Լյարդի փոխպատվաստումը վիրահատությունների գագաթնակետն է

 Լյարդն օրգանիզմի ամենակարեւոր օրգաններից մեկն է, որը կատարում է բազմաթիվ կենսական գործառույթներ: Այն համարվում է օրգանիզմի սանիտար, որը հավաքում եւ  չեզոքացնում է օրգանիզմում առկա բոլոր վնասակար նյութերն ու տարրերը: Սակայն, ցավոք, ամբողջ աշխարհում մահացության հիմնական պատճառներից են նաեւ լյարդի հիվանդությունները, եւ փոխպատվաստումը դրանցից շատերի բուժման ամենարդյունավետ բուժման մեթոդն է: Այն սկիզբ է առել 1967 թվականին, երբ Թոմաս Սթարզլը եւ նրա թիմը իրականացրեցին դիակային լյարդի առաջին բարեհաջող փոխպատվաստումը: Տարիների ընթացքում այս միջամտությունը զարգացել է օրգանների պահպանման, վիրաբուժական տեխնիկայի, նախավիրահատական խնամքի եւ իմունոսուպրեսիայի կատարելագործման շնորհիվ, առկա մարդկային ու տեխնիկական ռեսուրսները, քաղաքականությունը, օրենսդրությունը, հանրության լայն շերտերի իրազեկվածությունը, նույնիսկ կրոնական հայացքները հանգեցրել են փոխպատվաստման  բարեհաջող իրականացման տարբեր մեթոդների մշակմանը ամբողջ աշխարհում: Եվ Հայաստանում նույնպես այդ մեթոդի իրականացումը հաստատուն հիմքերի վրա դնելու նպատակով կատարվում են քայլեր, որպեսզի դրսից չհրավիրեն տվյալ ոլորտի նեղ մասնագետների, այլ փոխպատվաստումն իրականացնեն միայն մեր բժիշկները:

Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտում լյարդի վիրաբուժությունն ունի բավականին երկար պատմություն, այն սկիզբ է առել դեռեւս 80-ական թվականներին:Ձեզ ենք ներկայացնում http://bestgroup.am/ կայքի  հարցազրույցը վիրաբուժության ինստիտուտի լյարդի վիրաբուժության եւ հեպատոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ ՍԵՐԳԵՅ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ հետ, ով բավականին ծավալուն աշխատանքներ է տանում Հայաստանում լյարդի հիվանդությունների բուժմանն առնչվող խնդիրների լուծման ուղղությամբ:

-Որո՞նք են լյարդի ուռուցքների առաջացման պատճառները:

-Ցավոք, դրանց աճի մեծ միտում կա: Հիմնականում վիրուսային հեպատիտների շատացման ֆոնի վրա են առաջանում ուռուցքները: Ընդ որում, կարող է ուռուցքներ առաջանալ առանց հեպատիտի ֆոնի, սակայն, դժբախտաբար, լինում են նաեւ մահվան ելքերով ուռուցքներ: Որքան վաղ դրանք հայտնաբերվեն, այնքան հնարավոր կլինի խուսափել բարդություններից, այսինքն՝ գործը չի հասնի ուռուցքային պրոցեսների: Արդեն բարդացած դեպքերում պահանջվում են ե՛ւ ֆինանսական, ե՛ւ հոգեբանական ու հոգեկան, ե՛ւ տեխնիկապես մեծ ջանքեր: Եվ մենք մշտապես մեծ տեղ ենք հատկացնում սքրինինգային ծրագրերին, որոնք հնարավորություն են տալիս հետեւելու հիվանդների վիճակին, տարին մեկ-երկու անգամ էլ նրանք անցնում են հետազոտություններ:

-Որո՞նք են լյարդի ցիռոզի տեսակները:

-Ցավոք, այսօր լյարդի ցիռոզները լայն տարածում ունեն, իսկ դրանց առաջացման պատճառները տարատեսակ են: Առաջնային պատճառներից է վիրուսային հեպատիտների բավականին մեծ աճը, որը նկատվում է ամբողջ աշխարհում: Վիրուսային ֆոնի վրա սկզբնական շրջանում դրանք բավականին դժվար են իրենց արտահայտման ձեւը դրսեւորում, սակայն իրականում հեշտ են հայտնաբերվում, պարզապես պացիենտը պետք է բժշկին դիմի ժամանակին: Եվ մենք միշտ հորդորում ենք հասարակությանը, ցանկացած մարդու, որպեսզի նույնիսկ խնդիր չունենալու դեպքում գոնե տարին մեկ անգամ անցնի կանխարգելիչ հետազոտություններ: Իսկ, եթե խնդիր ունի, առավել եւս, պարտադիր հանձնի հեպատիտ Բ-ի եւ Ց-ի անալիզ: Ընդհանրապես բոլոր հիվանդութունների դեպքում, երբ ավելի վաղ է հայտնաբերվում խնդիրը, այնքան ավելի արդյունավետ բուժման պատկեր ենք  ունենում: Ուշ հայտնաբերվելու դեպքում առաջանում են բարդություններ, որոնք հանգեցնում են ընդհուպ ցիռոզի, որի առաջացման պատճառներից է ալկոհոլի չարաշահումը, ինչը, ցավոք, մեզ մոտ բավականին  տարածված է: Ցիռոզ կարող են առաջացնել նաեւ մետաբոլիկ հիվանդությունները, ժառանգականությունը, շաքարային դիաբետը, խոլեսթերինը եւ մի շարք այլ հիվանդություններ:

-Ինչի՞ հետեւանք է լյարդի ճարպակալումը:     

-Մեր բնակչության կեսից ավելին ունի ճարպակալում, որի պատճառը մեր պասիվ, նստակյաց ապրելակերպն է, սննդակարգը… Խնդիրը հիմնականում ի հայտ է գալիս քառասուն տարեկանից հետո, բնականաբար, տարիքի հետ փոխվում է հորմոնալ ֆոնը ե՛ւ կանանց, ե՛ւ տղամարդկանց մոտ:

-Ի՞նչ կասեք կիստաների մասին:

-Հիմնականում հայտնաբերվում են հասարակ կիստաները, որոնք լինում են բնածին ինչպես նաեւ ձեռքբերովի, էխինակոկ: Հայաստանում կան այդ առումով էնդեմիկ շրջաններ, որտեղ հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ: Տանը կենդանի պահելը նույնպես կարող է հանգեցնել էխինակոկի, կարող են լինել նաեւ դեպքեր, որ բացառվի կենդանու առկայությունը, եւ հիվանդության առաջացումը պայմանավորված լինի սննդամթերքի՝ մսի, բանջարեղենի ոչ ճիշտ մշակմամբ:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում պորտալ հիպերտենզիան:

-Դա ներլյարդային ճնշման բարձրացումն է, կերակրափողի ստամոքսի վարիկոզ լայնացումը, որը բերում է արյունահոսության, եւ որովայնում սկսում է հեղուկ հավաքվել:  Պորտալ հիպերտենզիայի դեպքում շունտավորումը կատարվում ներլյարդային ճնշումը իջեցնելու համար, որպեսզի արյունահոսություն չլինի, սակայն շունտավորումը ցիռոզը չի վերացնում:

-Ո՞ր դեպքում է իրականացվում փոխպատվաստում:

-Շատ դեպքերում ուռուցքային հիվանդությունների, լյարդի ցիռոզների բուժման մեթոդները լիարժեք արդյունավետ չեն լինում, քանի որ դրանց մեջ շատ մեծ տոկոս են կազմում հետվիրահատական բարդությունները: Ընդ որում, դոնոր գտնելու խնդիրը ոչ միայն Հայաստանում է հրատապ, այլեւ ամբողջ աշխարհում, պարզապես մեզ մոտ դրան ավելանում է հասարակության վերաբերմունքը: Մենք ցանկանում ենք ամեն մի հնարավորություն օգտագործել, խնդրի լրջությունը լուսաբանել լրատվամիջոցներով, որ հասարակությունը հասկանա, թե դա ինչքան կարեւոր է: Այսօր բավականին զարգացած է  ինտերնետ պորտալը, եւ մարդիկ հեշտությամբ կարող են տեղեկացվել իրենց հիվանդության մասին: Բայց երբեմն այդ տեղեկատվությունը թերի է լինում, ավելին՝ սխալ, եւ մենք ստիպված ենք լինում հակադարձել դրան: Ընդհանրապես ամեն մի պացիենտի խնդրին պետք է յուրովի մոտենալ, պետք է բժիշկը գտնի ճիշտ բուժման ելքը` ունենալով համապատասխան բուժման մեթոդներ եւ փորձ: Եվ հենց դրանից է կախված բուժման հետագա արդյունավետությունը: Ընդհանրապես պացիենտը պետք է գոնե տարին մեկ անգամ կանխարգելիչ նպատակով դիմի բժշկի եւ հասկանա, թե ինչ է կատարվում իր օրգանիզմի հետ նույնիսկ այն դեպքում, երբ նրան ոչ մի խնդիր չի անհանգստացնում:

Հայաստանում մի քանի անգամ իրականացվել է լյարդի փոխպատվաստում, եւ պետք է ասեմ՝ բավականին հաջող: Մոսկվայից ժամանած վիրաբույժ լյարդաբան բժիշկների համատեղ աշխատանքի շնորհիվ կենդանի դոնորների՝ հիվանդների հարազատների լյարդի օգնությամբ իրականացվել է փոխպատվաստում: Հայաստանում դեռեւս չկա օրենք, որ փոխպատվաստման նպատակով կիրառվի մահացած մարդկանց լյարդը:  Ցավոք, ծագում են սոցիալական, իրավաբական, կրոնական խոչընդոտներ, որոնք, ինձ թվում է, հաղթահարելի են: Ամեն դեպքում պետք է դրա սկիզբը դրվի, եւ լավ կլինի, որ այդ փոխպատվաստումներն իրականցվեն միայն հայաստանյան բժիշկների թիմով: Եթե հարազատի լյարդից ենք մի հատված վերցրել, ապա պատասխատավությունն ավելի է մեծանում է. մենք պայքարում ենք երկու մարդու կյանքի համար: Իսկ մահացած մարդու լյարդը փոխպատվաստելու դեպքում պայքարում ենք միայն մեկ մարդու կյանքի համար: Լյարդի վիրաբուժության մեջ լյարդի փոխպատվաստումը վիրահատությունների գագաթնակետն է, այն լայն կիրառություն է գտել ամբողջ աշխարհում, իսկ մեզ մոտ, ցավոք, վերանշյալ պատճառներով լայն կիրառություն չունի, եւ օգտվում ենք հին մեթոդներից:

- Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Դժվար ժամանակաշրջանում ենք ապրում, բայց ես հավատում եմ, որ այս ամեն ինչը կվերջանա: Մեր ոլորտում կան բավականին խոստումնալից, ձգտող, պրպտող երիտասարդներ, ովքեր, իհարկե, դեռ կունենան իրենց ուրույն ձեռագիրը: Լյարդային վիրաբուժությունը բարդ ճանապարհ է իրենից ներկայացնում, եւ ցանկալի, խոստումնալից արդյունքների հասնելու համար մեծ տեղ պետք է հատկացվի մասնագետ լյարդաբանների հետ համագործակցությանը: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առավելագույն ուշադիր լինի առողջության նկատմամբ: Եթե հիվանդությունը ժամանակին ախտորոշես, հեշտ կլինի եւ դրա հետագա բուժումը: Առողջությունը, թերեւս, ամեն ինչ չէ, սակայն առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է:  Չգիտեմ՝ որպես վերջաբա՞ն, հորդո՞ր, խնդրա՞նք կամ, գուցե, պահա՞նջ դիմում եմ մեր հասարակությանը, որ գնահատեն իրենց առողջությունը, վստահեն բժիշկներին: Ցավալի են դեպքերը, երբ համեմատում են մեր եւ արտերկրի բժշկությունը՝ առավել բարձր գնահատելով օտարներին: Մենք`բժիշկներս, 24 ժամ աշխատում ենք, որ մեր հիվանդների համար անենք լավագույնը, առավելագույնը:  Հավատացե՛ք, միշտ չէ, որ արտերկրի բժիշկները մեր բժիշկներից որեւէ մասնագիտական հարցով առավել են: Կոնկրետ լյարդաբանության ճյուղի առումով վստահորեն կարող եմ հավաստել, որ մենք համընթաց քայլում ենք եվրոպական երկրների հետ, ոլորտում բավականին լուրջ քայլեր ենք անում: ԱՊՀ կամ նախկին ԽՍՀՄ երկրների համեմատ բավականին բարձր դիրքերում ենք գտնվում: Որպես վերջաբան կոչ եմ անում մեր հայրենակիցներին. «Սիրելինե՛րս, պահպանե՛ք առողջ ապրելակերպի կանոնները, պահպանե՛ք ձեզ տրված թանկագին պարգեւը՝ կյանքը»:

Պետք է ոչ թե վախենալ հիվանդանալուց, այլ կամենալ առողջ լինել

Սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդությունները համարվում են 21-րդ դարի մեծ չարիք եւ արդեն սպառնում են ամբողջ երկրագնդի բնակչությանը, անկախ երկրի զարգացվածության աստիճանից: Սրտային հիվանդությունները մահացության պատճառների առաջատարն են, նկատվում է նաեւ դրանց «երիտասարդացում» հատկապես միջին եւ թերզարգացած երկրներում: Դրա հիմնական պատճառը մարդկանց մոտ առողջ ապրելակերպի մշակույթի բացակայությունն է, ծխելը, խմելը, ճարպակալումը, նստակյաց կենսակերպը, շաքարային դիաբետը, ինչպես նաեւ գեները: Վերջին տարիներին Հայաստանում սիրտ-անոթային համակարգի բժշկությունը որակի նոր փուլ է թեւակոխել: Եթե նախկինում շեշտը դրվում էր  մասնագետների պրոֆեսիոնալ մակարդակը բարձրացնելու վրա, ապա այսօր մեծ ուշադրություն է դարձվում նաեւ ժամանակակից սարքավորումների եւ բժշկական տեխնոլոգիաների ձեռքբերմանը:

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է Լ.Ա. Հովհաննիսյանի անվան Սրտաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի գիտաշխատող, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, սրտաբան ԱՐԱՄ ՉԻԼԻՆԳԱՐՅԱՆԸ՝ իր գործում պրոֆեսիոնալ, բարձր եւ վեհ արժեքներ կրող բժիշկ, ով բազմաթիվ կյանքեր է փրկել ու շարունակում է փրկել: Նա այս տարի «Որակի նշան» մրցանակի է արժանացել «Տարվա առաջատար սրտաբան» անվանակարգում: Բժշկի առաքելությունը շատ մեծ է, անփոխարինելի, քանի որ գործ ունի մարդու այնպիսի կարեւոր օրգանի հետ, ինչպիսին սիրտն է, որի բուժման մեկ աննշան շեղումը բավական է, որ այն ճակատագրական եւ անդառնալի լինի հիվանդի համար:

-Խոսենք կարդիոմիոպաթիաներից:

-Կարդիոմիոպաթիաները հիվանդությունների խումբ է, որի մեջ դրանք դասակարգվում են տարբեր ձեւերով: Այն կոնկրետ սրտի մկանի հիվանդություն է, ունի մի քանի տեսակներ, տարբեր հետեւանքներից ելնելով՝ մի դեպքում արտահայտվում է սրտի լայնացմամբ, լինում են դեպքեր, երբ պատճառը հայտնաբերված չէ, եւ դրանք կոչվում են անպատճառ կարդիոմիոպաթիա, որը բժշկական եզրույթով անվանում են իդիոպատիկ: Եվ կան կարդիոմիոպաթիաներ, որոնք կրում են ժառանգական բնույթ, լինում է նաեւ դիլատացիոն կարդիոմիոպաթիա, որն առաջանում է սրտամկանի բորբոքումներից, ինչպես նաեւ՝ ալկոհոլի չափից շատ չարաշահումից սրտամկանի լայնացման հանգեցրած ալկոհոլային կարդիոմիոպաթիա: Եթե առկա է ժառանգական նախատրամադրվածությունը, ցանկալի է զերծ մնալ ալկոհոլի օգտագործումից: Կարդիոմիպաթիան կարող է արտահայտվել սրտի պատերի հաստացմամբ, որն ամենահաճախն է հանդիպում եւ կոչվում է հիպերտրոֆիկ կարդիոմիոպաթիա: Սրտի պատերը ենթարկվււմ են գերաճի, եւ մկանաթելիկները նորմայից շեղվում են, նրանց դասվորվածությունը սրտամկանում լինում է խաչաձեւ, ի տարբերություն նորմալի` զուգահեռի, ինչն իր հերթին բերում է ոչ արդյունավետ սրտամկանի կծկման, գերաճը իր հերթին հանգեցնում է խոռոչի փոքրացմանը: Դա հաճախ հանդիպում է սպորտսմենների մոտ՝ հանդիսանալով նրանց հանկարծամահության գլխավոր պատճառը: Այնպես որ, շատ կարեւոր է ժամանակին տարբերակել սպորտսմենի սրտի բնական գերաճը հիպերտրոֆիկ կարդիոմիոպաթիայից: Եթե մեկի մոտ դա հայտնաբերվում է, պետք է հետազոտվեն նաեւ ընտանիքի անդամները, որպեսզի կանխվեն հանկարծամահության դեպքերը: Կարող է արտահայտման ձեւ լինել ուշագնացությունը ծանր աշխատանքի ժամանակ, նույնիսկ աստիճաններով բարձրանալիս: Իմիջիայլոց, այն շատ է հանդիպում կատուների մոտ, եւ վաթսուն տոկոսից ավելի դեպքերում դառնում է կատուների մահվան պատճառ: Կա նաեւ ռեստրիկտիվ կարդիոմիոպաթիա, որի դեպքում սիրտը գրեթե շատ նորմալ կծկվում է եւ դժվարությամբ է թուլանում: Այս թվարկած բոլոր տեսակները կարող են բերել հանկարծամահության: Այդ հիվանդության պատճառագիտությունն էլ տարատեսակ է, կարող է լինել ամիլոիդոզը, որը հաճախ է լինում «երեւանյան հիվանդության» ժամանակ: Կարող է արտահայտվել տարատեսակ այլ  հիվանդությունների ժամանակ, բայց թույլ արտահայտվելու եւ խառը պատկերի պատճառով կարող է չախտորոշվել: Ավելացնեմ նաեւ ժառանգականության գործոնը:

-Ի՞նչ կասեք սրտի բնածին արատների մասին:

-Սրտի բնածին արատների առաջացման պատճառ կարող են լինել հղիության ժամանակ որոշ շեղումները, ինչպես նաեւ այն կարող է ժառանգական բնույթ կրել եւ էխոսրտագրությամբ ի հայտ գալ հղիության ընթացքում: Բնածին արատների խնդրով հատուկ զբաղվում են մանկական սրտաբանները, այն առանձին գիտություն է, իսկ վիրահատությունները կարող են փուլային լինել՝  մշտապես գտնվելով հսկողության տակ: Նախկինում արատներից վաղ մահանում էին եւ սերունդ չէին տալիս, իսկ այսօր բնածին արատով բուժում անցածները սերունդ են տալիս, եւ, ինքնըստինքյան, դրանով պայմանավորված հայտնաբերվող գենետիկ դեպքերը գնալով  շատանում են: Ինչ խոսք, բնածին արատները ներկայումս շատ ավելի վաղ են ախտորոշվում եւ ավելի էֆեկտիվ բուժվում:

-Ինչո՞վ է պայմանավորված սրտի աղմուկը:

-Սրտում աղմուկն առաջանում է սրտի կամ փականների վատ փակվելուց, կամ փականի կնճռոտումից անցքի նեղանալու պատճառով, մի խոսքով, վատ բացվելուց: Կամ լինում են տարբեր տեսակի հաղորդակցություններ սրտի խոռոչների միջեւ: Դրանց արդյունքում բժիշկներս լսում ենք այդ աղմուկը, որը նորմայում չի լինում: Այն մեզ զգոնացնում է, զգուշացնում, որ ավելի լայն ստուգումներ կատարենք: Լինում են դեպքեր, երբ կրծքավանդակը բարակ է լինում, եւ աղմուկ է լսվում նաեւ նորմալ դեպքերում: Բայց փորձառու լսողը կարող է տարբերակել նորմալ եւ հիվանդությամբ պայմանավորված աղմուկները:

-Ի՞նչ է անգիոգրաֆիան:

-Անգիոգրաֆիան հետազոտություն է, որի ժամանակ կոնտրաստային նյութը ներմուծվում է պացիենտի արյունատար անոթներ, որպեսզի ռենտգեն-պատկերում խնդիրները դառնան տեսանելի։ Անգիոգրաֆիան (անգիոգրամա) կամ անոթագիրը օգնում է բժիշկներին հետազոտելու զարկերակներն ու երակները եւ հայտնաբերելու անոթային ախտահարումներ ու շեղումներ, արյան մակարդուկներ (թրոմբ) կամ այլ խնդիրներ։ Օրինակ, սրտային անգիոգրաֆիան (կորոնարոգրաֆիա կամ կորոնար անգիոկարդիոգրաֆիա) թույլ է տալիս հետազոտել սրտի արյունատար անոթները՝ պսակային զարկերակները։

-Ի՞նչ պետք է արվի մինչեւ հետազոտվելը:

-Եթե պացիենտը պատրաստվում է անցնել որեւէ տեսակի անգիոգրաֆիա, մինչեւ բուն հետազոտությունը նրան պարտադիր կնշանակվեն մի շարք այլ ախտորոշիչ թեստեր, օրինակ, էլեկտրասրտագրություն (ԷՍԳ), Էխոսրտագրություն, արյան անալիզ կամ մեկ այլ ռադիոլոգիական հետազոտություն, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությամբ Էխոսրտագրություն։ Որոշ դեպքերում կարող է ցուցում տրվել հետազոտությանը ներկայանալ քաղցած, այլ դեպքերում գուցե բժիշկը խնդրի, որ շատ ջուր խմած վիճակում այցելեն իրեն: Բժիշկը պետք է զրուցի պացիենտի հետ եւ քննարկի հետազոտության նպատակը, դրա հետ կապված հնարավոր ռիսկերը։ Պացիենտը պետք է անպայման տեղեկացնի բժշկին, եթե՝ ընդունում է որեւէ դեղամիջոց, ունի կամ անցյալում ունեցել է ալերգիայի որեւէ տեսակ, ունի կամ անցյալում ունեցել է երիկամային խնդիրներ (հատկապես՝ երիկամային անբավարարություն եւ շաքարային դիաբետ) կամ այլ հիվանդություններ։

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Մեր առողջությունը իրոք մեր ձեռքերում է, ու պետք է ոչ թե վախենալ հիվանդանալուց, այլ կամենալ առողջ լինել: Վախերը բերում են մարդու կյանքի որակի վատացման, եւ մեր ամեն մի միտքը գնում է դեպի մարմին, որը մեր օրգանիզմը ծրագրավորում է հիվանդացության: Եթե մեկը տանում է առողջ ապրելակերպ՝ վախենալով հիվանդանալուց, իսկ մյուսը տանում է նույն առողջ ապրելակերպը հաճույք ստանալով եւ կամենալով առողջ լինել, ապա երկուսն էլ հավասար ճիշտ ապրելակերպ են տանում, սակայն մեկը՝ ելնելով մահանալու կամ հաշմանդամության վախից, իսկ մյուսը՝ ուղղակի կամենալով առողջ լինել: Առաջին անձը առողջ ապրելով, հավանական է, կհիվանդանա, իսկ երկրորդը առողջ կմնա: Եվ միայն մեզանից է կախված, թե ինչպես հետագայում կզարգանա այդ հիվանդությունը. կշարունակի՞ արդյոք այն ավելի խորանալ, թե ժամանակին կկարողանանք կանխարգելել ու վերադարձնել մեր առողջությունը: Կանխարգելիչ բուժման առումով ասեմ, որ պետք է հնարավորինս վաղ դիմել մասնագետին, որովհետեւ խնդրի ժամանակին հայտնաբերման դեպքում հիվանդություննրի բուժումն ավելի արդյունավետ է լինում: Սիրե՛ք ձեզ, առողջ ապրե՛ք:

Կեսարյան հատումն անպայման պետք է իրականացվի բժշկի խիստ ցուցումներով

Ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարդկանց անպտղության պատճառները բազմաթիվ են, իսկ վիճակը, ցավոք, տարեցտարի ավելի է բարդանում արտաքին միջավայրի բացասական ազդեցության, վնասակար սովորությունների, սթրեսային վիճակների եւ, իհարկե, ամենակարեւորը` ժամանակին մասնագետի չդիմելու պատճառով: Անպտուղ ամուսնությունը սոցիալական եւ բժշկական կարեւոր հիմնախնդիր է, քանի որ յուրաքանչյուր չորրորդ ընտանիք կանգնում է ամուսնալուծվելու փաստի առջեւ: Անպտուղ է համարվում ամուսնությունը, երբ կանոնավոր սեռական կյանքի առաջին տարում հակաբեղմնավորիչ միջոցների չօգտագործման պարագայում կինը չի հղիանում։

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակից Երեւանի պետական բժշկական համալսարանի մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի թիվ 1 ամբիոնի դասախոս, բժշկական գիտությունների թեկնածու, բազմաթիվ վերապատրաստումների մասնակցած, մոտ երկու տասնյակ գիտական հոդվածի հեղինակ, «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի ծննդաբերական բաժանմունքի ղեկավար, մանկաբարձ-գինեկոլոգ ՎԱԴԻՄ ՖՐՈԼՈՎԻ մասնագիտական ճանապարհն արդեն տասնամյակների պատմություն ունի: Երկար տարիների աշխատանքային փորձ ունեցող բժշկի պրակտիկայում քիչ չեն նաեւ դեպքերը, երբ ծննդաբերել են կանայք, ովքեր տարիներ առաջ իր օգնությամբ են լույս աշխարհ եկել:

- Պարո՛ն Ֆրոլով, անպտուղությունն այսօր դատավճի՞ռ է:

-Անպտղության խնդիրը լուծելու առումով ե՛ւ  կանանց, ե՛ւ տղամարդկանց մոտ այսօր բավականին մեջ առաջնթաց կա, քանի որ օգնության է հասնում արհեստական բեղմնավորումը: Մեր կլինիկայում արձանագրվել են բավականին լավ ցուցանիշներ. ավելի քան  երեք հարյուր երեխա լույս աշխարհ է եկել մեր կլինիկայի օգնությամբ։ Արհեստական բեղմնավորումից հետո ամեն մի ծնունդը մեզ համար, այսպես ասենք՝ մեր ընտանիքի համար տոն է։ Բայց, ցավոք, հաճախ բժշկին դիմում են արդեն այն ժամանակ, երբ ուշ է լինում: Պետք է աշխատանքներ տարվեն սեռավարակները կանխարգելելու ուղղությամբ, որոնք եւս բերում են անպտղության:

- Ո՞ր տարիքային շեմը կարող ենք համարել արդեն անպտղություն:

-Եթե զույգի մոտ առանց հակաբեղմնավորիչների ու պաշտպանական այլ միջոցների մեկ տարի կանոնավոր սեռական կյանք վարելուց հետո հղիություն չի նկատվում, դա արդեն կարող ենք համարել անպտղություն: Ինչ վերաբերում է տարիքային շեմին, ապա, օրինակ, հիսունչորս տարեկան կինը արհեստական բեղմնավորմամբ երեխա է լույս աշխարհ բերել: Իսկ ֆիզիոլոգիայի առումով ամենաօպտիմալ տարիքը մինչեւ քառասուն տարեկանն է:

-Որո՞նք են կանանց անպտղության պատճառները: 

-Կանանց անպտղության պատճառները տարբեր են, լինում են առաջնային եւ երկրորդային: Առաջնայինն այն վիճակն է, երբ կինը հղիանալուց չի պաշտպանվում, սակայն չի հղիանում: Երկրորդայինն այն վիճակն է, երբ կինն անպտուղ է դառնում վիժումից կամ մի քանի հղիությունից հետո: Առաջնային անպտղության հիմնական պատճառները զարգացման բնածին արատներն են, ձվարանի թերֆունկցիան կամ բացակայությունը, նյարդահոգեկան եւ հորմոնային խանգարումները: Հաճախ չհղիանալու պատճառները լինում են ներքին սեռական օրգանների բորբոքային երեւույթները, այդ թվում`զանազան սեռավարակները, որոնցով էլ պայմանավորվում է երկրորդային անպտղությունը: Սովորաբար արգանդափողերը բորբոքվում են, եւ ձվաբջիջների շարժումը ձվարանից դեպի արգանդ դժվարանում է: Ավելին, բորբոքման հետեւանքով հաճախ առաջանում են կպումներ, փողերի լուսանցքները փակվում են, եւ սպերմատոզոիդն անկարող է լինում հաղթահարել այդ արգելքը: Անպտղության առավել տարածված պատճառներից է արհեստական վիժումը (աբորտ): Նույնիսկ, եթե դրա հետեւանքով բորբոքումներ չկան, նրա ազդեցությունն օրգանիզմի վրա բացասական է, քանի որ խախտվում է դաշտանային ցիկլի տեւողությունը, խանգարվում՝ էնդոկրին գեղձերի գործունեությունը: 

Լինում են դեպքեր, երբ հղիությունն ավարտվում է պտղի ներարգանդային վախճանով` ինքնաբեր վիժումով: Սա եւս անպտուղ ամուսնության պատճառներից է եւ պահանջում է տեւական ու հետեւողական բուժում:

Վտանգավոր է, երբ դեռահաս աղջիկները, հետեւելով նորաձեւությանը, նիհարելու սննդակարգ են պահում, որը նույնպես կարող է անպտղության պատճառ դառնալ: Պետք է հիշել, որ գեղեցկությունը գովազդող յուրաքանչյուր ստանդարտ, օրինակ` 90/60/90-ը, անիմաստ է, քանի որ անհատի հատկանիշները ձեւավորվում են նրա գենետիկ ծրագրին համապատասխան, եւ նա գեղեցիկ է հենց իր յուրահատկության շնորհիվ, իսկ այդ «գործարանային շտամպը» անիրական է ու հակաբնական: Սա նման է այն բանին, որ բոլորին ստիպեն ունենալ աչքերի նույն գույնը: Մի՞թե դա իրոք անհրաժեշտ է:

Այն, որ կանանց վերարտադրողական ֆունկցիան անհամատեղելի է հյուծված եւ թերսնված օրգանիզմի հետ, ակնհայտ է: Նիհարեցնող սննդակարգերը խիստ կրճատում են որոշ անփոխարինելի նյութերի` ճարպերի եւ վիտամինների մուտքն օրգանիզմ՝ առաջացնելով լուրջ խնդիրներ, քանի որ հիմնական եւ խիստ կարեւոր հորմոնների` էստրոգենների արտադրության համար անհրաժեշտ ճարպերի եւ վիտամինների անբավարարությունն առաջացնում է հորմոնների արտադրության բնական գործընթացի խախտում` ստեղծելով հիվանդագին երեւույթներ: Հղիության բարեհաջող ընթացքի, պտղի նորմալ ձեւավորման եւ  զարգացման համար անհրաժեշտ է ամուր օրգանիզմ: Հիշեք, որ առողջ սերունդ ունենալու համար պետք է իմանալ սեռական կյանքի այբուբենը, զերծ մնալ պատահական, թեթեւամիտ սեռական կենսակերպից, զանազան անհայտ սննդակարգերից: Որակյալ, «պտղատու» սերմ ունենալու համար չափազանց կարեւոր նշանակություն ունի ճիշտ սննդակարգը, ինչպես նաեւ վնասակար սովորություններից, մասնավորապես, ծխելուց հրաժարվելը: Այսօր ապացուցված է, որ ծխելը մի քանի անգամ նվազեցնում է սերմնահեղուկի որակական եւ քանակական ցուցանիշները: Գոյություն ունեն անպտղության բուժման տարբեր եղանակներ, կարեւորը չուշացնելն է: Պետք է ժամանակին դիմել համապատասխան բժիշկ-մասնագետի օգնությանը եւ երբեք չկորցնել առողջանալու հույսը:

-Ինչպիսի՞ վտանգ են ներկայացնում սեռավարակները:

-Սեռավարակները հարուցվում են վիրուսների, բակտերիաների եւ մանրէների մոտ 30 տարբեր տեսակներից, որոնք գերակշիռ դեպքերում փոխանցվում են սեռական կոնտակտի (շփման) ճանապարհով, ինչպես նաեւ արյան եւ կրծքի կաթի միջոցով: Դրանք կարող են անպտղության պատճառ դառնալ, քանի որ առաջացնում են բորբոքային պրոցեսներ ե՛ւ կանանց , ե՛ւ տղամարդկանց մոտ։ Տղամարդու մոտ կարող է նաեւ սերմի հետ կապված խնդիր առաջանալ: Իսկ կանանց մոտ, երբ փողերը ենթարկվում են պաթոլոգիկ փոփոխությունների, արդեն ստիպված ենք լինում դիմել կա՛մ վիրահատական միջամտության, կա՛մ արհեստական բեղմնավորման: Գիտակից եւ փոխադարձ համաձայնության դեպքում սեռական հարաբերությունները կարող են հաճույք պատճառել ու նպաստել Ձեր եւ Ձեր զուգընկերոջ միջեւ ինտիմ հարաբերությունների հաստատմանը: Բայց, միեւնույն ժամանակ, դրանք կարող են սեռավարակների փոխանցման, ինչպես նաեւ անցանկալի հղիության պատճառ դառնալ։ Այդ իսկ պատճառով սեռական հարաբերություն ունենալուց առաջ շատ կարեւոր է լինել տեղեկացված, պատրաստ լինել ե՛ւ հոգեբանորեն, ե՛ւ ֆիզիկապես: Անցանկալի հետեւանքներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է ունենալ պաշտպանված սեռական հարաբերություն: Իրազեկման նպատակով պետք է դասընթացներ կազմակերպվեն, որպեսզի մարդիկ իրենց ապահով եւ պաշտպանված զգան, լինեն տեղեկացված, պատասխանատու իրենց կյանքի եւ սերունդների համար։

Կարեւոր է հավելել, որ սեռավարակների մեծ մասը բուժվում է, եւ վարակվելը չի նշանակում մահանալ։

-Ի՞նչ է պապիլոմավիրուսը:

-Շատերին է հետաքրքրում, թե ինչ է իրենից ներկայացնում մարդու պապիլոմավիրուսը (ՄՊՎ) եւ այն կանխարգելող պատվաստումը։ Հարցերը շատ են, սակայն միշտ չէ, որ պատասխանները սպառիչ են։ Փորձենք պարզաբանել՝ պատասխանելով որոշ հաճախ հնչող հարցերին։ Գոյություն ունեն ՄՊՎ-ի 100-ից ավելի տեսակներ, որոնց մի մասը քաղցկեղածին չէ եւ առաջացնում է մաշկի գորտնուկներ: Սովորաբար վարակվելուց հետո անցնում են երկար տարիներ, անգամ տասնամյակներ մինչեւ ի հայտ է գալիս որեւէ ախտանշան։ Հենց այս պատճառով է, որ կանանց խորհուրդ է տրվում պարբերաբար կատարել ՊԱՊ թեստը, որը թույլ է տալիս հայտնաբերել արգանդի վզիկի բջիջների նախաքաղցկեղային վաղ փոփոխությունները։ Այս փուլում բուժումը ավելի արդյունավետ է, քան երբ առաջանում են այնպիսի ախտանշաններ, ինչպիսիք են արյունահոսությունը եւ ցավը։ Այսօր ունենք բավականին լավ լաբորատորիաներ, որոնք սքրինինգային ծրագիր են իրականացնում, պապիլոմավիրուսի թեստեր են անցկացնում: Պետք է ընտանիքի պլանավորումը մշտապես հսկողության տակ լինի, կրճատվի հղիությունների արհեստական ընդհատումների թիվը, որը կնոջ առողջությանը բավականին մեծ վնաս է հասցնում: Ընդ որում, նույնն է վիճակը ե՛ւ ամուսնացած, ե՛ւ չամուսնացած կանանց մոտ: Աբորտը մարդասպանություն է:

-Արտարգանդային հղիությունն ի՞նչ պայմաններում է զարգանում:

-Դա հիմնականում պայմանավորված է արգանդափողերի պաթոլոգիայով, առաջանում է ինֆեկցիոն պրոցեսների արդյունքում: Կան ինֆեկցիաներ, որոնք առաջացնում են կպումային պրոցեսներ, եւ առաջանում է արգանդափողերի մասնակի անանցանելիություն, բեղմնավորված ձվաբջիջը մնում է փողում:

-Ո՞ր հիվանդություններն են «երիտասարդացում» ապրել։

-Բավականին «երիտասարդացում» են ապրել միոմաները։ Միոման բարորակ հարթ մկանային ուռուցք է, որի առաջացման իրական պատճառները առայսօր հայտնի չեն: Հավանական պատճառ են համարում կանանց հորմոնալ ֆոնի (էստրոգեն եւ պրոգեստերոն) խանգարումները: Ըստ տեղակայման միոմաները լինում են մի քանի տեսակի՝ ինտրամուրալ, սուբսերոզ, սուբմուկոզ եւ պեդունկուլյար: Ինտրամուրալ միոմաներն ամենահաճախ հանդիպողներից են, որոնց ժամանակ գոյացությունն աճում է արգանդի պատի մկանային շերտի մեջ: Միոմայի ախտանշանները տարբեր են: Առաջին հերթին  դրանք անոմալ արգանդային արյունահոսություններն են, որոնց հետեւանքով կարող է զարգանալ երկաթդեֆիցիտային սակավարյունություն: Հաջորդ ախտանշանը ցավն է, որի հիմնական պատճառը միոմայի արյան հոսքի խանգարումն է, նաեւ  ծանրության զգացումը՝ կապված միոմայի չափերի հետ: Միոմաները կարող են փոքրից մինչեւ մեծ չափերի հասնել, անգամ փակել արգանդի ամբողջ խոռոչը: Նման դեպքերում բուժումը, միանշանակ, վիրահատական է: Ժամանակակից բժշկության մեջ այն իրականացվում է հիստերոսկոպիկ եւ լապարոսկոպիկ եղանակներով։ Վիրահատական միջամտությամբ միոման ամբողջովին հեռացվում է:

Եթե միոման արգանդի խոռոչում մեծ չափերի է հասնում, վիրահատական մեթոդով բուժում նախընտրելիս առաջանում է տարածության խնդիր: Նման դեպքերում ժամանակակից բժշկությունն առաջարկում է դեղորայքով փոքրացնել միոմայի չափերը եւ դրանից հետո միայն վիրահատել, որպեսզի հնարավոր լինի իրականացնել օրգանապահպան վիրահատություն: Մնացած բոլոր դեպքերում կատարվում է միոմէկտոմիա՝ միոմայի հեռացում, ինչը գերադասելի է կատարել լապարոսկոպիկ եղանակով, թեեւ դա նույնպես կապված է միոմայի չափի, տեղակայման եւ այլ գործոնների հետ:

Վիրահատական մյուս տարբերակը բաց միոմէկտոմիան է՝ միոմայի հեռացումը որովայնահատմամբ: Դա կիրառվում է շատ մեծ ուռուցքների դեպքում: Եթե կինը միոմայի առկայության մասին տեղեկացել է հղիանալուց հետո, եւ հղիությունը ցանկալի է, այն չեն ընդհատում, ու վերահսկվում է առավել ուշադիր` որպես բարձր ռիսկային հղիություն: Հաճախ միոման հղիության ընթացքում մեծանում է, բայց ծննդաբերությունից հետո շատ դեպքերում վերադառնում է նախկին չափերին: Հիմնականում հորմոնալ ֆոնի վրա զարգացող հիվանդություն է, կախված է նրանից, թե որտեղ է տեղակայված միոմատոզ հանգույցը, եւ տարբեր են վիրահատական մոտեցման ձեւերը: Հաճախ է տրվում այն հարցը, թե վիրահատությունից հետո ե՞րբ կարող են հղիանալ: Եթե հանգույցը գտնվում է փոքրիկ ոտիկի վրա, ապա հեռացումից հետո կինը կարող է հղիանալ մեկ ամիս անց, իսկ, եթե հեռու է արգանդի պատից, չի վնասվում մկանային շերտը, չի բացվում արգանդի խոռոչը, կարող է հղիանալ երեք ամիս անց: Բայց, եթե արդեն գործ ենք ունեցել արգանդի խոռոչի հետ, ապա կհղիանա վեց ամիս անց։

-Խնդրում եմ խոսեք կեսարյան հատման մասին:

-Կցանկանայի մեր հայ կանանց ասել, որ կեսարյան հատումը կնոջ ցանկությամբ պետք չէ անել, քանի որ այն նույնպես համարվում է վիրահատական միջամտություն: Մինչդեռ  այսօր մեր հայ կանանց մոտ մի տեսակ մոդայիկ է դարձել կեսարյան հատումը, սակայն չպետք է մոռանալ, որ այն անպայման պետք է իրականացվի բժշկական խիստ ցուցումներով: Ինչքան էլ մենք բացատրում ենք դրա բացասական ազդեցությունը, միեւնույն է, շատերը ցանկանում են դիմել այդ միջամտությանը, որից հետո արգանդի վրա մնում է սպի, իսկ կինը հետագայում պետք է նորից հղիանա, եւ այդ հղիությունը կարող բավականին շատ բարդություններ ունենալ։

-Ի՞նչ են տալիս բժշկին մասնագիտական ասոցիացիաները:

-Բավականին մեծ է ասոցիացիաների դերը բժիշկների կյանքում, դրանց միջոցով ուսումնասիրվում են բարդ դեպքերը, փորձի փոխանակություն է տեղի ունենում, կարողանում ենք հետեւել նորարարություններին:

-Ի՞նչ կասեք Ձեր բնագավառի երիտասարդ կադրերի մասին, մեր բժշկությունը ապահո՞վ ձեռքերում է:

-Մեծ ուրախությամբ պետք է նշեմ, որ բավականին լավ, ձգտող, պրպտող երիտասարդներ ունենք, ովքեր նաեւ շատ կարդացած, տեղեկացված են, եւ կարծում եմ՝ ապագայում մեր նեղ մասնագիտացման մեջ կունենանք հրաշալի մասնագետներ։

 -Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը միշտ ապրի բարեկեցիկ, ավելի ուշադիր լինի սեփական առողջության նկատմամբ, դիմի մեզ, որպեսզի կարողանանք ժամանակին բուժօգնություն ցուցաբերել լիարժեք դրական արդյունքի հասնելու համար: Կցանկանամ, որ  գնանք ճիշտ ուղիով, ապրենք որպես հպարտ հայ, ու արդարացվեն մեր սպասելիքները: ԱՄՆ-ի բժիշկները միշտ ասում էին, որ ստեղծագործող ու արարող ամեն մի միջավայրում մեկ հայ հաստատ կա, հայերը միշտ կարողանում են շենացնել եւ ծաղկեցնել: Կցանկանամ, որ մենք գոհ լինենք մեր ընտրությամբ եւ մեր ապրած կյանքով: Թող ամեն ինչ ձեր կյանքում լինի կանոնավոր: Մեր կանանց մաղթում եմ, որ իրենք իրենց շատ հարգեն, իրենց ընդունեն այնպիսին, ինչպիսին կան, գնահատված լինեն շրջապատողների եւ սիրված՝ տղամարդու կողմից, ունենան առողջ հիմքերի վրա ստեղծված ընտանիք։ Ու չխուսափեն գինեկոլոգի մոտ այցերից ոչ միայն բարդացված դեպքերում, այլեւ կանխարգելիչ ստուգումներ անցնելու համար:

Մենք դեռ պիտի հասնենք մեր նվիրական երազանքների երկրին 

Մինչ քաղաքական դաշտում կրքեր են եռում, մեր բժիշկները շարունակում են հավատարիմ մնալ իրենց մասնագիտական պարտքին, եւ պատահական չէ, որ անկեղծ հարգանքի են արժանանում: Մարզային բժշկության խնդիրները բազմազան են, բայց լավ մասնագետների շնորհիվ դրանք լուծվում են: Ընդ որում, հաճախ այդ մասնագետներն առաջին օգնություն են ցույց տալիս նաեւ ոչ իրենց ոլորտում: Մարզային հիվանդանոցներում ավելի մատչելի, քան Երեւանում, իրականացվում են բոլոր բուժական մոտեցումները, տեխնիկական հագեցվածության առումով էլ դրանք գրեթե չեն զիջում մայրաքաղաքին:

Աբովյան քաղաքի Ռուբիկ Հարությունյանի անվան բժշկական կենտրոնի վնասվածքաբանության բաժանմունքն ապահովված է բարձրակարգ բժիշկ-մասնագետներով, մատուցում է բազմատեսակ բժշկական ծառայություններ: http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է հիվանդանոցի վնասվածքաբան-օրթոպեդ ԱՐԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ, բժիշկ, ով ունի երկար տարիների մասնագիտական փորձ, վճռականություն, ուղղամտություն, խղճի թելադրանքով առաջնորդվելու հատկանիշ, հրաշալի պատկերացնում է իր մասնագիտության ամբողջ բարդությունն ու պատասխանատվությունը:  

-Ի՞նչ գործառույթներ է իրականացնում ձեր բաժանմունքը, ովքե՞ր կարող են ձեզ դիմել:

-Մենք զբաղվում ենք գրեթե բոլոր վնասվածքաբանական եւ օրթոպեդիկ պաթոլոգիաներով, մեզ դիմում են տարբեր խնդիրներով՝ նորածնային տարիքից մինչեւ ծերեր: Բայց մեր հիվանդանոցը մանկական պրոֆիլի չէ, եւ մենք վիրահատում ենք այն պացիենտներին, որոնց 18 տարին լրացել է, իսկ ամբուլատոր ծառայություն մատուցում ենք անկախ տարիքից: Մեր հիվանդանոցը գրեթե ամբողջությամբ սպասարկում է Կոտայքի մարզը, մեզ  դիմում են նաեւ այլ մարզերից, եւ օրեցօր ավելանում է դիմողների, վիրահատվողների թիվը: Տասը տարի վնասվածքաբան-օրթոպեդ եմ աշխատել մեր պոլիկլինիկայում, զինկոմիսարիատում, ընդհանուր վիրաբույժ եմ եղել հիվանդանոցում, կատարել վիրահատություններ, այսինքն՝ բավականին ծանրաբեռնվածությամբ ենք աշխատել եւ հասել այսօրյա դրական արդյունքներին: Մեզ մոտ կատարվում են կոնքազդրային հոդի, ծնկահոդի էնդոպրոթեզավորումներ, ծնկահոդի արթրոսկոպիաներ, տարբեր տեսակի կոտրվածքների բուժում: Լինում են հազվադեպ հիվանդներ, ովքեր ուղեգրվում են նաեւ այլ բազմապրոֆիլ հիվանդանոցներ: Աշխատում ենք չդոփել տեղում՝ մշտապես անցնելով վերապատրաստումներ, նորագույն մեթոդներ եւ մոտեցումներ ներառելով մեր աշխատանքում:

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում օստիոպարոզ հիվանդությունը: 

-Այն ախտաբանական վիճակ է, որը բնութագրվում է ոսկրերի թուլացմամբ եւ մեծացնում է կոտրվածքների ռիսկը, ծերերի մոտ կոտրվածքների առաջացման ամենահաճախ հանդիպող պատճառն է։ Սովորաբար կոտրվում են ողնաշարի ողերը, նախաբազկի եւ կոնքի ոսկրերը, ազդոսկրի պրոքսիմալ հատվածը։ Ոսկրերը կարող են դառնալ այնքան փխրուն, որ կոտրվածք առաջանա նույնիսկ չնչին ազդեցությունից։ Կոտրվածքից հետո կարող են մնալ քրոնիկ ցավ եւ շարժումները նորմալ կատարելու սահմանափակում։ Ոսկրային զանգվածի կորուստը ավելանում է դաշտանադադարից հետո՝ էստրոգենի մակարդակի նվազման պատճառով: Օստեպորոզը կարող է առաջանալ նաեւ տարբեր հիվանդությունների (օրինակ, հարբեցողություն, անորեքսիա, հիպերթիրեոզ, երիկամային հիվանդություններ կամ ձվարանների հեռացում) եւ դրանց բուժումների հետեւանքով։ Կարող է առաջանալ նաեւ հարվահանաձեւ գեղձի հորմոնների խնդրի ժամանակ, որը պետք է էնդոկրինոլոգները հայտնաբերեն, եւ մենք համակցված աշխատանքով կգտնենք հիվանդության պատճառը:

-Ի՞նչ է արթրոզը:

-Արթրոզը (հոդախտ) հոդերի քրոնիկական հիվանդություն է, որի առաջացմանը նպաստում են տարիքը, բորբոքային պրոցեսները, ավելցուկային քաշը, պրոֆեսիոնալ սպորտաձեւերը, վնասվածքները, ինֆեկցիաները, համակարգային հիվանդությունները, տարած վիրահատությունները, ժառանգական նախատրամադրվածությունը: Առաջացման պատճառ կարող է լինել նաեւ հոդաճառի քրոնիկական վնասումը: Իսկ, օրինակ, ոտնաթաթի հոդերի արթրոզի պատճառը կարող լինել նեղ կոշիկ կրելը:
Արթրոզի ժամանակ ախտահարվում են ինչպես խոշոր, այնպես էլ մանր, այդ թվում՝ ողնաշարի` (սպոնդիլոարթրոզ) հոդերը: Ոսկրերը միացնող, հոդամակերեսները ծածկող աճառն աստիճանաբար քայքայվում է ու բարակում, ինչպես նաեւ ոսկրային հյուսվածքն է փոփոխությունների ենթարկվում, կարծրանում է (օստեոսկլերոզ): Երբեմն հոդի մակերեւույթին գոյանում են փշաձեւ ոսկրային գերաճումներ: Հիվանդությունն սկսվում է ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունից հետո` հոդերի ոչ սուր եւ ոչ մշտական ցավերով, որոնք անհետանում են հանգստի ժամանակ: Այնուհետեւ ցավերն առաջանում են նույնիսկ չնչին բեռնվածության դեպքում ու աստիճանաբար դառնում մշտական:

Հոդերը կարող են ուռչել, շոշափելիս ցավոտ են, ծալումը եւ տարածումն ուղեկցվում են ճարճատյունով: Հնարավոր է նաեւ հոդի ձեւախախտում: Ողնաշարի արթրոզի ժամանակ առաջանում են նյարդարմատիկային ցավեր, որոնց պատճառը ոսկրային գերաճումներով նյարդարմատների սեղմումն է: Նման ցավեր կարող են առաջանալ ողնաշարի ցանկացած բաժնի ախտահարման ժամանակ եւ տեղայնացվել ինչպես տվյալ, այնպես էլ մարմնի այլ հատվածներում՝ ծոծրակում, կրծքավանդակում, վերջույթներում: Կարող են ցավոտ կետեր ի հայտ գալ նաեւ սրտի շրջանում, որովայնում: Արթրոզի բուժման նպատակն է օրգանիզմում բնականոնացնել նյութափոխանակությունը, վերացնել ծանրաբեռնվածությունը ախտահարված հոդի շրջանում: Մի շարք դեպքերում անհրաժեշտ է դիմել վիրաբուժական միջամտության, ազատվել ավելորդ քաշից:

Կոնքազդրային հոդի արթրոզը բավականին տարածված է, քանի որ այսօր մարդիկ սկսել են ավելի քիչ շարժվել, քիչ մարզվել, ավելի շատ օգտագործել ռաֆինացված սննդամթերքներ, վնասակար սնունդ: Ծանր քաշ ունեցողների մոտ այն ավելի հաճախ է հանդիպում: Այդ դեպքում վիրահատական միջամտությունը դժվար է լինում, դիմում ենք կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորման: Տարեցտարի այդ հիվանդությունն ավելի շատանում է, բայց հնարավոր է այն կանխարգելել, եթե հիվանդները վաղ դիմեն բժշկի, ժամանակին իրականացվեն բոլոր համակցված բուժումները: Մեր հասարակությունը պետք է գիտակցի, որ ուշացած դեպքերում ավելի են տուժում թե՛ ֆինանսապես, թե՛ առողջական ու ժամանակային առումներով:

-Իսկ հալուքս վալգուս հիվանդությունն ի՞նչ է իրենից ներկայացնում։

-Հալուքս վալգուսի (hallux valgus) ժամանակ ոտնաթաթի առաջին մատը ծռվում եւ շեղվում է դեպի մյուս մատները: Շատ կարեւոր է դրանց բուժելը, քանի որ, բացի էսթետիկ տհաճ տեսքը, դրանք փոխում են ծանրաբեռնվածության աստիճանը ոտնաթաթի վրա՝ առաջացնելով շարունակական խնդիր կմախքի համար։ Վիրահատությունից հետո պացիենտը կրում է մասնագիտացված օրթոպեդիկ կոշիկներ, ազատվում թե՛ կոսմետիկ, թե՛ օրթոպեդիկ խնդիրներից։ Այդ հիվանդությունն առաջանում է լայնակի հարթաթաթության հետեւանքով, լինում են ոտնաթաթերի դրսային թեքվածություն, կապանմկանային ապարատի թուլություն, որը կարող է լինել բազմապատճառային: Պատճառներից են ժառանգական նախատրամադրվածությունը եւ, իհարկե, սխալ կոշիկների կրումը, որը շատ հաճախ հանդիպում է երիտասարդ աղջիկների եւ կանանց մոտ: Մեկ այլ չարիք է դարձել գրեթե բոլոր երեխաների՝ ողնաշարի խնդիր ունենալը, որի պատճառը ամբողջ օրը համակարգիչների եւ հեռախոսների վրա կռացած լինելն է: Պետք է ծնողները հետեւողական լինեն՝ առաջնային համարելով իրենց երեխաների առողջությունը, այլ ոչ թե նրանց քմահաճույքները:

-Ի՞նչ է ջլերի բորբոքումը:

-Դա ջլերի բորբոքային բնույթի ախտահարումն է, որը կարող է զարգանալ օրգանիզմի ցանկացած տեղում, կարող է հանդիպել տարբեր տարիքի մարդկանց մոտ անկախ սեռից եւ տարիքից: Ջլերի բորբոքումը (տենդինիտ) կարող է պայմանավորված լինել քրոնիկական հիվանդություններով, կմախքային առանձնահատկություններով, աշխատանքի բնույթով: Սպորտսմենների եւ ֆիզիկական աշխատանք կատարողների մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում: Տենդինիտների ոչ լիարժեք բուժման դեպքում այն դառնում է քրոնիկական, որն ուղեկցվում է բժշկական ցավային համախտանիշով, շարժումների սահմանափակումով: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է ժամանակին դիմել բժշկի: Տենդինիտի առաջացման պատճառներն են մեծ ֆիզիկական ակտիվությունը ջլերի չափազանց ծանրաբեռնվածությամբ, ջլերի տարիքային դեգեներատիվ փոփոխությունները, որոնք առաջանում են հիմնականում 40 տարեկանից հետո, վնասվածքները, հորմոնալ փոփոխությունները, ինֆեկցիաները, իմունոդեֆիցիտը, նյութափոխանակության խանգարումները: Տենդինիտի կլինիկական պատկերը կախված է տեղակայումից եւ զարգացման փուլից, որը կարող է լինել սուր եւ քրոնիկական: Սկզբնական փուլում ցավերն արտահայտվում են ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության ժամանակ, ավելի ուշ շրջանում ցավերն արդեն առաջանում են նաեւ հանգստի ժամանակ: Երբեմն նկատվում է կրեպիտացիա՝ ճարճատյուն, կարմրածություն եւ այտուց, բուժումը հիմնականում կոնսերվատիվ է, դեղորայքային, երբեմն նաեւ՝ վիրահատական:  

-Ի՞նչ է կոտրվածքը:

-Կոտրվածքը ոսկրի անատոմիական ամբողջականության լրիվ կամ մասնակի խախտումն է, որն ուղեկցվում է շրջակա փափուկ հյուսվածքների վնասմամբ եւ վնասված սեգմենտի ֆունկցիայի խանգարմամբ: Կոտրվածքները հաճախ առաջանում են վնասվածքների եւ չափազանց ծանրաբեռնվածության հետեւանքով: Կոտրվածքները կարող են լինել փակ, երբ չեն վնասվում մաշկը եւ շրջակա հյուսվածքները, եւ բաց, երբ վնասվում է մաշկը, ու ոսկրը շփվում է արտաքին միջավայրի հետ: Կոտրվածքները ըստ պատճառի լինում են տրավմատիկ, այսինքն՝ հարվածի, վայր ընկնելու եւ այլ վնասվածքների հետեւանքով, սթրեսային կամ հոգնածության կոտրվածքներ, որոնք փոքր մասնակի կոտրվածքներ են եւ առաջանում են շարունակական չափավոր ծանրաբեռնվածության հետեւանքով: Պաթոլոգիկ կոտրվածքներ կամ սպոնտան կոտրվածքներ, որոնք կարող են առաջանալ ոսկրի չնչին ծանրաբեռնվածության հետեւանքով, որը ախտահարված է որեւէ հիվանդությամբ, օրինակ, օստեոպորոզով, ուռուցքով, համակարգային եւ գենետիկ հիվանդություններով: Ծննդաբերական կոտրվածքներ, որոնք առաջանում են ծննդաբերության ժամանակ: Ըստ կոտրվածքի գծի ուղղության, կոտրվածքները լինում են լայնակի, երկայնակի, թեք, պտուտակաձեւ, բեկորային, կոմպրեսիոն եւ ավուլսիոն (կամ պոկումային): Կլինիկորեն կոտրվածքներն արտահայտվում են ցավով, այտուցով, կոտրված մասի դեֆորմացիայով, ֆունկցիայի խանգարումով, ոսկրային կրեպիտացիայով՝ ճարճատյունով, պաթոլոգիկ շարժունությամբ: Փակ կոտրվածքի դեպքում առաջին բուժօգնությունն է հանդիսանում անշարժացումը, ցավազրկումը, իսկ բաց կոտրվածքի դեպքում՝ վիրակապի տեղադրումը եւ շտապ հիվանդանոց տեղափոխումը: Բուժումը պայմանավորված է կոտրվածքի բնույթից, տեղակայումից, շրջակա փափուկ հյուսվածքների վիճակից, հիվանդի ընդհանուր սոմատիկ վիճակից, ուղեկցող հիվանդություններից: Եթե համեմատականներ անցկացնենք 40 տարի առաջվա եւ ներկայիս կոտրվածքների բուժման տակտիկայի միջեւ, ապա կտեսնենք, որ այն ժամանակ հիվանդներն ավելի շատ բուժվում էին կոնսերվատիվ (գիպսային անշարժություն, կմախքային ձգումներ եւ այլն), ոչ վիրահատական եղանակով: Ներկա բժշկության արագ զարգացման հետեւանքով իմպլանտալոգիան ներդրվել է բժշկության մեջ ոսկրերը ամուր, որակյալ ֆիքսելու համար, դրա զարգացման հետ մեկտեղ նաեւ ավելի շատ վիրահատություններն են կատարվում: Եթե նույն ժամանակահատվածի հետ համեմատություն անենք, այն ժամանակ վիրահատվում էր դեպքերի 30 տոկոսը, հիմա չի վիրահատվում դեպքերի փոքր մասը, որի պատճառն էլ, տարբեր հանգամանքներից ելնելով, հիվանդի՝  վիրահատությունից հրաժարվելն է լինում: Ներկա պահին մենք հիվանդին վիրահատության ցուցում ենք դնում ոչ միայն ոսկրը ստատիկ ֆիքսելու, այլ նաեւ հիվանդին վաղ ակտիվացնելու, վաղ ռեաբիլիտացիա  կատարելու ու նաեւ իր առօրյա կյանքին վերադարձնելու համար: Նմանատիպ հիվանդները, որոնք վիրահատվում են, շատ ավելի արագ են վերականգնվում, վերադառնում իրենց նորմալ կյանքին, եւ հոդերի կողմից խնդիրներ հիմնականում չենք ունենում: Մինչդեռ կոնսերվատիվ բուժման դեպքում նրանք երկար ժամանակ մնում են անշարժ վիճակում, վերականգնողական շրջանում էլ ունենում ենք խնդիրներ հոդերի շարժումների ծավալը վերականգնելու համար:

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

- Վստահորեն կասեմ, որ լավագույն ուսուցիչներ կարող եմ համարել Արմեն Չարչյանին եւ Գագիկ Բդոյանին, ովքեր անմնացորդ  նվիրումով իրենց գիտելիքները փոխանցել են ինձ եւ  վստահել են մեզ ինքնուրույն կատարել վիրահատություններ: Շնորհակալ եմ ճակատագրին, որ նրանց հանդիպեցրեց իմ մասնագիտական կայացման ճանապարհին:

-Որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք, կհորդորեք հասարակությանը:

-Մեր հասարակությանը մաղթում եմ առողջություն, ողջախոհությում եւ հաղթանակներ, որոնք  մեզ հիմա շատ են պետք: Մարդը ինքն է որոշում, թե ինչ է ցանկանում. առողջ ապրի՞, թե հիվանդանա: Հիվանդը կա՛մ հավատում է իր բժշկին, կա՛մ չի հավատում, ընտրությունը իրենն է: Առողջ մարդը կհասնի ամեն ինչի, կարարի, բայց եթե առողջ չէ, ամեն ինչ տուժում է: Իսկ առողջ լինելու համար պետք է վարել առողջ կենսակերպ եւ, հարկ եղած դեպքում,  ժամանակին դիմել համապատախսան մասնագետի օգնությանը: Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը զգոն լինի: Մենք կրել ենք դառը պարտություն, եւ մեր հիշողության մեջ այն դեռ երկար դաջված կմնա, ու ժամանակ է պետք, որպեսզի երկիրն ապաքինվի: Հույս ունեմ, որ այդ կորուստը մեզ կմիավորի, ու մեր երկիրը իր ծաղկունքը դեռ կապրի, քանի որ մեր ազգը արժանի է լավագույնին: Մենք դեռ պիտի հասնենք մեր նվիրական երազանքների երկրին:  

Ի սկզբանե որոշակի խելքի, մտածողության տեր մարդիկ են կարողանում ինտեգրվել բժշկության մեջ

Մանկական վիրաբուժությունն առողջապահության բնագավառի չափազանց կարեւոր ուղղություններից է, որը միավորում է մանկաբուժությունն ու վիրաբուժությունը: Ընդհանրապես բժիշկ դառնալու ամենակարեւոր պայմանը պետք է լինի մասնագիտությունը սիրելը, ինչպես նաեւ՝ ջանք ու ֆինանս չխնայելը մասնագիտական գիտելիքները եւ փորձը խորացնելու համար: Անընդհատ նորություններ կան, եւ անընդհատ պետք է սովորել, ամենօրյա համառ ու տքնաջան աշխատանք տանել: Սեփական անձից շատ պիտի սիրես բժշկությունը, որ գրանցվեն լավ արդյունքներ:

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է, մանկական վիրաբույժ, ուրոլոգ, «Արաբկիր» բժշկական համալիրի կոնքի խոռոչի օրգանների ֆունկցիայի խանգարման ծառայության ղեկավար ԱԼԲԵՐՏ ԼԱԼԱԶԱՐՅԱՆԸ հենց վերոնշյալ հատկանիշների կրող է։ Բժշկի խոսքերով՝ իրենց մոտ լապարասկոպիկ, ցիստոսկոպիկ, նեֆրոսկոպիկ, Էնդոսկոպիկ վիրահատություններ կատարվում են նորագույն մեթոդներով ու աշխարհի լավագույն կլինիկաներում ընդունված կանոններով, եւ դրանց արդյունքները բավականին տեսանելի են ու խոսուն: Բաժանմունքում վիրահատությունն արագ, պրոֆեսիոնալ իրականացվում է բարձրակարգ մասնագետների կողմից, իսկ դա անչափ կարեւոր է, երբ խոսքը երեխայի կյանքի մասին է։ Բուժանձնակազմը օրվա ընթացքում շատ լարված է աշխատում, քանի որ իրենց հաճախ են դիմում անհետաձգելի՝ ուրգենտ վիրահատությունների խնդրով՝ տարբեր վնասվածքներով եւ  բարդացման դեպքերով: Ըստ նրա՝ բժշկի աշխատանքում շատ կարեւոր են աշխատասիրությունն ու նվիրվածությունը, ու, երբ երեխայի ու ծնողի հետ անցնում ես բազմափուլային բուժում, հետաքրքիր կապ է ստեղծվում բժշկի եւ պացիենտի միջեւ, որը պահպանվում է նաեւ հետագայում։

-Որո՞նք են մանկական շրջանում ամենաշատը հանդիպող վիրաբուժական հիվանդությունները։

-Զարգացման արատներից ամենահաճախ հանդիպողը բնածին աճուկային ճողվածքներն են, որոնք պլանային վիրահատություն են պահանջում: Շտապ վիրահատություն պահանջողներից ամենահաճախ հանդիպողը սուր ապենդիցիտն է: 

-Ձեր արմատներում կա՞ն բժիշկներ։

-Ինձնից առաջ միայն երջանկահիշատակ պապիկս է բժիշկ եղել: Վաստակավոր բժիշկ էր՝  ավելի քան 60 տարվա աշխատանքային փորձով, թոշակի անցավ 85 տարեկանում: Սկզբում եղել էր տեղամասային բժիշկ, հետո ռենտգենոլոգի մասնագիտացում էր ստացել, շատ ճանաչված եւ հարգված բժիշկ ու անձնավորություն էր: Իմ՝ բժիշկ դառնալուց հետո արդեն եղբայրս, քույրս են բժշկի մասնագիտությունն ընտրել:

-Իսկ ձեր երեխաները մասնագիտական ուղղվածություն ունե՞ն արդեն:

-Իմ երեխաները 13 եւ 10 տարեկան են եւ երբ հայտնեցին բժիշկ դառնալու իրենց  ցանկության մասին, ես փորձեցի իրենց բացատրել բժշկի մասնագիտության դժվարությունները։ Բժիշկը սովորում է շատ ավելի երկար, քան մնացած բոլոր, նույնիսկ ամենաբարդ ինժեներական մասնագետները, սովորում է նվազագույնը 7-8 տարի, չունի ազատ եւ հանգստյան օրեր, ընտանիքի, հարազատների եւ շրջապատի, ընկերների համար՝ ժամանակ: Բժիշկը պարտավոր է լինել հիվանդանոցում հաճախ շաբաթ, իսկ, եթե ծանր հիվանդ կա, նույնիսկ կիրակի օրը: Բժիշկը տոն, հանգիստ չունի, անընդհատ լարված է, 24 ժամ լսում է դժգոհություն, բողոք, գանգատ, դժբախտության է ականատես լինում: Եվ այդ ամենը խլում են նրա էներգիան, ուժերը… Սկզբնական շրջանում փորձում ես ապրել սովորական մարդկանց նման, շրջապատ, ընկերներ ունենալ եւ այլն, բայց տարիների ընթացքում այնպես է ստացվում, որ բոլորն արդեն սկսում են քեզ հիշել միայն այն ժամանակ, երբ ինչ-որ մեկը կամ լավ չի, մահանում է կամ արդեն մահացել է… Ու ոչ բոլորն են կարողանում երկար դիմանալ, եւ պաշտոնական վիճակագրությամբ բժիշկների կյանքի միջին տեւողությունը շատ ավելի կարճ է, քան մնացած բոլոր մասնագետներինը: Բացի այդ, բժշկի վարձատրությունը ոչ մի ձեւով չի տարբերվում մնացած բոլոր մասնագետների վարձատրությունից: Այսինքն՝ նա ավելի շատ է ուսմանը ժամանակ տրամադրում, ավելի բարդ ճանապարհ է անցնում մինչեւ մասնագետ դառնալը, ամբողջ կյանքում շարունակում է սովորել, բայց այդ հոգեբանական ու ֆիզիկական լարվածությունը ըստ արժանվույն չի փոխհատուցվում պետության, գործատուի, ապահովագրական ընկերության կողմից: Ես նրանց խորհուրդ եմ տալիս ընտրել ցանկացած այլ մասնագիտություն, լինել լավագույնների մեջ… Ու, եթե չլիներ սերը բժշկության հանդեպ, հավանաբար մեկ օր էլ չէի  դիմանա այս գերլարվածությանը: Բայց, եթե նորից մասնագիտություն ընտրելու հնարավորություն ունենամ, էլի կընտրեմ մանկական վիրաբույժի աշխատանքը:

-Ո՞ւմ  եք համարում Ձեր ուսուցիչը։

-Իմ ուսուցիչները շատ են՝ սկսած դպրոցական, ուսանողական տարիներից, ու ես կարողացել եմ տարբեր ժամանակների նրանց տվածը ընկալել եւ դասավորել, այսպես ասած, համապատասխան դարակների մեջ: Բժիշկը չպետք է դոփի տեղում, պետք է ձգտող, պրպտող լինի, եթե դադարեց զբաղվել իրենով, ուրեմն նա արդեն բժիշկ չէ: Մարդը ծնողներից, շրջապատից, բոլորից էլ սովորելու բան ունի: Նեղ մասնագիտացման մեջ ուսուցիչ եմ համարում «Արաբկիր» ԲՀ-ԵԴԱԻ կառավարման խորհրդի նախագահ, գիտական ղեկավար պրոֆեսոր Արա Բաբլոյանին, մանկական վիրաբույժ Սպարտակ Ղազարյանին, Սահակ Առաքելյանին, Կառլեն Ղուշչյանին, Կարապետ Շաքարյանին, ով եղել իմ ամբիոնի վարիչը, երբ կլինիկական օրդինատուրա էի անցնում: Շնորհակալ եմ բոլորից, ովքեր բարձր որակի մասնագետներ են եւ ջանք ու եռանդ չեն խնայել ինձ սովորեցնելու համար: Ընդհանրապես բժշկությունը չի դոփում տեղում, ու պետք է միշտ հետեւես նորարարությունների զարկերակին, ամենօրյա աշխատանքային պրակտիկայով նոր բան սովորես: Հնարավոր է՝ ուսանողն էլ մի նորություն ասի, որը քեզ համար կլինի ուսանելի:

-Ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին, մեր ապագա բժշկությունը ո՞ւմ ձեռքերում է։

-Ունենք լավ  ուսանողներ, ովքեր ուզում են սովորել, ձգտող են, պրպտող: Ընդհանրապես միջակություններն իրենց բժշկության մեջ չեն փնտրում, փորձում են ընտրել այլ ոլորտ: Ի սկզբանե որոշակի խելքի, մտածողության տեր մարդիկ են կարողանում ինտեգրվել բժշկության մեջ: Իսկ սովորելու հնարավորություններն այսօր բավականին մեծ են, ավելի հեշտ է սովորելը, քան մեր տարիներին էր: Միայն ցանկություւն է պետք։

-Վերապարաստումների հասցնո՞ւմ եք մասնակցել։

-Բժշկության մեջ վերապատրաստումներ անցնելը պարտադիր է, որովհետեւ լիցենզիայից կզրկվես, եթե առնվազն հինգ տարին մեկ չվերապատրաստվես: Մասնակցել եմ վերապատրաստումների Մոսկվայում, Մինսկում: Պարբերաբար արտերկրից գալիս են տարբեր նեղ մասնագիտացումներով բժիշկներ, ովքեր համատեղ ցուցաբերում են բուժօգնություն, տեղի է ունենում փորձի փոխանակում, եւ նրանց հետ մեր կապը հետագայում պահպանվում է: Որոշ վերապատրաստման ծրագրերի մասնակցելու համար վճարում է կենտրոնը, որոշ դեպքերում (իհարկե, շատ հազվադեպ)` հովանավորը կամ ինքներս ենք հոգում ծախսերը… Տարբեր տեսակի ինֆորմացիաների, դրանց իրարամերժության, ժամանակի ընթացքում ծավալների անմարսելիության հետեւանքով այսօր բոլորս ինֆորմացիոն սթրեսի մեջ ենք: Այլ կերպ ասած, ունես ինֆորմացիա, բայց այն տիրապետելու, յուրացնելու, ընկալելու ժամանակ չունես: Պահանջներն են շատացել, եւ ես ամեն օր աշխատանքից հետո հետեւում եմ նորարություններին, ու, հարկ եղած դեպքում, գործընկերներով դրանք քննարկում ենք։

-Ասոցիացիաների դերը Ձեր նեղ մասնագիտացման մեջ։

-Ասոցիացիաները շատ կարեւոր գործառույթ են իրականցնում, այն շարժիչ ուժն են, որ առաջ են տանում ամենաարագ զարգացող բժշկությունը, ուղեցույցներ են մշակում:

-Հիշո՞ւմ եք Ձեր կողմից իրականացված առաջին վիրահատությունն ու ապրումները։

-Առաջին վիրահատությունը ամբիոնի վարիչ Կարապետ Շաքարյանի ղեկավարությամբ իրականացրել եմ կլինիկական օրդինատորայում սովորելու առաջին տարին: Իհարկե, շատ էի ոգեւորվել, բայց դրանով երկար տարվելու ժամանակ չկար. մեր կենտրոնում աշխատանքը բավականին շատ է։

-Ըստ Ձեզ, պետությունն այսօր ըստ արժանվույն գնահատո՞ւմ է բժշկին: 

-Կցանկանայի, որ մեր պետությունը բժշկին ավելի ճիշտ գնահատի, եւ ամեն առիթով բժիշկը չհայտնվի քննադատությունների թիրախում: Բժիշկներն ու մանկավարժներն են հիմնականում մեր ազգի ապագան ստեղծում, բայց պատշաճ վերաբերմունքի չեն արժանանում: Նախկինում բժշկին շատ ավելի էին հարգում, քան հիմա, եւ ինտերնետ պորտալն այդ առումով բավականին վատ ազդեցություն է ունենում, ընդ որում, տղամարդկանց մոտ դա շատ ավելի ցայտուն է արտահայտվում: Ոչ ոք պատասխանատվություն չի կրում իր արածի եւ ասածի համար, բայց չպետք է մոռանալ, որ քո ազատությունն ավարտվում է այնտեղ, որտեղ դիմացինիդ արդեն վիրավորանք ես հասցնում: Մարդու ազատությունն իրականում անսահմանափակ չէ: 

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք, կհորդորեք հասարակությանը, գործընկերներին։

-Առաջինը. կցանկանամ, որ չհիվանդանան, հիվանդանալու դեպքում էլ ինքնաբուժությամբ չզբաղվեն, դեղատնային բուժում չանցնեն, դիմեն բժշկի: Իսկ բժիշկներին հորդորում եմ աշխատել խղճով, չանել անիմաստ հետազոտություններ, բուժումներ, վիրահատություներ, անիմաստ կոնսուլտացիաների չուղարկել, առաջնորդվել այս երեք ոսկե կանոնով. «Անել այն, ինչ պարտադիր է, փորձել անել այն, ինչ կարելի է, բայց ոչ պարտադիր, չանել այն, ինչ պետք չէ կամ չի կարելի»: Եվ միայն այդ դեպքում կարող եք քնելուց առաջ հանգիստ խղճով գլուխներդ դնել բարձին: Աշխատեք խելքով՝ գումարած ուղեցույցներով, ձգտեք ինչ-որ բանով օգտակար լինել ձեզ շրջապատողներին, ընտանիքին, պետությանը, որպեսզի կյանքը  անիմաստ չլինի: Առողջ եղեք, սիրեք ինքներդ ձեզ։

Ինքնավստահությունը բոլորիս ամենամեծ զենքն է

Գինեկոլոգիայի մեջ նոր ճյուղ համարվող էսթետիկ գինեկոլոգիան այսօր շատ պահանջված է ամբողջ աշխարհում: Կանանց մոտ հաճախ առաջանում են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք պահանջում են վիրահատական միջամտություն, եւ լազերային էսթետիկ գինեկոլոգիան հնարավորություն է ընձեռում ձերբազատվել այդ խնդիրներից ավելի հեշտ ու անցավ ճանապարհով: Էսթետիկ գինեկոլոգիայի միջոցով շատ կանանց կյանքի որակն էապես բարելավվել է. ազատվել են անհաղթահարելի թվացող բարդույթներից, դարձել առավել ինքնավստահ եւ համարձակ, նույնիսկ կարգավորվել են ընտանեկան խնդիրները: Սակայն Հայաստանում ծառայության այս տեսակը դեռեւս լիովին բացահայտված չէ շատերի համար:

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի էսթետիկ գինեկոլոգիայի ծառայության ղեկավար, մանկաբարձ-գինեկոլոգ ԱՆՆԱ ՏՈՂՐԱՄԱՋՅԱՆԸ, ում հետ զրուցեցինք գինեկոլոգիական մի շարք խնդիրների եւ էսթետիկ գինեկոլոգիայի մասին: Պարզվեց, որ հաճելի կին եւ զրուցակից է, ով առաջնորդվում է իր ու այլոց նկատմամբ պահանջկոտությամբ՝ խիստ կարեւորելով ամենօրյա ուսուցումը, տքնաջան աշխատանքով ձեռք բերված փորձառությունը։ Բժշկուհուն օգնում են սերը մասնագիտության, մարդու նկատմամբ: Սեփական անձի մասին խոսել չի սիրում եւ կարծում է, որ իր կերպարը իրեն ճանաչողներն ավելի ճշգրիտ կարող են ներկայացնել։ Եվ նրան ճանաչող պացիենտները, գործընկերները սիրում ու վստահում են բժշկուհուն:  

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում էսթետիկ գինեկոլոգիան, եւ ինչպիսի՞ գործառույթուններ են իրականացվում ձեր բաժանմոնքում:

-էսթետիկ գինեկոլոգիան մանկաբարձության եւ գինեկոլոգիայի մեջ նոր ճյուղ է, որն իր մեջ ներառում է բազմապրոֆիլ մի քանի ուղղություններ, եւ նրա միջոցով կինը կարող է ձերբազատել բարդույթներից, սիրել սեփական մարմինը: Բազմաթիվ երկրներում խնդիրների լուծման այս ուղղությունը որոշակի դրական փորձ արդեն կուտակել է, եւ մասնագետի կողմից իրականացված միջամտությունների արդյունքը ոչ միայն բավարարում է կնոջ էսթետիկական պահանջները, այլեւ որեւէ վնաս չի հասցնում առողջությանը։ Էսթետիկ գինեկոլոգիան կոչված է շտկելու այն թերությունները, որոնք կնոջ սեռական օրգանները ձեռք են բերում ծննդաբերությունների, տարիքի կամ այլ պատճառներով, ընդ որում, էսթետիկական թերություններից զատ, բուժվում են նաեւ որոշ հիվանդություններ։ Լազերային միջամտությունների միջոցով կարողանում ենք մի շարք խնդիրներ լուծել ամբուլատոր պայմաններում`արագ, հաճախ առանց ցավազրկման անհրաժեշտության։ Օրինակ, ծննդաբերությունից հետո կնոջ հեշտոցը լայնանում է, նվազում՝ զգայունությունը, երբեմն  առաջանում են անմիզապահության երեւույթներ: Այս խնդիրները արտահայտվածության որոշ աստիճաններում լուծվում են հենց էսթետիկ գինեկոլոգիական միջոցներով։ Լազերային ճառագայթը բարելավում է լորձաթաղանթի սնուցումը, ինչի հետեւանքով ապահովվում են անհրաժեշտ խոնավությունը, զգայունությունը, կարգավորում է անմիզապահությունը:

-Ուրիշ ի՞նչ խնդիրներ են լուծվում:

-Կանանց մոտ շատ տարածված խնդիր է օդի առկայությունը սեռական հարաբերության ժամանակ, երբ հեշտոցում օդի զգացողություն է առաջանում, այսինքն՝ անատոմիական անհամապատասխանության հետեւանքով հեշտոցն ավելի լայն է լինում: Օդը ներհրվում է հեշտոցի մեջ, իսկ օդի դուրս գալիս ձայն է առաջանում, ինչը սեռական ակտից խուսափելու պատճառ է դառնում:

Կատարվում է նաեւ լաբիոպլաստիկա՝ սեռական շուրթերի չափերի փոքրացմանն ուղղված պլաստիկ միջամտություն, որն իրականացվում է ե՛ւ էսթետիկ, ե՛ւ առողջական նկատառումներով: Նախկինում սեռական շուրթերի հիպերտրոֆիա (սեռական շուրթերի մեծացում) ունեցող կանայք ու աղջիկներն ամաչում էին բժշկի դիմել, սեռական հարաբերություններում ունենում էին բազմաթիվ բարդույթներ, ինչի արդյունքում տուժում էր սեռական կյանքը: Սակայն էսթետիկ գինեկոլոգիան շատ հեշտ եւ արագ գտել է այդ խնդրի  լուծման ելքը, եւ միջամտություններից հետո գրեթե բոլոր պացինտները դուրս են գրվում հենց նույն օրը: Իրականացվում է նաեւ հեշտոցի նեղացում, որը նախկինում շատ լուրջ խնդիր էր: Երեխա ունենալիս կեսարյան հատումը հաճախ ընտրվում էր միայն այն պատճառով, որ այս մեթոդը չի առաջացնում հեշտոցի լայնացում, դրա արդյունքում՝ սեռական խնդիրներ: Այժմ մենք կարողանում ենք նեղացնել հեշտոցը ոչ մեծ վիրահատական միջամտությամբ, որը կատարվում է տեղային անզգայացմամբ:

Իրականացվում է սեռական հատվածների գունաբացում CO2 ֆրակցիոնային լազերով:

Պլազմոլիֆթինգի միջոցով  կանանց մոտ վերանում են մենոպաուզայի ժամանակ չորության հետեւանքով առաջացած ատրոֆիկ կոլպիտները, քորը, մրմռոցը եւ բոլոր տհաճ զգացողությունները:

Կատարվում է նաեւ սեռական շուրթերի ուրվագծային պլաստիկա: Անօրգազմիայի դեպքում G կետում իրականացվում են ֆիլլերային ներարկումներ:

-Դրանք առաջացնո՞ւմ են հետվիրահատական բարդություններ։

-Նախկինում լաբիոպլաստիկաներն իրականացվում էին լանցետային վիրաբուժական մեթոդով, մնում էին կարեր, որոնք ազդում էին էսթետիկ տեսքի վրա, երբեմն առաջանում էր կարի բորբոքում: Իսկ այսօր լազերային միջամտությամբ կարեր չեն առաջանում, որն էլ իր հերթին ապահովում է քիչ հետվիրահատական բարդություններ եւ գեղեցիկ էսթետիկ տեսք։ Հակացուցումներն են՝ հղիությունը, շաքարային դիաբետը եւ բորբոքային պրոցեսները: Ընդհանրապես, եթե առկա են բորբոքային պրոցեսներ, ցանկացած միջամտությունից առաջ պետք է իրականացնել հակաբորբոքային բուժում, ապա անցնել կրկնակի հետազոտություն: Ու, եթե արդյունքում արդեն ամեն ինչ նորմալ է, միայն այդ դեպքում դիմել պլանային գեղեցիկ էսթետիկ տեսքի ապահովմանը։

-Ինչպիսի՞ բորբոքային պրոցեսներ են լինում:

-Բորբոքային պրոցեսները լինում են սպեցիֆիկ եւ ոչ սպեցիֆիկ, սպեցիֆիկներն այն խնդիրներն են, որոնք փոխանցվում են սեռական ճանապարհով, իսկ ոչ սպեցիֆիկը կարող է հանդիպել նույնիսկ սեռական կյանքով չապրող աղջիկների մոտ՝ պայմանավորված բակտերիաների առկայությամբ: Ուզում եմ հատուկ ընդգծել, որ խնդրի առկայության դեպքում զուգընկերը նույնպես պետք է բուժում ստանա, բայց, ցավոք, այսօր հայ տղամարդիկ հիմնականում կարծում են, որ իրենք խնդիր չունեն: Եվ կանանց՝ տարիներով բուժվելը լինում է ապարդյուն: Պետք է պարտադիր զույգերը միաժամանակ բուժվեն, իսկ միզասեռական քսուկով բուժում ստանալը մաքսիմալ անգրագետ մոտեցում է, անպայման պետք է անցնել բակտերիոլոգիական զննություն հասկանալու համար, թե ինչ պետք է անել խնդիրը վերջնականապես ու արմատապես լուծելու համար։ Ցանկանում եմ մասնագետներին հորդորել միզասեռական քսուկի վրա բուժում չնշանակել, իսկ պացինտներին էլ զգուշացնել, որ, եթե միայն հանձնել են միզասեռական քսուկ, դրանով բուժում չստանան, անցնեն վերը թվարկված ստուգումները, որպեսզի խնդիրը արմատապես լուծվի:

-Անպտղությունը կարո՞ղ ենք դատավճիռ համարել։

-Արդի բժշկությունը ոչ մի խնդիր, այդ թվում՝ անպտղությունը, արդեն դատավճիռ չի համարում: Եթե կնոջը մայրության բերկրանք պարգեւելու թեկուզ մեկ տոկոս շանս կա, մենք ամեն կերպ աշխատում ենք հասնել ցանկալի արդյունքի։ Գրանցվել են շատ հաջողված դեպքեր, երբ զույգերը երջանկացել են,  եւ նրանց բալիկները նաեւ իմ բալիկներն են դարձել։ Փառք Աստծո, այսօր մեզ մոտ դիմելիության կուլտուրան բարձր մակարդակ ունի, ու հատկապես նոր սերնդի կանայք եւ աղջիկները գիտակցորեն են մոտենում իրենց խնդիրներին ու ժամանակին անցնում կանխարգելիչ հետազոտություններ առողջ հղիություն վարելու համար: Բոլորը պետք է տեղյակ լինեն, որ երեսուն տարեկանից հետո պարտադիր պետք է անցեն որոշ հետազոտություններ:

-Ո՞ւմ կարող եք համարել Ձեր ուսուցիչը։

-Ես ունեցել եմ շատ ուսուցիչներ, որոնցով միշտ հպարտացել եմ, երախտապարտ եմ եւ բարձր եմ գնահատում նրանց դերն իմ մասնագիտական կայացման մեջ: Առաձնահատուկ կցանկանայի նշել Սիրանուշ Ալեքսանդրի Կիրակոսյանին, ով, իմ ուսանողական տարիներից սկսած, ջանք ու եռանդ չի խնայել իմ կայացման մեջ, հաճախ շատ խիստ նկատողություններ է արել, պարտադրել, որ մնամ հերթապահությունների մի քանի օր շարունակ: Շնորհակալ եմ իմ պապիկից, ով ինձ փոքրուց սովորեցրել է տարբեր ուղղություններով զարգանալ, ունենալ սեփական յուրովի մոտեցումերն ամեն մի բնագավառում։

-Հիշո՞ւմ եք Ձեր առաջին պացիենտներին, առաջին վիրահատությունը, զգացողությունները:

-Ես տարբեր իրավիճակներում եմ առաջին պացիենտներ ունեցել: Հիշում եմ իմ առաջին պացիենտին, որին բուժելուց հետո թեստի պատասխանը դրական եղավ: Հիշում եմ առաջին կեսարյան հատումը, երբ երեխան իմ ձեռքերում էր արդեն, իսկ թե ինչ զգացողություններ էին այդ պահին ինձ մոտ, դժվար է խոսքերով արտահայտել: Անբացատրելի զգացողություններ ունեցա նաեւ առաջին վիրահատական միջամտությունից հետո: Եվ, իհարկե, չեմ կարող մոռանալ իմ ուսուցիչների օգնությամբ արտերկրում արած իմ առաջին էսթետիկ միջամտությունը (Հայաստանում այդ նոր ուղղությունը դեռ չկար): Ես շատ նպատակասլաց եմ, ու, եթե իմ առջեւ որեւէ խնդիր եմ դնում, պարտադիր իրականացնում եմ:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք խնդիրներ ունեցող, սակայն բժշկի դիմելու համարձակություն չունեցող կանանց: Ձեր մաղթանքը եւ հորդորը հասարակությանը։

-Սիրե՛ք ինքներդ ձեզ, ձեր մարմինը: Ժամ առաջ ազատվե՛ք ձեզ տանջող բարդույթներից: Արե՛ք ամեն ինչ, որպեսզի ձեր կյանքը դառնա առավել հարմարավետ: Պետք է ազատվել վախերից հաղթանակների հասնելու համար: Մաղթում եմ, որ բոլորը լինեն առողջ, հաճախ դիմեն իրենց համար վստահելի մասնագետին, անցնեն պլանային զննումներ, հետազոտություններ, որպեսզի հիվանդությունները վաղ ախտորոշվեն եւ հիմնովին բուժվեն։ Իսկ կանանց առանձնահատուկ մաղթում եմ, որ լինեն գնահատված, վայելեն մայր լինելու գերագույն զգացողությունը։ Ես ինձ այլ ոլորտում չեմ պատկերացնում, քանզի չափից շատ սիրում եմ կանանց: Կցանկանայի, որ մեր կանայք լինեն ինքնավստահ, պատասխանատու սեփական ես-ի, սեփական մարմնի  եւ սեփական առողջության նկատմամբ, քանի որ մեզ շրջապատողներին մենք պետք ենք առողջ եւ ինքնավստահ։ Ինձ համար ամենաերջանիկ կինը ինքնավստահ կինն է, եւ էական չեն արտաքին տեսքը ու խնդիրները, որոնք լուծելի են: Բարդույթ առաջացնող ցանկացած խնդիր պետք է վերացնել, քանի որ ինքնավստահությունը բոլորիս ամենամեծ զենքն է։

Այս սեզոնին առավել  բնորոշ են ալերգիկ հիվանդությունները, ֆարինգիտի սրացումը, օտիտները

Հայաստանում այսօր կյանքի որակի բարձրացման ուղղությամբ իրականացվում են քիթ-կոկորդ-ականջաբանության (ԼՕՌ) ոլորտին վերաբերող բոլոր միջոցառումները: Հիվանդության բուժման գործում կարեւորվում է նաեւ հիվանդի գիտակցական մոտեցումը խնդրին` ինքնաբուժումից խուսափումը: Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը բժշկության ամենապահանջված ուղղություններից մեկն է, մշտապես կատարելագործվում է, ստեղծվում եւ բուժման մեջ կիրառություն են գտնում նոր մեթոդներ ու եղանակներ: ԼՕՌ բժիշկները ջանում են բուժօգնությունը կազմակերպել միջազգային չափանիշներին համապատասխան:

http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է Գորիսի բժշկական կենտրոնի  օտորինոլարինգոլոգ (ԼՕՌ) ԱՆՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ, ով զբաղվում է թե՛ մեծահասակների, թե՛ երեխաների քիթ-կոկորդ-ականջի հիվանդությունների համալիր բուժմամբ: Ծառայության տեխնիկական հագեցվածությունը եւ երիտասարդ բժշկուհու փորձառությունը թույլ են տալիս ժամանակակից մոտեցումների կիրառմամբ իրականացնել քիչ տրավմատիկ ու արդյունավետ  բուժումներ: Բժշկուհին իր բնագավառում եւ ընդհանրապես կյանքում առաջնորդվում է ազնիվ լինելու սկզբունքով, անչափ ուշադիր ու հոգատար է հիվանդների նկատմամբ, շփվելու յուրահատուկ մոտեցում ունի թե՛ գործընկերների, թե՛ այցելուների հետ, եւ նրա հոգատարությունն ու սերը գնահատվում են բոլորի կողմից:

-Պացիենտն ինչպե՞ս հասկանա, թե որտեղ է գտնվում խնդրահարույց օջախը, քանի որ գործ ունենք երեք փոխկապակցված օրգան համակարգերի հետ:

-Ճիշտ եք. քիթը, կոկորդն ու ականջը խիստ փոխկապակցված են  միմյանց հետ, ու սովորաբար մի հատվածի պաթոլոգիան պրոցեսի մեջ է ընդգրկում նաեւ հարակից օրգանները: Եվ պատահական չէ, որ մեծ մասամբ այդ երեք օրգան-համակարգերն իրար հետ կապված են նաեւ բորբոքման պրոցեսների ժամանակ, նրանք, փաստորեն, ինչ-որ ձեւով ախտահարվում են միասին: Երբ միաժամանակ ի հայտ է գալիս այդ երեք օրգանների ախտահարումը, մեկ օրգանը կարող է ավելի շատ ախտահարված լինել, մյուսը`ավելի քիչ: Ու, երբ հիվանդը դիմում է մեզ որեւէ գանգատով, մենք հետազոտում ենք բոլոր երեք օրգանները միասին: Այսինքն` իրականացվում է համակցված հետազոտություն, որի արդյունքում էլ կատարվում է նաեւ համակցված բուժում: Սակայն յուրաքանչյուր հատվածի ախտաբանական վիճակն ունի իրեն բնորոշ կլինիկական դրսեւորումներ, հետեւաբար, դժվար չէ նախնական պատկերացում կազմել, թե որտեղ է գտնվում խնդիրը:

-Ո՞ր հիվանդություններն են բնորոշ այս սեզոնին։

-Այս սեզոնին առավել  բնորոշ են ալերգիկ հիվանդությունները, ֆարինգիտի սրացումը, օտիտները՝ հիմնականում լողավազաններ այցելելուց հետո:

-Ինչո՞վ է պայմանավորված երկար քթարտադրությունն ապաքինումից հետո, եւ ինչպե՞ս կանխել այն:

-Քթարտադրությունն ունի մի շարք պատճառներ՝ ալերգիկ ու ոչ ալերգիկ ռինիտներ, մեխանիկական եւ քիմիական գրգռիչներ, օտար մարմին, հետվիրահատական շրջան եւ այլն: Ապաքինումից հետո շարունակվող քթահոսությունը կարող է խոսել ոչ լիարժեք ապաքինման մասին: Նման դեպքերում պետք է շտկել բուժման պլանը:

-Ո՞ր ալերգիկ հիվանդություններն ավելի մեծ տարածում ունեն:

-Առհասարակ ալերգիկ հիվանդությունները ներկայումս մեծ տարածում ունեն: Ալերգիկ հիվանդությունների մեջ գերակշիռ մասն են կազմում ալերգիկ ռինիտները, հատկապես՝  սեզոնայնություն ունեցողները, որոնք սրվում են բույսերի ծաղկման շրջանում:

-Ի՞նչ խնդիրների կարող են հանգեցնել շնչառության խանգարումները:

-Քթային շնչառությունը շատ կարեւոր է մարդու համար, քանի որ, բացի շնչառական դերակատարումից, ունի նաեւ այլ կարեւոր ֆունկցիաներ, դրանք են՝ հոտառական,  պաշտպանական, օդը տաքացնող, ռեզոնատոր: Շնչառության խանգարումը կարող է հանգեցնել վերը նշված ֆունկցիաների խանգարման, ինչպես նաեւ կարող է առաջացնել ֆարինգիտ, քնի խանգարում, գլխացավեր, սրտի շրջանում՝ ծակոցներ եւ այլն: Քնի խանգարման հետեւանքով կարող է առաջանալ մշտական հոգնածության զգացողություն:

-Խոսենք ադենոիդների, ֆարինգիտի, սինուսիտի, պապիլոմաների եւ հեմանգիոմաների, հաճախակի քթային արյունահոսությունների մասին:

-Ադենոիդները կազմում եմ ըմպանի լիմֆոէպիթելային օղի մի մասը: Իրենցից ներկայացնում են լիմֆոիդ հյուսվածք: Աճը նկատվում է 2-2,5 տարեկանից մինչեւ 10 տարեկան հասակը: Երեխաների մոտ նկատվում է դժվարաշնչություն, հազ՝ գիշերները, խռմփոց, ռնգախոսություն, ուտելիս դժվարություն, կծվածքի խանգարում եւ այլն: Բուժումը սկսում են դեղորայքից, ֆիզիոթերապիայից, անարդյունավետության դեպքում կատարվում է վիրահատություն:

Ֆարինգիտը ըմպանի լորձաթաղանթի բորբոքումն է: Որպես կանոն, այլ պաթոլոգիայի հետեւանք է: Գանգատների մեջ գերակշռում են ցավը, կոկորդում չորության զգացումը, չոր հազը, օտար մարմնի զգացումը եւ այլն: Բուժումն  ուղղված է սուր վիճակի վերացմանը:

Սինուսիտը հարքթային խոռոչների բորբոքային հիվանդությունն է: Տարբերում ենք 4 հարքթային խոռոչ՝  վերին ծնոտային՝ (հայմորյան), ճակատային՝ (ֆրոնտալ), էթմոիդալ  (էթմոիդալ), հիմային (սֆենոիդալ): Սինուսիտներն ունեն սուր եւ քրոնիկ ընթացք: Դեմքի եւ գլխի տարբեր հատվածներում առաջացնում են  ցավեր, քթահոսություն, ջերմության բարձրացում, ընդհանուր թուլություն: Չբուժելու դեպքում կարող են զարգացնել ներգանգային բարդություններ: Հետեւաբար, ժամանակին ճիշտ ախտորոշումն ու բուժումը շատ կարեւոր են: Բուժումն իրականացնում ենք դեղորայքային եղանակով, անարդյունավետության դեպքում կատարում ենք վիրահատություն:

Պապիլոմաներն իրենցից ներկայացնում են բարորակ նորագոյացություններ՝ պայմանավորված օրգանիզմում  պապիլոմավիրուսի առկայությամբ:

Հեմանգիոմաները անոթների հիպերպլազիայով պայմանավորած բարորակ նորագոյացություններ են:  Կարող են լինել բնածին եւ ձեռքբերովի: Առաջանում են կրած վիրուսային հիվանդությունից հետո, վատ էկոլոգիական պայմաններում բնակվելուց, հղի կանանց մոտ՝ որոշ խմբի դեղորայք ընդունելուց հետո: Այս հիվանդության հետ մեկտեղ ուզում եմ խոսել քթըմպանի յուվենիլ անգիոֆիբրոմայի մասին: Հանդիպում է բացառապես տղաների մոտ՝ սեռահասունացման շրջանում: Նորագոյացությունը հյուսվածքաբանորեն բարորակ է, սակայն ըստ աճի նման է չարորակ նորագոյացության: Առաջին եւ հիմնական կլինիկական դրսեւորումը լինում է քթային արյունահոսությունը: Հետեւաբար, հաճախակի կրկնվող քթային արյունահոսության ժամանակ պետք է դիմել քիթ-կոկորդ-ականջաբանին:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ, որ մեր հասարակությունը առողջ լինի, հետեւի իր առողջությանը, տարին գոնե մեկ անգամ, կանխարգելիչ նկատառումներից ելնելով, այցելի բժշկի: Խորհուրդ եմ տալիս բոլորին վարել առողջ ապրելակերպ, օրեցօր մեծացնել բժշկական գիտելիքների պաշարը եւ նույնիսկ չնչին գանգատների դեպքում հետազոտվել ու ստանալ համապատասխան բուժօգնություն

Կրթություն

1986-1996թթ. Երևանի թիվ 168 միջնակարգ դպրոց

1996-2002թթ. Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանորակավորում ՝ բժշկականխարգելման գործ

2002-2003թթ. Ակադեմիկոս Ս.Խ. Ավդալբեկյանի անվան առողջապահության ազգային ինստիտուտի

Մանրէաբանության ամբիոնի <<Մանէաբանություն >> մասնագիտությամբ մասնագիտացում:

Կլինիկական օրդինատուրան ՝   բժիշկ-մանրէաբանի որակավորում :

2019-2020 Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համար

Բիզնես  վարչարարության մագիստրոսի աստիճան բիզնես վաչարարություն՝  բուժհաստատությունների  կառավարում:

Աշխատանքային  Գործունեություն
 

2003-2004թթ  Էրեբունի  ԲԿ  բժիշկ- մանրէաբան

Դասընթացներ 

2005թ  Ակադեմիկոս Ս.Խ. Ավդալբեկյանի անվան  առողջապահության ազգային ինստիտուտի 

 << Կլինիկական մանրէաբանություն >> թեմայով

2004-2020թթ  Նաիրի ԲԿ բժիշկ- մանրէաբան

2013թ  Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական   բժշկական համալսարան   կատարելագործում 

 << Կլինիկական մանրէաբանություն>> թեմայով:

2019թ   Ակադեմիկոս Ս.Խ.Ավդալբեկյանի անվան    առողջապահության ազգային ինստիտում կատարելագործման  դասընթաց ՝

 <<Մադու նորմալ միկրոֆլորան: Հաստ աղիքի դիսբիոզի լաբորատոր ախտորոշում >> ծրագրով:

2020թ Ս.Խ.Ավդալբեկյանի անվան  առողջապահության ազգայինինստիտուտում կատարելագործման 

դասընթաց ՝ Վերին շնչուղիների  ախտահարում թեմայով

2021թ  Ս.Խ.Ավդալբեկյանի անվան  առողջապահության ազգային ինստիտուտ՝ հետբուհական կրթական դասընթաց (կատարելագործում)

<<Պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) և մոլեկուլյար-գենետիկայի մեթոդներով լաբորատոր հետազոտությունները  կլինիկական պրակտիկայում >> թեմայով։

2021թ Ս.Խ.Ավդալբեկյանի անվան  առողջապահության ազգային ինստիտուտ՝ հետբուհական կրթական դասընթաց (կատարելագործում) <<Նոր կորոնավիրուսային վարակի հետազոտություն պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) մեթոդով >> թեմայով։

 Լեզուների իմացություն ՝   Հայերեն  Ռուսերեն  Անգլերեն 

 Համակարգչային ծրագրերի տիրապետում ՝    Ms-office , Ms-Windows , internet

Ընտանեկան  կարգավիճակը                                                 

 Ամուսնացած է

Օտորինոլարինգոլոգ (ԼՕՌ) 

Կրթություն

2015-2018թթ․ Երևանի պետական բժշկական համալսարան, կլինիկական օրդինատուրա՝ օտորինոլարինգոլոգիա մասնագիտությամբ
2013-2015թթ․ Երևանի պետական բժշկական համալսարան, ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետ, մագիստրատուրա
2008-2013թթ․ Երևանի պետական բժշկական համալսարան, ընդհանուր բժշկության ֆակուլտետ, բակալավրիատ

Վերապատրաստումներ
Գործնական դասընթացներ

2021թ․Հաուզ ականջի ինստիտուտի քունքոսկրի վիրաբուժական հատման գործնական դասընթաց

Վալենսիա, ԱՄՆ

2021թ․ Քունքոսկրի վիրաբուժական հատման գործնական դասընթաց
Մոսկվա, Ռուսաստան 2019թ․ 4-րդ էսթետիկ և ֆունկցիոնալ սեպտորինոպլաստիկայի վիրաբուժական հատման գործնական դասընթաց
Բորդո, Ֆրանսիա

2019թ․ Մասաչուսեթսի աչքի և ականջի հիվանդանոցի քունքոսկրի վիրաբուժական հատման գործնական դասընթաց,
Բոստոն, ԱՄՆ

2018թ․ Ականջաբանության և քունքոսկրի վիրաբուժության 14-րդ գործնական դասընթաց, Ցյուրիխ, Շվեյցարիա

2017թ․ Քթի հարակից ծոցերի ֆունկցիոնալ և ռադիկալ էնդոսկոպիկ վիրաբուժության դասընթաց,
Բորդո, Ֆրանսիա

2017թ․ Salzburg WEILL CORNELL seminar, Կրծքավանդակի օրգանների, գլխի և պարանոցի ուռուցքաբանություն,
Զալցբուրգ, Ավստրիա

Պրակտիկա
2019թ․ Հարվարդի բժշկական դպրոց, Մասաչուսեթսի աչքի և ականջի հիվանդանոց,
Բոստոն, ԱՄՆ
2018թ․ Հարվարդի բժշկական դպրոց, Մասաչուսեթսի աչքի և ականջի հիվանդանոց,
Բոստոն, ԱՄՆ

Մասնագիտական գործունեություն
2018թ-ից «Աստղիկ» ԲԿ, օտորինոլարինգոլոգ

Միջազգային Կոնֆերանսներ

2016թ․ SIO 103-րդ ազգային կոնգրես,
Հռոմ, Իտալիա

2017թ․ IFOS ՔԿԱ Համաշխարհային կոնգրես,
Փարիզ, Ֆրանսիա

Կոնֆերանսներ, որոնք կազմակերպվել են իմ մասնակցությամբ
2016թ․Հաղթահարենք քաղցկեղը ժպիտով, կազմակերպիչ,
Երևան, Հայաստան

2017թ․ Թոքերի քաղցկեղի վիրաբուժական բուժում, OMI սատելիտային սիմպոզիում, կազմակերպիչ,
Երևան, Հայաստան

2018թ․ Գլխի և պարանոցի քաղցկեղի վիրահատական բուժում, OMI սատելիտային սիմպոզիում, կազմակերպիչ,
Երևան, Հայաստան

Անդամակցություններ
«Վիրաբուժական Ուռուցքաբանության Հայկական Միության» խորհրդի անդամ
«Հայաստանի Երիտասարդ Ուռուցքաբանների Խմբակի» անդամ

Կրթություն

1980-1986 թթ․ - ԵՊԲԻ բուժական ֆակուլտետ, գերազանցության դիպլոմ

1986 – 1987թթ․ - Ն․Կ․ Կրուպսկայայի անվ․ Մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի ԳՀԻ,   ինտերնատուրա

1989-1992 - Մոր և մանկան առողջության Համամիութենական ԳՀԻ , ՌԴ, Մոսկվա, առկա ասպիրանտ մանկաբարձություն և գինեկոլոգիա, ասպիրանտուրա

Աշխատանքային գործունեություն

1984-1986 թթ․  - Վ․Ի․ Լենինի անվ․Հանրապետական կլինիկական  հիվանդանոց, բուժակ

1987-1989 թթ․   - Հոկտեմբերյանի Կենտրոնական Շրջանային Հիվանդանոցի Ծննդատուն, մանկաբարձ – գինեկոլոգ

1989-1992 թթ․  - Մոր և մանկան առողջության Համամիութենական ԳՀԻ , ՌԴ, Մոսկվա, առկա ասպիրանտ մանկաբարձություն և գինեկոլոգիա

1993 – 1999 թթ․ - ք․ Երևանի 2- րդ Ծննդատուն, մանկաբարձ – գինեկոլոգ

1999-2003 թթ․  - ք․ Երևանի 2- րդ Ծննդատուն, տնօրենի գիտական գծով տեղակալ

2003 – 2008 թթ․  - <<Նաիրի>> ԲԿ գինեկոլոգիայի ծառայությունների ժամկետային   պայմանագիր, գինեկոլոգ

2008-2009 թթ․  - Մոր և մանկան առողջության պահպանման ԳՀԿ մանկաբարձ- գինեկոլոգ

2009-2010թթ․ - Մ․ Հերացու անվան Պետ․ Բժշկական Համալսարան մասնագիտական շարունակական կրթության բաժնի պետի տեղակալ

2010-2019 թթ․  - ԸՊ և ՍԱ պահպանության Կենտրոն, մանկաբարձ – գինեկոլոգ, գիտական գծով փոխտնօրեն

2011-2014թթ․- Մ․ Հերացու անվան Պետ․ Բժշկական Համալսարան մանկաբարձության և գինեկոլոգիաի թիվ 1 ամբիոն, ասիստենտ

2014 – առ այսօր - Մ․ Հերացու անվան Պետ․ Բժշկական Համալսարան մանկաբարձության և գինեկոլոգիաի թիվ 1 ամբիոն, դասախոս

2019 – առ այսօր - <<Աստղիկ>> ԲԿ, ծննարանային բլոկի ղեկավար

Գիտական գործունեություն

1963թ․ պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն,  շնորհվել է բժշկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան

Ունի տպագրված 37 հոդված։

Տիրապետում է հայերեն, ռուսերեն լեզուներին կատարյալ, անգլերեն՝ լավ։

Ընտանեկան կարգավիճակ

Ամուսնացած է , ունի 2 որդի։