«Գերադասում եմ ռիսկի դիմել, քան թե անգործ նստել»

  Մեր կյանքն այսօր անվերջ պայքար է, եւ մենք հաճախ մոռանում ենք ամենակարեւորի` սեփական առողջության մասին։ Սակայն ինչ-որ պահի մեր օրգանիզմը սկսում է «ըմբոստանալ» նման անխնա վերաբերմունքից, օգնության կարիք ենք ունենում ու ստիպված դիմում ենք համապատասխան մասնագետի: Առողջության վերականգնումը պահանջում է նախ գտնել հիվանդության պատճառը,  ճշտել, թե որ ուղղություններով է այն ազդել, ինչպիսի վնասներ է հասցրել օրգանիզմին, եւ միայն դրանից հետո մշակել բուժման այնպիսի ծրագիր, որը թույլ կտա առանց վնաս հասցնելու առավելագույն օգուտ ստանալ: Չէ՞ որ բժշկության հիմնական կարգախոսն է` չվնասել:

 http://bestgroup.am/  կայքի զրուցակիցն է վնասվածքաբան-օրթոպեդ, «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի ողնաշարի ախտաբանության ծառայության ղեկավար ԿԱՐԱՊԵՏ ՄՈՄՋՅԱՆԸ: Բժիշկ, որն ունի երկար տարիների մասնագիտական փորձ, խղճի թելադրանքով առաջնորդվելու հատկանիշ, հրաշալի պատկերացնում է իր մասնագիտության ամբողջ բարդությունն ու պատասխանատվությունը: Հոյակապ մարդ, որի շնորհիվ բազմաթիվ մարդկային կյանքեր են փրկվել, եւ որի դերն անգնահատելի է բժշկության զարգացման մեջ:

-Բժիշկ, խոսենք Ձեր բաժանմունքի գործառույթների մասին:

-Մեզ կարող են դիմել ողնաշարի հետ կապված ցանկացած խնդրի դեպքում: Ողնաշարի հետ աշխատանքում, ինչպես նաեւ բժշկական յուրաքանչյուր միջամտության դեպքում, ռիսկեր շատ կան, եւ կարեւորն այդ ռիսկերը ճիշտ գնահատելն է: Ես նախընտրում եմ հնարավորության դեպքում վիրահատություն կատարել, քան հրաժարվել դրանից նույնիսկ այն դեպքերում, երբ անբարենպաստ ելքի ռիսկը մեծ է: Լինում են իրավիճակներ, երբ վիրահատություն չկատարելու դեպքում հիվանդին սպառնում է անշարժացում, բայց վիրահատության հաջողության շանսերն էլ 50/50 են: Այդուհանդերձ, ավելի շատ գերադասում եմ ռիսկի դիմել, քան թե անգործ նստել:  

-Պարոն Մոմջյան, Ձեր կարծիքով, այսօր բժիշկները պաշտպանվա՞ծ են:

-Կարելի է ասել` բացարձակ պաշտպանվածություն չկա, ոչ ոք իրեն ապահով չի զգում, քանի որ ասոցիացիաներն անհրաժեշտ մակարդակով չեն գործում: Ամբողջ աշխարհում ընդունված է, որ ասոցիացիաների շնորհիվ բժիշկները պաշտպանված են, իսկ մեզ մոտ, իմ կարծիքով, դրանք դեռեւս շատ թույլ են: Բացի այդ, չկան բժիշկների պարտականությունների, իրավունքների վերաբերյալ հատուկ ուղեցույցներ, որպեսզի հասկանաս` դու իրականում ինչ-որ շեղում կատարե՞լ ես: Բժիշկը պետք է գրանցի,  թե ինչպիսի հիվանդություններ, բարդություններ կան հիվանդի մոտ, եւ հիվանդին էլ տրվի համապատասխան փաստաթուղթ, որպեսզի հետագայում բժիշկը չկանգնի լուրջ խնդրի առջեւ: Ճիշտ է, մենք բանավոր տեղեկացնում ենք հետագա բարդությունների հավանականության մասին,  սակայն հիվանդը երբեմն դա չի էլ հիշում: Վերջերս էլ ոմանք բժշկից գումար կորզելու ոչ պաշտոնական կամ պաշտոնական ճանապարհ են փնտրում դատական միջնորդության միջոցով, եւ այդ խնդիրը գնալով տարածում է ստանում: Իսկ, օրինակ, ՌԴ-ում այդ առումով արդեն պայթունավտանգ իրավիճակ է ստեղծվել. այնտեղ կան հատուկ ծառայություններ, որոնք փնտրում են հիվանդների եւ նրանց առաջարկում, թե բժշկից ինչպես կարող են գումար կորզել: Այսինքն` ոչ թե հիվանդն է իրենց դիմում, այլ իրենք` հիվանդին: Հուսամ, որ մեզ մոտ չեն հասնի այդ աստիճանի, բայց դրա վտանգը, անկասկած, կա:

-Ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին:

-Այդ առումով շատ փոքր դրական տեղաշարժ կա: Դա այն է, որ ինտերնետ պորտալի օգնությամբ ծանոթանում են իրենց հիվանդության նախապատմությանը, ինչը հաճախ ավելի շփոթեցնում է, քան օգնում, բայց ամեն դեպքում դրանից հետո սկսում են ավելի գրագետ մոտեցում ցուցաբերել եւ իրենց հարցադրումները ճիշտ ձեւակերպել:

-Բժիշկ, ըստ Ձեզ, բժշկությունը կոչո՞ւմ է, թե մասնագիտություն:

-Կարծում եմ`մեկը մյուսին լրացնում են: Լավ եւ կատարյալ մասնագետ դառնալու համար պետք է աշխատես քեզ վրա, իսկ երբ այն քո կոչումն է, մեծ սիրով ու հոգով ես նվիրվում աշխատանքիդ: Եթե զուտ որպես մասնագիտություն ես այն դիտարկում, որ գումար վաստակես, այդ դեպքում խթանը բոլորովին ուրիշ է:

-Ի՞նչ կասեք ձեր ոլորտի երիտասարդ կադրերի մասին:

-Կարելի է տարանջատել երկու խումբ. երիտասարդներ, որոնք ձգտող են, պրպտող, եւ երիտասարդներ, որոնք գիտական ցածր մակարդակ ունեն: Ու, եթե առաջին խմբի երիտասարդները չբավարարվեն եղածով ու շարունակեն առաջընթաց ապրել, մեր բժշկության  ապագան կգտնվի հուսալի ձեռքերում: Մենք էլ մշտապես հետեւում ենք նորարարություններին, մասնակցում կոնֆերանսների, որպեսզի տեղեկացված լինենք, փորձի փոխանակում կատարենք եւ համընթաց քայլենք ժամանակի հետ: Ու նաեւ մեր գիտելիքներն ենք փոխանցում երիտասարդներին: Իրականում բուժման մեթոդիկան չի փոխվում, փոխվում են մոտեցման ձեւերը:  Մեր աշխատանքի մեջ հիմնական սկզբունքային դրույթները նույնն են, պարզապես տեխնիկական հնարավորություններն են ավելի բարելավվել:

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ճանապարհը, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

-Ոչ, երեխաներս ընտրեցին այլ ճանապարհներ: Փոքր տղաս դեռ դպրոցական տարիներից աչքի էր ընկնում տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ասպարեզում եւ իրեն ավելի կատարյալ է զգում ծրագրավորման մեջ:  Իմ արմատներում ոչ թե բժիշկներ, այլ արհեստավորներ են եղել: Պապս քարտաշ է եղել եւ մեծ ավանդ ունի քաղաքի քարային քանդակների գործում. մասնակցել է  Հանրապետության հրապարակի, այն տարիներին Կենտկոմի մի շենքի քանդակային նախշազարդումներին:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Նախ մեզ` բժիշկներիս կցանկանամ անփորձանք աշխատանք: Կցանկանամ, որ բժիշկները քիչ սխալներ անեն: Կա սխալ, եւ կա բարդություն, որը կարող է լինել ցանկացած պարագայում ոչ միայն մեզ մոտ, այլեւ զարգացած երկրներում: Երբ Ֆրանսիայում մասնակցում էի կոնսուլտացիաների, Փարիզում մեկուկես ամսվա ընթացքում մոտ տասը սխալ վիրահատությունների ականատեսը դարձա: Ձգտում ենք մեր ոլորտը պահել հնարավորինս բարձր դիրքերում, մի փոքր թերացում զգացվում է ֆինանսական առումով. չենք կարողանում նոր գործիքներ ձեռք բերել: Իսկ մեր ոլորտում կատարյալ զարգացում կարող ենք ապահովել նորագույն գործիքների շնորհիվ, որոնք նույնպես պետք է մի քանի տարի հետո փոխարինվեն: Զարգացող տեխնոլոգիաներին սահման չկա. նորից նորը կա, լավից` լավը: Եվ այդ անընդհատ թարմացումների համար այնպիսի գումար է անհրաժեշտ,  որը մեր երկրի համար մեծ թիվ է:  Կցանանամ, որ մեր հասարակությունն ավելի զարգացնի իր ինտելեկտը, որի պակասը հաճախ է զգացվում:  

Ինչպես սիրում եմ ասել` թող միշտ լինեն առողջ, վարեն առողջ ապրելակերպ, որպեսզի ավելի քիչ այցելեն բժիշկների: Եվ առաջնային զբաղվեն կանխարգելիչ բուժմամբ, որպեսզի հետագայում հիվանդություններն ավելի չխորանան

«Կուզեմ, որ աշխարհին նայենք բարի աչքերով»

Հայաստանում ակնաբուժությունը միշտ եղել է բարձր մակարդակի վրա, եւ Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնն էլ, որտեղ իրականացվում է լայնածավալ ակնաբուժական բուժօգնություն, հագեցած է եվրոպական ու ամերիկյան արտադրության նորագույն բուժսարքավորումներով:

:http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է կենտրոնի գլաուկոմայի բաժանմունքի բժիշկ-օրդինատոր, ակնաբույժ ԱՆՆԱ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆԸ, բժշկուհի, որն ունի վճռականություն, ուղղամտություն, խղճով առաջնորդվելու հատկանիշ: Կայացած կնոջ կերպարը որքան գրավիչ, այնքան էլ երբեմն վախեցնող է թվում, քանի որ հակասում է կարծրատիպային մտածողությանն ու արժեքներին:Սակայն մերօրյա կինը կոտրեց այդ մոտեցումը` ապացուցելով, որ հնարավոր է լինել նվիրված կին, մայր, սիրել ընտանիքն ու երեխաներին, բայց ընտանիքից դուրս ունենալ նաեւ սեփական աշխարհը, ուր դրսեւորվում եւ նյութական են դառնում կնոջ մասնագիտական երազանքները: 

 -Տիկին Գասպարյան, խոսենք ձեր բաժանմունքի գործառույթների մասին, հիմնականում ովքե՞ր կարող են Ձեզ դիմել։

-Մեզ հիմնականում դիմում են գլաուկոմայով եւ կատարակտով տառապող, ինչպես նաեւ այն հիվանդները, որոնք ունեն լորձաթաղանթի հիվանդություններ, մսամոլ եւ այլն։ Բայց վիրաբուժական միջամտություններն իրականացվում են գլաուկոմայի ու կատարակտի դեպքում:

-Գլաուկոման բուժվո՞ղ հիվանդություն է։

- Գլաուկոման հիվանդություն է` պայմանավորված ներակնային բարձր ճնշումով, որը բերում է տեսողական նյարդի ատրոֆիայի եւ չբուժման դեպքում  հնարավոր է բերի կուրության: Այն երեք գործոնի ազդեցությամբ է զարգանում` բարձր ներակնային ճնշում, տեսողական նյարդի վատթարացում եւ ապաճում, տեսադաշտի սահմանափակում։  Բուժել այդ հիվանդությունը հիմնականում հնարավոր չէ, որովհետեւ այն վնասում է տեսողական նյարդը, իսկ նյարդային բջիջները հնարավոր չէ վերականգնել:  Եվ նույնիսկ վիրահատությունից հետո գլաուկոմայի բուժում ասելով պետք է հասկանանք հիվանդությունը ժամանակին կանգնեցնելը: Եթե հիվանդի մոտ ախտորոշվում է գլաուկոմա, ապա նա ամբողջ կյանքում պարտավոր է երկու-երեք ամիսը մեկ ներկայանալ հիվանդանոց: Միայն նման վերահսկողությամբ կարող ենք պահպանել եղած տեսողությունը: Բայց, իհարկե, հիմա շատ հիվանդներ կան, որ ունեն հարյուր տոկոս տեսողություն, եւ այդ տեսողությունը պահպանվում է: Բարեբախտաբար, մեզ դիմում են հիվանդության ավելի վաղ շրջանում, եւ գնալով նվազում է այն հիվանդների թիվը, որոնք գալիս են կորցրած տեսողությամբ: Մինչդեռ մոտ քսան տարի առաջ, երբ նոր էինք սկսում աշխատել, շատ էին ծայրահեղ ծանր վիճակում գտնվող հիվանդները: Օրինակ, որպես կանոն, գալիս էին  մեկ աչքի տեսողությունը կորցրած, եւ միայն այդ ժամանակ էր հայտնաբերվում երկրորդ աչքի գլաուկոման:

-Իսկ կատարակտի մասին ի՞նչ կասեք:

-Կատարակտը, երեւի թե, մեր «ամենալավ» հիվանդություններից է, որի վիրահատությունը կատարվում է տեսողությունը լավացնելու նպատակով: Հիվանդը կարող է բացարձակ կույր գալ, միայն լուսազգացողություն ունենալ, բայց լավ տեսողությամբ հիվանդանոցից դուրս գրվել: Կատարակտի վիրահատությունը շատ շնորհակալ գործ է, որովհետեւ հիվանդը ձեռք է բերում կորցրած տեսողությունը: Որքան էլ պացիենտին բացատրենք, որ գլաուկոմայի դեպքումՙ վիրահատությունը կատարվում է միայն եղած տեսողությունը պահպանելու համար,  միեւնույն է, մարդկային բնույթն այնպիսին է, որ հիվանդը վիճակի լավացում է ակնկալում:

-Իսկ ընդհանրապես դիմելիության կուլտուրայի մասին ի՞նչ կասեք:

-Այսօր մարդկանց զգալի մասն ունի բժշկական ապահովագրություն, սոցիալական փաթեթ, եւ, իհարկե, դիմելիության մակարդակը բարձրացել է: Եթե հետագայում, տա Աստված, բոլորն ապահովագրված լինեն, հավատացեք, զգալիորեն կավելանա դիմողների թիվը:

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաները ընտրում են ծնողների ճանապարհը, Ձեր դեպքում ինչպե՞ս է:

-Ծնողներս բժիշկներ չեն, բայց ընտանիքիս անդամները՝ տատիկ-պապիկներս, եղբայրներս, բժիշկներ են: Դուստրս էլ շուտով կավարտվի բժշկական համալսարանը, բայց չգիտեմ՝ ինչ նեղ մասնագիտացում կընտրի: Իսկ որդիս այլ մասնագիտություն է ընտրել:

-Ընտրել եք շատ պատասխանատու աշխատանք, ե՞րբ որոշեցիք դիմել այդ քայլին։

-Երեւի ուրիշ ելք չունեի, այսպես ասած, մտածելու կարիք էլ չկար: Չեմ կարող կոնկրետ ասել, թե երբ եմ այդ որոշումն ընդունել, երեւի մի քիչ եղբայրս էլ է ուղղորդել: Այնպես որ՝ երկրորդ կարծիք չի եղել, փոքրուց մեզ, այսպես ասած, ներարկել են, որ մենք պետք է դառնանք բժիշկ: Համալսարանում ուսանելու տարիներին էլ հստակ որոշումս էր, որ ակնաբույժ եմ դառնալու:

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

-Միանշանակ՝ Ալեքսանդր Մալայանին, քանի որ նրա նման ակնաբույժ ուղղակի չկար հանրապետությունում: Երբ նա վիրահատության ժամանակ նայում է հեռվից ու քեզ ասում՝  ձեռքդ մանրադիտակի տակից երեւում է… Այնքան մանր նկատողություն է… Դա դպրոց է, դպրոց, որը նա է հիմնել:

-Բժիշկ լինելը մասնագիտությո՞ւն է, թե կոչում:

-Ինձ թվում է՝ կոչում, որովհետեւ ցանկացած մասնագիտություն պետք է սիրես, բայց բժշկության մեջ, ու հատկապես գլաուկոմայի դեպքում, շատ են հիվանդները, որոնք, մեկ է, քեզնից գոհ չեն մնում: Ու այստեղ կարող է միայն բժշկի այդ կոչումը փրկել, որ դու կարողանաս համբերատար ամեն անգամ նորից նույնը բացատրել ու նաեւ առանց նյարդայնանալու լսել նրանց:

-Մասնագիտական ասոցիացիաները, Ձեր կարծիքով, ի՞նչ են տալիս ընդհանրապես:

-Ասոցիացիան, իհարկե, շատ հարցեր է լուծում գիտական աշխատանքների, գիտությունը զարգացնելու համար, բայց առաջին հերթին այն պիտի բժշկի պաշտպանը լինի, որովհետեւ,  ցավոք սրտի, այսօր ցանկացած մարդ տեղի-անտեղի դժգոհում, բողոքում է, իսկ բժիշկն անպաշտպան է:

-Ձեզ համարո՞ւմ եք երջանիկ կին:

-Այո՛, որովհետեւ ունեմ մասնագիտություն: Մալայանը մեզ ասում էր` եթե մարդ առավոտյան վեր է կենում եւ լավ տրամադրությամբ գալիս գործի, իսկ երեկոյան գործից հետո լավ տրամադրությամբ գնում է տուն, ուրեմն նա երջանիկ է: Ինձ մոտ դա ստացվել է:

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը հասարակությանը:

-Մենք, իհարկե, տեսնում ենք դրական փոփոխությունները եւ գնահատում դրանք, բայց բժիշկների համար երբեք հեշտ չի եղել եւ հիմա էլ հեշտ չէ: Ես կարծում եմ՝ պարզապես անհամեմատելի են բժիշկների կատարած աշխատանքն ու այն գումարը, որ նրանք ստանում են: Բայց հույս ունեմ, որ ապագայում այդ ամենը կկարգավորվի: Կուզեմ, որ առողջության հետ կապված ինչ-որ խնդիր ունենալու դեպքում մարդիկ անմիջապես դիմեն բժշկի: Պետք է ժամանակին դիմել, որ խնդիրը հեշտ, արագ լուծվի, չբարդանա:

Կուզեմ, որ աշխարհին նայենք բարի աչքերով եւ չմոռանանք, որ աչքերը, լինելով հոգու հայելին, արտահայտում են մարդու հույզերը: Իսկ եթե կա տեսողական խնդիր, որը խոչընդոտում է մարդուն պարզ տեսնել, ընկալել շրջակա միջավայրը, նա արդեն ունենում է ներքին բարդույթներ: Եվ շատ հիվանդներ տեսողության վերականգնումից հետո բոլորովին այլ կերպ են նայում կյանքին: Պահպանեք ձեզ եւ ձեր աչքի լույսը:

Թող մեր բոլորի սրտերը բաբախեն արագ եւ թրթռան միմիայն սիրուց, դրական էմոցիաներից»

Ըստ հիվանդացության եւ մահացության դեպքերի, ներկայումս աշխարհում առաջին հորիզոնականում սիրտ-անոթային հիվանդություններն են:Լ.Ա.Հովհաննիսյանի անվան սրտաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտում սիրտ-անոթային ախտաբանության ժամանակ կիրառվող ախտորոշման ժամանակակից, բարձր ճշգրտության մեթոդները եւ բարձրակարգ մասնագիտացված սարքավորումները հնարավորություն են տալիս հիվանդություններն ախտորոշել նրանց զարգացման ամենավաղ շրջանում, իրականացնել ժամանակակից եւ արդյունավետ բուժում, լավագույն բժիշկների կողմից առաջարկվող կանխարգելիչ խորհուրդներ՝ կիրառելի յուրաքանչյուր անհատական դեպքում:

 Հայաստանի ուժը ոչ թե փողն է կամ նավթը, այլ մտավորականներն ու լավ մասնագետները. Հայաստանում կա սրտաբանների հզորագույն բանակ ու ուժեղ դպրոց:http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է Մ. Հերացու անվան ԵՊԲՀ հետդիպլոմային եւ շարունակական կրթության ֆակուլտետի սրտաբանության ամբիոնի դոցենտ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, Լ.Ա.Հովհաննիսյանի անվան սրտաբանության ԳՀԻ-ի գիտաշխատող, բժիշկ-սրտաբան Լուսինե Հազարապետյանը:Բարեհամբույր եւ հետեւողական լինելու, ընդգծված համեստության, ազնվության, պացիենտների նկատմամբ ճիշտ մոտեցման, անձնվեր աշխատանքի, ինչպես նաեւ գերազանց մասնագիտական գիտելիքների շնորհիվ նա սիրված է թե գործընկերների, թե պացիենտների կողմից:

-Տիկին Հազարապետյան, ի՞նչ գործառույթներ են իրականացվում ձեր բաժանմունքում, ովքե՞ր կարող են ձեզ դիմել:

- Ըստ էության, մեր սրտաբանական կլինիկա, բաժանմունք կարող են դիմել բոլոր նրանք, ովքեր ունեն սիրտ-անոթային խնդիրներ (խոսքը վերաբերում է մեծահասակներին), կլինիկայում հասանելի են սիրտ-անոթային հիվանդությունների ախտորոշման եւ բուժման ժամանակակից միջոցները, գործում են ինչպես քրոնիկական սրտային հիվանդությունների բաժանմունքներ, այնպես էլ, հրատապ դեպքում` ինվազիվ (միջամտական) սրտաբանական ծառայություն, որտեղ կատարվում են ժամանակակից սրտաբանական հիմնական միջամտությունները:   

-Ո՞ր սիրտ-անոթային հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել:

-Չնայած սիրտ-անոթային հիվանդությունների ժամանակակից ախտորոշման եւ բուժման մեթոդների զարգացմանը թե Հայաստանում, թե ամբողջ աշխարհում, ցավոք, սրտի իշեմիկ հիվանդությունը երիտասարդացում է ապրել, զարկերակային գերճնշում ունեցողների մեջ էլ են շատացել երիտասարդները:Դա, թերեւս, պայմանավորված է սիրտ-անոթային հիվանդություններին հանգեցնող ռիսկի գործոնների մասին բնակչությանը ոչ պատշաճ իրազեկմամբ:

-Ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:

- Իմ ուսուցիչը, որի շնորհիվ կատարել եմ իմ առաջին քայլերը սրտաբանության ոլորտում եւ հետագայում մասնագիտացել, կայացել իմ մասնագիտության մեջ, իհարկե, պրոֆեսոր Սվետլանա Վիկտորի Գրիգորյանն է, ով տվել է ոչ միայն մասնագիտական խորը գիտելիքներ, այլ նաեւ սովորեցրել է կլինիկական մտածողություն, որը անփոխարինելի է բժշկի պրակտիկայում:Սովորեցրել է բուժել հիվանդին ոչ թե զուտ ստանդարտ ուղեցույցներով, այլև ցուցաբերել անհատական մոտեցում յուրաքանչյուր պացիենտի նկատմամբ, սիրել նրանց, սիրել մարդկանց ընդհանրապես:Չէ որ բժշկությունն ամենամարդասիրական մասնագիտությունն է, որտեղ սրտացավությունը եւ նվիրումը խաղում են առաջնային դեր:Իսկ գիտական ոլորտում ուսուցիչս ակադեմիկոս Կառլեն Ադամյանն է, ով եղել է իմ գիտական թեզերի ղեկավարը, եւ ում շնորհիվ հաջողությամբ պաշտպանել եմ թեկնածուական եւ դոկտորական ատենախոսություններս:

-Բժշկուհի, մասնագիտական ասոցիացիայի անդա՞մ եք: Ընդհանրապես ասոցիացիաներն ի՞նչ են տալիս բժիշկներին:

-Շատ եմ կարեւորում մասնագիտական ասոցիացիաների գործունեությունը, նրանց դերը անփոխարինելի է  նոր գիտելիքների ձեռքբերման, փորձի փոխանակման եւ շփման հարցերում:Ես Հայաստանի սրտաբանների, եվրոպական սրտաբանների, եվրոպական սրտի ռիթմի խանգարումների ասոցիացիաների անդամ եմ եւ պետք է հպարտությամբ նշեմ, որ ամեն տարի դրանց կողմից իրականացվող ամփոփիչ գիտաժողովներում մեր գիտական աշխատանքները ներկայացվում են ու արժանանում բարձր գնահատանի մեր եվրոպական գործընկերների կողմից:Բացի այդ ամենը, վերջերս ստեղծել ենք «Հանուն հիվանդությունների կանխարգելման» հայկական ասոցիացիան, որի հիմնադիր-նախագահն եմ: Ամբողջ աշխարհում շատ կարեւորվում է հիվանդությունների կանխարգելման դերը բժշկության մեջ:Խոսքը ոչ միայն առաջնային կանխարգելման մասին է, որտեղ մեծ դեր է խաղում ազգաբնակչության լայնածավալ եւ մատչելի իրազեկումը, այլեւ երկրորդային:Ասոցիացիայի ջանքերով առաջիկայում իրականացվելու են ՇՄԶ կրեդիտավորված միջոցառումներ, գիտագործնական  սեմինարներ մեր բժիշկների համար, ինչը շատ կարեւոր է, քանի որ բժիշկը սովորում է ողջ կյանքում:Մանավանդ սրտաբանությունը սրընթաց վերելք է ապրումՙ, եւ անընդհատ կատարելագործվում են սրտի հիվանդությունների ախտորոշման եւ բուժման մեթոդները: 

-Ընտանիքը չի՞ տուժում Ձեր ծանրաբեռնվածությունից:

-Իմ կարծիքով, կինը շատ ճկուն էակ է եւ, ցանկության դեպքում, միշտ կարողանում է գտնել աշխատանքն ու ընտանիքը համատեղելու ճիշտ ուղիներ, ու, ամենակարեւորը, պետք է երկու դեպքում էլ ապահովի պատշաճ որակ:Կարծում եմ` կանայք այդ գործում գիտակ են, եւ ես բացառություն չեմ կազմում:Մի օրինաչափություն եմ նկատել. որքան ծանրաբեռնվածությունը շատ է լինում, մարդ այնքան ավելի ճիշտ է կարողանում տնօրինել իր ժամանակը եւ հասնել լավ արդյունքների:  

-Ձեր արմատներում կա՞ն բժիշկներ:

-Հպարտությամբ ուզում եմ նշել, որ ծնվել եմ բժիշկների ընտանիքում:Ծնողներս բժիշկներ են, եւ կարծում եմ` մասնագիտությանս ընտրության գործում շատ մեծ դեր են խաղացել այդ հանգամանքը, այն մթնոլորտը, որում մեծացել եմ:Պետք է սիրես մասնագիտությունդ, որ նվիրվես եւ հաջողես, առանց սիրելու անհնար է:

-Ի՞նչ սպասելիքներ ունեք առողջապահության նախարարությունից:

-Առողջապահության նախարարությունից հիմնական սպասելիքներս երկուսն են:Առաջինը. շատ կուզենայի, որ դպրոցներում ներդրվեր առողջ ապրելակերպի սկզբունքներ ուսուցանող առարկա, որովհետեւ կարծում եմ` փոքր տարիքում մարդուն կրթելն ավելի հեշտ է եւ արդյունավետ:Եվ երկրորդ. շատ կուզենայի, որ Հայաստանում վերջապես ներդրվեր ապահովագրական բժշկության լայն փաթեթ, որը կներառեր ողջ բնակչությանը, հատկապես` բնակչության առավել խոցելի խմբերին:

-Ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին. դրական տեղաշարժ կա՞ այդ առումով:

-Իմ կարծիքով, այսօր բժշկին դիմելու կուլտուրան անհամեմատ բարձրացել է, բնակչության որոշ շերտեր արդեն  գիտակցում են առաջին իսկ գանգատի դեպքում բժշկին դիմելու անհրաժեշտությունը:Կարեւոր է, որ մարդիկ հասկանան` ցանկացած հիվանդություն առավել հեշտ է կանխարգելել եւ բուժել հնարավորինս վաղ փուլում:Իսկ ուշ փուլում դիմելու դեպքում եւ ֆինանսական բեռն է ավելի ծանր, եւ արդյունքի հասնելն է շատ դժվար:

- Ձեր մաղթանքը հայ հասարակությանը:

-Ուզում եմ մաղթել մեր բնակչությանը լուրջ մոտեցում սեփական առողջությանը, վստահություն բժիշկների նկատմամբ, հավատ, որ ցանկացած բժշկի համար իր պացիենտի առողջացումը բարձրագույն արժեք է, ձգտման բարձրագույն նպատակ:

Ու թող մեր բոլորի սրտերը բաբախեն արագ եւ թրթռան միմիայն սիրուց, դրական էմոցիաներից:

2013- 29th Annual meeting of ESHRE. London, United Kingdom

2016 January 30- Attended a scientific-practical international conference. Yerevan, Armenia

2016 June 10-11-  Attended the "Profocols of Reproductive Medicine" scientific-practical international conference . Yerevan, Armenia

2016- 32nd Annual meeting of ESHRE. Helsinki, Finland

2018- ASRM- pre-congress course (transfer of embryos) Kansas, USA

2018- ESHRE- Barcelona, ​​Spain

2019- ESHRE- Vienna, Austria

Շատ եմ ցավում, երբ երիտասարդ բժիշկների ներուժը չեն փորձում օգտագործել

Սիրտ-անոթային հիվանդությունները եղել եւ, ցավոք, շարունակում են մնալ լուրջ խնդիր ամբողջ աշխարհում:Բայց, եթե զարգացած երկրներում վերջին տարիներին նկատվում է հիվանդացության եւ մահացության որոշակի նվազման միտում (ի հաշիվ կենսակերպի փոփոխության, մի շարք ռիսկի գործոնների ազդեցության նվազման եւ այլն), ապա զարգացող երկրներում, ինչպիսին Հայաստանն է, այդ ցուցանիշներն ունեն բարձրացման միտում: Սիրտ-անոթային հիվանդությունների զգալի մասը բազմապատճառային հիվանդություններ են, այսինքն` այդ հիվանդությունների զարգացման համար անհրաժեշտ է 1-ից ավելի գործոնների ազդեցություն, որոնք անվանվում են ռիսկի գործոններ:
Բարձրակարգ մասնագետներով համալրված «Նորք-Մարաշ»  բժշկական կենտրոնը միշտ  հագեցած է եղել ժամանակակից սարքավորումներով, եւ բնական է, որ այդ հաստատությունը երբեք չի զիջել առաջատար դիրքերն իր բնագավառում: http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է մանկական եւ մեծահասակների սրտաբան, «Նորք-Մարաշ» բժշկական կենտրոնի առիթմոլոգիական ծառայության ղեկավար ՏԱԹԵՎԻԿ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆԸ:Հոգատար, գրագետ եւ մարդկային ամենակարեւոր հատկանիշներով օժտված բժշկուհի, որը, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, հաստատուն քայլերով իր տեղն է զբաղեցնում սրտաբանության ոլորտում:
Բժշկուհի, որի երկարատեւ, անմնացորդ աշխատանքը, ինչպես նաեւ բժշկագիտության զարգացման գործում ներդրած ավանդը մշտապես բարձր են գնահատվել եւ այսօր էլ գնահատվում են հանրության կողմից:

-Տիկին Հովակիմյան, խոսենք ձեր բաժանմունքի գործառույթների մասին:

-«Նորք-Մարաշ» բժշկական կենտրոնի առիթմոլոգիայի բաժանմունքը զբաղվում է ամբուլատոր եւ ստացիոնար առիթմոլոգիական ցանկացած գործունեությամբ, իրականացվում են ինչպես ամբուլատոր պացիենտների հսկողություն, վարում եւ բուժում, տարատեսակ հետազոտություններ, այնպես էլ` ստացիոնար բուժում` ներառյալ տարբեր տիպի միջամտություններ:Ամբուլատոր հետազոտությունների մեջ, որոնք սպեցիֆիկ են առիթմոլոգիական պրակտիկայում, մտնում են հոլտեր մոնիթորինգը պացիենտի ԷՍԳ-ի երկարատեւ՝ 24-ժամյա անընդհատ գրանցումով, էվենթ-մոնիթորինգը, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության  թեստը առիթմոլոգիական թեքումով եւ այլ գործառույթներ:Ստացիոնար միջամտությունները կարելի է բաժանել երկու խոշոր խմբերի:Նրանից մեկը իմպլանտացվող էլեկտրոնային սարքերի տեղադրման վիրահատություններն են, մյուսը` տարբեր տիպի ռիթմի խանգարումների այրման վիրահատությունները, որոնք կոչվում են աբլացիա:Ներկայումս ռիթմի գրեթե բոլոր խանգարումների դեպքում կարելի է դրանք միջամտական եղանակով վերացնել` կատետրների օգնությամբ մտնելով սիրտ, հայտնաբերելով տվյալ օջախը, որից առաջանում է ռիթմի խանգարումը:Մեր կենտրոնում կատարվում են նաեւ իմպլանտացվող էլեկտրոնային սարքերի տեղադրումներ, որոնք նախատեսված են տարբեր գործառույթներ իրականացնելու համար։Նրանցից ամենապարզ տեսակներն ունեն շարունակական մոնիթորինգի գործառույթ եւ պայքարում են հազվասրտության կամ բրադիկարդիայի դեմ:

Դրանցից մեկ դասով ավելի բարձր են գտնվում կարդիովերտեր-դեֆիբրիլյատորները, որոնք, բացի ռիթմը վարելու գործառույթից, կարողանում են միջամտել եւ հարկ եղած դեպքում ընդհատել կյանքին վտանգ սպառնացող ռիթմի խանգարումները` դրանով իսկ իրականացնելով սրտային հանկարծամահության կանխարգելում:

3-րդ տիպի սարքը կոչվում է փորոքների կծկումները վերասինքրոնիզացնող սարք, որը նաեւ պացիենտի մոտ բարելավում է սրտային անբավարարության կարգավիճակը։

-Բժշկուհի, ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:
-Ճիշտն ասած, ուսուցիչներս շատ են եղել տարբեր մասնագիտացումների առումով:Ինչ վերաբերում է առիթմոլոգիային, ապա կասեմ, որ իմ առաջին եւ շատ գնահատված ուսուցիչը բժիշկ Սմբատ Ջամալյանն է եղել, որն այս օրերին Հայաստանում չի ապրում, բայց նրա խորհուրդները մինչ օրս կիրառում եմ եւ դեռ պիտի շատ երկար տարիներ կիրառեմ:
-Ձեր կարծիքով, ի՞նչ են տալիս ասոցիացիաները մեր բժիշկներին:
-Ասոցիացիաների նպատակը, իմ կարծիքով, մի քանիսն է:Առաջինը եւ կարեւորագույնը այն է, որ բժիշկները տվյալ բնագավառում կարողանան թիմային աշխատանք կատարել, ինչը միաժամանակ կբարելավի բուժման արդյունքները: Երկրորդը. ասոցիացիան կարող է լինել հզոր գործիք որոշ տեսակի ռեսուրսներ կառավարելու եւ ճիշտ ուղղությամբ օգտագործելու համար: 
-Իսկ ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին:
-Երիտասարդներին շատ-շատ եմ սիրում, բարձր եմ գնահատում այն, որ, լինելով անփորձ, ամեն դեպքում փորձում են ուշադրության կենտրոնում պահել պացիենտին:Ու, եթե ճիշտ տեղում գտնվեն եւ ավագ բժիշկների խորհուրդներին հետեւեն, ապա, կարծում եմ, նրանց աշխատանքը շատ արդյունավետ կարող է լինել:Ավաղ, Հայաստանի Հանրապետությունում լուրջ խնդիր եմ տեսնում. զգալի բանիմաց ուղեղների արտահոսք կա, որը պայմանավորված է բժշկի մասնագիտությունը թերագնահատելու հանգամանքով:Իսկ դրա պատճառները բազմաթիվ են, եւ ես շատ եմ ցավում, երբ երիտասարդ բժիշկների ներուժը չեն փորձում օգտագործել, ու նրանք արտագաղթի ճանապարհն են փնտրում:
-Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք առողջապահության նախարարությունից:
-Կարծում եմ` նախարարության նախատեսած թիրախային նպատակների իրականացումը թույլ կտա Հայաստանում զարգացնել առողջապահության համակարգը, հատկապես խոսքը վերաբերում է միասնական առողջապահական ծածկույթի ստեղծմանը:Ցավոք, սրտաբանությունն այսօրվա դրությամբ շարունակում է մնալ թիվ մեկ «մարդասպանը» մեր երկրում, եւ ցանկանում եմ, որ ավելի մեծ ուշադրություն դարձվի այս ոլորտին:
-Ի՞նչ կասեք մեր երկրում բժշկական տուրիզմի մասին: 
-Բժշկական տուրիզմը, իմ կարծիքով, կարող է լավ զարգանալ այն երկրներում, որոնք բավարար ռեսուրսներ ունեն առաջին  հերթին իրենց քաղաքացիների ծախսերը հոգալու համար:Մեր տարածաշրջանի իմաստով կոնկրետ մեր հիվանդանոցը բավականին զարգացած է, հաճախ ենք ունենում պացիենտներ հատկապես մոտակա տարածաշրջաններից`Վրաստանից, Աբխազիայից, Ռուսատանից եւ այլն: Իսկ ավելի հեռու երկրներից  պացիենտներ բերելու համար, կարծում եմ,  դեռ որոշակի քայլեր ունենք անելու:
-Ի՞նչ կասեք դիմելիության կուլտուրայի մասին. դրական տեղաշարժ կա՞ այդ առումով:
-Իհարկե, որոշակի տեղաշարժ նկատելի է, քանի որ այսօր պացիենտներն ավելի շատ են ուշադրություն դարձնում կանխարգելիչ բժշկությանը:Ու այլեւս շատ չեն վախենում, երբ իրենց առաջարկվում է կատարել որեւէ միջամտություն, որը իրականում կարող է որոշակի դրական տեղաշարժ առաջացնել առողջական վիճակի մեջ:Բայց, ավաղ, բազմաթիվ խնդիրներ էլ եմ տեսնում այդտեղ, շատ քայլեր ունենք անելու այս ուղղությամբ: Ինտերնետ պորտալն այսօր շատ հզոր գործիք է, որը ունի թե իր դրական, թե բացասական  կողմերը. միշտ չէ, որ այն ճիշտ ուղղությամբ է տանում հասարակությանը:
-Բժիշկներն այսօր գնահատվա՞ծ են:
-Մեծ ցավ եմ ապրում, երբ խոսում եմ այդ հարցի մասին:Կցանկանամ, որ պետական մարմինների կողմից մեր երկրում քայլեր իրականացվեն բժիշկների դերի բարձրացման առումով, որպեսզի մեր լավագույն բժիշկները չհիասթափվեն: Պետք է գնահատել բժշկին, որպեսզի ապագայում չկանգնենք ինտելեկտի կորստի առջեւ
-Ինչպե՞ս եք կարողանում համատեղել ընտանիքը աշխատանքի հետ:
-Դա շատ դժվար է, բայց կանանց բնորոշ մի շատ կարեւոր հատկանիշ կա. դա միաժամանակ մի քանի բան անելու ընդունակությունն է:Այսօր հայ կինն ավելի ազատ եւ ինքնուրույն է, կայացած: Իրականում մեկ պարզ ճշմարտություն կա. ինչքան ծանրաբեռնված ես լինում, այնքան ավելի արագ ես աշխատում եւ ամեն ինչ հասցնում:Իսկ օրվա գերլարված վիճակից հետո իմ անդորրը գտնում եմ տանը` իմ երեխաների եւ ամուսնու կողքին:
-Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:
-Կցանկանայի խնդրել մեր հայրենակիցներին, որ ուշադիր լինեն իրենց առողջության նկատմամբ, խնդրի դեպքում չհուսահատվեն եւ ժամանակին դիմեն գրագետ մասնագետներին:Հիշեք, որ դրական տրամադրվածությունը բարեհաջող բուժման եւս մեկ շատ կարեւոր գրավականն է, այդ իսկ պատճառով հավատացեք ձեր օրգանիզմի հնարավորություններին:Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ:

Լավագույն ուղեղների համար պիտի պայմաններ ապահովել, որ չգնան   

Դիմածնոտային վիրաբուժությունն ուսումնասիրում և բուժում է բերանի խոռոչի օրգանների, դեմքի, պարանոցի փափուկ հյուսվածքների, դեմքի կմախքի ոսկրերի հիվանդություններն ու վնասվածքները: Այդ ոլորտն այսօր համարվում է ժամանակակից բժշկության ամենաբարդ և պահանջված ուղղություններից մեկը:

http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակիցն է բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, «Բեգլարյան» եւ «Շենգավիթ» բժշկական կենտրոնների, ինչպես նաև Երևան քաղաքի գլխավոր մանկական դիմածնոտային վիրաբույժԸ: Բժիշկները՝ Հիպոկրատի երդվյալները, նրանք են, ովքեր, դժվարին պահերին կանգնելով հիվանդի կողքին, կիսում են նրա դժվարությունները` կատարելով վիրահատություններ, հաճախ անհնարինը դարձնելով հնարավոր: Բաժանմունքում ներդրվում են ճանաչում ունեցող վիրաբուժական մեթոդներ, որոնք վիրաբույժներին հնարավորություն են տալիս իրականացնել բուժման առավել արդյունավետ միջամտություններ: Բաժանմունքի մասնագետների բարձր որակավորումն ու փորձառությունն այս ոլորտում թույլ են տալիս իրականացնել նույնիսկ ամենաբարդ վիրահատական միջամտությունները, որոնք ընդգրկում են վերականգնողական և էսթետիկ վիրաբուժության ողջ ծավալը: Մեր զրուցակցի «ոսկի ձեռքերի» և բացառիկ գիտելիքների շնորհիվ իրականացվում են բնածին արատով երեխաների վիրահատություններ՝ նրանց տալով կյանքը լիարժեք վայելելու հնարավորություն:

-Պարո՛ն Քոչարյան, կխնդրեի խոսեիք դիմածնոտային վիրաբուժության մասին. Հայաստանում այսօր ի՞նչ մակարդակի վրա է այն գտնվում:

-Դիմածնոտային վիրաբուժությունը Հայաստանում այսօր գտնվում է բավականին բարձր մակարդակի վրա: Բայց միգուցե ավելի արդյունավետ կլիներ տվյալ ոլորտի աշխատանքը, եթե ավելանային օժանդակ հետազոտման մեթոդները, որոնք թույլ կտային կատարել ավելի լիարժեք ախտորոշումներ:

-Ձեր բաժանմունքի գործառույթներից խոսենք: Հիմնականում ովքե՞ր կարող են ձեզ դիմել:

-Մեր բաժանմունքը զբաղվում է մանկական դիմածնոտային լայնածավալ խնդիրներով, բայց մեր հիմնական ուղղությունը բնածին արատներն են: Մենք արդեն քսանհինգ տարի զբաղվում ենք այդ խնդրով ու, փառք Աստծո, կարողացել ենք բավականին լուրջ արդյունքի հասցնել այդ պրոֆիլը Հայաստանում:

-Դիմելիության կուլտուրայից  ի՞նչ կասեք:

-Պետք է միշտ հասկանալ, թե ով է մեզ դիմում: Նրանք հիմնականում ընկճված, սթրես ապրող մարդիկ են, որ, երեխային բնածին արատով տեսնելով, մտածում են` կյանքը վերջացած է իրենց համար: Մենք էլ աշխատում ենք հնարավորինս օգտակար լինել նրանց:

-Ըստ Ձեզ, մասնագիտական ասոցիացիաներն ընդհանրապես ի՞նչ են տալիս բժիշկներին:

-Ես կարծում եմ` ասոցիացիաները ոչինչ չեն տալիս բժիշկներին, և դա այսօրվա իրական պատկերն է: Այն տեղեկատվությունը, որը ստանում ենք նրանցից, հանգիստ կարող ենք ինտերնետից էլ ստանալ:

-Ո՞ւմ  եք  համարում Ձեր  ուսուցիչը:

-Շատ բարդ հարց տվեցիք: Նեղ մասնագիտական կրթությունս ստացել եմ Խարկովում` հրեա մասնագետների մոտ:

-Ի՞նչ կասեք ներկա սերնդի, բժշկության ապագայի մասին:

-Այսօր դեռ չեմ տեսնում զարգացման լուրջ միտումներ: Եթե, օրինակ, համեմատենք քսան տարի առաջվա ու հիմիկվա բուհ ընդունվելու գործընթացը, ապա կտեսնենք, որ այն ժամանակ լուրջ մրցակցություն կար: Բացի այդ, հիմա դասավանդող դասախոսների մակարդակն էլ շատ բարձր չէ: Հասարակ օրինակ բերեմ. այսօր համալսարանում դասախոսում են «Հայբուսակ» և նման կարգի բուհեր ավարտած մարդիկ: Ես կարծում եմ` այսօր բավականին թույլ է հսկողությունը դասախոսական կազմի նկատմամբ, չի կատարվում լիարժեք ատեստավորում:

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաները ընտրում են ծնողների ընտրած ճանապարհը, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

-Ոչ, երեխաներս իմ ընտրած ճանապարհով չեն գնացել: Ես կարծում եմ` դա պարտադիր և ինքնանպատակ չէ: Ամեն մարդ ունի իր ճանապարհը: Մանավանդ մեր մասնագիտությունը պահանջում է հոգեբանորեն պատրաստ լինել, քեզ ստիպելով չես կարող: Դա հասկանալով` ես ազատություն եմ տվել երեխաներիս մասնագիտության ընտրության հարցում, և նրանք ընտրել են բժշկության հետ բացարձակապես կապ չունեցող մասնագիտություններ:

-Բժշկությունը կոչո՞ւմ է, թե մասնագիտություն:

- Բշկությունը պետք է մարդու մեջ լինի: Սա այն ոլորտն է, որ պիտի կարողանաս նվիրվել դրան, իսկ եթե չնվիրվես, կդառնաս շարքային ինչ-որ մի բան ու չես հասկանա` բժի՞շկ ես, թե ոչ: Պիտի բժշկության մեջ արածիդ արդյունքը ոչ միայն դու տեսնես, այլ նաև հանրությունը: Տեսնի ու համապատասխան գնահատականը տա:

-Առողջապահության նախարարությունից ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք:

-Ես բացարձակապես չեմ տեսնում որևէ քայլ, որը մշակված է նախարարության կողմից և ուղղված է առողջապահության ոլորտը բարելավելուն: Կարծում եմ` պետք է ընդհանուր մակարդակը բարձրացնելու ծրագիր լինի, բայց նայեք, թե ինչ է կատարվում մեր մարզերում: Կան նույնիսկ ժամանակակից սարքավորումներով հիվանդանոցներ, բայց արի ու տես` բժիշկ չկա, զրո, անգամ կասեի` խայտառակ մակարդակ: Պայմաններ պետք է ստեղծել, հրավիրել երիտասարդ լավ բժիշկների մի քիչ ավելի բարձր աշխատավարձով, և կարծում եմ` այդ դեպքում բավականին շատ մարդ կգնա մարզեր, ու դրանից ընդհանուր մակարդակը կբարձրանա: Բայց այդ ամենը չի արվում, և բժշկությունը միայն Երևանի մի քանի կլինիկայով կամ մի քանի բաժանմունքով չի զարգանա: Իմիջիայլոց, այս խնդիրը նույնիսկ զարգացած Եվրոպայում է առկա, բայց այնտեղ գոնե փորձում են ինչ-որ ձևով մարդկանց շահագրգռել, ուղարկել շրջաններ, որ կարողանան ապահովել այնտեղի բժշկական մակարդակը: Իսկ մեզ մոտ այդ ուղղությամբ ոչ մի քայլ չի արվում, և այդ ժամանակ բնական հարց է առաջանում՝ իսկ ո՞րն է առողջապահության նախարարություն պահելու իմաստը, եթե առողջապահության ընդհանուր մակարդակը չի բարձրանում:

-Ամեն դեպքում հասարակությունը համաբուժարանին, այսպես ասած`առաջնային օղակին շատ կարևորություն չի տալիս, դա ինչի՞ հետ է կապված:

 -Շատ բան պետք է փոխվի ընդհանուր բժշկական կուլտուրան բնակչության մեջ էլ զարգացնելու համար: Օրինակ, զարգացած երկրներում երեխան պարտավոր է վեց ամիսը մեկ, անկախ պրոբլեմից, գնա, ասենք, ատամնաբույժի մոտ: Դրանով պետությունը աջակցում է, որ այդ երեխաները հետո էլ պրոբլեմ չունենան: Դա ծրագիր է, իսկ այստեղ նման բան գոյություն չունի:

-Իսկ ուղեղների արտահոսք կա՞:

-Լավագույն ուղեղների համար պիտի պայմաններ ապահովել, որ չգնան: Եթե լինեն ապահով, ոչ մի տեղ էլ չեն գնա: Ո՞ւմ համար է հաճելի գնալ ուրիշ երկիր, դառնալ երրորդ կարգի մարդ: Հավատացեք՝ ոչ մեկի;

-Որպես վերջաբան Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Ես լուրջ հույսեր ունեմ, որ մեր երկրում ամեն ինչ շատ լավ պիտի լինի: Եթե կարողանան հանցագործ խավի ստեղծած պրոբլեմներն ու դրանց հետևանքները վերացնել, կարծում եմ`մեր երկրին բավականին լուրջ ապագա կսպասի, որովհետև մեր ազգը խելքի, աշխատասիրության, մակարդակի պակաս չունի:

«Բժիշկը կարող է բուժել հիվանդությունը, բայց նա չի կարող ձեզ առողջություն տալ»

Ամբողջ աշխարհում մահացության հիմնական պատճառներից են լյարդի հիվանդությունները, և փոխպատվաստումը դրանցից շատերի բուժման ամենաարդյունավետ մեթոդն է, որը սկիզբ է առել 1967 թվականին, երբ Թոմաս Սթարզլը և նրա թիմը իրականացրեցին դիակային լյարդի առաջին բարեհաջող փոխպատվաստումը:Տարիների ընթացքում այս միջամտությունը զարգացել է օրգանների պահպանման, վիրաբուժական տեխնիկայի, նախավիրահատական խնամքի և իմունոսուպրեսիայի կատարելագործման շնորհիվ:Առկա մարդկային ու տեխնիկական ռեսուրսները, քաղաքականությունը, օրենսդրությունը, հանրության լայն շերտերի իրազեկվածությունը, նույնիսկ կրոնական հայացքները հանգեցրել են փոխպատվաստման  բարեհաջող իրականացման տարբեր մեթոդների մշակմանը ամբողջ աշխարհում:

Հայաստանի պատմության մեջ առաջին անգամ կատարվել է լյարդի փոխպատվաստում՝  կենդանի դոնորից ռեցիպիենտին։ 56 տարեկան կնոջ դոնորը եղել է նրա 20-ամյա դուստրը:Վիրահատությունը ամբողջովին անվճար կատարվել է «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնում, ռուս գործընկերների` Մոսկվայի Բուռնազյանի անվան պետական գիտական կենտրոնի մասնագետների օգնությամբ,ՀՀ առողջապահության նախարարության աջակցությամբ:Առողջապահության նախարարությունը, կարևորելով փոխպատվաստումային բժշկության զարգացումը, այս տարվա հունվարից սկսել էր համագործակցությունը Բելառուսի և Ռուսաստանի գործընկերների հետ։Նախատեսվում է նաև 2020 թվականի բյուջեում ավելացնել փոխպատվաստումների համար հատկացվող միջոցները, որպեսզի հնարավոր լինի ավելի շատ միջամտություններ կատարել՝ փրկելով ավելի շատ կյանքեր:

«Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտում լյարդի վիրաբուժությունն ունի բավականին երկար տարիների պատմություն, որը սկիզբ է առել դեռևս 80-ական թվականներին: Մեր բաժանմունքը միակն էր մեր երկրում, որը զբաղվում էր պորտալ հիպերտենզիայի վիրաբուժությամբ:Այդ ախտանիշն առաջանում է այն հիվանդների մոտ, որոնք տառապում են լյարդի ցիռոզով:Միշտ երազել ենք լյարդի փոխպատվաստման ուղղությունը զարգացնելու մասին, որովհետև այն կարևորագույն խնդիրներից մեկն է մեր երկրում, ու մեծ դժվարությամբ,փոքր քայլերով առաջ ենք ընթանում»,-պատմում է http://bestgroup.am/ կայքի  զրուցակից` Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտի լյարդի վիրաբուժության և հեպատոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ ՍԵՐԳԵՅ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ:Ապա շարունակում է.

 -Ինչպես ասում են` առաջին քայլը եղավ, և հիմա մենք բավականին ակտիվ այդ ուղղությամբ աշխատում ենք:Նախապատրաստվում ենք հոկտեմբեր ամսին ևս իրականացնել այդ բացառիկ վիրահատության հաջորդ քայլերը, հավանական է` Մոսկվայի մեր գործընկերները օգնեն, քանի որ առաջին վիրահատությունն է, ուզում ենք մեզ կողքից օգնող լինի մինչև մենք համապատասխան փորձ ձեռք բերենք:Դա ինձ համար շատ ուրախալի փաստ է, քանի որ մենք տարիներ շարունակ  խոսում էինք, երազում դրա մասին:Իհարկե, փոխպատվաստման հարցերը լիարժեք լուծված կլինեն այն դեպքում, երբ մենք կարողանանք, տրանսպլանտացիա կատարելով, մահացած մարդուց վերցնել օրգանը:Բայց այդ ուղղությամբ դեռ շատ աշխատանքներ պետք է տարվեն, քանի որ դա ոչ միայն բժշկական, այլև հոգեբանական, իրավական լուծումներ է պահանջում:Սակայն հույս ունեմ` մի օր էլ դա կլինի:Մենք հիմա գործ ենք ունենում կենդանի դոնորի հետ, որը համաձայնում է օրգանի կեսը տալ իր հարազատին:Եվ վիրահատության նախապատրաստվողների դոնորները նույնպես հարազատներ են: Իհարկե, մարդկային տեսանկյունից դա շատ հուզիչ փաստ է, բայց դրա տակ բժշկական իմաստով շատ մեծ ռիսկեր կան. պիտի հարազատը լիարժեք համապատասխանի վիրահատվողին, դոնորի մոտ ամեն ինչ պիտի անցնի իդեալական, առանց բարդության:Իսկ այդ ամենը շատ մեծ պատասխանատվություն է պահանջում:Առաջին վիրահատության ժամանակ Հայաստանում չէի, բայց հոկտեմբերին ներկա կլինեմ միանշանակ և մեծ սպասումով:

-Երիտասարդ կադրերի հետ շփվելով` ի՞նչ մակարդակի վրա եք տեսնում մեր ապագա բժշկությունը:

-Անկեղծ կլինեմ` հակասական. կան փայլուն մասնագետներ և, ցավոք, ուղղակի այս մասնագիտոթյունն ընտրողներ:Մենք ունենք մի շատ մեծ խնդիր, որի մասին բազմիցս խոսել եմ. մենք շատ բժշկական համալսարաններ ունենք:Ես համոզված եմ, որ Հայաստանի պես փոքր երկրին այդքան բժշկական կրթական հաստատություն պետք չէ, որովհետև ոչ մեկը չգիտի, թե ինչ որակի դասավանդում է իրականացվում այնտեղ, ընդհանրապես ինչ են պատրաստում:Եվ ոչ պետական բուհ ավարտած այդ մարդիկ գալիս են, ասենք, կլինիկական օրդինարտուրա ու մեզնից «պահանջում», որ երկու-երեք տարվա ընթացքում իրենց մասնագետ դարձնենք:Մինչդեռ մասնագետ դառնալու համար բավականին երկար ճանապարհ պիտի անցնեն, ի սկզբանե հիմք ունենան, առանց որի ոչնչի չեն կարող հասնել:Նրանք չեն էլ հասկացել` ուր են գնում, ինչի համար:Ջրի հոսքով գնում են, իսկ թե ուր են հասնելու, Աստված գիտի:Կան նաև արտակարգ շնորհալի երիտասարդներ, որոնց հետ հաճելի է շփվել, խոսել, նրանք մարդիկ են, որ պատահական չեն ընտրել այս մասնագիտությունը, այլ սրտանց սիրել են այն և ամեն ինչ անում են լավագույն բժիշկ դառնալու համար:

-Բժիշկ լինելը կոչո՞ւմ է, թե՞մասնագիտություն:

-Ինձ թվում է` երկուսը միաժամանակ:Մարդը պիտի սիրի այս աշխատանքը, հակառակ դեպքում ինքը կամ տանջվելու է ամբողջ կյանքում, կամ ուղղակի դժբախտ մարդ է դառնալու:Այս մասնագիտությունը ամեն մարդու համար չէ, այն Աստծո կողմից տրված պարգև է, շնորհ:

-Ընդունված ավանդույթ է, որ երեխաներն ընտրում են իրենց ծնողների ուղին, Ձեր երեխաների դեպքում ինչպե՞ս է:

-Երեխաներիցս մեկն ընտրել է իմ ուղղությունը, մյուսը` ոչ:Սովորաբար բժիշկների ընտանիքում մեծացած երեխան նախնական պատկերացում է ունենում այս մասնագիտության մասին, և ընտրությունն էլ լինում է գիտակցական:Իհարկե, չեմ ասում, որ բժիշկ ծնող չունեցողների ընտրությունը անգիտակցական է, որ իրենք չեն կարող լավ բժիշկ լինել:Բայց, որպես կանոն, բժիշկների երեխաները մի քիչ ավելի պատրաստված են թեկուզ հոգեպես:

-Իսկ Ձեր ուսուցիչ ո՞ւմ կարող եք համարել:

-Ես սովորել եմ Ռուսաստանում, իմ ուսուցիչներն այնտեղից են, և անուններ տալը, կարծում եմ, անիմաստ է: Հայաստանում աշխատելիս նույնպես ուսուցիչներ ունեցել եմ: Նրանցից էին պրոֆեսոր Թամրազյանը, ակադեմիկոս Միքայելյանը, ում անունը կրում է մեր բուժհաստատությունը:

-Իսկ որպես վերջաբան ի՞նչ կցանկանաք ասել պացիենտներին, մեր հասարակությանն ընդհանրապես:

-Պացիենտից պահանջվում է համբերատարություն իր ախտանիշների նկատմամբ և, իհարկե, կարգապահություն, օրինակ՝ ճիշտ հետևի դեղի ընդունման ժամին, կարգին:Այդ ամենը հենց այնպես չի ասվում. ամեն հիվանդություն ունի իր բուժման սխեման, և, եթե բուժումը կրի տարերային բնույթ, այն անօգուտ է:Այդ սխեմաներին, ալգորիթմներին տիրապետում է բժիշկը, և միայն վստահության դեպքում է դա կատարում պացիենտը:Ըստ իս, յուրաքանչյուր բժիշկ պետք է ճիշտ ախտորոշի հիվանդին և, ներդնելով այսօրվա պահանջներին համապատասխան հմտություններն ու փորձը, արհեստավարժորեն բուժի նրան, որպեսզի հիվանդներն առողջ վերադառնան իրենց բնականոն կյանքին:

 Ժողովուրդը մտածում է, որ բժիշկը կարող է իրեն առողջություն տալ:Ոչ, բժիշկը կարող է միայն որոշ սինդրոմներ բուժել, առողջությունը պիտի մարդը ինքը վաստակի:Ինչպես ասում էր ակադեմիկոս, հայտնի վիրաբույժ Ամոսովը. «Բժիշկը կարող է բուժել հիվանդությունը, բայց նա չի կարող ձեզ առողջություն տալ»:Եվ սա պետք է գիտակցի մեր հասարակության յուրաքանչյուր անդամ:

Ophthalmologist

Professional experience

2018-present: Center of Medical Genetics and Primary Health Care

34/3 Abovian str.,Yerevan, RA

Position: Ophthalmologist

2009 - 2017: Special Polyclinic

Position: Ophthalmologist

Education

 2005 - 2007: National Institute of Health after academic A. Avdalbekian,

Ophthalmology department, Clinical Resident

1999 - 2002: Yerevan State Medical University after Mkhitar Heratsi

 Department of Family Medicine, Clinical Resident

1993 - 1999: Yerevan State Medical University after Mkhitar Heratsi

General Medicine Department

Training/conferences

2012 - Tear system pathology, improvement course

2013 - Ocular allergy, improvement course

2014 - Phacoemulsification for cataracts, improvement course

2016 - X international Congress ISSAM

2016 - Medicine of the future, joint approach to the common problem, Conference of Armenian Association of Young Doctors

2017 - Head and Neck Diseases, international conference, Association of Young Ophthalmologists of Armenia

2018 - AECP-CHLA 16th International Conference on Ophthalmology, Neonatology and Endocrinology

2018 - The basics of eye microsurgery, improvement course

2019 - Armenian International Ophthalmology Conference (AIOC) II

2019 - AECP-CHLA 17th International Conference on Ophthalmology, Neonatology and Endocrinology

Professional skills:

Visiometry, ophthalmoscopy, ocular tonometry, biomicroscopy

Experience with ocular diagnostic equipment (autoceratorefractometry, perimetry, B-scan sonographie)

Diagnosis and treatment of eye diseases 

Other Skills

 Languages:                 Armenian (MT), English, Russian

Computer skills:         MS Word, Excel

 Personal information

 Born on February 10, 1977

Married, three children