Վաղարշապատի Գ.Նժդեհի անվան N 8 հիմնական դպրոցի պատմությունը 

1949 թ-ին բացվեց յոթամյա դպրոցը , որի տնօրենն էր Ռ.Հովհաննիսյանը։1964թ-ին կառուցվեց միջնակարգ դպրոցի մասնաշենքը, իսկ 1980 թ-ին կառուցվեցին կից մասնաշենքերը։Այդ տարիներին դպրոցը տնօրինել են  Տ.Այվազյանը,  Է.Զաքարյանը,  իսկ այժմ  Ե.Գալստյանը։ Այվազյանի տնօրենության տարիներին դպրոցն ուներ շատ վաստակաշատ և հմուտ ուսուցիչներ։ Տնօրենը՝ Այվազյանը մասնագիտությամբ մաթեմատիկ շատ լավ մարդկային հատկանիշներով էր օժտված ՝ խելացի, բարի,  հոգատար, նվրիված դպրոցին  և  կոլեկտիվին։ Այդ  տարիների ուսուցիչներից  էին՝ Ստեփանյան Ելենան՝ դասվար, Յուզբաշյան Բաբկենը ՝ պատմության ուսուցիչ,  Մարգարյան Ջեմման՝ Հայոց լեզվի մասնագետ, Գևորգյան  Խոսրովը՝ ռուսաց լեզվի ուսուցիչ, Կլինչարյան Սուսաննա՝  դասվար և շատ ուրիշներ։ Ցավոք նրանցից շատերը մեզ հետ չեն։

Այվազյանին փոխարինեց  Զաքարյան  Էմման ով  նույն  հոգով  շարունակեց նրա աշխատանքը : Զաքարյանը մասնագիտությամբ քիմիկ էր, նրա մասին էլ կարելի է շատ խոսել՝ մեծատառով  կին, շատ  մարդկային, բարետես, խելացի և իր գործի նվիրյալ՝ մոռացած  իր  անձնականը։Նրա տնօրենության տարիներին էլ դպրոցում կաին շատ խելացի և վաստակաշատ  մանկավարժներ՝ Խանոյան Նազիկը ՝ դասվար, Ղազարյան Սոֆիկը՝ դասվար,  Ղռմաջյան Լարիսան ՝ հայոց լեզվի  մասնագետ, Քոչինյան Կարինեն՝ երաժշտության ուսուցչուհի և այլն։ Դպրոցն ունեցել է ոչ միայն բանիմաց և խելացի ուսուցիչներ այլ խելացի շրջանավարտներ: Ոսկե մեդալակիր Գևորգյան Ալեքսան ով այս պահին հայտնի վիրաբուժ է, Բեգլարյան Արմանը արծաթե մեդալակիր և շատ ուրիշներ։

Տիկին Զաքարյանին փոխարինեց նույն դպրոցի ոգով կրթված Եստեր Գալստյանը: Ով սիրում է դպրոցը և աշակերտներին, երազում է ունենալ հիմնանորոգված, նոր տեխնոլոգիաներով հագեցած և ժամանակակից դպրոցի պահանջներին համապատասխան բարեկիրթ և  կրթված  շրջանավարտներով  կրթօջախ : Որովհետև ապագա բոլոր կադրերի գիտելիքների ,հմտությունների և կարողությունների հիմքը  տնօրենն է  դնում : Նշանակում է դպրոցի  թրծարանի  մոտ  մշտապես  պիտի  գործի  գերազանց  իմացությամբ,  գերազանց վարքագծով տնօրեն։

2011 թ- ին դպրոցի տնօրեն Ե.Գալստյանի նախաձեռնությամբ դպրոցին կից բացվեց նախակրթարան։Որոշակի խնդիրներ ունեցող աշակերտների համար իրականացվում  է ներառական կրթություն,  I-ից IV-րդ դասարանների աշակերտներին  տրվում է տաք սնունդ, որի շնորհիվ բարձրացել է  աշակերտների  առաջադիմությունը։ Դպրոցում աշակերտները սիրով մասնակցում են տարբեր մրցույթների և օլիմպիադաների ցուցաբերում բարձր արդյունքներ :Դպրոցն  ունի  372  աշակերտ , որից  42 –ը  նախակրթարանում :

Դպրոցը  իր  գործունեության  ընթացքում  տվել է բազում  շրջանավարտներ , որոնք ջանք ու եռանդ չեն խնայում  Հայաստանի  բարգավաճման  գործում ՝ ֆիզիկոսներ, ինժեներներ , բժիշկներ,  դերասաններ  և  այլ  անվանի  մարդիկ: Մ.Սահակյանի հիշատակին Աշոտ Աբգարյան և բարերարի օգնությամբ դպրոցի բակում կառուցվեց հուշարձան, որի  քանդակագործն  էր  Հայկ Գրիգորյանը։

Դպրոցը  իր  ողջ  գործունեության  ընթացքում  կատարում  է ազգանվեր , հայապահպան գործ: Զվարթնոց տաճարում կազմակերպվող միջոցառումներին իրենց ակտիվ մասնակցությունն են  ունենում  Զվարթնոց  թաղամասի  բնակիչները  և  դպրոցը : Համայնքը հպարտէ  , որ իրենց բնակավայրը գտնվում է տվյալ պատմամշակույթային կառույցի հարևանությամբ։

Արմավիրի  մարզի Գ.Նժդեհիանվան N 8  հիմնական դպրոցը իր շարունական հաջողությունների  շղթայով  վայելում է ուշադրություն և հարգանք։ Դպրոցում տեղ իունեցող  բոլոր  ուսումնական, շինարարական և ուսումնառության խթանող աշխատանքները միտված  են  բարելավելու  աշակերտների  և′  ֆիզոլոգիական, և′ բարոյահոգեբանական, և′ կրթական  մակարդակների  բարձրացմանը։

Դպրոցի  ձեռքբերումներին  նպաստումեն  <<Ծնողական  խորհրդի>>, <<Աշակերտական խորհրդի>>  և  ուսուցչական  անձնակազմի  համապարփակ և  փոխադարձ աջակիցա շխատանքները։

Ծնողական խորհուրդը  քաջատեղյակ է բոլոր  կատարվելիք  աշխատանքներին և պատրաստակամ  է  օժանդակելու  դպրոցը  բարելավելու  գործընթացին։

Ուսուցիչների  խոհեմ , բարյացակամ և անձնվեր  վերաբերմունքով  լիարժեք  է  աշակերտ–ծնող–ուսուցիչ  կապը , որն էլ  տալիս է միշտ  գոհացուցիչ  արդյունքներ։

Դպրոցի  ակտիվ  գործունեությունը  ապահովում է  <<Աշակերտական  խորհուրդը>>  , որի  անդամների  լիարժեք  և  նպատակային աշխատանքների միջոցով միշտ ունենում ենք գոհացուցիչ  արդյունքներ։ Աշակերտները մասնակցում են մի շարք հասարակական միջոցառումների `<<Քաղաքի  տոն>>, այցելություն  թանգարաններ, հանդիպում անվանի  մարդկանց  հետ,  մասնակցել օլիմպիադաների,  մրցույթների։

Հերթական անաչառ  հաջողությունը  գրանցվեց  2015թ-ի նոյեմբերի 5-ին  <<Այբ>>կրթական  հիմնադրամի կողմից կազմակերպված  Հայերենը  բոլորի  համար<<Մեղու>>մրցույթին , որում  VI դասարանիաշակերտուհի Բեգլարյան Հասմիկի ձեռքբերումը համալրեց դպրոցի հաջողությունների  սանդղակը։ Նա  արժանացել  է  պատվոգրի,  լավագույն արդյունք ցուցաբերելու  համար, <<Այբ>>հիմնադրամի կողմից  և  հավաստագրի`  ՀՀ  նախագահի Սերժ Սարգսյանի կողմից:

Հաճելի  և  ուշագրավ խրախուսանքները միշտ էլ խթանում են հանրակրթական առաջընթացին։

Տնօրենի  ինքնակենսագրականը

Եստեր Գաբրիելի Գալստյան ծնված 1963թ-ի մայիսի 20-ին ծառայողի ընտանիքում:Հայրը՝ Գաբրիել Սարիբեկի Գալստյան կենսաբան, դպրոցի տնօրեն, մայրը՝   Վիկտորյա Գրիգորի Քերոբյան վաստակավոր ուսուցչուհի (մաթեմատիկա, ֆիզիկա )։ Ե.Գալստյանը ընդունվել և ավարտել է ք. Երևանի Վ.Վաղարշյանի անվան N 80 միջնակարգ դպրոցը: Նույն  թվականին  ընդունվել է Երևանի Քիմիա. Տեխնոլոգիական տեխնիկում և  ավարտել  1981թ-ին  բարձր  առաջադիմությամբ : 1988 թ-ին ընդունվել է Երևանի Խ.Աբովյանի  անվան  մանկավարժական  ինստիտուտ  և  ավարտել  1993թ-ին։

1981թ-ից աշխատել   էՔիմիա. Տեխնոլոգիական տեխնիկումում որպես լաբորանտ և արտադրության վարիչ։

1992թ-ին ազատվել է աշխատանքից : Նույնթ վականին ընդունվել է աշխատանքի Էջմիածնի  Գ. Նժդեհիանվան  N 8  միջնակարգ դպրոցում որպես  ուսուցչուհի։

2003- 2004 ուս. Տարվանից նույն դպրոցի տնօրեն  է : Աշխատանքի ընթացքում պարգևատրվել է բազմաթիվ պատվոգրերով և շնորհակալագրերով։ 2013 թ-ին արժանացել է ԿԳՆ նախարարի ոսկե  հուշամեդալով։

Ամուսնացածէ, ունի երկու երեխա։

Տղան ՝ Թովմաս Թովմասյանը ավարտել  է  Պոլիտեխնիկական համալսարանը ունի ծրագրավորողի  որակավորում։ Աղջիկը՝  Վիկտորյա  Թովմասյանը  ավարտել  է Երևանի Խ.Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանը ունի ինֆորմատիկայի կիրառական մաթեմատիկայի, հոգեբանի  որակավորում։

Ճառագայթաբան

Կարինե Վալերիի Խոնդկարյան, բժիշկ-ռադիոլոգ, մասնագիտացած է ուլտրաձայնային ախտորոշման, դուպլեքս սկանավորման, ռադիոիզոտոպային ախտորոշման և համակարգչային տոմոգրաֆիայի ոլորտներում

Կրթություն՝

• 2000 թ. ավարտել է Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանը` բուժական գործ մասնագիտությամբ
• 2000-2001թթ. Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան, ինտերնատուրա`ընդհանուր պրակտիկայի բժիշկ մասնագիտությամբ
• 2001-2003 թթ. ՀՀ ԱՆ ակադ. Ս.Խ.Ավդալբեկյանի անվ. Առողջապահության Ազգային Ինստիտուտի ճառագայթային ախտորոշման ամբիոն, կլինիկական օրդինատուրա, մասնագիտությունը՝ ճառագայթային ախտորոշման բժիշկ

Վերապատրաստումներ՝

• 2009 թ․ վերապատրաստվել է «Դոպլեր-դուպլեքս սկանավորում» Առողջապահության Ազգային Ինստիտուտի ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնում
• 2011 թ մասնակցել է դասընթացների «Nuclear cardiology: from theory to practice», IAEA, Բրեշիա, Իտալիա
• 2016թ վերապատրաստվել է «Համակարգչային տոմոգրաֆիայի ժամանակակից հարցեր» թեմայով, Երևանի պետական բժշկական համալսարան, ճառագայթային ախտորոշման ամբիոն
• 2017 թ մասնակցել է դասընթացների «Regional Training Course on Basic PET/CT», IAEA, Դեբրեցեն, Հունգարիա
• 2018 թ մասնակցել է դասընթացների « Training Course on AnyScan ՏPET/CT/PET system» IAEA, Բուդապեշտ, Հունգարիա

Աշխատանք՝

• 2004-2005թ բժիշկ- ռադիոլոգ «Աշտարակի պոլիկլինիկա» ՓԲԸ-ում 
• 2005-2007 թ. բժիշկ- ռադիոլոգ«Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» ԲԿ-ում
• 2009 թ.  բժիշկ-ռադիոլոգ ՀՀ ԱՆ Ռադիացիոն բժշկության և այրվածքների գիտական կենտրոնի ռադիոիզոտոպային ախտորոշման լաբորատորիայում
• 2010-2017թ բժիշկ-ռադիոլոգ «Նորմեդ» բժշկական կենտրոնում
• 2016-2017թ բժիշկ-ռադիոլոգ «Սլավմեդ» բժշկական կենտրոնում
• 2018թ առ այսօր բժիշկ-ռադիոլոգ Ուռուցքաբանության Ազգային Կենտրոնում

Ակադեմիական գործունեություն /դասավանդում/

• 2005-2011թ ՀՀ ԱՆ ակադ. Ս.Խ.Ավդալբեկյանի անվ. Առողջապահության Ազգային Ինստիտուտի ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնի ասիստենտ
• 2011թ առ այսօր ԵՊԲՀ հետբուհական և շարունակական կրթության ճառագայթային ախտորոշման ամբիոնի  ավագ ասիստենտ

Գիտական աստիճան՝

2008 թ պաշտպանել է թեկնածուական թեզ «Ռադիոլոգիական հետազոտման մեթոդները անհետաձգելի աբդոմինալ վիրաբուժության մեջ, ախտորոշիչ ընթացքի օպտիմիզացիա» թեմայով

Գիտական աստիճան՝ բժշկական գիտությունների թեկնածու

 Անդամակցություններ՝

• 2016-ից Ռադիոլոգների Հայկական Ասոցիացիայի անդամ
• 2010- ից Ռադիոլոգների Եվրոպական Ասոցիացիայի անդամ
• 2011ից Ռադիոֆարմպրեպարատների և Մոլեկուլյար Թերապիայի 

 Համաշխարհային Ասոցիացիայի անդամ 

Այլ տեղեկություններ

• 37 գիտական աշխատանքների հեղինակ և համահեղինակ է

Մասնակցել է համահայկական և միջազգային գիտաժողովների և ուսումնական ծրագրերի՝ 

• Ճառագայթային ախտորոշման գործնական հարցեր 2րդ միջազգային գիտաժողով 

• Հայաստանի բժշկական միջազգային 3-րդ համագումար 
• Toshiba Medical System Europe կողմից կազմակերպված Xario 200 ուլտրաձայնային համակարգի կիրառման սեմինար 
• «Ռադիոգրաֆիա-Երևան 2017» կոնֆերանս
• 1 Ֆրանց-հայկական Ռադիոլոգիական սիմպոզիում
• Մուլտիպարամետրիկ ուլտրաձայնային ախտորոշում ամենօրյա կլինիկական պրակտիկայում սեմինար 
• Որովայնի օրգանների անհետաձգելի ճառագայթային ախտորոշում սեմինար
• Վնասվածքաբանների և օրթոպեդների միջազգային 7-րդ համագումար և այլ

Ընտանեկան կարգավիճակ` ամուսնացած է, ունի երեք երեխա

Սրտաբան Էխոկարդիոգրաֆիստ

Օտորինոլարինգոլոգ (ԼՕՌ)

Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժնի վարիչ   

2005-2011թթ. ԵՊԲՀ ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետ

2011-2014թթ. ԵՊԲՀ կլինիկական օրդինատուրա՝ քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն

2014-2016թթ. Էրեբունի բ|կ, բժիշկ

2016-2018թթ. ՎՕԳԿ-ում փոխտնօրեն, բժիշկ

2018թ-ից մինչ օրս 2-րդ բուժմիավորման փոխտնօրեն

2013 – Contemporary approach to complex therapy of sinusitis and rhinitis. Yerevan,Armenia

2015 -  Sinonasal,skull base and orbit endoscopic surgery,

            Rinoplasty the matrix reloaded, Milan, Italy

2015 – The third international Live Surgery and injections Course

           Advanced aesthetic rhinoplasty,otoplasty and facial contouring,Saint Peterburg,Russia

2016- XIX съезд оториноларингологов россии,Kazan,Russia

2018թ. Օտորինոլարինգոլոգիայի արդիական խնդիրները, Երևան, Հայաստան

2015թ. «Առաջին Բուժօգնություն» ուսումնական ձեռնարկի համահեղինակ

2011թ-ից մինչ օրս Հայկական քիթ- կոկորդ- ականջաբանների ասոցիացիայի անդամ

Ամուսնացած է, ունի  երկու երեխա        

Արգանդային զարկերակների ներվիրահատական կլիպավորման ավելի քան 15 տարվա փորձը թույլ է տալիս պրակտիկորեն վիրահատել ցանկացած չափի և քանակի միոմաները, պարգևելով կնոջը կրկին հղիանալու բերկրանքը

Ի՞նչ են արգանդի միոմաները:

Արգանդի ֆիբրոմաները (միոմաները) հանդիսանում են արգանդի մկանային հյուսվածքի ոչ քաղցկեղածին` բարորակ, գոյացություններ: Ֆիբրոմաները կարող են տատանվել իրենց քանակով և չափով` եզակի հանգույցներից մինչև բազմաթիվ, շատ փոքր չափերից մինչև հսկա հանգույցներ: Միոմաներ հանդիպում են կանանց 70-80%-ի մոտ, մինչև 50 տարեկան հասակը: Ֆիբրոմաների բժշկական տերմինն է լեյոմիոմա կամ միոմա:

Ի՞նչ ախտանիշներ ունեն ֆիբրոմաները:

1. Ճնշում

Ֆիբրոմաները կարող են լինել անախտանիշ, կամ առաջացնել շատ լուրջ գանգատներ: Կանայք, ում մոտ առկա են ախտանիշներ, ունենում են`

• Միզապարկի և ուղիղ աղու ճնշում
• Հաճախակի միզարձակումներ
• Փորկապություններ և/կամ ռեկտալ  ցավ
• Գոտկատեղի և/կամ որովայնի ցավ

Երբ միոմաները շատ են մեծանում, նրանք կարող են փքել որովայնը, և կինը ունենում է հղիի տեսք:

Ի՞նչ ախտանիշներ ունեն ֆիբրոմաները:

1. Դաշտանային ցիկլի խանգարում

Միոմաները նաև կարող են պատճառ դառնալ դաշտանային ցիկլի խանգարման, այդ թվում և`

• Սպաստիկ ցավեր՝ թեթևից մինչև ուժեղ
• Առատ արյունահոսություն, երբեմն մակարդուկներով
• Երկարատև կամ հաճախակի սկսվող դաշտաններ
• Միջդաշտանային ջրաարյունային արտադրություն կամ արյունահոսություններ

Միոմաներ թե՞ էնդոմետրիոզ: Ո՞րն է տարբերությունը:

Դաշտանային ցավի պատճառներից միայն մեկն է միոման, ցավի պատճառ կարող է հանդիսանալ նաև էնդոմետրիոզը: Էնդոմետրիոզ առաջանում է, երբ արգանդի ներքին թաղանթի հյուսվածքը աճում է մարմնի այլ հատվածում, առաջացնելով այդ հատվածներում ներառուկներ`արգանդի և միզապարկի սահմանից դուրս: Այս ներառուկները դաշտանային ցիկլի ժամանակ քայքայվում են և արյունահոսում են, պատճառ դառնալով ցավոտ սպիական հյուսվածքի առաջացման: Եվ միոմաների և էնդոմետրիոզի ցավը կարող է պահպանվել նաև միջդաշտանային շրջանում:

Ո՞րն է միոմաների առաջացման պատճառը:

Միոմաների առաջացման իրական պատճառը անհայտ է: Նրանց աճը կապում են կանացի հորմոնների` էստրոգենի ու պրոգեստերոնի հետ: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այն կանայք ում մոտ դաշտանային ցիկլը սկսել է ավելի վաղ տարիքում, ավելի հաճախ է հանդիպում միոմաներ: Չնայած այն հանգամանքին, որ կանացի հորմոնները կապում են միոմաների առաջացման հետ, հակաբեղմնավորիչ հաբերը այդ առումով ոչ մի դեր չունեն:

Միոմաները  լինում են տարբեր տեսակների 

Միոմաների տեսակներն են`

• Ինտրամուրալ միոմաներ, ամենահաճախակի հանդիպողներն են, աճում են արգանդի պատի մեջ:
• Սուբսերոզ միոմաներ` աճում են արգանդից դուրս:  Քանի որ սրանք կարող են հասնել մեծ չափերի, կարող են առաջացնել ցավ` իրենց չափերի պատճառով կամ հարակից օրգաններին սեղմելով:
• Սուբմուկոզ միոմաներ` աճում է անմիջապես արգանդի լորձաթաղանթի տակ և կարող է զբաղեցնել արգանդի խոռոչը: Դառնալով առատ դաշտանների և այլ լուրջ բարդությունների պատճառ:
• Պեդունկուլյար միոմաներ` աճում են փոքրիկ ոտիկի վրա` արգանդի խոռոչում կամ արգանդից դուրս:

Հնարավոր է ունենալ նաև միաժամանակ մի քանի տեսակի միոմաներ:

Ու՞մ մոտ են ավելի հաճախ առաջանում միոմաներ:

Չնայած առայժմ անհայտ է, թե ինչու՞ է կնոջ մոտ առաջանում միոմա, սակայն կան որոշակի օրինաչափություններ`

• Միոմաներ սովորաբար առաջանում են 30-40 տարիքային խմբում:
• Ավելի հաճախակի հանդիպում են սևամորթ կանանց մոտ:
• Սևամորթ կանանց մոտ ավելի արագ են աճում և ի հայտ են գալիս ավելի երիտասարդ տարիքում:
• Ընտանիքի որևէ անդամի մոտ միոմայի առկայությունը խոսում է ռիսկի խմբի մասին:
• Հավելյալ քաշը և ճարպակալումը, ինչպես նաև բարձր արյան ճնշումը ևս կարող են բարձրացնել միոմայի ռիսկը:

Ի՞նչ բարդություններ կարող են առաջացնել միոմաները:

• Միոմաները, որպես սակավարյունության  պատճառ`

Միոմա ունեցող այն կանայք, ովքեր սովորաբար ունեն առատ արյունահոսություն դաշտանների ժամանակ կարող են ունենալ սակավարյունություն: Սակավարյունության հիմնական դեպքերը չափավոր արտահայտված երկաթդիֆիցիտային են և կարող են դա շտկել սննդակարգի միջոցով և երկաթ պարունակող հաբերի օգտագործումով: Չբուժված սակավարյունությունը կարող է պատճառ դառնալ թուլության և հոգնածության, ինչպես նաև որոշակի դեպքերում սրտային խնդիրների:

• Բարդություններ կապված հղիանալու հետ`

Միոմաները սովորաբար չեն առաջացնում անպտղություն կամ հղիության ընթացքի խախտումներ: Ինչևէ, միոմայով միայն որոշակի կանայք են ունենում հղիության հետ կապված բարդություններ և ռիսկեր ծննդաբերության ժամանակ: Միոմայի պատճառով պտուղը կարող է ունենալ ոչ նորմալ դիրք, որը կբերի վաղաժամ ծննդաբերության: Սովորաբար նրանք լինում են կոնքային ցավերի պատճառ և կարող են առաջացնել հետծննդյան առատ արյունահոսություններ, ինչը վիրահատության անհրաժեշտություն կառաջացնի: Որոշակի դեպքերում միոմաները կարող են փակել արգանդափողի ելանցքը: Ներքին միոմաները կարող են առաջացնել պտղաձվի ինպլանտացիայի` ներդրման, դժվարություններ:

Ե՞րբ է պետք դիմել բժշկի:

Բժշկին պետք է այցելել, եթե առկա է միոմայի հետևյալ ախտանիշները `

• Առատ դաշտանային արյունահոսություն
• Ցավերի առաջացում դաշտանի ժամանակ
• Հաճախակի միզարձակումներ կամ մեզի շիթի կառավարման դժվարություններ
• 3-ից մինչև 6 ցիկլ` դաշտանային ցիկլի տևողության փոփոխություն
• Նոր առաջացած անդադար ցավ կամ ծանրության զգացողություն որովայնի ստորին հարկում կամ կոնքում

Ի՞նչպես ախտորոշել: Անհրաժե՞շտ է գինեկոլոգիական զննում և սոնոգրաֆիկ հետազոտություն:

Գինեկոլոգիական զննության ժամանակ բժիշկը կարող է շոշափել արգանդի միջին և մեծ չափերի միոմաները:

Գործիքային հետազոտություններից ԳՁՀ-ն ցույց կտա միոմաների չափերի և տեղակայման մասին լրացուցիչ ինֆորմացիա:

Միոմա ունեցող այն կանայք, ովքեր փորձում են հղիանալ, հիստերոսալպինգոգրաֆիա կոչվող հետազոտությամբ վիզուալիզացնում են արգանդի և արգանդափողերի եզրագծերը և ախտորոշում են անոմալիաները:

Արգանդի և որովայնի խոռոչը վիզուալիզացնող այլ քննություններ ևս կարող են անհրաժեշտ լինել:

Բուժումը:

• Ցավի մենեջմենտ

Ոչ ստերոիդ հակաբորբոքային ցավազրկողներից, օրինակ իբուպրոֆեն, կարող են օգնել պակասեցնել մենստրուալ սպազմը:

• Հղիության պլանավորում

Հակաբեղմնավորիչ հաբերը կառավարում են էստրոգենի և պրոգեստինի մակարդակները: Եվ սովորաբար նպաստում են, որ դաշտանը ավելի հեշտ անցնի, ինչպես նաև կարող է մեղմել ցավը, պայմանավորված միոմայով, առատ դաշտանային արյունահոսությունը և սպազմերը: Այլ հակաբեղմնավորիչները (պրոգեստինի ներարկումներ կամ պրոգեստին արտադրող ներարգանդային պարույր) ևս կարող են մեղմել միոմայի ախտանիշները:

Այլ հորմոնալ բուժումներ

Գոնադոտրոպին-ռիլիզինգ հորմոնի ագոնիստ (GnRH) կոչվող դեղերը պակասացնում են միոմայի ախտանիշները` դաշտանային ցիկլի դադարեցման և միոմաների կրճատման` փոքրացման հաշվին: GnRH ագոնիստները արգելակում են էստրոգենների արտադրությունը, որի հետևանքով նրանք նաև ոսկրերի նոսրացում են առաջանում, ջերմահորդանքներ, և հեշտոցի չորություն: Միոմաները վերադառնում են իրենց նախկին չափերին, երբ բուժումը դադարեցվում է: Այս մեթոդը կարող է օգտագործվել նախավիրահատական շրջանում` միոմաները փոքրացնելու նպատակով:

Բուժում: Վիրահատական բուժում

Միոմէկտոմիա`  սովորաբար ամենամեծ միոմատոզ հանգույցների հեռացումն է: Դա բուժման տարբերակ է այն կանանց համար, ովքեր ուզում են դեռևս երեխա ունենալ: 

Հիմնական բարդությունը միոմէկտոմիայի ժամանակ, բաց կամ լապարոսկոպիկ եղանակով իրականացվող, դա ներվիրահատական արյունահոսության ռիսկն է:

Տիրապետելով հատուկ վիրահատական տեխնիկայի մենք ավելի քան 15 տարի ընձեռնում ենք երիտասարդ կանանց պահապնել արգանդը`ցանկացած չափի և տեղակայման միոմատոզ հանգույցների պարագայում, կիրառելով արգանդային զարկերակների կլիպավորումը:

Ներվիրահատական արյան կորուստը պակասացնելու և մեծ արյունահոսությունը կանխարգելելու մեթոդը դա արգանդային երկու զարկերակների ժամանակավոր կամ մշտական կլիպավորումն է` արգանդի արյան մատակարարման դադարեցմամբ վիրահատության ընթացքում:  Ինչը թույլ է տալիս պրակտիկորեն վիրահատել ցանկացած չափի և քանակի միոմաները, պարգևելով կնոջը կրկին հղիանալու բերկրանքը:

Հիստերէկտոմիա` այսպես կոչվում է արգանդի ամբողջական հեռացումն: 

Կա չնչին հավանականություն, որ գոյացությունը որը ախտորոշվել է որպես միոմա, կարող է լինել չարորակ ուռուցք, որը անվանվում է արգանդի սարկոմա:  Այդ իսկ պատճառով FDA խորհուրդ է տալիս չկտրատել միոման ավելի մանր կտորների մինչև հեռացումը, այդ գործընթացը կոչվում է մորցելացիա:

Էնդոմետրիումի աբլացիա`սա դեպի արգանդի խոռոչում աճող փոքր միոմաների համար է լավ տարբերակ, սակայն այս մեթոդից հետո հնարավոր չի հղիանալ:

Միոմայի կանխարգելում: Ֆիզիկական վարժություններ

Ռեգուլյար ֆիզիկական վարժությունները կարող են կանխել միոմայի զարգացումը: Մի հոդվածում առկա են տվյալներ, որ այն կանայք ովքեր զբաղվում են ֆիզիկական վարժություններով շաբաթական 7 և ավելի ժամ ավելի հազվադեպ են ունենում միոմա, համամատած այն կանանց, ովքեր շաբաթական զբաղվում են 2 ժամից պակաս: ճարպակալումը համարվում է ռիսկի ֆակտոր միոմայի առաջացման համար: Ուստի և ռեգուլյար ֆիզիկական լարվածությունը կարող է օգնել կանանց ունենալ և առողջ քաշ և պակասեցնել միոմայի ռիսկը:

Պայքար սակավարյունության դեմ

Միոմա ունեցող կանայք, ովքեր չեն ստանում երկաթի բավարար քանակություն սննդի միջոցով, կարող են ունենալ սակավարյունություն, քանի որ նրանց մոտ էրիթրոցիտները նորմայից քիչ են: Բնորոշ ախտանիշներն են հոգնածություն, ցավ կրծքավանդակում և հևոց: Անհրաժեշտ է ուտել երկաթի բարձր պարունակությամբ սնունդ, օրինակ միս, թռչնամիս, ձկնեղեն, կանաչեղեն, ոլոռեղեն ու երկաթով հարստացրած հաց և վարսակեղեն: Ինչպես նաև բուժող բժիշկը կարող է նշանակել երկաթի պրեպարատներ:

• • Restaurant
  • Restaurant: Armenian Cuisine
  • Restaurant: European Cuisine
  • Restaurant: Georgian Cuisine
• Event Management
  • Event Management: Family Celebrations
  • Event Management: Various Events

• • Outdoor Restaurant
  • Restaurant
  • Restaurant: Armenian Cuisine
  • Restaurant: European Cuisine
  • Restaurant: Georgian Cuisine
  • Restaurant: Russian Cuisine
• Event Management
  • Event Management: Family Celebrations
  • Event Management: Various

Դուպլեքս հետազոտությունը լայն հորիզոններ է բացել ախտորոշման բնագավառում

Դուպլեքս  հետազոտությունը անոթների ուլտրաձայնային հետազոտություն է, որի ժամանակ ուսումնասիրվում են մագիստրալ անոթների, զարկերակների և երակների  կառուցվածքը, ֆունկցիոնալ առանձնահատկությունները, անոթների պատերի վիճակը, լուսանցքը, գնահատվում է արյան հոսքի ցուցանիշները ռեալ ռեժիմում: Այն համարվում է  անոթային համակարգի հետազոտության ժամանակակից մեթոդ: Մեթոդի  հաջողությունը կախված է կիրառվող սարքավորմներից և բժշկի մասնագիտական հմտություններից:

Այսօր անոթային վիրաբուժության մեջ դուպլեքս հետազոտությունն ունի իր անփոխարինելի և ուրույն տեղը:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Վլադիմիր Ավագյանի անվան, ինչպես նաև «Ավանտա« և «Սլավմեդ« բժշկական կենտրոնների դուպլեքս հետազոտության բժիշկ-մասնագետ  ԱՍՏՂԻԿ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆԸ: Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնում լավ կազմակերպված թիմային աշխատանքի շնորհիվ կատարվում է հիվանդների ճշգրիտ ախտորոշում և հետագա բուժում:

 Իսկական բժիշկը նա է, ով ոչ մի դեպքում չի կորցնում զսպվածությունը, համբերատար փորձում է օգտակար լինել հիվանդին, կարողանում է դրական ազդել հիվանդի ու նրան շրջապատող մարդկանց վրա: Հենց այդպիսին է ժպտադեմ, բարեհամբույր բժշկուհին, որը, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, բավականին բանիմաց է և փորձառու:

 -Տիկի´ն Ավետիքյան, ինչպե՞ս ընտրեցինք ձեր մասնագիտացումը:

-Անկեղծ ասած, Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանում ուսանելու տարիներին որոշակի գանգատներով դիմեցի անվանի անոթային  վիրաբույժ Տիգրան Սուլթանյանին: Միքայելյանի անվան վիրաբուժության ինստիտուտում պարոն Սուլթանյանը, որի հետ ես հիմա աշխատելու պատիվ ունեմ, լսելով իմ գանգատները, ինձ ուղղորդեց դուպլեքս հետազոտության, որն այդ տարիներին համեմատաբար նոր էր զարգանում Հայաստանում: Ինձ հետաքրքրեց հետազոտության այդ տեսակը, և ես որոշեցի մասնագիտանալ այդ ուղղությամբ: Իրականում դուպլեքս հետազոտությունը ռադիոլոգիայի ամենապատասխանատու ճյուղերից է, քանի որ կան հիվանդություններ և իրավիճակներ, երբ հետազոտության արդյունքներից է կախված տվյալ հիվանդի կյանքը:

-Բժշկուհի´, ի՞նչ ծառայություններ են մատուցվում ձեր բաժանմունքում:

-Մենք աշխատում ենք դուպլեքս հետազոտության կաբինետում, որը կցված է անմիջականորեն անոթային վիրաբուժության բաժանմունքին: Անոթային  վիրաբույժների աշխատանքն այսօր կլիներ շատ ավելի դժվար, եթե չլիներ այս հետազոտությունը, որն օգնում է ընտրել բուժման ավելի ճշգրիտ տակտիկա, և թիմային աշխատանքի շնորհիվ միշտ կարելի է ունենալ ավելի լավ արդյունքներ: Ի դեպ, դուպլեքս հետազոտության ժամանակ, բացի անոթային համակարգից, մեզ տեսանելի են նաև հարակից բոլոր փափուկ հյուսվածքները, մկանները, հոդերը, և, եթե տեսնում ենք այլ պաթոլոգիական պրոցեսներ, որոնք կապված չեն անոթների հետ, պացիենտին  ուղղորդում ենք համապատասխան մասնագետների մոտ:

Դուպլեքս հետազոտությունը լայն հորիզոններ բացեց ախտորոշման բնագավառում՝ կարճ ժամանակահատվածում դասվելով ժամանակակից բժշկության կարևորագույն գործիքային հետազոտությունների շարքին և հնարավորություն տվեց հայտնաբերել այնպիսի հիվանդություններ, որոնց ախտորոշումը նախկինում առավել դժվար էր: Կենտրոնում կիրառվող դուպլեքս սկանավորման նորագույն սարքավորումը հնարավորություն է տալիս հետազոտել անոթներում և հարակից հյուսվածքներում տեղի ունեցող նույնիսկ ամենաչնչին փոփոխությունները: Դուպլեքս սկանավորումը ներառում է ինչպես անոթների անմիջական վիզուալիզացիան B- ռեժիմում և գունային ռեժիմում, այնպես էլ` հոսքի սպեկտրալ արտահայտումը դոպլեր ռեժիմում,  այդ իսկ պատճառով հաճախ այն անվանում են տրիպլեքս հետազոտություն: Ոլտրաձայնային ախտորոշման այս մեթոդի հիմնական առավելությունների շարքին են դասվում դրա բարձր զգայունությունը, ոչ ինվազիվությունը, մատչելիությունն  ու ճառագայթման բացակայությունը, որն էլ հնարավորություն է տալիս հետազոտել հղի կանանց և երեխաներին առանց բացառության: Մեթոդն անփոխարինելի է անոթային խնդիրների վաղաժամ հայտնաբերման համար, հնարավորություն է տալիս գնահատել արյան հոսքի ցուցանիշները, երակային և զարկերակային անոթների անցանելիությունը, նեղացումների աստիճանները, անոթների պատի վիճակը, անոթներում թրոմբերի, աթերոսկլերոտիկ վահանակների առկայությունը և այլն:

Մենք կատարում ենք գրեթե բոլոր անոթների հետազոտություն. վերին և ստորին վերջույթների, պարանոցի, գլխուղեղը սնուցող անոթների, ինչպես նաև որովայնի անոթների, առավելապես` աորտայի և երիկամային զարկերակների հետազոտություն:

-Բժշկուհի´, հասցնո՞ւմ եք աշխատանքը համատեղել վերապատրաստումների հետ:

-Ինչպես ցանկացած բժիշկ, այնպես էլ ես պետք է  հասցնեմ  զբաղվել ինքնակրթությամբ գրեթե ամեն օր, վերապատրաստվեմ ժամանակ առ ժամանակ, քանզի արդի բժշկությունը բավականին մեծ քայլերով առաջընթաց է ապրում, տարեցտարի ավելի նորագույն մեթոդներ են կիրառվում, որոնց հետ պետք է համընթաց քայլել: Տեսականորեն կարող ես ամեն ինչ իմանալ, հետևել նորարարություններին, բայց, ամեն դեպքում, պրակտիկ աշխատանքն է օգնում բժշկին ավելի մեծ փորձ ձեռք բերել, կարողանալ ճիշտ կողմնորոշվել բարդ իրավիճակներում ու դառնալ լավ մասնագետ:

-Ըստ Ձեզ, ի՞նչ են տալիս մասնագիտական ասոցիացիաները բժիշկներին:

-Ես անոթային վիրաբուժության և ռադիոլոգիայի հայաստանյան ասոցիացիաների անդամ եմ: Ասոցիացիաներն ապահովում են հանդիպումներ արտերկրից ժամանած լավագույն մասնագետների հետ, կազմակերպում են հետաքրքիր կոնֆերանսներ, պայմաններ ստեղծում փորձի փոխանակման համար:

 -Բժշկուհի´, հիշո՞ւմ եք Ձեր իրականացրած առաջին և տպավորիչ հետազոտությունը:

 -Իհարկե հիշում եմ: 2008թ.-ին Վլադիմիր Ավագյանի անվան բժշկական կենտրոնում իմ առաջին պացիենտը կին էր, հետազոտությունը բավականին ժամանակատար էր, որովհետև առաջին անգամ էի հետազոտում ինքնուրույն, և, բնականաբար, կար հուզմունք, բայց ամեն կերպ փորձում էի լարվածությունս, հուզմունքս չարտահայտել, հավասարակշռությունս պահպանել: Հետազոտությունն անցավ բավականին լավ, պացիենտը գոհ հեռացավ, և այդ պահը շատ հուզիչ էր ու ոգևորիչ: Բախտս բերել է այն առումով, որ սկսել եմ անմիջապես աշխատել մի կոլեկտիվում, որտեղ փոխհարաբերությունները շատ ջերմ էին ու անշահախնդիր, աշխատանքը մշտապես անցնում էր գիտելիքների և փորձի փոխանակման պայմաններում: Իմ մասնագիտական առաջընթացին շատ օգնել է այն հանգամանքը, որ ներկա եմ եղել իմ իսկ հետազոտած հիվանդների վիրահատություններին, այն ինձ օգնել է ավելի ճշգրիտ, ինֆորմատիվ և ընկալելի եզրակացություններ գրել հետագայում: Կուզենայի նշել Տիգրան Սուլթանյանի գլխավորած անոթային վիրաբուժության թիմը` Տիգրան Քամալյան, Արթուր Ավետիսյան, Լևոն Մանուկյան, Գայանե Գրիգորյան:

 Իսկ դուպլեքսի ոլորտում ուսուցիչ կարող եմ համարել ինձ հետ նույն աշխատասենյակում աշխատող իմ գործընկերոջը` Նարինե Ռափյանին:

-Ո՞ր դեպքերում են առհասարակ կատարում դուպլեքս հետազոտությունը:

-Դուպլեքս հետազոտության սպեկտրը բավականին լայն է: Եթե խոսքը գնում է երակային համակարգի մասին, ապա հատկապես տարածված են վարիկոզ հիվանդությունը և երակային թրոմբերը, որոնց դեպքում հետազոտությունն ուղղակի անհրաժեշտ է: Հասարակության մեջ թրոմբի նկատմամբ ուռճացված վախի զգացում կա, քանի որ բոլորը լսել են հանկարծամահության բազմաթիվ  դեպքերի մասին, որոնց պատճառը եղել է, այսպես կոչված, պոկված թրոմբը: Բժշկական լեզվով դա թրոմբոէմբոլիան է, երբ թրոմբոտիկ զանգվածները խցանում են թոքային զարկերակի լուսանցքը, ինչը կարող է հանգեցնել մահվան: Եվ մարդիկ, բնականաբար, իմանալով այս ամենը և ոտքերի վրա հայտնաբերելով անգամ ամենափոքրիկ երակները` շատ հուզված, այլայլված գալիս են հետազոտության` համարելով, որ իրենց մոտ կա թրոմբ: Մեծամասամբ թրոմբոտիկ երևույթներն ուղեկցվում են կլինիկական ախտանիշերով, կարմրությամբ երակի ուղղությամբ, պնդացած և հարթված մակերեսների ի հայտ գալով, որոնք ունենում են վերև բարձրանալու միտում, շատ կարևոր է այտուցային համախտանիշը, հատկապես միակողմանի այտուցները ինչպես ստորին, այնպես էլ վերին վերջույթների համար, և այս դեպքերում հիվանդը պետք է դիմի դուպլեքս հետազոտության առանց հապաղելու: Բնականաբար, նախքան հետազոտություն անելը մենք զրուցում ենք հիվանդների հետ ու, եթե տեսնում ենք, որ գանգատները այլ են և չեն համապատասխանում որևէ անոթային պաթոլոգիայի, խորհուրդ ենք տալիս չանել դուպլեքս, այլ  անցնել այլ հետազոտություն: Թրոմբերի բոլոր տեսակները չեն, որ ծայրահեղ վտանգավոր են, վերջիններս են «ֆլոտացվող» թրոմբերը, որոնք «լողում» են անոթի լուսանցքի մեջ ու կարող են մասնատվել` խցանելով թոքային զարկերակը, երբեմն ավելի մանր ճյուղերի խցանման դեպքում առաջանում է կեղծ թոքաբորբի պատկեր:

Ինչ վերաբերում է զարկերակային համակարգին, ապա մեկ այլ տարածված խնդիր են զարկերակային խցանումները և հեմոդինամիկ նշանակալի նեղացումները` պայմանավորված աթերոսկլերոտիկ պրոցեսներով կամ այլ հարպատային-ինտիմալ հաստացումներով: Այս հիվանդությունների մեծ թիրախային խումբ են համարվում դիաբետով հիվանդները, խոլեստերինային ֆրակցիաների բարձր ցուցանիշներ ունեցող մարդիկ, ու այս դեպքում հիվանդների մոտ լինում է ընդմիջվող կաղություն հասկացությունը, երբ մարդը մի քանի մետր քայլելուց հետո ստիպված է լինում կանգնել ոտքերի մկանների ցավի պատճառով: Կցանկանայի նշել ևս մեկ թիրախային խումբ՝  ծխող մարդկանց, որոնց համար պրոֆիլակտիկ դուպլեքս հետազոտությունը ցանկալի է:

Դուպլեքս հետազոտությունը ցուցված է բոլոր այն հիվանդներին, որոնք ունեն օնկոլոգիական խնդիրներ և ստանում են քիմիաթերապիա, նաև հորմոնալ բուժում ստացող մարդկանց, քանի որ այս  դեպքերում լինում է արյան մակարդելիության բարձրացում: Տրավմաների դեպքում ևս խիստ ցանկալի է կատարել տվյալ հետազոտությունը, աուտոիմուն տարբեր վասկուլիտների,  սկլերոդերմիայի հիվանդությունների ժամանակ, օրինակ` համակարգային տարբեր տիպի և այլ դեպքերում: Տվյալ հետազոտությունը խիստ ցուցված է հատկապես այն հղի կանանց, որոնք ունեն գանգատներ` ոտքերի ցավ, այտուցներ, արտահայտված երակներ, սեռական օրգանների վրա ի հայտ եկած երակներ:

Կա կարմիր քամի կոչվող ինֆեկցիոն հիվանդություն, որն ունի թրոմբոզի նման կլինիկական նշաններ, ու դա նույնպես կարելի է դիֆերենցել դուպլեքսի օգնությամբ:

Պարանոցի անոթների դուպլեքսը ցուցված է գլխապտույտների, գլխացավերի, ականջներում աղմուկի ժամանակ, շատ տարածված պրոբլեմ է ողնաշարի պարանոցային շրջանի օստեոխոնդրոզը, որի դեպքում կարող է լինել ողնաշարային զարկերակների սեղմվածություն տարբեր մակարդակներում: Այս հետազոտության համար թիրախային խումբ են նաև ինսուլտով հիվանդները, ու, որպեսզի բացառվեն ուղեղի հետագա շրջանառության սուր խանգարումները, անհրաժեշտ է մանրամասն հետազոտել քնային զարկերակների համակարգը և բացառել աթերոսկլերոտիկ կամ թրոմբային զանգվածների առկայությունը, ինչպես նաև հայտնաբերել տարբեր աստիճանի ոլորվածություններ, որոնք ևս կարող են լինել ուղեղի արյան շրջանառության խանգարման պատճառ:

Երիտասարդների մոտ հիպերտոնիայի պատճառ հաճախ կարող են լինել երիկամային զարկերակների նեղացումները կամ այլ պաթոլոգիաները, որտեղ ևս կարող է օգնության գալ դուպլեքս հետազոտությունը:

-Կա՞ն նորարարություններ դոպլեր-դուպլեքս հետազոտության մեջ:

-Այսօր որպես նորարարություն կարող եմ նշել ներվիրահատական դուպլեքս հետազոտութունը, որն ավելի շատ օգտագործվում է երակների վարիկոզ լայնացումների  և հազվադեպ է կիրառվում զարկերակային վիրահատությունների ընթացքում, վերջիններս ավելի հաճախ կատարվում են անգիոգրաֆիայի ներքո:  Երակային վիրաբուժության մեջ  վերջին նորարարություններից, որը կատարվում է իմ գործընկերների կողմից, կարող եմ նշել ցիանոակրիլատային բիոսոսնձով լայնացած երակների ոչ ջերմային օբլիտերացիայի մեթոդը, որը թույլ է տալիս վերացնել ցողունային վարիկոզը միայն մաշկի փոքր հատվածի անզգայացման պայմաններում (այն հատվածը, որտեղից ներմուծվում է կաթետերը) և առանց տումեսցենտային անզգայացման: Նախապես դուպլեքսի միջոցով վիզուալիզացվում է մակերեսային և խորանիստ երակների բերանակցումը, և տվյալ հատվածի լիարժեք կոմպրեսիայի սեղմման պայմաններում, որը կատարվում է դուպլեոսի սարքի  օգնությամբ, ներարկվում է սոսինձը` փակելով երակը ներսից: Հետվիրահատական հսկողությունը ևս կատարվում է դուպլեքսի օգնությամբ:

-Բժշկուհի´, Ձեր ընտանիքում կա՞ն բժիշկներ:

-Իրականում մենք ողջ ընտանիքով բժիշկներ ենք: Հայրս օտորինոլարինգոլոգ է` ԼՕՌ վիրաբույժ, մայրս` մանկական նեյրոօֆթալմոլոգ: Եղբայրս ատամնաբույժ է, տատիկս, որը, ցավոք, այսօր մեզ հետ չէ, գինեկոլոգ է եղել: Եվ այսպես կարող եմ շարունակել թվարկել` հորեղբայրներ, քույրեր, այլ բարեկամներ:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր ընթերցողներին, հասարակությանը:

-Կցանկանայի խնդրել մեր հայրենակիցներին, որ ուշադիր լինեն իրենց առողջության հանդեպ, խնդրի դեպքում չհուսահատվեն և ժամանակին դիմեն գրագետ մասնագետներին: Հիշեք, որ դրական տրամադրվածությունը բարեհաջող բուժման ևս մեկ շատ կարևոր գրավականն է, այդ իսկ պատճառով հավատացեք ձեր օրգանիզմի հնարավորություններին և եղեք առողջ: 

Ալեքսանդր Մալայանը Հայաստանի ակնաբուժության կնքահայրն է

 Աչքի հիվանդությունների առաջնային ախտանշանների դեպքում շտապ բժշկի դիմելիս տեսողական օրգանը չվնասելու հավանականությունը ինչ-որ չափով մեծանում է: Բայց… Ուր եւ ում դիմես, երբ չես գիտակցում, թե ինչ խնդիր է առաջացել: Նման իրավիճակում հայտնված հիվանդներին օգնության է հասնում Մալայանի անվան ակնաբուժական կլինիկան: Հայաստանն այն եզակի երկրներից է, որը կարող է հպարտանալ աչքի հիվանդությունների բուժման մեջ գրանցած ձեռքբերումներով, որոնց հետ հաշվի է նստում նաեւ միջազգային ճանաչում ունեցող ակնաբույժների հանրությունը: Իսկ նման մակարդակի հասնելու համար երկարատեւ տարիների աշխատանք է իրականացվել:

 Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի մանկական բաժանմունքը կազմավորվել է 1978 թվականին եւ ունի հարուստ  ավանդույթներ։ ժամանակակից սարքավորումներով հագեցած բաժանմունքում աշխատում են բարձր որակավորում ստացած բարձրակարգ ակնաբույժներ, այստեղ կատարվում են ակնային հիվանդությունների տարատեսակ եւ բազմաբնույթ վիրաբուժական միջամտություններ:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի մանկական բաժանմունքի ղեկավար, բժշկական գիտությունների թեկնածու, ԵՊԲՀ ակնաբուժության ամբիոնի դոցենտ ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ: Նա աշխատում է մեծ նվիրումով, ուշադիր է յուրաքանչյուր հիվանդի ցավի, գանգատի նկատմամբ` ցուցաբերելով զարմանահրաշ վարպետություն ու մարդկայնություն:  

-Տիկի´ն Հարութունյան, ինչպե՞ս որոշեցիք ընտրել բժշկի մասնագիտությունը:

- Ճիշտն ասած, որոշում կայացրել եմ դեռ մանկահասակ տարիքում: Ես մեր տան միակ աղջիկն էի, ու, երբ մայրս հիվանդանում էր, ասում էր, որ ես պետք է բժիշկ դառնամ: Նշեմ, որ մեր արմատներում չկան բժիշկներ, եւ ես խախտեցի այդ ավանդույթը: Շատ փխրուն եւ փոքրամարմին աղջնակ էի, եւ հայրս միշտ ասում էր, որ ընտրեմ ավելի թեթեւ մասնագիտություն: Շատ եմ սիրում մասնագիտությունս եւ դրա ընտրության հարցում երբեք չեմ զղջացել եւ չեմ զղջա ու հույս ունեմ, որ  դեռ շատ անելիքներ ունեմ այս բնագավառում:

-Բժշկուհի´, ի՞նչ ծառայություններ են մատուցվում Ձեր բաժանմունքում:

-Մանկական բաժանմունքը լայնածավալ գործունեություն իրականացնող բազմապրոֆիլային հաստատություն է, որտեղ բուժվում են ռեֆրակցիայի խանգարումները, շլությունը, տրավմաները, բնածին շեղումները, կատարակտան, գլաուկոման, ձեռքբերովի, իմունային համակարգի հիվանդությունները` ակնային դրսեւորումներով, ընդհանուր եւ տեղային բորբոքային պրոցեսների հետեւանքով առաջացած հիվանդությունները եւ այլն: Վերականգնվում է տեսողության առավելագույն պոտենցիալը` հնարավորինս խուսափելով «ծույլ աչքի» ֆենոմենից, տեսողության ամենատարբեր շեղումներից: Այդ ամենին ավելացել է նաեւ անհասության ռետինոպատիայի ծրագրի իրականացումը: Մեր բաժանմունքը կարողանում է համագործակցել բոլոր պրոֆիլային բաժանմունքների հետ, որոնք օգտվում են վերջին ձեռքբերումներից, ու որեւէ երեխա դուրս չի մնում ծառայության շրջանակներից: Միակ բացառությունը ներակնային չարորակ նորագոյացությունն է, որը, բարեբախտաբար, շատ հազվադեպ է հանդիպում:

Բաժանմունքում գործող մի շարք ծառայություններ նպաստում են հիվանդությունների արագ բացահայտմանը եւ կանխմանը:  

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

-Միանշանակ իմ ուսուցիչ համարում եմ Ալեքսանդր Սերգեյի Մալայանին: Մխիթար Հերացու անվան բժշկական համալսարանը կարմիր դիպլոմով ավարտելուց անմիջապես հետո մեր բժշկական կենտրոնում անցել եմ օրդինատուրա, որի կլինիկական ղեկավարն  էր մեր կլինիկայի ներկայիս տնօրեն, անվանի պրոֆեսոր Ալեքսանդր Մալայանը: Նա ինձ սովորեցրել է յուրաքանչյուր մանրուք, տարր, եւ ամեն վայրկյան, երբ ձեռքս եմ վերցնում բժշկական գործիքը, անմիջապես հիշում եմ նրա` չափազանց արժեքավոր խորհուրդները, որոնք երբեք վաղեմությունը չեն կորցնում, չեն հնանում: Նրա ցանկացած խորհուրդ մեզ համար մեծ արժեք է, որը կարող է լինել հայացքով, մեկ կամ մի քանի նախադասությամբ, խորհուրդ, որը թանկ էր յուրաքանչյուր բժշկի համար: Եվ վստահորեն կարող եմ ասել, որ այսօր էլ նա մնում է Հայաստանի ակնաբուժության կնքահայր:

-Կխնդրենք վերհիշել Ձեր կատարած առաջին եւ տպավորիչ վիրահատությունը:    

-Առաջին վիրահատությունը, իհարկե, Ալեքսանդր Մալայանի խորհրդատվությամբ, կատարել եմ կլինիկական օրդինատուրայում, իսկ պացիենտը կատարակտա հիվանդությամբ տառապող բավականին պատկառելի տարիք ունեցող տատիկ էր: Վիրահատության  բարեհաջող ավարտից հետո տատիկն ասաց. «Աղջի´կ ջան, ես շատ լավ հասկացա, թե ում շնորհիվ էր վիրահատության հաջող ավարտը, բայց շնորհակալ եմ քեզանից համարձակ քայլերիդ, աշխատանքիդ համար»: Ամեն մեկը չի կարող Ալեքսանդր Մալայանի նման նաեւ օգնական լինել, քանի որ դա արվեստ է, տաղանդ, պետք է մտքի եւ գիտելիքների խորություն ունենաս: Եվ ես ուրախ ու հպարտ եմ, որ այսօր ինքս կարող եմ իմ երիտասարդ գործընկերներին օգնել:

-Ըստ Ձեզ, ի՞նչ ապագա ունի ակնաբուժությունը Հայաստանում:

-Բավականին լավ: Առաջինը, որ ինձ ուրախացնում է, երիտասարդների կողմից նորարարությունների եւ գիտելիքների արագ ընկալումն է: Ուրախալի է նաեւ, որ նրանք սիրում են ընթերցել: Մեր բնագավառում կարող են անընդհատ փոփոխություններ լինել, բայց դրանցից ոչ ոք չի տուժի, քանի որ կյանքի յուրաքանչյուր ոլորտում ունենք մեզ արժանի փոխարինողներ:

-Բժշկին դիմելու կուլտուրան ի՞նչ մակարդակի վրա է այսօր Հայաստանում:

-Շատ ցավոտ հարց եք տալիս: Ուրախալին այն է, որ, եթե նախկինում ծնողը երեխայի առողջության հետ կապված որեւէ խնդրի դեպքում մեզ դիմում էր արդեն բարդացած վիճակում, ապա այսօր դիմում է նույնիսկ փոքր գանգատի ժամանակ: Բայց ծնողը, այսպես ասած, շատ ակտիվ է եւ չափից դուրս պահանջատեր, ավելին` ես մի փոքր ագրեսիվության միտում եմ տեսնում նրանց գործողություններում: Այնպես որ` դիմելու կուլտուրան բավականին ցածր մակարդակ ունի մեզանում: Կան տասնյակ կլինիկաներ, իսկ դա նշանակում է, որ ծնողը կարող է փոխել երեխայի բժշկին, եւ մի փոքրիկ խավ է ձեւավորվել, որն աչքի է ընկնում սպառողական հոգեբանությամբ: Մինչդեռ ես վստահ եմ, որ մեր կլինիկայի ոչ մի բժշկի մտքով անգամ երբեք չի անցնի որեւէ հիվանդի հոգեկան ցավ պատճառել: Մենք փորձում ենք նրանց զգաստացնել, հիշեցնել, որ ոչ ոք իրավունք չունի ոտնահարել մյուսի իրավունքները, վիրավորել նրան, սակայն դա հաճախ որեւէ ազդեցություն չի թողնում: Բայց չէ՞ որ հայ հասարակության մեջ այնքան մեծ մտավոր ներուժ կա, որը ներառում է նաեւ ճիշտ ձեւավորված բժիշկ-հիվանդ փոխհարաբերությունները, եւ ես չեմ ցանկանում, որ նրանց պահանջը փոքրանա, դառնա զուտ նյութական, եւ նրանք առաջնորդվեն «Ես եմ, իմն է, պետք է հաղթեմ» կարգախոսով: Դա մեր ազգին հարիր պահվածք չէ: Դաստիարակությունը պետք է սերմանվի ընտանիքում, դա սոցիալական խնդիր է, որն անհապաղ լուծման կարիք ունի: Մտավախություն ունեմ, որ մի օր մեր ազգի պատկերը կարող է աղավաղվել: Կարծում եմ, ընդհանուր առմամբ, մեր հասարակության հետ աշխատելու շատ լուրջ խնդիր ունենք:

-Բժշկուհի, ո՞րն եք համարում Ձեր բնավորության ուժեղ եւ թույլ կողմերը:

-Ուժեղ կողմ համարում եմ իմ` շատ լավատես լինելը, սիրում եմ լույսը, պայծառությունը, ազնիվը, մարդկայինը: Իսկ թույլ կողմ կարելի է համարել մարդկանց շուտ  ներելը: Իսկ ներում եմ, որովհետեւ կարծում եմ, որ ցանկացած քայլի մեջ երկու կողմ կա, եւ պետք է գտնես այդ քայլի լուսավոր կողմն ու աշխատես վիրավորանքը մոռացության տալ: Չնայած, անկեղծ ասած, բնավորությանս այդ գիծն ինձ չի խանգարել, հակառակը, օգնել է, որպեսզի պահպանվեն իմ լավատեսությունը, մարդկանց նկատմամբ սերն ու հարգանքը մնան:

-Որտե՞ղ եք գտնում Ձեր հոգեկան անդորրը:

-Միանշանակ`իմ ընտանիքում: Սիրում իմ ընտանիքս, շատ մեծ պատասխանատվություն ունեմ նրա յուրաքանչյուր անդամի նկատմամբ, որեւէ մեկի հետ չեմ փորձում շահարկել իմ հոգնածությունը, փորձում են տանը ինձ պահել այնպես, ինչպես միշտ:

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր որդու դեպքում ինչպե՞ս է:

-Տղաս իրեն տեսնում է համակարգչային աշխարհում, ծրագրավորող է: Նա ընտրեց այդ ոլորտը, ես էլ բոլորովին չհակառակվեցի, որովհետեւ, եթե այսօրվա երիտասարդը մի ծրագիր է կառուցել իր մտքում, մի բան է որոշել, դու չես կարող (եւ իմաստ էլ չունի) նրա ընտրությանը հակառակվել:

-Բժշկուհի´, այսօր մի տեսակ վստահություն չկա պոլիկլինիկաների անվճար բուժսպասարկման նկատմամբ: Համամի՞տ եք այդ կարծիքին:

-Ես շատ մեծ ցավ եմ ապրում այդ առումով,  կցանկանամ` չանտեսվի բժշկության առաջնային օղակը` պոլիկլինիկան: Այսօր ծնողը աչքի մի փոքր կարմրածության դեպքում երեխային չի տանում պոլիկլինիկա, այլ միանգամից բերում է խոշոր մասնագիտացված  բուժհաստատություն, որի պատճառով մեր ծանրաբեռվածությունը բավականին շատ է: Ամեն դեպքում ճիշտ է սկսել առաջնային օղակից, որտեղ աշխատում են վերապատրաստումներ անցած բժիշկներ, բայց մեր հասարակության մեջ ամրացած է այն մտածելակերպը, որ պետք է միանգամից որակավորված  բուժհաստատություններին դիմել: Առողջապահության նախարարությունը նույնպես մշակել է ծրագիր, որ պլանային բուժօգնությունը սկսվի պոլիկլինիկաներից, որտեղ այսօր բուժզննման ամեն մի հնարավորությունն առկա է, իսկ, եթե կարիք լինի, բժիշկը կուղեգրի մեզ մոտ: Ես` որպես Մալայանի անվան մանկական ակնաբուժության ծառայության ղեկավար, կցանկանայի ծնողներին կոչ անել, որ ցանկացած անհանգստության դեպքում դիմեն իրենց տեղամասային պոլիկլինիկաների ակնաբույժներին: Այնտեղ առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու համար կան ամբուլատոր քարտեր, որոնցում երեխայի առողջական վիճակի մասին կա մեծ տեղեկատվություն: Առողջապահության նախարարության կողմից լայնածավալ աշխատանք է տարվում, որպեսզի հասարակության մեջ ձեւավորվի առաջնային օղակին դիմելու կուլտուրան:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի: Եվ որպես ակնաբույժ խորհուրդ կտամ ծնողներին երեխայի ծննդյան առաջին իսկ օրվանից ուշադիր լինել նրա տեսողության նկատմամբ, որովհետեւ տեսողական համակարգի միջոցով ստացած տեղեկատվությունն անփոխարինելի է: Եվ մեծ իմաստ ունի «Աչքի լույսի պես պահպանել» արտահայտությունը; Կցանկանամ, որ ծնողներն ավելի զգոն լինեն, ավելի աչալուրջ, բաց չթողնեն բոլոր անհրաժեշտ հետազոտությունները, որոնք իրականում պարտադիր են: Կցանկանամ, որ հետեւեն ոչ միայն երեխաների սննդակարգին, հանգստին, այլ նաեւ պահպանեն տեսողական հիգիենայի կանոնները եւ, ամենակարեւորը, ժամանակին դիմեն բժշկի: Մենք էլ մեր հերթին անում ենք հնարավոր ամեն ինչ, որպեսզի ունենանք առողջ հասարակություն: Առողջապահության համակարգում տեղի ունեցող բարեփոխումներին համընթաց բժշկական կենտրոնում արդիականացվում են բուժման եւ ախտորոշման մեթոդները, իրականացվում են հիվանդների համար անհրաժեշտ պայմանների բարելավման միջոցառումներ, որոնք շարունակական են:

Կյանքը բնության ամենաթանկ պարգեւն է, իսկ առողջությունը`ամենամեծ արժեքը: Հարգենք կյանքը եւ պահպանենք առողջությունը: