվով դա թրոմբոէմբոլիան է, երբ թրոմբոտիկ զանգվածները խցանում են թոքային զարկերակի լուսանցքը, ինչը կարող է հանգեցնել մահվան: Եվ մարդիկ, բնականաբար, իմանալով այս ամենը և ոտքերի վրա հայտնաբերելով անգամ ամենափոքրիկ երակները` շատ հուզված, այլայլված գալիս են հետազոտության` համարելով, որ իրենց մոտ կա թրոմբ: Մեծամասամբ թրոմբոտիկ երևույթներն ուղեկցվում են կլինիկական ախտանիշերով, կարմրությամբ երակի ուղղությամբ, պնդացած և հարթված մակերեսների ի հայտ գալով, որոնք ունենում են վերև բարձրանալու միտում, շատ կարևոր է այտուցային համախտանիշը, հատկապես միակողմանի այտուցները ինչպես ստորին, այնպես էլ վերին վերջույթների համար, և այս դեպքերում հիվանդը պետք է դիմի դուպլեքս հետազոտության առանց հապաղելու: Բնականաբար, նախքան հետազոտություն անելը մենք զրուցում ենք հիվանդների հետ ու, եթե տեսնում ենք, որ գանգատները այլ են և չեն համապատասխանում որևէ անոթային պաթոլոգիայի, խորհուրդ ենք տալիս չանել դուպլեքս, այլ  անցնել այլ հետազոտություն: Թրոմբերի բոլոր տեսակները չեն, որ ծայրահեղ վտանգավոր են, վերջիններս են «ֆլոտացվող» թրոմբերը, որոնք «լողում» են անոթի լուսանցքի մեջ ու կարող են մասնատվել` խցանելով թոքային զարկերակը, երբեմն ավելի մանր ճյուղերի խցանման դեպքում առաջանում է կեղծ թոքաբորբի պատկեր:

Ինչ վերաբերում է զարկերակային համակարգին, ապա մեկ այլ տարածված խնդիր են զարկերակային խցանումները և հեմոդինամիկ նշանակալի նեղացումները` պայմանավորված աթերոսկլերոտիկ պրոցեսներով կամ այլ հարպատային-ինտիմալ հաստացումներով: Այս հիվանդությունների մեծ թիրախային խումբ են համարվում դիաբետով հիվանդները, խոլեստերինային ֆրակցիաների բարձր ցուցանիշներ ունեցող մարդիկ, ու այս դեպքում հիվանդների մոտ լինում է ընդմիջվող կաղություն հասկացությունը, երբ մարդը մի քանի մետր քայլելուց հետո ստիպված է լինում կանգնել ոտքերի մկանների ցավի պատճառով: Կցանկանայի նշել ևս մեկ թիրախային խումբ՝  ծխող մարդկանց, որոնց համար պրոֆիլակտիկ դուպլեքս հետազոտությունը ցանկալի է:

Դուպլեքս հետազոտությունը ցուցված է բոլոր այն հիվանդներին, որոնք ունեն օնկոլոգիական խնդիրներ և ստանում են քիմիաթերապիա, նաև հորմոնալ բուժում ստացող մարդկանց, քանի որ այս  դեպքերում լինում է արյան մակարդելիության բարձրացում: Տրավմաների դեպքում ևս խիստ ցանկալի է կատարել տվյալ հետազոտությունը, աուտոիմուն տարբեր վասկուլիտների,  սկլերոդերմիայի հիվանդությունների ժամանակ, օրինակ` համակարգային տարբեր տիպի և այլ դեպքերում: Տվյալ հետազոտությունը խիստ ցուցված է հատկապես այն հղի կանանց, որոնք ունեն գանգատներ` ոտքերի ցավ, այտուցներ, արտահայտված երակներ, սեռական օրգանների վրա ի հայտ եկած երակներ:

Կա կարմիր քամի կոչվող ինֆեկցիոն հիվանդություն, որն ունի թրոմբոզի նման կլինիկական նշաններ, ու դա նույնպես կարելի է դիֆերենցել դուպլեքսի օգնությամբ:

Պարանոցի անոթների դուպլեքսը ցուցված է գլխապտույտների, գլխացավերի, ականջներում աղմուկի ժամանակ, շատ տարածված պրոբլեմ է ողնաշարի պարանոցային շրջանի օստեոխոնդրոզը, որի դեպքում կարող է լինել ողնաշարային զարկերակների սեղմվածություն տարբեր մակարդակներում: Այս հետազոտության համար թիրախային խումբ են նաև ինսուլտով հիվանդները, ու, որպեսզի բացառվեն ուղեղի հետագա շրջանառության սուր խանգարումները, անհրաժեշտ է մանրամասն հետազոտել քնային զարկերակների համակարգը և բացառել աթերոսկլերոտիկ կամ թրոմբային զանգվածների առկայությունը, ինչպես նաև հայտնաբերել տարբեր աստիճանի ոլորվածություններ, որոնք ևս կարող են լինել ուղեղի արյան շրջանառության խանգարման պատճառ:

Երիտասարդների մոտ հիպերտոնիայի պատճառ հաճախ կարող են լինել երիկամային զարկերակների նեղացումները կամ այլ պաթոլոգիաները, որտեղ ևս կարող է օգնության գալ դուպլեքս հետազոտությունը:

-Կա՞ն նորարարություններ դոպլեր-դուպլեքս հետազոտության մեջ:

-Այսօր որպես նորարարություն կարող եմ նշել ներվիրահատական դուպլեքս հետազոտութունը, որն ավելի շատ օգտագործվում է երակների վարիկոզ լայնացումների  և հազվադեպ է կիրառվում զարկերակային վիրահատությունների ընթացքում, վերջիններս ավելի հաճախ կատարվում են անգիոգրաֆիայի ներքո:  Երակային վիրաբուժության մեջ  վերջին նորարարություններից, որը կատարվում է իմ գործընկերների կողմից, կարող եմ նշել ցիանոակրիլատային բիոսոսնձով լայնացած երակների ոչ ջերմային օբլիտերացիայի մեթոդը, որը թույլ է տալիս վերացնել ցողունային վարիկոզը միայն մաշկի փոքր հատվածի անզգայացման պայմաններում (այն հատվածը, որտեղից ներմուծվում է կաթետերը) և առանց տումեսցենտային անզգայացման: Նախապես դուպլեքսի միջոցով վիզուալիզացվում է մակերեսային և խորանիստ երակների բերանակցումը, և տվյալ հատվածի լիարժեք կոմպրեսիայի սեղմման պայմաններում, որը կատարվում է դուպլեոսի սարքի  օգնությամբ, ներարկվում է սոսինձը` փակելով երակը ներսից: Հետվիրահատական հսկողությունը ևս կատարվում է դուպլեքսի օգնությամբ:

-Բժշկուհի´, Ձեր ընտանիքում կա՞ն բժիշկներ:

-Իրականում մենք ողջ ընտանիքով բժիշկներ ենք: Հայրս օտորինոլարինգոլոգ է` ԼՕՌ վիրաբույժ, մայրս` մանկական նեյրոօֆթալմոլոգ: Եղբայրս ատամնաբույժ է, տատիկս, որը, ցավոք, այսօր մեզ հետ չէ, գինեկոլոգ է եղել: Եվ այսպես կարող եմ շարունակել թվարկել` հորեղբայրներ, քույրեր, այլ բարեկամներ:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին, հասարակությանը:

-Կցանկանայի խնդրել մեր հայրենակիցներին, որ ուշադիր լինեն իրենց առողջության հանդեպ, խնդրի դեպքում չհուսահատվեն և ժամանակին դիմեն գրագետ մասնագետներին: Հիշեք, որ դրական տրամադրվածությունը բարեհաջող բուժման ևս մեկ շատ կարևոր գրավականն է, այդ իսկ պատճառով հավատացեք ձեր օրգանիզմի հնարավորություններին և եղեք առողջ: